თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

სარჩელს თან ერთვის საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილება (შემდგომში: „კომისიის გადაწყვეტილება“)(დანართი 1) შპს „მთავარი არხის“ სამართალდამრღვევად ცნობისა და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების თაობაზე. კომისიის გადაწყვეტილებით მოსარჩელემ დაარღვია მაუწყებლობის შესახებ კანონის 56-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მოთხოვნა იმდენად, რამდენადაც მან ეთერში განათავსა ადამიანისა და მოქალაქის ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამა, რომელიც შეიცავს უხამსობას.

კერძოდ, მოსარჩელის სამაუწყებლო ეთერში 2020 წლის 12 დეკემბერს 21:57 საათზე საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროგრამაში - „მთავარი შაბათს“ განათავსა 2020 წლის საპარლამენტო არჩევნებში ახალარჩეული პარლამენტის პირველ სხდომასთან დაკავშირებული სიუჟეტი. სიუჟეტის პირველ ნაწილში ნაჩვენებია პარლამენტის დარბაზში მყოფი (სიუჟეტის გასვლის მომენტისას) საქართველოს ფინანსთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი ივანე მაჭავარიანი. კადრი გადატანილია ახლო ხედით შარვალთან, გენიტალიებზე ფოკუსით და მკაფიოდ ჩანს როგორ იკიდებს ხელს შარვალზე ფინანსთა მინისტრის მოვალეობის შემსრულებელი. კადრს მიჰყვება ჟურნალისტის აუდიო ნარატივი „აგერ ფინანსთა მინისტრმა ივანე მაჭავარიანმა მართალია სხეულის ენით, მაგრამ ძალიან გარკვევით და გასაგებად გვაჩვენა რის გაკეთებას აპირებს მეათე მოწვევის პარლამენტი“. სიუჟეტი გრძელდება პარლამენტის დარბაზის კადრებით, რომლის ფონზეც ჟურნალისტი ამბობს: „ხომ გახსოვთ, რას წერს ჩაკ პალანიკი რომანში „მებრძოლთა კლუბი"? - ჩვენი პარლამენტი და პრეზერვატივი მხოლოდ იმით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, რომ პრეზერვატივში მხოლოდ ერთი (ისმის ჩახველება) ეტევა და პარლამენტში კიდევ ბევრიო.“

კომისიამ გადაწყვეტილებით დაადგინა, რომ აღნიშნული სიუჟეტი: (ა) ეწინააღმდეგებოდა საზოგადოებაში დამკვიდრებულ ეთიკურ ნორმებს და (ბ) მათ არ გააჩნდათ საზოგადოებრივ-პოლიტიკური, კულტურული, საგანმანათლებლო ან მეცნიერული ღირებულება. შესაბამისად, მაუწყებლის მიერ განთავსებული პროგრამა შეიცავდა უხამსობას „მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონის 56-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მიზნებისთვის.

ამდენად, კომისიის გადაწყვეტილებით მოსარჩელეს შეეზღუდა უფლება მაუწყებლის ეთერში განეთავსებინა კონკრეტული სიუჟეტი და ამგვარად დაეფიქსირებინა აზრი, საზოგადოებრივი მნიშვნელობის საკითხთან დაკავშირებით. სიუჟეტის განთავსებისთვის კი დაეკისრა პასუხისმგებლობა. შესაბამისად, მოსარჩელე წარმოადგენს უფლებამოსილ პირს, იდავოს გასაჩივრებული ნორმის კონსტიტუციურობაზე.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

საკონსტიტუციო სასამართლომ 2009 წლის 10 ნოემბერს მიღებული გადაწყვეტილებით იმსჯელა მხოლოდ ადამიანის უფლებაზე, მიემართა სასამართლოსათვის და არა კომუნიკაციების კომისიისათვის

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი, მეორე და მეხუთე პუნქტებით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. სადავო ნორმებისათვის კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ მინიჭებული ნორმატიული შინაარსი

მოცემულ შემთხვევაში დავის საგანს წარმოადგენს სადავო ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი, რაც მას მიანიჭა საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ 2021 წლის 1 თებერვლის გადაწყვეტილებით შპს „მთავარი არხის“ სამართალდამრღვევად ცნობის და ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების თაობაზე (https://www.comcom.ge/ge/legal-acts/solutions/2021--21-18-22.page). კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ განიხილა ტელეკომპანია „მთავარ არხზე“ გასული ჟურნალისტ ბექა ყორშია რეპორტაჟის უხამსობის საკითხი. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის თქმით: „2009 წლამდე აღნიშნულ სამართალდარღვევაზე რეაგირება შესაძლებელი იყო მხოლოდ თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლებში და ამ საკითხის განხილვა არ დაიშვებოდა სასამართლოსა და კომისიაში. კერძოდ, 2009 წლამდე ხსენებულ დარღვევაზე სამართლებრივ რეაგირებას ზღუდავდა „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტი და 59¹ მუხლი.“ ამის შემდეგ, კომისია უთითებს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილებას საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,” რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–14 მუხლის მე–2 პუნქტის და 59¹ მუხლის პირველი და მე–2 პუნქტების სიტყვები „ამ კანონის 52-ე, 54-ე, 56–ე ... მუხლებით გათვალისწინებული ნორმების“ იმ ნაწილში, რომელიც ეხება 56-ე მუხლის მე–4 პუნქტის სიტყვებს „...ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას.“

„მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56-ე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, იკრძალება პორნოგრაფიის, აგრეთვე ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას. „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის თანხმად, იკრძალებოდა უხამსი პროგრამის როგორც სასამართლოში, ისე კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში გასაჩივრება. 2009 წლის 10 ნოემბრის საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ N1/3/421,422 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად სცნო „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მეორე პუნქტი იმ ნაწილში რაც მიემართებოდა „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის 56-ე მუხლის „ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითადი უფლებათა შემლახავი პროგრამის ან რეკლამის განთავსებას, რომელიც შეიცავს უხამსობას.” საკონსტიტუციო სასამართლოს სარეზოლუციო ნაწილში აღნიშნულია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნული ნორმა არაკონსტიტუციურად სცნო საქართველოს კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებაში, რომლის მიხედვითაც, ყველა ადამიანს უფლება აქვს, თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. ამგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლომ 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილებით გააუქმა აკრძალვა, რომლის მიხედვითაც, ადამიანს არ ჰქონდა უფლება სასამართლოში გაესაჩივრებინა, უხამსი პროგრამა, რაც ლახავდა მის ღირსებას და სხვა ძირითად უფლებას. ამის მიუხედავად, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ 2021 წლის 1 თებერვლის გადაწყვეტილებით უნგიაძისა და ყიფიანის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილება განმარტა იმგვარად, თითქოს ამ გადაწყვეტილებით კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამაც, სასამართლოსთან ერთად, მიიღო ადამიანის უფლებების შემლახავ უხამს პროგრამაზე სამართლებრივი რეაგირების განხორციელების უფლებამოსილება. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის 2021 წლის 1 თებერვლის გადაწყვეტილებაში აღნიშნულია: „2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში საკონსტიტუციო სასამართლომ დააკონკრეტა, რომ ნორმები ძალადაკარგულია მხოლოდ იმ ნაწილში, რომელიც ეხება კანონის 56-ე მუხლის მე-4 პუნქტის სიტყვებს „ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას“. გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი არ შეიცავს მითითებას იმის შესახებ, რომ ნორმები ძალადაკარგულია მხოლოდ სასამართლოსადმი მიმართვის ნაწილში და არ მოიცავს კომისიაში განხილვას. შესაბამისად, „მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონის 56-ე მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებულ დარღვევაზე (უხამსობის შემცველი პროგრამის/რეკლამის განთავსება) რეაგირების შეზღუდვა არაკონსტიტუციურად ცნობილი და ძალადაკარგულია სრულად, როგორც კომისიაში, ისე - სასამართლოში განხილვის თაობაზე.“ გაუგებარია, როცა სარეზოლუციო ნაწილში პირდაპირ არის მითითება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტზე (სასამართლოსათვის მიმართვის უფლებაზე), ეს გარემოება, რატომ არ ადასტურებს იმას, რომ აღნიშნული ნორმები ძალადაკარგულია სასამართლოსათვის მიმართვის ნაწილში და არა კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის უხამს პროგრამის საწინააღმდეგოდ მიმართვის ნაწილში.

კომუნიკაციების ეროვნული კომისია თავის გადაწყვეტილებაში მიუთითებს „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 43-ე მუხლის 1⁴ პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტზე და აღნიშნავს: საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგი მოცემულია მის სარეზოლუციო ნაწილში. საქართველოში არცერთ ორგანოს, მათ შორის, არც კომისიას არ აქვს უფლება, გამოიყენოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ძალადაკარგულად ცნობილი ნორმატიული აქტი. დაუშვებელია ამა თუ იმ ადმინისტრაციულმა ორგანომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილზე მითითებით საკუთარი ინტერპრეტაციით დაავიწროვოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის მოქმედება და ამ საფუძვლით გამოიყენოს ძალადაკარგულად ცნობილი აქტი.“

კომუნიკაციების ეროვნული კომისია მიუთითებს, რომ სამოტივაციო ნაწილში მოყვანილ დასაბუთებას იმ შემთხვევაში ექნება ძალა სამართალშემფარდებლისათვის, თუკი სარეზოლუციო ნაწილში იქნება ამის თაობაზე მითითება. ამ გარემოების დასადასტურებლად კომუნიკაციების ეროვნული კომისია აღნიშნავს: „აღსანიშნავია, რომ იმ შემთხვევაში, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლო საჭიროდ მიიჩნევს სარეზოლუციო ნაწილით გათვალისწინებული ძალადაკარგული ნორმის იდენტიფიცირებისას სამოტივაციო ნაწილის გამოყენებას, იგი თავადვე აკეთებს ამგვარ მითითებას უშუალოდ სარეზოლუციო ნაწილში. მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2018 წლის 30 ივლისის №1/3/1282 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ზურაბ ჯაფარიძე და ვახტანგ მეგრელიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში დააკონკრეტა, რომ არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან მიმართებით საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 45-ე მუხლის პირველი ნაწილის სიტყვების „ან/და ექიმის დანიშნულების გარეშე მოხმარება“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ამ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 35-ე პუნქტში მითითებული გარემოებების არარსებობისას ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება მარიხუანის მოხმარებისთვის. სხვა შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისი მითითების არარსებობისას სამართალშემფარდებელს - ადმინისტრაციულ ორგანოს უფლება არ აქვს სამოტივაციო ნაწილზე აპელირებით დაავიწროვოს სარეზოლუციო ნაწილით იდენტიფიცირებული არაკონსტიტუციური ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის ეფექტი და გამოიყენოს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმა.“ ამგვარად, კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ამტკიცებს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში მითითებული გარემოებები არ იქნება მისთვის სავალდებულო, თუკი ამ გარემოებების თაობაზე პირდაპირ არ არის მითითებული სარეზოლუციო ნაწილში.

კომუნიკაციების ეროვნული კომისია აღნიშნავს იმას, რომ უნგიაძის საქმეზე საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება არის ერთადერთი საფუძველი, რომელზე დაყრდნობითაც ის უხამსი პროგრამების გავრცელებისათვის მაუწყებლის სანქცირებას ახდენს. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მტკიცებით, მას არა აქვს დამატებითი სამართლებრივი საფუძველი, რითაც პროგრამის უხამსობას შეამოწმებს. კომუნიკაციების ეროვნული კომისია პირდაპირ აცხადებს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ, პარლამენტს არ შეუქმნია რაიმე საკანონმდებლო საფუძველი, რაც კომისიას ასეთი პროგრამებზე რეაგირების შესაძლებლობას მისცემდა. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის გადაწყვეტილებაში აღნიშნულია: „ამრიგად, „მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონის 56-ე მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებულ დარღვევაზე (უხამსობის შემცველი პროგრამის/რეკლამის განთავსება) კომისიის/სასამართლოს რეაგირების შეზღუდვა, რომელიც მოცემული იყო ამავე კანონის მე-14 და 59¹ მუხლებში, აღარ არსებობს. შესაბამისად, კომისია ამ საფუძვლით უარს ვერ იტყვის აღნიშნულ დარღვევაზე სამართლებრივ რეაგირებაზე. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდგომ საქართველოს პარლამენტს არ მიუღია ანალოგიური შეზღუდვა მაუწყებლის მიერ უხამსობის შემცველი გადაცემების განთავსების საკითხის კომისიაში განხილვის დაუშვებლობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, დღეისათვის კომისიის მიმართ ამგვარი საკანონმდებლო შეზღუდვა არ მოქმედებს. „მაუწყებლობის შესახებ" საქართველოს კანონის 70-ე და 71-ე მუხლების გათვალისწინებით, კომისიას, როგორც მაუწყებლობის სფეროს მარეგულირებელ ორგანოს არა მხოლოდ უფლებამოსილება, არამედ - ვალდებულებაც კი აქვს, მოახდინოს სამართლებრივი რეაგირება მაუწყებლის ეთერში უხამსობის შემცველი პროგრამის განთავსებაზე...“

ამგვარად, დავის საგანს წარმოადგენს სადავო ნორმის იმგვარი ნორმატიული შინაარსი, რაც სათანადო საკანონმდებლო საფუძვლის არასწორი ინტერპრეტაციით, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას აძლევს სამაუწყებლო პროგრამის შინაარსობრივი შეფასების შესაძლებლობას. ეს საქმე მსგავსია ალექსანდრე მძინარაშვილის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილებისა, იმ თვალსაზრისით, რომ კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ახდენს შინაარსობრივ რეგულირებას, სათანადო საკანონმდებლო დელეგირების არარსებობის პირობებში. ამასთანავე, ეს საქმე განსხვავდება ალექსანდრე მძინარაშვილის საქმისაგან იმ თვალსაზრისით, რომ თუკი მძინარაშვილის საქმეში შინაარსობრივი რეგულირება დადგენილი იყო კანონქვემდებარე აქტით, ამ შემთხვევაში, კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივი მარეგულირებლის როლი მოირგო საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების არასწორი ინტერპრეტაციის შედეგად. კომისიის მიერ გადაწყვეტილების ამგვარი ინტერპრეტაციის მიზეზი არის ისიც, რომ საქართველოს პარლამენტმა, 2009 წლის შემდეგ, არ მიიღო პოზიტიური კანონმდებლობა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შესაბამისად (კერძოდ, მკაფიოდ არ ასახა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის N1/3/421,422 გადაწყვეტილებით გამორიცხული შესაძლებლობა, რომ კომუნიკაციების ეროვნული კომისია ჩაერიოს შინაარსობრივ რეგულირებაში), რაც ადამიანებს შესაძლებლობას მისცემდა, უხამსი პროგრამების წინააღმდეგ ედავათ მხოლოდ სასამართლოში, თუკი ამით დაირღვეოდა მათი უფლებები. სწორედ იმის გამო, რომ გასაჩივრებული, არასრულად ასახული ნორმა იძლევა იმგვარი განმარტებისა და გამოყენების შესაძლებლობას, როგორც ეს კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ გააკეთა, დავის საგანს წარმოადგენს სწორედ არასრულად ასახული საკანონმდებლო ნორმები, რომლებიც კომისიის მხრიდან პროგრამის უხამსობის შეფასების საფუძველი გახდა. მოპასუხეს წარმოადგენს ორგანო, რომელმაც დროულად და მკაფიოდ არ ასახა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის გადაწყვეტილება და გამოიწვია საკანონმდებლო ბუნდოვანება და პოზიტიური საკანონმდებლო ღონისძიების გზით, არ დააკონკრეტა, რომ მხოლოდ სასამართლოსთვის იყო დასაშვები უხამს პროგრამასთან დაკავშირებით დავის წარმოება. ეს ორგანო არის საქართველოს პარლამენტი, რომელიც მოცემულ შემთხვევაში, პასუხისმგებელია კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ კანონმდებლობის კონსტიტუციისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების წინააღმდეგ წაკითხვასა და გამოყენებაზე.

ამგვარად, ამ სარჩელის ფარგლებში, ნორმები გასაჩივრებულია ფორმალურ-სამართლებრივი თვალსაზრისით. მოსარჩელე მხარე, ამტკიცებს, რომ კომუნიკაციების ეროვნულ კომისას არ ჰქონდა სათანადო საკანონმდებლო უფლებამოსილება, რეაგირება მოეხდინა მაუწყებლის მიერ გავრცელებულ უხამს პროგრამებზე. კონსტიტუციასთან სადავო ნორმების მატერიალურ-სამართლებრივი შესაბამისობის საკითხი არ არის სადავოდ ქცეული ამ სარჩელის ფარგლებში. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმებით კომისიამ მოახდინა ნორმისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების არასწორი ინტერპრეტაცია, რითიც მისცა საკუთარ თავს შესაძლებლობა, ჩაერიოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტით გარანტირებულ აზრისა და ინფორმაციის თავისუფლებაში, ისე რომ არ არის დაცული კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის მოთხოვნები, რომლის მიხედვითაც, ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად. კანონი არ განსაზღვრავს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის უფლებამოსილებას, რეაგირება მოახდინოს უხამს პროგრამებზე. ამგვარი უფლებამოსილება არც საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილებიდან გამომდინარეობს. შემდეგ თავებში ჩვენ განვიხილავთ საკითხს იმასთან დაკავშირებით, იძლევა თუ არა 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი იმგვარი დასკვნის გაკეთების შესაძლებლობას, რომ კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას აქვს უხამს პროგრამებზე რეაგირების შესაძლებლობა, როგორ უნდა მოხდეს უხამს პროგრამებზე რეაგირება 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის მიხედვით, საჭიროებს თუ არა კომუნიკაციების ეროვნული კომისია მკაფიო საკანონმდებლო დელეგირებას გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივი რეგულირებისას.

2) საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი

სანამ აღნიშნული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილზე გადავიდეთ, საინტერესოა, გავარკვიოთ, რა წერია საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში. ამის მიზეზი არის ის, რომ კომუნიკაციების ეროვნული კომისია შენიშნავს, რომ გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილი ეწინააღმდეგება სამოტივაციო ნაწილს და ვინაიდან, „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 43-ე მუხლის 1⁴ პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტით, გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგები განისაზღვრება გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილით, სწორედ სარეზოლუციო ნაწილით ხელმძღვანელობს კომისია. სარეზოლუციო ნაწილის მე-3 თავის მე-2 პუნქტში აღნიშნულია: „ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–14 მუხლის მე–2 პუნქტის სიტყვები „გარდა ამ კანონის 52-ე, 54-ე, 56–ე ... მუხლებით გათვალისწინებული ნორმებისა“ იმ ნაწილში, რომელიც ეხება 56-ე მუხლის მე–4 პუნქტის სიტყვებს „...ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას“, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმარებით.“

ამ მომენტისათვის კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი ძალადაკარგულია. 2017 წელს განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს შეესაბამება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტი, სადაც აღნიშნულია: „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს.“ რომც გავიზიაროთ, კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის პოზიცია და ჩავხედოთ გადაწყვეტილების მხოლოდ სარეზოლუციო ნაწილს და დავივიწყოთ გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი, უნდა გავარკვიოთ, რამდენად იცავს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი დღეს, ან კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი რამდენად იცავდა 2009 წელს კომუნიკაციის ეროვნული კომისიისათვის მიმართვის უფლებას. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი განსხვავდება ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლისაგან. ეს უკანასკნელი იცავს არასასამართლო, ადმინისტრაციული ორგანოსათვის მიმართვის უფლებას (მაგალითად, საქმეში SRAMEK v. AUSTRIA http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57581ადამიანის უფლებათა ევროპულმა გადაწყვეტილების 36-ე პუნქტში სასამართლომ ტიროლის ფედერალური მიწის უძრავი ქონების განკარგვის სამთავრობო ორგანო მიიჩნია „ტრიბუნალად“ კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისათვის. მსგავსი დასკვნა გააკეთა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე CAMPBELL AND FELL v. THE UNITED KINGDOM http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57456. ამ გადაწყვეტილების 76-ე პუნქტში კონვენციის მე-6 პუნქტით გათვალისწინებულ ტრიბუნალად მიიჩნია ბრიტანეთის შინაგან საქმეთა მინისტრის დაქვემდებარებაში მყოფი ვიზიტორების საბჭო. იქვე ევროპულმა სასამართლომ განაცხადა: კონვენციის მე-6 მუხლის პირველ პუნქტში ჩაწერილი სიტყვა „ტრიბუნალი“ აუცილებლად არ გულისხმობს კლასიკური გაგებით, კანონის საფუძველზე შექმნილ სასამართლოს ან ქვეყნის ეროვნული სტანდარტით მართლმსაჯულების სისტემაში ინტეგრირებულ ორგანოს).

სრულად სხვა ვითარება გვაქვს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან (ძველი 42-ე მუხლის პირველი პუნქტთან დაკავშირებით). საკონსტიტუციო სასამართლომ ცალსახად და არაორაზროვნად განაცხადა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტში ჩაწერილ სიტყვა „სასამართლოში“ იგულისხმება საერთო სასამართლოები (რაიონული/საქალაქო, სააპელაციო და უზენაესი სასამართლოები) და საკონსტიტუციო სასამართლო. ამ ორის გარდა, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი არ იცავს არც ერთ სხვა ორგანოსათვის მიმართვის უფლებას. ამის მკაფიო მაგალითია საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 21 მარტის N1/1/1312 საოქმო ჩანაწერის მეორე თავის მე-7 პუნქტი საქმეზე კონსტანტინე გამსახურდია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, სადაც აღნიშნულია: „სამართლიანი სასამართლოს უფლება უზრუნველყოფილია იმ სასამართლო ორგანოებისათვის მიმართვის გზით, რომელსაც საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს. საქართველოს კონსტიტუციის 59-ე მუხლის შესაბამისად, საქართველოში სასამართლო ხელისუფლებას ახორციელებენ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო და საქართველოს საერთო სასამართლოები. საკონსტიტუციო კონტროლის სასამართლო ორგანოა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო, ხოლო საერთო იურისდიქციის მართლმსაჯულებას ახორციელებენ საერთო სასამართლოები.“

ამგვარად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციის 31-ე მუხლში ჩაწერილი სიტყვა „სასამართლო“ განმარტა ვიწროდ, კონსტიტუციის 59-ე მუხლთან კავშირში, სადაც მხოლოდ ორი სახის სასამართლოს შესახებ არის საუბარი - საკონსტიტუციო სასამართლოსა და საერთო სასამართლოზე. მართალია, გამსახურდიას საქმეზე მოსარჩელე მხარე ამტკიცებდა, რომ მას კონსტიტუცია ანიჭებდა ევროპულ სასამართლოზე წვდომის უფლებას, რაც უარყო საკონსტიტუციო სასამართლომ, თუმცა კონსტიტუციის 59-ე მუხლზე მითითებამ გამორიცხა, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული სამართლიანი სასამართლოს უფლების გარანტიების როგორც ევროპულ სასამართლოზე, ისე საკონსტიტუციო და საერთო სასამართლოს გარდა ქვეყნის შიგნით მოქმედ რომელიმე ადმინისტრაციულ ორგანოზე გავრცელების შესაძლებლობა.

მოქმედი კონსტიტუციის 2017 წლის რედაქციით, ადმინისტრაციულ ორგანოში პროცედურული დაცვის გარანტიები საქმის სამართლიანი განხილვის სახით დაცულია კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 29 აპრილის N2/61450 განჩინება საქმეზე - დავით ძამუკაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მეორე თავის მე-6 პუნქტი), რაც შეეხება სასამართლოში საქმის სამართლიან განხილვას, აღნიშნული უფლებრივი კომპონენტი ექცევა კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 29 აპრილის N2/61450 განჩინება საქმეზე - დავით ძამუკაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მეორე თავის მე-7 პუნქტი). თუმცა 2009 წელს, როდესაც ყიფიანის და უნგიაძის საქმე განიხილებოდა იყო სხვა სამართლებრივი რეალობა. იმ დროისათვის კონსტიტუციის არც ერთი დებულებით არ იყო გარანტირებული ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება. ამის მიუხედავად, კონსტიტუციის 2017 წლამდე რედაქციის პირობებში, საკონსტიტუციო სასამართლო მაინც არ აქცევდა ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის სამართლიანი განხილვის კომპონენტს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში. ამის მაგალითია, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე ნათია იმნაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. ამ საქმეში მოსარჩელე მხარე აცხადებდა, რომ ვინაიდან საჯარო მოხელის დისციპლინური წესით სამსახურიდან გათავისუფლებამდე, ადმინისტრაციულ ორგანოს არ ეკისრებოდა ზეპირი სხდომის ჩატარების ვალდებულება, სადაც მოუსმენდა იმ მოხელეს, რომლის გათავისუფლებასაც გეგმავდა, ირღვეოდა კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტით აღიარებული დაცვის უფლება (ნათია იმნაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 4 აგვისტოს N2/5/595 გადაწყვეტილების პირველი თავის მე-17 პუნქტი).

ამ საქმეზე მიღებულ გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტი განამტკიცებს დაცვის უფლებას. საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ „დაცვის უფლება სამართლიანი სასამართლოს შემადგენელი არსებითი ელემენტია და, ზოგადად, გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ არჩეული დამცველის მეშვეობით. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით, აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება ვრცელდება არა მხოლოდ სისხლის სამართლის სფეროზე, არამედ ასევე ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო სამართალწარმოებაზეც (ნათია იმნაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 4 აგვისტოს N2/5/595 გადაწყვეტილების მეორე თავის - სადავო ნორმების შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით - პირველი პუნქტი). ამავე თავის მე-4 პუნქტში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების მიზნით მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოება სხვა არაფერია, თუ არა მისი გათავისუფლებისათვის კანონით დადგენილი სავალდებულო პროცედურა. საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების საკითხის გადასაწყვეტად ჩატარებული მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში მოხელის მიერ პროცედურული გარანტიებით სარგებლობა მიეკუთვნება საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაცულ სფეროს. შესაბამისად, იმ აუცილებელ პროცედურულ მექანიზმებს, რომელზე ხელმისაწვდომობაც ამ პროცესში საჯარო მოხელისათვის გარანტირებული უნდა იყოს, ადგენს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი და არა 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტი.“

ნათია იმნაძის საქმეში მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის - სადავო ნორმების შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით - მე-5 პუნქტში ასევე ნათქვამია: „ბუნებრივია, აღნიშნული არ გულისხმობს, რომ კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული სფერო ასევე ფარავს განსახილველ საკითხებთან დაკავშირებით სასამართლოში მიმდინარე საქმისწარმოების წესებს. კონსტიტუციის ხსენებული დებულება ადგენს საჯარო სამსახურის გავლის და სამსახურიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლებისაგან დაცვის გარანტიებს, მისი რეგულირება არ ვრცელდება ამ უფლების სასამართლოში მიმართვის მეშვეობით დაცვაზე. სასამართლოში ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებისა და მისი თანმდევი უფლებების განხორციელება დამოუკიდებელი უფლებრივი კომპონენტია, რომელიც კონსტიტუციის 42-ე მუხლით არის დაცული და ამ კონტექსტში არ არსებობს გადაფარვა 29-ე მუხლით დაცულ სფეროსთან.“

ამგვარად, რაც ნათია იმნაძის საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ გვითხრა, იყო ის, რომ ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის განხილვისას პროცედურის სამართლიანობა მოწმდება კონსტიტუციის სხვა და არა 42-ე მუხლით სამართლიან სასამართლოსთან დაკავშირებული დებულებებით. კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი და მესამე პუნქტის მოქმედება იწყება მაშინ, როცა საქმე ადმინისტრაციული ორგანოდან გადაინაცვლებს სასამართლოში. ამგვარად, იმ პირობებშიც კი, როცა კონსტიტუციის 2017 წლამდე რედაქციაში არ არსებობდა ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლებრივი კომპონენტი, საკონსტიტუციო სასამართლო ამ უფლებას მაინც არ აქცევდა კონსტიტუციის 42-ე მუხლით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლების ფარგლებში. შესაბამისად, შეიძლება ითქვას, რომ 2009 წელს, უნგიაძის საქმეში გასაჩივრებული ნორმის კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებაში არაკონსტიტუციურად ცნობისას საკონსტიტუციო სასამართლოს არ დაუშვია კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის მიმართვის უფლება უხამსი პროგრამების საწინააღმდეგოდ. 2009 წელსაც საკონსტიტუციო სასამართლო არც კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას, არც სხვა ადმინისტრაციულ ორგანოს არ მოიაზრებდა „სასამართლოდ“ კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მიზნებისათვის.

აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ ყიფიანისა და უნგიაძის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების აღწერილობითი ნაწილიდან, არ იკვეთება, რომ მოსარჩელეებს მოუთხოვიათ, სასამართლოსთან ერთად, კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის მიმართვის უფლება. მაგალითად, გადაწყვეტილების აღწერილობით ნაწილის მე-7 პუნქტში აღნიშნულია: „ავთანდილ უნგიაძე კონსტიტუციურ სარჩელში მიუთითებს, რომ „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის სადავო ნორმები ართმევს უფლებას მოქალაქეებსა და იურიდიულ პირებს, მიმართონ სასამართლოს თავიანთი უფლებების დასაცავად, რაც წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნტის დარღვევას.“ აღწერილობითი ნაწილის მე-8 პუნქტში ჩამოყალიბებულია მეორე მოსარჩელის გიორგი ყიფიანის სასარჩელო მოთხოვნა: „გიორგი ყიფიანი კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმების საფუძველზე გასაჩივრების მექანიზმის გაუქმება, წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლთან და ევროპის ადამიანის უფლებათა კონვენციის მე-6 მუხლთან. მოსარჩელე მიუთითებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ოლეგ სვინტრაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ და ამტკიცებს, რომ გასაჩივრების უფლება წარმოადგენს მიუკერძოებელი გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის საშუალებას. პირს, რომელიც თვლის, რომ მის უფლებაში ჩარევა იყო უკანონო, უნდა ჰქონდეს სასამართლოსთვის მიმართვის შესაძლებლობა. სადავო ნორმები, მოსარჩელის აზრით, არღვევენ „ევროპულ სტანდარტს“, რომლის შესაბამისადაც, სახელმწიფო არ არის უფლებამოსილი, შეზღუდოს ან გააუქმოს სასამართლო კონტროლი გარკვეულ სფეროებში ან პირთა გარკვეული წრის მიმართ.“ როგორც ჩანს, როგორც ერთ, ისე მეორე მოსარჩელეს პრობლემად მიაჩნდათ სამართლო კონტროლის არ არსებობა მაუწყებლის თვითრეგულირების მექანიზმის გადაწყვეტილებებზე. არც ერთი მათგანი არ მიუთითებდა კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაში სარჩელის წარდგენის უფლების შეზღუდვის თაობაზე.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა მიუთითებს იმაზე, რომ თუკი მოსარჩელე სარჩელში პრობლემად არ ასახელებს კონკრეტულ საკითხს, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაცდება სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებს და ვერ იმსჯელებს ამ პრობლემაზე: „საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დავის საგნის იდენტიფიცირება მჭიდროდ არის დაკავშირებული სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებთან და კონსტიტუციური სარჩელის მიმართ წაყენებულ მოთხოვნებთან. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მოსარჩელე ვალდებულია, კონსტიტუციურ სარჩელში დაასახელოს საქართველოს კონსტიტუციის ის დებულებები, რომლებსაც, მისი აზრით, ეწინააღმდეგება სადავოდ გამხდარი აქტი. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო დავის საგნად განიხილავს მოსარჩელის მიერ იდენტიფიცირებული სადავო აქტის კონსტიტუციურობას მის მიერ მითითებულ კონსტიტუციურ დებულებებთან მიმართებით. ამავდროულად, მოსარჩელის მიერ შესაბამისი კონსტიტუციური დებულების მიუთითებლობა ან არასწორად მითითება მიიჩნევა კონსტიტუციური სარჩელისადმი კანონმდებლობით წაყენებული მოთხოვნის დარღვევად და იწვევს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმას (იხ. მაგალითად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1, ასევე მოსამართლე თეიმურაზ ტუღუშის თანხვედრი აზრი საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 4 თებერვლის 3/1/1473 საოქმო ჩანაწერზე საქმეზე ნიკანორ მელია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მე-3 პუნქტი).

იმის გამო, რომ მოსარჩელეები სადავოდ არ ხდიდნენ კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის მიმართვისათვის დაწესებულ შეზღუდვას, საკონსტიტუციო სასამართლოც შეიზღუდა სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებით, შესაბამისად, არც სამოტივაციო და არც სარეზოლუციო ნაწილში არ უმსჯელია იმის თაობაზე, უნდა არსებობდეს თუ არა უხამსი პროგრამის წინააღმდეგ კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის მიმართვის შესაძლებლობა. შესაბამისად, კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის მიმართვის საკითხი არ არის გადაწყვეტილი 2009 წლის 10 ნოემბრის N1/3/421,422 გადაწყვეტილებით და ეს გადაწყვეტილება ვერ გახდებოდა საფუძველი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ უხამსი პროგრამების წინააღმდეგ შინაარსობრივი რეგულაციების დასაწესებლად.

3) საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილი

კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ თავის გადაწყვეტილებაში აღნიშნა: „დაუშვებელია ამა თუ იმ ადმინისტრაციულმა ორგანომ საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილზე მითითებით საკუთარი ინტერპრეტაციით დაავიწროვოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის მოქმედება.“ ამ არგუმენტებით, კომუნიკაციების ეროვნული კომისია სარეზოლუციო ნაწილს კითხულობს სამოტივაციო ნაწილისაგან იზოლირებულად, ამით კი უპირატესობას ანიჭებს სარეზოლუციო ნაწილს.

საკონსტიტუციო სასამართლოს უკვე აქვს გამოცდილება, როცა სახელმწიფო ორგანო მის გადაწყვეტილებას კითხულობს არა როგორც ერთიან დოკუმენტს, არამედ სარეზოლუციო ნაწილს კითხულობს სამოტივაციო ნაწილისაგან იზოლირებულად და უპირატესობას ანიჭებდა სარეზოლუციო ნაწილს. მაგალითად, საკონსტიტუციო სასამართლომ 2011 წლის 18 აპრილს N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის მე-4 პუნქტის საფუძველზე, არაკონსტიტუციურად სცნო „საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირების“ მიერ შეკრებების ორგანიზების უფლებაზე დაწესებული აკრძალვა. მოსარჩელე მხარე აღწერილობით ნაწილში სადავოდ ხდიდა როგორც აპატრიდებისათვის (არც ერთი ქვეყნის მოქალაქეებზე) დაწესებულ შეზღუდვას, ყოფილიყვნენ აქციის ორგანიზებასა და ჩატარებაზე პასუხისმგებელი პირები, ასევე უცხოელების უფლებას, მოეხდინათ შეკრებისა და მანიფესტაციების ორგანიზება (სასამართლომ 2011 წლის 18 აპრილს N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილების აღწერილობითი ნაწილის 50-ე პუნქტი). საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში ერთმანეთისაგან არ გაუმიჯნავს აპატრიდები და უცხოელების მიერ შეკრების ორგანიზების უფლებით სარგებლობა. ამის მიუხედავად, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში ჩაწერილი სიტყვების „საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირების“ საფუძველზე, საქართველოს პარლამენტმა შეკრების ორგანიზატორად და რწმუნებულად ყოფნის უფლება მისცა მხოლოდ აპატრიდებს, ხოლო უცხოელები ამ უფლების გარეშე დატოვა.

2012 წლის 24 აპრილს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა მოლდოვას მოქალაქე მარიანა კიკუმ. მან მოითხოვა შეკრებისა და მანიფესტაციების შესახებ კანონის იმ მუხლის საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილს N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილების დამძლევად ცნობა, რაც უკრძალავდა სხვა ქვეყნის მოქალაქეს შეკრების ორგანიზატორად და რწმუნებულად ყოფნას (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის N1/5/525 განჩინება). ამ საქმეზე მიღებულ განჩინებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ პასუხი გასცა კითხვას, გააჩნია თუ არა სარეზოლუციო ნაწილს სამოტივაციო ნაწილზე უპირატესი ძალა. ამ კითხვაზე პასუხი იყო ცალსახად უარყოფითი. საკონსტიტუციო სასამართლოს თქმით: „სადავო საკითხისადმი საკონსტიტუციო სასამართლოს დამოკიდებულება აისახება როგორც გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილში, რომლითაც სადავო ნორმა კონსტიტუციასთან შესაბამისად ან მასთან შეუსაბამოდ ცხადდება, ასევე სამოტივაციო ნაწილში, რომელშიც სარეზოლუციო ნაწილში ასახული სასამართლოს გადაწყვეტილების დასაბუთება არის მოცემული. შესაბამისად, სადავო ურთიერთობების ახლებურად მოწესრიგებისას კანონმდებელი უნდა ითვალისწინებდეს როგორც გადაწყვეტილების სარეზოლუციო, ასევე სამოტივაციო ნაწილს.“ (მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის N1/5/525 განჩინების მეორე თავის მე-4 პუნქტი).

შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილ პრაქტიკას არ პასუხობს მისი გადაწყვეტილებების სარეზოლუციო ნაწილის სამოტივაციო ნაწილისაგან იზოლირებული წაკითხვა, ამგვარი გზით საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებების განმარტება და გამოყენება ცალსახად აკრძალულია თავად საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიდგომის საპირისპიროდ, საკონსტიტუციო სასამართლოს სარეზოლუციო ნაწილი წაკითხული უნდა იქნეს სამოტივაციო ნაწილთან კავშირში იმის მიუხედავად, ამის შესახებ პირდაპირ არის თუ არა მითითებული სარეზოლუციო ნაწილში.

შესაბამისად, ამ თავში ვეცდებით, 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში ჩამოყალიბებული მიდგომების განხილვას იმის დასამტკიცებლად, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილი მუხლი არ აძლევს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას უხამსი პროგრამების სანქცირების უფლებამოსილებას.

სამოტივაციო ნაწილში უხამს პროგრამებზე, რაც ლახავს სხვა ადამიანის უფლებას და ღირსებას, საუბარია გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-6 პუნქტში. საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს: „56–ე მუხლის მე–4 პუნქტის მიხედვით, „იკრძალება პორნოგრაფიის, აგრეთვე ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას“. აღნიშნულ ნორმაში არ არის დაკონკრეტებული ის უფლება (უფლებები), რომელიც მაუწყებელმა შესაძლოა ხელყოს უხამსობის შემცველი პროგრამის ან რეკლამის განთავსებით, მაგრამ უნდა ვიგულისხმოთ, რომ კანონმდებელი პრაქტიკულად ნებისმიერი ძირითადი უფლების დარღვევის შესაძლებლობას უშვებს... ეს ნორმა, სადავო ნორმებთან ერთად, მიუთითებს, რომ მაუწყებლის მიერ ადამიანის ძირითადი უფლებების დარღვევის შემთხვევაში, პირს არ გააჩნია სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობა. ნიშანდობლივია, რომ მოცემულ შემთხვევაში საუბარია არა სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვაზე, არამედ აკრძალვაზე.

საქართველოს კონსტიტუცია აღიარებს და განამტკიცებს აზრისა და გამოხატვის უფლებას, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა თავისუფლებას, მაგრამ ამავე დროს ითვალისწინებს უფლების შეზღუდვის საფუძვლებსაც, მათ შორის ისეთი ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად, როგორიცაა სხვათა უფლებების დაცვა. გამოხატვის თავისუფლება შეიძლება შეიზღუდოს, როდესაც გამოხატვა კვეთს ზღვარს, გავლებულს გამოხატვის თავისუფლებასა და სხვის უფლებას შორის. აქედან გამომდინარე, კანონმდებლობა უნდა უზრუნველყოფდეს მაუწყებლის მიერ დარღვეული უფლების აღდგენის, მიყენებული ზიანის ანაზღაურების შესაძლებლობას.

ცალკეულ შემთხვევაში, აზრისა და გამოხატვის თავისუფლებას შეიძლება მიენიჭოს უპირატესობა სხვა უფლებებთან შედარებით, მაგრამ ამის მართლზომიერების შეფასება ზუსტად სასამართლოში უნდა მოხდეს თანაზომიერების პრინციპზე დაყრდნობით. ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში, სასამართლომ უნდა შეაფასოს დარღვეული უფლება ან უფლების დარღვევის საფრთხე, რომელსაც შესაძლოა შეიცავდეს კონკრეტული პროგრამა ან ინფორმაცია და დაუპირისპიროს იგი გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის აუცილებლობას. სასამართლოს უნდა ჰონდეს შესაძლებლობა, შეაფასოს გამოხატვის ფორმის და შინაარსის ღირებულება, მისი საზოგადოებრივი მნიშვნელობა და, მეორე მხირვ, ის ზიანი, რომელიც ამ უფლების რეალიზაციამ გამოიწვია.

შესაბამისად, მაუწყებლის მიერ დარღვეული უფლების აღდგენის, მათ შორის, უფლების დარღვევით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით სასამართლოსადმი მიმართვის აკრძალვა არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს.“

ამგვარად, გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილში სწორედ სასამართლოა და არა კომუნიკაციების ეროვნული კომისია, ის ორგანო, რომელმაც უნდა შეაფასოს, კონკრეტულ შემთხვევაში, გამოხატვის თავისუფლებას უნდა მიანიჭოს უპირატესობა თუ მასთან წინააღმდეგობაში მყოფ სხვა უფლებას. ის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო ამ პუნქტში საუბრობს საერთო სასამართლოზე, დასტურდება იმითაც, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო საუბრობს მაუწყებლის მიერ უფლებადარღვეული პირის შესაძლებლობაზე მიმართოს სასამართლოს და დარღვეული უფლებისათვის მოითხოვოს ზიანის ანაზღაურება.

სასამართლო ხელისუფლება, ადმინისტრაციული ორგანოსაგან განსხვავდება იმით, რომ საქმის განხილვას იწყებს და გადაწყვეტილებას იღებს მხოლოდ უფლებადარღვეული პირის სარჩელის/საჩივრის წარდგენის შემთხვევაში. ამის გარეშე სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, როგორც ადმინისტრაციულ ისე სამოქალაქო საქმეებში მიიღოს გადაწყვეტილება. ამის საპირისპიროდ, კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ 2021 წლის 1 თებერვლის გადაწყვეტილებაში, რომლითაც დადგინდა ამ სარჩელით სადავოდ ქცეული ნორმატიული შინაარსი, განაცხადა: „კანონმდებლობის თანახმად, ხსენებულ სამართალდარღვევაზე კომისია რეაგირებს როგორც დაინტერესებული პირის საჩივრის საფუძველზე, ისე - საკუთარი ინიციატივით.“ ამ გადაწყვეტილებით, მართალია კომისიამ დაადგინა, რომ „მთავარი არხის“ სიუჟეტმა შელახა როგორც არასრულწლოვანის, ისე სრულწლოვანი აუდიტორიის უფლებები, თუმცა ამ სიუჟეტის წინააღმდეგ კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის არ მიუმართავს არც დაზარალებულ სრულწლოვანს, არც არასრულწლოვანის სახელით მის მშობელს ან სხვა მეურვეს. 2021 წლის 1 თებერვლის გადაწყვეტილებიდანვე ჩანს, რომ კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ საქმის წარმოება დაიწყო საკუთარი ინიციატივით, კერძოდ, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის აუდიო- ვიზუალური მედიამომსახურებების რეგულირების დეპარტამენტის სამსახურებრივი ბარათის (№20-10-2618, 28/12/2020) საფუძველზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილება, რომელიც საუბრობს უფლებადარღვეული პირის უფლებაზე, თავისი უფლებების დასაცავად მიმართოს სასამართლოს უხამსი პროგრამის წინააღმდეგ, გამორიცხავს, სასამართლოს უფლებას, დარღვეული პირის სარჩელის გარეშე შეზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება.

საკონსტიტუციო სასამართლო სამოტივაციო ნაწილში ასევე საუბრობს უხამსი პროგრამით უფლებადარღვეული პირის შესაძლებლობაზე, მოითხოვოს მაუწყებლისაგან მიყენებული ზიანის ანაზღაურება. სწორედ ზიანის ანაზღაურების აუცილებლობიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო აუცილებლად მიიჩნევს უხამსი გადაცემის ეთერში გაშვებით მსხვერპლის არსებობას. კომუნიკაციების ეროვნული კომისია მოკლებულია შესაძლებლობას, დააკისროს მაუწყებელს უფლებაშელახული პირისათვის ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება. დელიქტურ დავებს საქართველოს კანონმდებლობით განიხილავენ საერთო სასამართლოები. კომუნიკაციების ეროვნული კომისია მოკლებულია შესაძლებლობას, დაავალოს მაუწყებელს, ზიანი აუნაზღაუროს უხამსი გადაცემის მსხვერპლს. კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას შეუძლია მოახდინოს მაუწყებლის სანქცირება. კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ დაკისრებული ჯარიმა არის სადამსჯელო ღონისძიება და არ მიემართება დაზარალებულის ზიანის კომპენსირებისათვის. სწორედ ამ გარემოების გათვალისწინებით, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლო უნგიაძის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-6 პუნქტში საუბრობდა სასამართლოზე, გულისხმობდა, ორგანოს, რომელსაც დაზარალებულის სარჩელის საფუძველზე, აქვს შესაძლებლობა, მაუწყებელს დააკისროს დელიქტური ზიანის ანაზღაურება. კომუნიკაციების ეროვნული კომისია კი ნამდვილად არ ყოფილა ასეთი „სასამართლო ორგანო“ არც 2009 წელს და არ არის არც დღეს.

ამგვარად, უნგიაძის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის მე-6 პუნქტი, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლომ დაასაბუთა სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობა, საუბარია მხოლოდ სასამართლოზე და არა კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიაზე. ეს უკანასკნელი ამ პუნქტში არა მარტო სიტყვა-სიტყვით არ არის მოხსენიებული, არამედ გამორიცხულიც კი არის იმის გათვალისწინებით, რომ სამოტივაციო ნაწილის მე-6 პუნქტის თანახმად, სასამართლომ უხამსი პროგრამის თაობაზე საქმის წარმოება უნდა დაიწყოს დაზარალებულის საჩივრის საფუძველზე. ამასთან საჩივრის განხილვის ორგანოს უნდა შეეძლოს მოსარჩელისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურება. ამის საწინააღმდეგოდ, კომუნიკაციების ეროვნული კომისია უხამს პროგრამის წინააღმდეგ წარმოებას იწყებს საკუთარი ინიციატივით, დაზარალებულის საჩივრის არსებობის მიუხედავად. ამასთან სამოტივაციო ნაწილის მე-6 პუნქტის საწინააღმდეგოდ, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას არა აქვს უფლებამოსილება, დააკისროს მაუწყებელს სხვა პირისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების ვალდებულება. ამიტომ უნგიაძის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის მე-6 პუნქტი უკრძალავს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას უხამს პროგრამებზე რეაგირების შესაძლებლობას. მარიანა კიკუს საქმიდან გამომდინარე, სწორედ სამოტივაციო ნაწილის მე-6 პუნქტით უნდა მოხდეს უნგიაძის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის განმარტება.

4) რამდენად განჭვრეტადია საკანონმდებლო ნორმა, რომელიც კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას უხამსობის რეგულირების ფუნქციას ანიჭებს

უნგიაძის საქმეში გამოტანილი გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-7 პუნქტში აღნიშნულია: „გამოხატვის თავისუფლების შემზღუდველი ნორმები უნდა იყოს გათვალისწინებული ნათელი და განჭვრეტადი, ვიწროდ მიზანმიმართული კანონით.“ დღეს მოქმედი სტანდარტების მიხედვით, განჭვრეტადობის მოთხოვნები მიემართება საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის შინაარსობრივი რეგულირების განხორციელებას აშკარად განჭვრეტადი ნორმების საფუძველზე. საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე პაატა დიასამიძე, გიორგი ჩიტიძე, ედუარდ მარიკაშვილი და ლიკა საჯაია საქართველოს პარლამენტის და საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის 44-ე პუნქტში აღნიშნა: „უნდა შემოწმდეს, თუ რამდენად მკაფიოდ განსაზღვრავს უფლებამოსილების მადელეგირებელი საკანონმდებლო აქტი დელეგირების მიზანს, შინაარსსა და ფარგლებს. შეუძლებელია დელეგირების ფარგლები მკაფიოდ იყოს განსაზღვრული, როცა კანონმდებლობა არ იძლევა ცალსახა პასუხს იმასთან დაკავშირებით, აქვს თუ არა კონკრეტულ სახელმწიფო ორგანოს, საკანონმდებლო აქტის საფუძველზე, გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივი დელეგირების უფლება.

პარლამენტს, რომელიც არის პოზიტიური კანონმდებელი, არ შეუქმნია სათანადო საკანონმდებლო ბაზა, რაც კომისიას მისცემდა უხამსობის შემცველი პროგრამის სანქიცრების შესაძლებლობას, მას შემდეგ, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად სცნო სიტყვები „ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითადი უფლებათა შემლახავი პროგრამის ან რეკლამის განთავსება, რომელიც შეიცავს უხამსობას.“ ნეგატიური კანონმდებლის მიერ ამ სიტყვების გაუქმება,გაუქმებიდან 11 წლის შემდეგ, კომუნიკაციების კომისიის მხრიდან, ინტერპრეტირებულ იქნა, როგორც კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ სანქცირების უფლების ავტომატური მინიჭება, იმის მიუხედავად, რომ ამგვარი არჩევანი საკანონმდებლო ორგანოს არ გაუკეთებია და უნგიაძის საქმეზე საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაც არ ავალდებულებდა, პარლამენტს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის მიენიჭებინა ეს უფლებამოსილება. იმ პირობებში, როცა კომუნიკაციების ეროვნული კომისია არ არის ნახსენები უნგიაძის საქმეში მიღებული გადაწყვეტილების არც სარეზოლუციო, არც სამოტივაციო ნაწილში, თანაც საკონსტიტუციო სასამართლო არის ნეგატიური კანონმდებელი, რომელიც ვერ გააფართოვებს რომელიმე სახელმწიფო ორგანოს უფლებამოსილებას, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილება არ უნდა გახდეს თვითკმარი საფუძველი კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის უხამსობის შემცველ პროგრამაზე რეაგირების მოსახდენად.

საკითხი იმასთან დაკავშირებით, რომელ ადმინისტრაციულ ორგანოს უნდა ჰქონდეს ამა თუ იმ საკითხზე გადაწყვეტილების მიღების უფლებამოსილება, უნდა წყდებოდეს პარლამენტის მიხედულების მიხედვით. ცხადია პარლამენტის ეს დისკრეცია არ ეხება ადამიანის უფლებების დასაცავად სასამართლოს მიერ სარჩელის განხილვის შესაძლებლობას, რასაც პარლამენტი ვერ შეეხება, ვინაიდან სასამართლოსთვის მიმართვა არის საქათველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით გარანტირებული უფლება. „კონსტიტუციური უფლება არსებობს კანონის მიერ მისი აღიარების, დეკლარირების გარეშეც, ის არსებობასა და მოქმედებას განაგრძობს მაშინაც, როდესაც კანონმდებლობით ამ უფლების რეალიზაციის საფუძვლები არ არის განსაზღვრული.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 დეკემბრის №1/494 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვლადიმერ ვახანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). სწორედ ამიტომაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ უნგიაძის საქმეში მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-6 პუნქტში განაცხადა, რომ ადამიანის მიერ მაუწყებლის წინააღმდეგ სასამართლოსათვის მიმართვა ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნით გარანტირებული იყო სხვა ნორმით. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ ამ გადაწყვეტილების მე-6 პუნქტში განაცხადა: „მოცემულ შემთხვევაში, ნორმის კონსტიტუციურობის მტკიცებისთვის არგუმენტად არ გამოდგება მოქმედ კანონმდებლობაში ცალკეული უფლებების სასამართლოში დაცვის მაგარანტირებელი ნორმების არსებობა და მათზე აპელირებით უფლებების დაცვა. კანონმდებლობის ცალკეულ ნორმებზე დაყრდნობით, შესაძლოა მართლაც მოხდეს მაუწყებლის მიერ დარღვეული უფლების დაცვა, აღდგენა...“

ამგვარად, მედიის წინააღმდეგ სასამართლოსათვის მიმართვის და მის მიერ მიყენებული ზიანის ანაზღაურების მოთხოვნის შესაძლებლობას იძლეოდა სხვა ნორმები. ამგვარად, „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობას არ გამოუწვევია სასამართლოს მიერ ადამიანის უფლებებისა და ღირსების შელახვისათვის მედიის წინააღმდეგ შეტანილი საჩივრების განხილვის უფლების ავტომატური მინიჭება, რაც მანამდე სასამართლოს არ ჰქონია. სასამართლოს მიერ ასეთი საჩივრების განმხილველი საკანონმდებლო ბაზა არსებობდა „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის პარალელურად, „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონის ან სამოქალაქო კოდექსის ან პირდაპირ კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის სახით. იმავეს ვერ ვიტყვით, კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიის მიერ მაუწყებლის წინააღმდეგ საჩივრების განხილვის უფლებამოსილებაზე. არც ერთ ეტაპზე პარლამენტს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისათვის არ მიუცია უხამსობის საწინააღმდეგოდ სანქციის გატარების უფლებამოსილება. მაშინ როცა პარლამენტს ვერ ექნება იმის დისკრეცია, ადამიანს შეუზღუდოს ან აუკრძალოს სასამართლოსათვის მიმართვის უფლება, სამაგიეროდ, პოლიტიკური მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე, პარლამენტს აქვს შესაძლებლობა, გააკეთოს არჩევანი, უხამსობას მედიის რეგულირებით შეებრძოლება თუ თვითრეგულირებით. იმ შემთხვევაში, თუ პარლამენტი არჩევანს რეგულირების სასარგებლოდ გააკეთებს, ეს ავტომატურად არ გულისხმობს იმას, რომ მედიაში უხამსობის რეგულირებას პარლამენტი აუცილებლად კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას მიანიჭებს, ამ უკანასკნელის კონსტიტუციური სტატუსის მიუხედავად. პარლამენტი ამ შემთხვევაშიც ინარჩუნებს შესაძლებლობას, უხამსობისათვის მედიის სანქცირების უფლებამოსილება მინიჭოს, თავისი მიხედულების ფარგლებში სხვა ორგანოს და არა კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას. ამგვარად, ექნება თუ არა კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას მაუწყებელში უხამსობის წინააღმდეგ ბრძოლის ფუნქცია, ეს პარლამენტმა კანონით ცხადად უნდა განსაზღვროს, რაც ამ ეტაპზე არ მომხდარა.

ნეგატიური კანონმდებლის როლიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილებით, პარლამენტის გვერდის ავლით, არ გადაუწყვეტია და ვერც გადაწყვეტდა, უხამს პროგრამებზე რეაგირება თვითრეგულირების ფარგლებში უნდა მომხდარიყო თუ რეგულირების ფარგლებში. ამ საკითხზე არჩევანი პოლიტიკური ორგანოს - საქართველოს პარლამენტის გასაკეთებელია, რომელსაც მკაფიოდ არ უთქვამს საბოლოო სიტყვა რეგულირების სასარგებლოდ და არც ის გადაუწყვეტია, რომ მედიაში უხამსობის შინაარსობრივი რეგულირება მაინც და მაინც კომუნიკაციების ეროვნულმა კომისიამ უნდა მოახდინოს. პარლამენტს ეკისრება პასუხისმგებლობა იმის გამო რომ, მკაფიოდ არ მოიყვანა კანონმდებლობა შესაბამისობაში საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილებასთან და მისცა კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას კონსტიტუციის საწინააღმდეგო ნორმატიული შინაარსის ინტერპრეტაციის შექმნის შესაძლებლობა.

კომისიის მიერ სადავო უფლებამოსილების საკუთარ გამგებლობას მიკუთვნება ეჭვ ქვეშ აყენებს მის პოზიციას რამდენიმე მიზეზის გამო. უნგიაძის საქმეზე გადაწყვეტილების მიღებიდან მოსარჩელის წინააღმდეგ გამოტანილ გადაწყვეტილებამდე, ე.ი 11 წლის განმავლობაში, კომისიას არცერთი მსგავსი საქმე არ განუხილავს. პირიქით, კომისია განცხადებებში ცალსახად აცხადებდა, რომ მას არ გააჩნდა აღნიშნული უფლებამოსილება. კერძოდ, კომისიის 2017 წლის 8 ნოემბრის განცხადებაში ვკითხულობთ: „რაც შეეხება „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56–ე მუხლს, კომისია აღნიშნავს, რომ პროგრამული შეზღუდვების დაუცველობის შემთხვევები ექცევა მაუწყებელთა თვითრეგულირების მექანიზმის ფარგლების განხილვის ქვეშ. კერძოდ, ომის პროპაგანდის, რასობრივი, ეთნიკური, რელიგიური ან სხვაგვარი შუღლის გაღვივების, რომელიმე ჯგუფის დისკრიმინაციის ან ძალადობისკენ წაქეზების აშკარა და პირდაპირ საფრთხის შემცველი პროგრამების, პორნოგრაფიის, აგრეთვე ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი, უხამსობის შემცველი პროგრამის ან რეკლამის და სხვ. განთავსება არ იწვევს ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრებას მაუწყებლისთვის და მოქმედი კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს მაუწყებლისთვის ასეთი პროგრამის ან რეკლამის გავრცელების აკრძალვის ქმედით მექანიზმებს.“^[1] უფრო მეტიც, 2018 წლის საკანონმდებლო წინადადებაში (რომელიც პარლამენტს ჯერჯერობით არ განუხილავს) კერძოდ მის განმარტებით ბარათში, კომუნიკაციების კომისია ცალსახად აცხადებს, რომ მას არ აქვს მსგავს დარღვევებზე რეაგირების უფლება და ითხოვს საკანონმდებლო ცვლილებას იმ კუთხით, რომ აღნიშნული უფლება მიეცეს: „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით პროგრამული შეზღუდვების დაუცველობის შემთხვევები ექცევა მაუწყებელთა თვითრეგულირების ფარგლებში. კერძოდ, ომის პროპაგანდის, რასობრივი, ეთნიკური, რელიგიური ან სხვაგვარი შუღლის გაღვივების, რომელიმე ჯგუფის დისკრიმინაციის აშკარა და პირდაპირი საფრთხის შემცველი პროგრამების, პორნოგრაფიის, აგრეთვე ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი, უხამსობის შემცველი პროგრამის ან რეკლამის და სხვ. განთავსება არ იწვევს ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის დაკისრებას მაუწყებლისთვის და მოქმედი კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს მაუწყებლისთვის ასეთი პროგრამის ან რეკლამის გავრცელების აკრძალვის ქმედით მექანიზმებს.^[2] კომისია პარლამენტს აღნიშნული საკითხის ახლებურად ჩამოყალიბებისთვის სთავაზობს მე-14 მუხლის მე-2 პუნქტის შემდეგნაირ ფორმულირებას: „მაუწყებლის მიერ საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნათა, გარდა ამ კანონის 52-ე, 54-ე და 59-ე მუხლით გათვალისწინებული ნორმებისა, აგრეთვე სალიცენზიო პირობების დარღვევის შემთხვევაში, დაინტერესებულ პირს უფლება აქვს მიმართოს კომისიას ან სასამართლოს. ამ კანონის 56-ე მუხლით გათვალისწინებული ნორმების დარღვევის შემთხვევაში, დაინტერესებულ პირს უფლება აქვს მიმართოს მაუწყებლის/გამოძახებით აუდიოვიზუალური მედია მომსახურების მიმწოდებლის თვითრეგულირების ორგანოს. დაინტერესებული პირი უფლებამოსილია გაასაჩივროს მაუწყებლის/გამოძახებით აუდიოვიზუალური მედია მომსახურების მიმწოდებლის სააპელაციო ორგანოს გადაწყვეტილება კომისიაში ან სასამართლოში, მისთვის დასაბუთებული გადაწყვეტილების ჩაბარებიდან 15 დღის ვადაში.“^[3]

ამგვარად, იმის გამო, სადავო ნორმაში კანონმდებელმა, საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილების შესაბამისად, ნორმაში არ ასახა და მკაფიოდ არ გამორიცხა სხვა ორგანო, რომელსაც არ დაეკისრებოდა პროგრამის უხამსობის შინაარსის შეფასების და მასზე რეაგირების შესაძლებლობა, რითაც არაკეთილსინდისიერად ისარგებლა კომუნიკაციების კომისიამ და ამით, საკანონმდებლო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს გამოხატვის თავისუფლების შინაარობრივი რეგულირების დელეგირების საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტით დადგენილ მოთხოვნებს. შესაბამისად, სადავო ნორმა არღვევს მე-17 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტით დაცულ აზრისა და ინფორმაციის თავისუფლებას.

მოვითხოვთ, არაკონსტიტუცირად იქნას ცნობილი მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის მე-2 ნაწილის: „მაუწყებლის მიერ საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნათა, გარდა ამ კანონის 52-ე, 54-ე, 56-ე და 59-ე მუხლებით გათვალისწინებული ნორმებისა, აგრეთვე სალიცენზიო პირობების დარღვევის შემთხვევაში დაინტერესებულ პირს უფლება აქვს მიმართოს კომისიას ან სასამართლოს.“, ის ნორმატიული შინაარსი, რაც შეიქმნა კომუნიკაციების კომისიის მიერ კანონის არასწორი განმარტების გზით და რამაც შესაძლებელი გახდა ამ კომისიას მოეხდინა ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის სანქცირება, რაც შეიცავს უხამსობას. განმარტა ანიჭებს ადამიანისა და მოქალაქის ღირსებისა და ძირითად უფლებათა შემლახავი ისეთი პროგრამის ან რეკლამის სანქცირების უფლებამოსილებას, რაც შეიცავს უხამსობას.

[1] განცხადება ხელმისაწვდომია ბმულზე: https://www.comcom.ge/ge/news/press-releases/komisia-mauwyeblobis-shesaxeb-saqartvelos-kanonshi-da-saqartvelos-saarchevno-kodeqsshi-inicirebuli-cvlilebebis-taobaze-mediashi-gavrcelebul-shefasebebs-exmianeba.page ].

[2] საქართველოს პარლამენტი. კანონპროექტები, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის მიერ წარმოდგენილი საკანონმდებლო წინადადება „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონში

ცვლილების შეტანის თაობაზე“ საქართველოს კანონის პროექტთან დაკავშირებით.

https://info.parliament.ge/#law-drafting/17006 .

[3] იქვე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა