პლენუმის შემადგენლობა:

გიორგი პაპუაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

კონსტანტინე ვარძელაშვილი – წევრი;

ქეთევან ერემაძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ზაზა თავაძე – წევრი;

მაია კოპალეიშვილი – წევრი;

მერაბ ტურავა - წევრი;

ოთარ სიჭინავა – წევრი;

ლალი ფაფიაშვილი – წევრი;

თამაზ ცაბუტაშვილი – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინებები საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის და 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობის თაობაზე, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის უკანონო შეძენა-შენახვის გამო.

დავის საგანი: 1) №708 კონსტიტუციურ წარდგინებაზე: ა) საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით; ბ)საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული, სადავოდ გამხდარი ოდენობით (12,49 გრამამდე) ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის უკანონო შეძენა-შენახვის გამო, საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით;

2) №709 კონსტიტუციურ წარდგინებაზე: ა) საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით; ბ)საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული, სადავოდ გამხდარი ოდენობით (10,785 გრამამდე) ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის უკანონო შეძენა-შენახვის გამო, საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით;

3) №710 კონსტიტუციურ წარდგინებაზე: ა) საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით; ბ)საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული, სადავოდ გამხდარი ოდენობით (21,60 გრამამდე) ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის უკანონო შეძენა-შენახვის გამო, საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. 2016 წლის 4 იანვარს საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ (მოსამართლეები - მაია ოშხარელი, გიორგი შავლიაშვილი და ზაზა მეიშვილი) საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართა ორი კონსტიტუციური წარდგინებით (რეგისტრაციის №708 და №709), ხოლო 2016 წლის 5 იანვარს საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ (მოსამართლეები - ზაზა მეიშვილი, მაია ოშხარელი და პაატა სილაგაძე) კვლავ მიმართა საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინებით (რეგისტრაციის №710). №708, №709 და №710 კონსტიტუციური წარდგინებების არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2016 წლის 25 თებერვალს.

2. №708, №709 და №710 კონსტიტუციურ წარდგინებებში საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვის საფუძვლად მითითებულია: „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტი და „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტი.

3. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, თუ დანაშაულის ჩადენიდან განაჩენის გამოტანამდე სისხლის სამართლის კანონი რამდენჯერმე შეიცვალა, გამოიყენება ყველაზე მსუბუქი კანონი, ხოლო იმავე კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით, ნარკოტიკული საშუალების, მისი ანალოგის ან პრეკურსორის უკანონო დამზადების, წარმოების, შეძენის, შენახვის, გადაზიდვის ან გადაგზავნისთვის სასჯელის სახით განისაზღვრება თავისუფლების აღკვეთა ექვს წლამდე ვადით.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს, რომ დაუშვებელია ადამიანის წამება, არაჰუმანური, სასტიკი ან პატივისა და ღირსების შემლახველი მოპყრობა და სასჯელის გამოყენება. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების თანახმად კი, კანონს, თუ ის არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს.

5. №708 კონსტიტუციური წარდგინების თანახმად, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ 2015 წლის 28 დეკემბერს შეაჩერა საქმისწარმოება მსჯავრდებულ გიორგი ადეიშვილთან დაკავშირებით. გიორგი ადეიშვილი ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2015 წლის 6 ივლისის განაჩენით მსჯავრდებულად იქნა ცნობილი სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული ქმედების, კერძოდ - 12,48 გრამამდე ოდენობით ნარკოტიკული საშუალება გამომშრალი მარიხუანის შეძენა-შენახვისთვის და სასჯელის სახით განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა 2 წლით.

6. №709 კონსტიტუციური წარდგინების მიხედვით, საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ 2015 წლის 28 დეკემბერს ასევე შეაჩერა საქმისწარმოება მსჯავრდებულ ლაშა ჯინჭარაძის მიმართ, რომელიც ბათუმის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 22 მაისის განაჩენით ცნობილ იქნა დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული ქმედებისთვის - 10,784 გრამი ნარკოტიკული საშუალება გამომშრალი მარიხუანის შენახვისთვის. მსჯავრდებულს სასჯელის სახით თავდაპირველად განესაზღვრა თავისუფლების აღკვეთა ერთი წლის და 6 თვის ვადით, რომელიც ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2015 წლის 17 აგვისტოს განაჩენით შემცირდა ერთ წლამდე.

7. №710 კონსტიტუციურ წარდგინებაში აღნიშნულია, რომ საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ შეაჩერა საკასაციო საჩივრების განხილვასთან დაკავშირებული საქმისწარმოება. ბოლნისის რაიონული სასამართლოს 2014 წლის 3 ივნისის განაჩენით რეშად გეიდაროვი, რასიმ ოვჩიევი და სადრადინ დარგალი, სხვა ქმედებებთან ერთად, დამნაშავედ იქნენ ცნობილი შესაბამისად - 21,59, 14,82 და 18,96 გრამი ნარკოტიკული საშუალება გამომშრალი მარიხუანის შეძენისა და შენახვისთვის. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატის 2015 წლის 5 ივნისის განაჩენით ბოლნისის რაიონული სასამართლოს 2014 წლის 3 ივნისის განაჩენი დარჩა უცვლელად.

8. №708, №709 და №710 კონსტიტუციური წარდგინებების ავტორი მიუთითებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილებაზე, რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის მე-2 ნაწილის (2014 წლის 1 მაისიდან 2015 წლის 31 ივლისამდე მოქმედი რედაქცია) სიტყვების - „ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან თოთხმეტ წლამდე“ - ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული, მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ოდენობით (70 გრამამდე) ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის შეძენისა და შენახვის გამო.

9. კონსტიტუციური წარდგინებების თანახმად, მოცემული გადაწყვეტილებით საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია არა მხოლოდ 260-ე მუხლის მე-2 ნაწილით (2014 წლის 1 მაისიდან 2015 წლის 31 ივლისამდე მოქმედი რედაქცია) გათვალისწინებული ქმედებისთვის 70 გრამამდე ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის შეძენისა და შენახვისათვის განსაზღვრული სანქცია - შვიდიდან თოთხმეტ წლამდე თავისუფლების აღკვეთა, არამედ ზოგადად აღნიშნული ქმედებისთვის სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენება. თუმცა წარდგინებების ავტორის განმარტებით, აღნიშნული ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობა ავტომატურად არ ნიშნავს იმავე ან უფრო მსუბუქი შემთხვევების მარეგულირებელი სისხლის სამართლის კანონმდებლობის არაკონსტიტუციურად ცნობასაც, რადგან საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის თითოეული მუხლი, ნაწილი და ქვეპუნქტი წარმოადგენს სხვადასხვა, დამოუკიდებელ დანაშაულს.

10. კონსტიტუციური წარდგინებების ავტორის განმარტებით, სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის ოდენობა ბევრად ნაკლებია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ შეფასებულ ოდენობასთან შედარებით. კონსტიტუციური წარდგინებების თანახმად, გონივრულია ვარაუდი სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული სანქციის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით, თუმცა ხელისუფლების დანაწილების კონსტიტუციური პრინციპიდან გამომდინარე, რომელიც საერთო სასამართლოებისა და საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებებს მკვეთრად მიჯნავს, სადავო ნორმის სანქციის საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან შესაბამისობის დადგენა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებას წარმოადგენს. ამ პროცესში საერთო სასამართლოების კომპეტენცია პრინციპულად გამოირიცხება.

11. №708, №709 და №710 კონსტიტუციური წარდგინებებით ასევე სადავოდ არის გამხდარი სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილი, ვინაიდან წარდგინებების ავტორის მტკიცებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის სანქციის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაში, დარჩენილი კანონმდებლობით პირის მსჯავრდების მიუხედავად, გამოირიცხება მის მიმართ რაიმე სახის სასჯელის გამოყენება, რადგან აღნიშნული ნორმა სანქციად მხოლოდ თავისუფლების აღკვეთას ითვალისწინებს. შესაბამისად, არსებობს პირის მსჯავრდების რისკი მისთვის სასჯელის დანიშვნის გარეშე, რაც სისხლის სამართლის პოლიტიკის რეალურ და ეფექტურ ფუნქციონირებას საფუძველს აცლის. მოცემულ პირობებში პირის მსჯავრდებას სასჯელის დაუნიშნავად ნულოვანი ეფექტი გააჩნია სისხლის სამართლის კოდექსის უმთავრესი ამოცანების შესრულებისათვის, რადგან ამ შემთხვევაში პირი ითვლება ნასამართლობის არმქონედ, ხოლო სისხლის სამართლის კოდექსის 79-ე მუხლის მე-6 ნაწილის შესაბამისად, გაქარწყლებული ან მოხსნილი ნასამართლობა მხედველობაში არ მიიღება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის, დანაშაულის კვალიფიკაციისა და სისხლისსამართლებრივი ზემოქმედების ღონისძიების საკითხის გადაწყვეტისას.

12. წარდგინებების ავტორის მოსაზრებით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის №1/4/592 გადაწყვეტილებით არ განხორციელებულა 70 გრამამდე ოდენობით ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის შეძენისა და შენახვის დეკრიმინალიზაცია, შესაბამისად, ქმედებას არ დაუკარგავს დანაშაულებრივი ხასიათი. აღნიშნული კი, თავის მხრივ, გულისხმობს სასჯელის დანიშვნის შესაძლებლობასაც, თუმცა იმ პირობით, რომ აღნიშნულმა არ შელახოს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული ადამიანის უფლებები. ამასთან, ნორმა უნდა აკმაყოფილებდეს განჭვრეტადობის და წინასწარ განსაზღვრულობის მოთხოვნებს. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს განმარტებით, აღნიშნულ ქმედებაში მსჯავრდებულ პირებს უნდა ჰქონოდათ გონივრული მოლოდინი, რომ მათ მიმართ გამოყენებული იქნებოდა სისხლის სამართლის კოდექსით გათვალისწინებული სასჯელის ყველაზე მკაცრი სახე - თავისუფლების აღკვეთა, რაც ბევრად უფრო მსუბუქი ხასიათის სასჯელების გამოყენების თვითნებობად აღქმის შესაძლებლობას გამორიცხავს.

13. კონსტიტუციური წარდგინებების ავტორი აღნიშნავს, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის კანონმდებლობის მიხედვით, ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც სასამართლო ადგენს გამამტყუნებელ განაჩენს სასჯელის დაუნიშნავად, არის განაჩენის გამოტანის მომენტისათვის ბრალდებულის გარდაცვალება, ხოლო ყველა სხვა შემთხვევაში კანონის მოთხოვნას წარმოადგენს პირის მსჯავრდებისას სასჯელის დანიშვნა. იმავდროულად, საქართველოს უზენაესი სასამართლო დამატებით არგუმენტად მიუთითებს იმ გარემოებას, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის 55-ე მუხლის თანახმად, საპროცესო შეთანხმების დადების შემთხვევაში სასამართლო უფლებამოსილია, დანიშნოს არა შესაბამისი მუხლით დაწესებული, არამედ სხვა, უფრო მსუბუქი სახის სასჯელი.

14. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის საფუძველზე, საქართველოს უზენაესი სასამართლო საკონსტიტუციო სასამართლოს შუამდგომლობით მიმართავს, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე შეჩერდეს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის მოქმედება, რომელიც ადგენს სანქციას ექვს წლამდე თავისუფლების აღკვეთის ვადით ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის შეძენა-შენახვისათვის 12,49, 10,784 და 21,60 გრამის ოდენობით (შესაბამისად №708, №709 და №710 კონსტიტუციურ წარდგინებებში). წარდგინებების ავტორის განმარტებით, აღნიშნულ ნორმას შეუძლია გამოიწვიოს გამოუსწორებელი შედეგები, ვინაიდან სადავო ნორმით განსაზღვრული სანქციის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაში არ იარსებებს არავითარი სამართლებრივი ან ფაქტობრივი შესაძლებლობა მსჯავრდებული პირების თავისუფლების უფლების აღდგენისთვის.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. მოცემული დავის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს საკითხი, არის თუ არა კონსტიტუციური წარდგინებებით გასაჩივრებული დებულება (საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის სიტყვების - „ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვს წლამდე“ - ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი N2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნებისთვის შეძენა/ შენახვის გამო) საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილების დამძლევი ნორმა.

2. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის თანახმად: „თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, ... მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ“.

3. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25- ე მუხლის 4¹ პუნქტი, ერთი მხრივ, უზრუნველყოფს პროცესის ეკონომიურობის პრინციპის დაცვას, კერძოდ, იმ პირობებში, როდესაც გასაჩივრებული საკითხი მატერიალური თვალსაზრისით სასამართლოს უკვე გადაწყვეტილი აქვს, საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უწევს ნორმის კონსტიტუციურობაზე საქმის არსებითი განხილვის ფორმატში განმეორებით მსჯელობა. მეორე მხრივ, ხსენებული ნორმა წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საკუთარი გადაწყვეტილების შესრულების ზედამხედველობისა და ადამიანის უფლებათა დარღვევის პრევენციის ეფექტურ მექანიზმს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება N1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 8). მაშასადამე, დასახელებული ნორმა არის ინსტრუმენტი (შესაძლებლობა) საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის, არა მხოლოდ დაზოგოს დრო, არამედ ეფექტურად იმოქმედოს საკუთარი გადაწყვეტილებების დაძლევის საწინააღმდეგოდ და, რაც ყველაზე მთავარია, უზრუნველყოს ადამიანის უფლებათა შემდგომი დარღვევის პრევენცია.

4. მნიშვნელოვანია, განიმარტოს, რას ნიშნავს ზემოაღნიშნული ნორმის მიზნებისთვის ჩანაწერი „სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად“.

5. „იმავე შინაარსის ნორმა“ არ გულისხმობს სიტყვასიტყვით იგივე ფორმულირების შემცველი წესის მიღებას/არსებობას და არც მაინცადამაინც იგივე კანონში ასეთი წესის გამეორებას. საკონსტიტუციო სასამართლო არაკონსტიტუციურად ცნობს არა კონკრეტულ სიტყვებს, ფრაზებს, წინადადებებს, არამედ ის აფასებს ნორმაში ასახულ პრობლემას, საკითხს, რომელიც გამოიხატება ამ სიტყვებში, ფრაზაში თუ წინადადებაში. სასამართლო ამ დროს სწავლობს უფლებაში ამა თუ იმ ფორმით, შინაარსით თუ ინტენსივობით ჩარევა იწვევს თუ არა უფლების დარღვევას. შესაბამისად, თუ უფლებაში ჩარევის შედეგის მიხედვით, ახალი/ან კანონმდებლობაში არსებული სხვა რეგულაციით კონკრეტულ უფლებას დარღვევის არსებითად ან თვისობრივად იგივე საფრთხე ემუქრება, დამოუკიდებლად იმისგან, ასეთი რეგულაცია რომელ ნორმატიულ აქტში გაჩნდება/არსებობს ან იქნება თუ არა ის ტექსტუალურად არაკონსტიტუციურად ცნობილი რეგულაციის იდენტური, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის დასახელებული ნორმა ავალდებულებს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ის ძალადაკარგულად ცნოს განმწესრიგებელი სხდომის ეტაპზევე.

6. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, ,,სადავო ნორმების მსგავსება არა მხოლოდ ფორმალური თვალსაზრისით უნდა შეფასდეს, არამედ იმ სამართლებრივი შედეგის მიხედვით, რომელიც შესაძლოა სადავო ნორმებს აერთიანებდეს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის განჩინება N1/5/525 საქმეზე „მოლდოვის მოქალაქე მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). „ნორმის მხოლოდ ტექსტუალური, რედაქციული ან სხვა ფორმალური განსხვავება ვერ ჩაითვლება არსებით განმასხვავებელ ფაქტორად. სასამართლო ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეაფასებს, არის თუ არა სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსი შინაარსის, სადავო ნორმის მიზანმიმართულების, მასში გამოხატული კანონმდებლის ნებისა და სამართლებრივი საშუალებების გათვალისწინებით. შინაარსობრივ მსგავსებასთან გვექნება საქმე, არა მხოლოდ მაშინ, როდესაც ნორმა სიტყვასიტყვით იმეორებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის შინაარსს, არამედ მაშინაც, როდესაც სადავო ნორმაში მოცემული წესი არსებითად მსგავსი სამართლებრივი შედეგის მომტანია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება N1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 10). „სადავო ნორმის „დამძლევ ნორმად“ მიჩნევა და მისი არსებითი განხილვის გარეშე არაკონსტიტუციურად ცნობა, ნორმათა შორის არსებითი შინაარსობრივი მსგავსების შემთხვევაშია დასაშვები, როდესაც სადავო ნორმა სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, იწვევს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას, შეიცავს უფლების მზღუდავ მსგავს სამართლებრივ საშუალებებს და იდენტურ სამართლებრივ შედეგს იწვევს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება N1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 12).

7. საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ „საკონსტიტუციო სასამართლო მსჯელობს ზოგადად კონკრეტული საკითხის ნორმატიულ შინაარსზე და შესაბამისად, იღებს გადაწყვეტილებას გასაჩივრებული დებულებით განპირობებული სავარაუდო პრობლემის ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის თაობაზე. ... შესაბამისად, კანონმდებლობაში იდენტური პრობლემის გამომწვევი ნორმის (ნორმების) შენარჩუნების შემთხვევაში, ის გადაწყვეტილების უგულებელმყოფელ და დამძლევ ნორმად ჩაითვლება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება N1/3/534 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-34).

8. მოცემულ შემთხვევაშიც, საკითხი - სადავო ნორმა შეიცავს თუ არა იმავე შინაარსის ქცევის წესს, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად - უნდა შეფასდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ზემოაღნიშნული ძირითადი სტანდარტების, კრიტერიუმების მიხედვით: ა)ნორმა უნდა იწვევდეს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას; ბ)უფლების შეზღუდვა უნდა ხდებოდეს მსგავსი სამართლებრივი საშუალებით; გ) უნდა იწვევდეს იდენტურ ან არსებითად მსგავს სამართლებრივ შედეგს.

9. საკითხის გადასაწყვეტად უნდა გაანალიზდეს როგორც ამ დავის ფარგლებში გასაჩივრებული ნორმის შინაარსი, ისე საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უკვე არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის არსი.

10. საკონსტიტუციო სასამართლომ 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნო საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის მე-2 ნაწილის (2014 წლის 1 მაისიდან 2015 წლის 31 ივლისამდე მოქმედი რედაქცია) სიტყვების „ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით შვიდიდან თოთხმეტ წლამდე“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებდა სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი N2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული, მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ოდენობით (70 გრამამდე) ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნებისთვის შეძენის და შენახვის გამო.

11. N592 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელისთვის პრობლემას წარმოადგენდა არა ზოგადად ნარკოტიკული საშუალებების, არამედ გამომშრალი მარიხუანის მხოლოდ შეძენა/შენახვისთვის (და არა სადავო მუხლით აკრძალული ნებისმიერი ქმედებისთვის) პასუხისმგებლობის სახით 7-14 წლამდე თავისუფლების აღკვეთის კონსტიტუციურობა. ამასთან, მოსარჩელე ყურადღებას ამახვილებდა პირადი მოხმარების (და არა რეალიზაციის) მიზნებისთვის შეძენა/შენახვის ასეთი დასჯადობის არაკონსტიტუციურობაზე. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ ნორმის კონსტიტუციურობა სწორედ ამ ფარგლებში შეაფასა.

12. მოცემულ შემთხვევაშიც უზენაესი სასამართლო კონსტიტუციური წარდგინებებით ითხოვს, საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნოს სსკ-ის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის სიტყვების - „ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვს წლამდე“ - ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი N2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნებისთვის შეძენა/ შენახვის გამო. ამასთან, სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილი ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას 50 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის შეძენა/შენახვისათვის. კონკრეტული საქმეებიდან გამომდინარე, N708 კონსტიტუციურ წარდგინებაში საქართველოს უზენაესი სასამართლო უთითებს 12,49 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის, N709 კონსტიტუციურ წარდგინებაში - 10,785 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის, ხოლო N710 კონსტიტუციურ წარდგინებაში - 21,60 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის შეძენა/შენახვის გამო თავისუფლების აღკვეთის არაკონსტიტუციურობაზე.

13. მაშასადამე, კონსტიტუციური წარდგინებებით გასაჩივრებული ნორმა, არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, ითვალისწინებს „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი N2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნებისთვის შეძენა/ შენახვის გამო პასუხისმგებლობას თავისუფლების აღკვეთის სახით. სხვაობა სადავო და არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმებს შორის არის მხოლოდ ამ ნარკოტიკული საშუალების ოდენობაში და, შესაბამისად, მისი შეძენა/შენახვისთვის გათვალისწინებული სასჯელის სიმძიმეში. ამასთან, ნიშანდობლივია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმა ითვალისწინებდა უფრო დიდი ოდენობით გამომშრალი მარიხუანის შეძენა/შენახვისთვის (70 გრამამდე) და, შესაბამისად, სისხლის სამართლის კოდექსით უფრო მძიმე დანაშაულად მიჩნეული ქმედებისთვის პასუხისმგებლობას თავისუფლების აღკვეთის სახით.

14. კონსტიტუციური წარდგინებებით სადავოდ მიჩნეული ნორმა იწვევს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას. ამასთან, უფლების შეზღუდვა ხდება მსგავსი სამართლებრივი საშუალებით - სასჯელის სახით გათვალისწინებული თავისუფლების აღკვეთით. იმავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა იწვევს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის იდენტურ სამართლებრივ შედეგს. ამ თვალსაზრისით, მივუთითებთ რამდენიმე გარემოებაზე, რომელიც საფუძვლად დაედო საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის გადაწყვეტილებით ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას:

ა) საკონსტიტუციო სასამართლომ განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა თავისუფლების უფლების მნიშვნელობაზე და სახელმწიფოს მხრიდან მისი შეზღუდვის შესაძლებლობაზე უკიდურეს შემთხვევაში, მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს ობიექტურად აუცილებელია კონსტიტუციით დასაცავი მიზნების მისაღწევად. საკონსტიტუციო სასამართლომ ამ კონტექსტში მიუთითა, სისხლის სამართლის პოლიტიკის განსაზღვრისას, სახელმწფოს მიხედულების ფარგლების უპირობოდ შეზღუდვის აუცილებლობაზე ადამიანის ფუნდამენტური უფლებებით. „სახელმწიფოს პოლიტიკის სფეროა, რომელი ქმედების კრიმინალიზაციას მოახდენს და როგორ სასჯელს დააწესებს კონკრეტული ქმედების ჩადენისთვის, ... თუმცა, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიხედულების ფარგლები ვერ იქნება უსაზღვრო. ... დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოში არ არსებობს მიზანი, ინტერესი, ადამიანის უფლებების დაცვის უმთავრესი მიზნის ჩათვლით, რომლის საპირწონედ სახელმწიფო აღიჭურვება ლეგიტიმური უფლებით, დაარღვიოს თუნდაც ერთეული პირების თავისუფლების უფლება (ესა თუ ის უფლება) ... სისხლის სამართლის - ქმედების კრიმინალიზაციისა და მისი დასჯადობის ფუნქცია მხოლოდ მაშინაა წარმატებული, როდესაც ის გამოიყენება როგორც ultima ratio. საზოგადოების და ადამიანის ინტერესების დასაცავად სისხლისსამართლებრივი ნორმები უნდა გამოიყენებოდეს როგორც უკიდურესი საშუალება, როდესაც ამოწურულია სამართლებრივ სიკეთეთა დაცვის არასისხლისსამართლებრივი საშუალებები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 33, 37).

ბ)საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა კონკრეტული სამართალდარღვევისთვის გათვალისწინებული სასჯელის ადეკვატურობის, პროპორციულობის აუცილებლობაზე და ამ თვალსაზრისით შეფასების კრიტერიუმებზე. „იმისათვის, რომ კონკრეტული სასჯელის არსებობა გამართლებული იყოს სამართლებრივ სახელმწიფოში, ის, თავად სასჯელის მიზნების მიღწევის ადეკვატური საშუალება უნდა იყოს. სახელმწიფოს მიერ ამა თუ იმ ქმედებისთვის დაწესებული ნებისმიერი სასჯელი, თუ ის აცდენილი იქნება სასჯელის მიზნებს, თავად გახდება მიზანი. ადამიანის დასჯა სასჯელის მიზნების მიღმა, ამ მიზნების მიღწევის აუცილებლობის გარეშე ან მათ არაადეკვატურად, თავად დასჯას აქცევს სახელმწიფოს მიზნად და მთავარ ფუნქციად, ... სამართლებრივ სახელმწიფოში კანონზომიერია მოლოდინი, რომ სასჯელი, თავისი შინაარსით, ფორმით, თვისობრივად და არსებითად გასცდება შურისძიების პრიმიტიულ სურვილს, რომელსაც არაფერი აქვს საერთო სამართალთან და რომელიც ობიეტურად ვერ შეუწყობს ხელს ვერც ადამიანების, საზოგადოების დაცულობას, ვერც დანაშაულის შემცირებას და ვერც დამნაშავე პირის რესოციალიზაციას, საბოლოოდ ვერ შეუწყობს ხელს ვერც სამართლის პროგრესულ და მისი დანიშნულების შესაბამის განვითარებას და ვერც საზოგადოების წევრების ჰარმონიულ თანაარსებობას, შედეგად, ვერ უზრუნველყოფს იმ სამართლებრივ წესრიგს, რომლის დაცვისთვისაც უნდა გამოიყენებოდეს სახელმწიფოს იძულების უკიდურესი საშუალებები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 40, 43).

გ) საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ სასჯელის მიზნები კუმულაციაში შეიძლება/უნდა იქნეს მიღწეული.სახელმწიფომ არ შეიძლება პირი დასაჯოს მხოლოდ იმის გამო, რომ სხვამ არ ჩაიდინოს იგივე ქმედება. არ შეიძლება პირის დასჯის მიზანი იყოს მხოლოდ და მხოლოდ სხვა პირების „დაშინება“, გაფრთხილება და ამ გზით სხვების მიერ იგივე დანაშულის ჩადენის რისკების მინიმალიზება. შედეგად, სასამართლოს აზრით, მხოლოდ ზოგადი პრევენცია ვერ იქნება საკმარისი და თვითკმარი პირის მიმართ ნებისმიერი სასჯელის გამოყენებისთვის. „... თუკი სასჯელი გამოყენებული იქნება მხოლოდ სხვათა შეკავების მიზნით, ის, ცხადია, უსამართლო იქნება, რადგან დაუშვებელია ადამიანის მიმართ სისხლის სამართლის უკიდურესი ინსტრუმენტების (სასჯელის) გამოყენება მხოლოდ ან უპირატესად იმის გამო, რომ სხვები მიდრეკილნი არიან ასოციალური ქცევისკენ. ... მხოლოდ ზოგადი პრევენციის მიზანზე ორიენტირებით სასჯელის დაწესება ან გამოყენება არღვევს ბალანსს, რომელსაც უნდა ეფუძნებოდეს და ემსახურებოდეს სასჯელის დანიშვნა ზოგადად. გაუმართლებელია პირისთვის სასჯელის შეფარდება მხოლოდ საზოგადოების დამოკიდებულებაზე ზემოქმედებისთვის, ვინაიდან თავისთავად ეს გარემოება სასჯელს უხეშად არაპროპორციულ სასჯელად აქცევს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 52-53).

15. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმით დადგენილი სასჯელის კონსტიტუციურობა შეაფასა სადავო ნორმითვე გათვალისწინებულ ლეგიტიმურ მიზნებთან ურთიერთმიმართების გზით, თავად სასჯელის მიზნების მიღწევის შესაძლებლობის გათვალისწინებით. სადავო ნორმის შემოღების ამოცანას წარმოადგენდა ნარკოტიკული საშუალების - მარიხუანის გავრცელების პრევენცია. იმავროულად, მარიხუანის, ისევე როგორც სხვა ნარკოტიკული საშუალებების გავრცელების პრევენციას მოპასუხე უკავშირებდა კონსტიტუციით დაცული სიკეთის - ადამიანის ჯანმრთელობის, საზოგადოებრივი წესრიგისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ლეგიტიმურ მიზნებს.

16. ჯანმრთელობის დაცვის ლეგიტიმური მიზნის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლომ განასხვავა საფრთხე, რომელიც უკავშირდება მომხმარებლის ჯანმრთელობას და საფრთხე, რომელსაც გამავრცელებელი უქმნის სხვის ჯანმრთელობას. საკონსტიტუციო სასამართლომ, საქმეში არსებული მასალებისა და ექსპერტების ჩვენებების საფუძველზე დაადგინა, რომ მარიხუანის მომხმარებლის ჯანმრთელობას შეიძლება მიადგეს საფრთხე, რომლის ინტენსივობა და ხარისხი სხვადასხვა გარემოებებზე შეიძლება იყოს დამოკიდებული. თუმცა ყველაზე მძიმე შედეგების გამოწვევის შემთხვევაშიც კი, სასამართლომ არაგონივრულად მიიჩნია, პირს მიესაჯოს თავისუფლების აღკვეთა მხოლოდ საკუთარი ჯანმრთელობის წინააღმდეგ მიმართული ქმედების გამო. კონსტიტუცია იცავს ადამიანს ნებისმიერი მესამე პირისგან მომდინარე საფრთხეებისგან - კერძო პირებისა თუ სახელმწიფოს მიერ უფლებების დარღვევისგან. ამასთან, ხელისუფლებას აქვს კონსტიტუციური ვალდებულება, კონკრეტული ქმედებების რეგულირების გზით მოახდინოს იმ რისკების გამორიცხვა/მინიმალიზება, რომლებიც შეცდომის დაშვების შედეგად ქმნის, განაპირობებს ადამიანის მიერ საკუთარი თავისთვის ზიანის მიყენების საფრთხეს. თუმცა საკუთარი ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენების თავიდან აცილების მიზნით, სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით, პირის თავისუფლების აღკვეთა სასამართლომ გაუმართლებლად მიიჩნია, რადგან საკუთარი თავისთვის ზიანის მიყენების საფრთხის გამო პირისთვის თავისუფლების აღკვეთა ემსახურება მხოლოდ ზოგადი პრევენციის მიზანს, რომ სხვამაც არ ჩაიდინოს იგივე ქმედება და საკუთარ ჯანმრთელობას ზიანი არ მიაყენოს. შედეგად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მტკიცებით, გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნით შეძენა/შენახვისთვის სისხლისსამართლებრივი სასჯელის დაწესება, რომელიც შესაძლოა იწვევდეს პირის თავისუფლების აღკვეთას, წარმოადგენს არაპროპორციულ ზომას ჯანმრთელობის დაცვის ზოგადი ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად.

17. საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეში არსებულ მასალებზე დაყრდნობით, ასევე დადასტურებულად არ მიიჩნია მარიხუანის მოხმარებასა და სხვა დანაშაულის ზრდას შორის კავშირი. იმავდროულად, სასამართლომ აღნიშნა, რომ, ვინაიდან არ გამოირიცხება მარიხუანის მოხმარებით ზოგადად ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენების საფრთხე, მისი გავრცელება შეიძლება იყოს სახელმწიფოს მხრიდან რეგულირებადი, მათ შორის, იწვევდეს პასუხისმგებლობას. ამიტომ, როდესაც ნარკოტიკული საშუალების რაოდენობა იმდენად დიდია, რომ ობიექტურად აჩენს რეალურ საფრთხეს მისი არა მხოლოდ პირადი მოხმარებისთვის, არამედ რეალიზაციის მიზნებისთვის შეძენა/შენახვის თაობაზე, მაშინ სახელმწიფო უფლებამოსილია, დააწესოს პასუხისმგებლობა, რომლის ზომა/ხარისხი შესაძლოა დაკავშირებული იყოს ნარკოტიკული საშუალების რაოდენობასთან.

18. საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ 70გ-მდე მარიხუანა არ არის ის ოდენობა, რომელიც მაღალი ალბათობით მიანიშნებს მისი რეალიზაციის მიზნებისთვის შეძენა/შენახვის გარდაუვალობაზე, თავისთავადობაზე. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ დაადგინა: „როდესაც გამოირიცხება მარიხუანის რეალიზაცია, გამოირიცხება რეალიზაციის გზით სხვათა ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენების საფრთხეც. შესაბამისად, უსაფუძვლო, გაუმართლებელი და არაპროპორციული ხდება პირის მიმართ თავისუფლების აღკვეთის სახით პასუხისმგებლობის გამოყენება ... კანონმდებლის ვალდებულებაა, აღჭუროს სამართალშემფარდებელი შესაბამისი ინსტრუმენტებით, რათა გამოირიცხოს ადამიანის თავისუფლებაში სახელმწიფოს ჩარევა მაშინ, როდესაც ამის რეალური საფუძველი და უკიდურესი აუცილებლობა არ არსებობს. შედეგად, მნიშვნელოვანია, ერთი მხრივ, კანონით სამართალშემფარდებლის დავალდებულება, ხოლო, მეორე მხრივ, საამისოდ შესაბამისი ბერკეტების, მექანიზმების შეთავაზება, რომ მან ყოველ ჯერზე გაარკვიოს მარიხუანის შეძენა/შენახვის მიზანი და მხოლოდ მაშინ, როდესაც აშკარაა რეალიზაციის/გასაღების განზრახვა, გარდაუვალობა, ჩაერიოს ადამიანის თავისუფლებაში და მოახდინოს დანაშაულის პრევენცია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 93).

19. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სადავო ნორმა იყო ბლანკეტური ხასიათის და პირდაპირ ითვალისწინებდა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის სახით თავისუფლების აღკვეთის შეფარდებას ისეთი ქმედებისთვისაც, რომელიც არ უქმნის საფრთხეს სხვების ჯანმრთელობას, სასამართლომ მიიჩნია, რომ ის არ შეიძლება ჩაითვალოს სახელმწიფოს აუცილებელ და პროპორციულ ჩარევად ადამიანის თავისუფლებაში. ასეთი სასჯელი ვერც სასჯელის მიზნების მიღწევას უზრუნველყოფს და, შედეგად, სასჯელს გადააქცევს მიზნად. „საკუთარი ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენების საფრთხის გამო პასუხისმგებლობა იმთავითვე მხოლოდ ზოგად პრევენციას ემსახურება, რომ სხვებმაც არ ჩაიდინონ ასოციალური და საკუთარი ჯანმრთელობისთვის ზიანის გამომწვევი ქმედება. რაც შეეხება სხვებისთვის ზიანის მიყენების საფრთხის თავიდან ასაცილებლად პასუხისმგებლობის დაკისრებას, მაშინ, როდესაც ასეთი საფრთხე ჰიპოთეტურია, ან საერთოდ არ არსებობს, ან ყოველ ჯერზე მისი არსებობის მტკიცება შეუძლებელია, სასჯელი კვლავ მხოლოდ ზოგადი პრევენციის დომინირების იმედად რჩება, რაც დაუშვებელია და გაუმართლებელი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის N1/4/592 გადაწყვეტილება საქმეზე „ბექა წიქარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 101).

20. წინამდებარე დავის ფარგლებშიც სადავო ნორმის ლეგიტიმური მიზნები იდენტურია, ისევე, როგორც, თავისი არსით, იდენტურია ამ მიზნების მიღწევისთვის სახელმწფიოს მიერ შერჩეული გზა - თავისუფლების აღკვეთა. გასათვალისწინებელია ის გარემოება, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ ზემოაღნიშნულ სტანდარტებზე, კრიტერიუმებზე დაყრდნობით, არაკონსტიტუციურად მიიჩნია პირადი მოხმარების მიზნით 70 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის შეძენა/შენახვისთვის თავისუფლების აღკვეთა. მაშასადამე, სასამართლომ 70 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის ნებისმიერი ოდენობისთვის (0,1-დან 70გ-მდე) თავისუფლების აღკვეთა ზოგადად (არა მხოლოდ სადავო ნორმით გათვალისწინებული 7-14 წლამდე, არამედ ერთი დღითაც კი) როგორც სასჯელი არაკონსტიტუციურად მიიჩნია, ვიანიდან არ არსებობს საფუძველი ასეთი ქმედებისთვის თავისუფლების აღკვეთის სახით სასჯელის გამოყენებისთვის. სადავო ნორმა, როგორც აღინიშნა, ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის დაკისრებას 50 გრამამდე გამომშრალი მარიხუანის შეძენა/შენახვისათვის. ამავე დროს, სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა ვადით ექვს წლამდე. მაშასადამე, სადავო ნორმით გათვალისწინებულია 70 გრამზე ნაკლები ოდენობის გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნით შეძენა/შენახვისათვის პასუხისმგებლობის სახით თავისუფლების აღკვეთა. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ოდენობით ამ ნარკოტიკული საშუალების პირადი მოხმარების მიზნით შეძენა/შენახვისთვისაც, ნებისმიერი ხანგრძლივობით და, მათ შორის, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ვადით თავისუფლების აღკვეთა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 24 ოქტომბრის გადაწყვეტილების დამძლევი და, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურია.

21. N708 და N709 კონსტიტუციური წარდგინებებისგან განსხვავებით, N710 კონსტიტუციურ წარდგინებაში უზენაესი სასამართლო სადავოდ ხდის საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის (2007 წლის 3 ივლისის რედაქცია) სიტყვების - „ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით თერთმეტ წლამდე“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. „საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსში ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2015 წლის 8 ივლისის N3975-რს საქართველოს კანონის პირველი მუხლის შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი პუნქტი ჩამოყალიბდა ახალი რედაქციით და ამ ნაწილით გათვალისწინებული ქმედებისთვის სასჯელი განისაზღვრა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ექვს წლამდე. შესაბამისად, ახალი კანონის საფუძველზე მოხდა სასჯელის შემსუბუქება.

22. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „სისხლის სამართლის კანონს, რომელიც აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას ან ამსუბუქებს სასჯელს, აქვს უკუძალა“. ხოლო ამავე მუხლის მე-3 ნაწილი ადგენს, რომ, „თუ დანაშაულის ჩადენიდან განაჩენის გამოტანამდე სისხლის სამართლის კანონი რამდენჯერმე შეიცვალა, გამოიყენება ყველაზე მსუბუქი კანონი“. აღნიშნული დანაწესიდან გამომდინარე, იმ პირობებში, როდესაც ახალი კანონით ხდება სასჯელის შემსუბუქება, სასჯელის განსაზღვისას გამოიყენება სწორედ შემამსუბუქებელი კანონი.

23. საერთო სასამარლო უფლებამოსილია, კონსტიტუციური წარდგინებით მოითხოვს იმ კანონის არაკონსტიტუციურად ცნობა, რომლის გამოყენებაც მას საქმის გადასაწყვეტად სჭირდება. ზემოთ ხსენებულიდან გამომდინარე, N710 წარდგინებაში მითითებული დავის გადაწყვეტისას საქართველოს უზენაესი სასამართლოს მიერ გამოსაყენებელ კანონს წარმოადგენს არა საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის 2007 წლის 3 ივლისის რედაქცია, არამედ 2015 წლის 8 ივლისს ამ ნორმაში ცვლილების განხორციელების შედეგად ჩამოყალიბებული რედაქცია. რაც შეეხება სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის მოქმედ რედაქციას, მისი კონსტიტუციურობის საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე გადაწყვიტა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს N708 და N709 კონსტიტუციური წარდგინებების შეფასების პროცესში, ცნო ის არაკონსტიტუციურ ნორმად და, შესაბამისად, გამოაცხადა ძალადაკარგულად. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოთხოვნის ამ ნაწილში N710 კონსტიტუციური წარდგინება დაუსაბუთებელია და სახეზეა მისი არსებითად განსახილველად არმიღების საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის მე-5 პუნქტის „ე“ ქვეპუნტით და მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

24. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინებებით სადავოდ არის გამხდარი ასევე საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით.

25. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „თუ საერთო სასამართლოში კონკრეტული საქმის განხილვისას სასამართლო დაასკვნის, რომ არსებობს საკმარისი საფუძველი, რათა ის კანონი ან სხვა ნორმატიული აქტი, რომელიც უნდა გამოიყენოს სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას, მთლიანად ან ნაწილობრივ მიჩნეულ იქნეს კონსტიტუციის შეუსაბამოდ, იგი შეაჩერებს საქმის განხილვას და მიმართავს საკონსტიტუციო სასამართლოს“. აღნიშნული დანაწესიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლო უფლებამოსილია, მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მაშინ, როდესაც მას აქვს საკმარისი საფუძველი დაასკვნას, რომ საქმის გადასაწყვეტად გამოსაყენებელი კანონი ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას. ეს არის ბერკეტი საერთო სასამართლოსთვის, თავიდან აიცილოს არაკონსტიტუციურ კანონზე დაყრდნობით გადაწყვეტილების მიღება და შედეგად კონკრეტული პირის/პირების უფლების დარღვევა. ამიტომაც კანონმდებელი საერთო სასამართლოს ასეთი ბერკეტით აღჭურავს იმ შემთხვევისთვის, როდესაც საერთო სასამართლოს გაუჩნდება საკმარისი საფუძველი დასკვნისთვის, რომ გამოსაყენებელი კანონი არაკონსტიტუციურია. შესაბამისად, ეს ავალდებულებს წარდგინების ავტორს, საკონსტიტუციო სასამართლოს წარუდგინოს არგუმენტები, რომლებიც, მისი აზრით, მიუთითებს გამოსაყენებელი ნორმის არაკონსტიტუციურობაზე.

26. მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმის წარდგინების ავტორის მიერ დასახელებული ნორმატიული შინაარსით გასაჩივრება ლოგიკურად უნდა გულისხმობდეს უზენაესი სასამართლოს მოთხოვნას, არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი სადავო ნორმაზე დაყრდნობით უფრო მსუბუქი სასჯელის გამოყენების შესაძლებლობა, წარდგინებებში მოყვანილი არგუმენტაცია არა მხოლოდ არ მიუთითებს ამაზე, არამედ ამის საწინააღმდეგოსაც უშვებს. წარდგინებებში მოყვანილი მსჯელობა მიუთითებს უზენაესი სასამართლოს პალატის ინტერესზე, გაარკვიოს, მაშინ როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად არის ცნობილი კონკრეტული ქმედებისთვის გათვალისწინებული სასჯელი, როგორც ამ ქმედებისთვის კანონით დადგენილი პასუხისმგებლობის ერთადერთი ფორმა, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო ხომ არ იქნება არაკონსტიტუციურად ცნობილ სასჯელზე უფრო მსუბუქი სასჯელის გამოყენება. მაშასადამე, კონსტიტუციური წარდგინებები ემსახურება მსუბუქი სასჯელის გამოყენების უფლების გარკვევას და არა ასეთი შესაძლებლობის არაკონსტიტუციურობის მტკიცებას.

27. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, „თუ დანაშაულის ჩადენიდან განაჩენის გამოტანამდე სისხლის სამართლის კანონი რამდენჯერმე შეიცვალა, გამოიყენება ყველაზე მსუბუქი კანონი“. წარდგინებების ავტორი მიუთითებს, რომ ეს ნორმა ზღუდავს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული დანაშაულისათვის თავისუფლების აღკვეთასთან შედარებით მსუბუქი სასჯელის გამოყენების შესაძლებლობას იმ პირობებში, როდესაც ხსენებული ნორმით გათვალისწინებული დანაშაულებრივი ქმედებისათვის თავისუფლების აღკვეთის შეფარდება არაკონსტიტუციურად არის მიჩნეული.

28. კონკრეტული ქმედებისთვის გათვალისწინებული სასჯელის ერთადერთი ზომის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაში მოქმედი კანონმდებლობა იძლევა თუ არა უფრო მსუბუქი სასჯელის გამოყენების შესაძლებლობას, ამ საკითხის გარკვევა, კანონმდებლობის რელევანტური ნორმების ანალიზის გზით, საერთო სასამართლოს პრეროგატივაა. თუ სისხლის სამართლის კოდექსის ზოგადი ნაწილის ან სხვა საკანონმდებლო ნორმები იძლევა საშუალებას, ამავე კოდექსის 260-ე მუხლით გათვალისწინებულ დანაშაულში მსჯავრდებული პირის მიმართ გამოყენებული იქნეს ამავე მუხლით გაუთვალისწინებელი სასჯელი, მაშინ საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის გაურკვეველია, რატომ მიიჩნევს წარდგინების ავტორი, რომ მას ამ შესაძლებლობას სადავო ნორმა ართმევს. თუმცა სადავო ნორმის წარდგინების ავტორის მიერ შემოთავაზებული შინაარსის გაზიარების შემთხვევაშიც კი, მას არ ექნება მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან.

29. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადება, ერთი მხრივ, კრძალავს პასუხისმგებლობის დამდგენი/დამამძიმებელი კანონის უკუძალით გამოყენებას, „ის ზღუდავს კანონმდებლის თავისუფლებას, შემოიღოს ისეთი კანონი, რომელიც ადამიანს პასუხისმგებლობას დააკისრებდა იმ ქმედებისათვის, რაც მისი ჩადენის მომენტში არ იყო დასჯადი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). ხოლო, მეორე მხრივ, ითვალისწინებს პასუხისმგებლობის გამაუქმებელი ან სასჯელის შემამსუბუქებელი კანონის უკუძალით გამოყენების შესაძლებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, “საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადება ადგენს პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი და გამაუქმებელი კანონის უკუძალით გავრცელებისთვის კონსტიტუციურ საფუძველს. ... ზღუდავს სახელმწიფოს თავისუფალი მიხედულების ფარგლებს პრინციპით - არ მოხდეს ადამიანის თავისუფლებაში ჩარევა მაშინ, როდესაც ამის აუცილებლობა არ/აღარ არსებობს და იმაზე უფრო მკაცრად, ვიდრე ეს ობიექტურად აუცილებელია კონკრეტული ლეგიტიმური მიზნების დასაცავად” (საქართველოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს 2014 წლის 13 ნოემბრის N1/4/557,571,576 გადაწყვეტილება საქმეზე “საქართველოს მოქალაქეები - ვალერიან გელბახიანი, მამუკა ნიკოლაიშვილი და ალექსანდრე სილაგაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II -71).

30. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი წარმოადგენს პასუხისმგებლობის დამდგენი/დამამძიმებელი კანონის უკუძალით გამოყენების აკრძალვის გარანტიას და, ამასთან, სასჯელის შემამსუბუქებელი/გამაუქმებელი კანონის უკუძალით გავრცელების შესაძლებლობით ადამიანების აღმჭურავ ნორმას. შესაბამისად, უფლებით აღმჭურველი კონსტიტუციის ნორმა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ვერ იქნება გამოყენებული/განმარტებული როგორც ამ უფლებაში დამატებით ჩარევის შესაძლებლობა, რადგან უფლების მარეგლამენტირებელი ნორმა (42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი) ვერ გახდება თავად ამ პირის უფლების შეზღუდვის საფუძველი და არ/ვერ დაადგენს კონსტიტუციურ ვალდებულებას, რომლის თანახმადაც, პირს ესა თუ ის პასუხისმგებლობის ზომა უნდა დაეკისროს.

31. შესაბამისად, თუ სადავო ნორმა გამორიცხავს პირის მიმართ სასჯელის გამოყენებას, ამსუბუქებს მის სამართლებრივ მდგომარეობას, იგი ვერ იქნება განხილული კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების შემზღუდველად. კონსტიტუციის აღნიშნულ დებულებასთან მიმართება შეიძლება ჰქონდეს მხოლოდ კანონის იმ ნორმებს, რომლებიც პირის მიმართ შემზღუდველი ხასიათისაა, იწვევს პასუხისმგებლობის დამძიმებას ან/და გამორიცხავს პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი კანონის წარსულ ურთიერთობებზე გავრცელებას.

32. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით, N608, N609 და N610 წარდგინებები დაუსაბუთებელია და სახეზეა მათი არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის მე-5 პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტითა და მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის, 27¹ მუხლის პირველი პუნქტის, 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 43-ე მუხლის მე-5, მე-7 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-5, 5¹ პუნქტების და 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად საქართველოს უზენაესი სასამართლოს №708, N709 და N710 კონსტიტუციური წარდგინებები და განჩინების გამოქვეყნების მომენტიდან ძალადაკარგულად იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს სისხლისსამართლებრივი სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენების შესაძლებლობას „ნარკოტიკული საშუალებების, ფსიქოტროპული ნივთიერებების, პრეკურსორებისა და ნარკოლოგიური დახმარების შესახებ“ საქართველოს კანონის დანართი №2-ის 92-ე ჰორიზონტალურ გრაფაში განსაზღვრული ნარკოტიკული საშუალება - გამომშრალი მარიხუანის პირადი მოხმარების მიზნისთვის უკანონო შეძენა-შენახვის გამო.

2. განჩინება ძალაშია მისი გამოქვეყნების მომენტიდან.

3. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. განჩინების ასლი გაეგზავნოს საქართველოს პარლამენტს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

5. განჩინება გამოქვეყნდეს ,,საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში” 15 დღის ვადაში.

პლენუმის წევრები:

გიორგი პაპუაშვილი

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი

მერაბ ტურავა

ზაზა თავაძე

ოთარ სიჭინავა

ლალი ფაფიაშვილი

თამაზ ცაბუტაშვილი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის
ლალი ფაფიაშვილი
თანხმვედრი აზრი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2016 წლის 26 თებერვლის №3/1/708,709,710 განჩინებას სამოტივაციო ნაწილთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავ რა კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვავ თანმხვედრ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2016 წლის 26 თებერვლის №3/1/708,709,710 განჩინებას სამოტივაციო ნაწილის იმ ნაწილთან დაკავშირებით, რომელიც შეეხება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით.

2. N708, N709 და N710 წარდგინების ავტორი მიუთითებს, რომ ხსენებული სადავო ნორმა არეგულირებს დამნაშავედ ცნობილი პირისათვის სასჯელის დანიშვნის წესს იმ პირობებში, როდესაც სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის დებულება ითვალისწინებდა მხოლოდ ერთი ტიპის სანქციას, რომელიც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ. წარდგინების ავტორი მიუთითებს, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილი არ აძლევს მას საშუალებას გამოიყენოს თავისუფლების აღკვეთასთან შედარებით მსუბუქი სასჯელი, იმ პირობებში როდესაც თავისუფლების აღკვეთის გამოყენება არაკონსტიტუციურად არის მიჩნეული, ხოლო სხვა სანქციას სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილის შესაბამისი დებულება არ ითვალისწინებს.

3. მიმაჩნია, რომ მოთხოვნის ამგვარად დაყენება ეფუძნება სადავო ნორმის შინაარსის არასწორ აღქმას. სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილი არეგულირებს შემთხვევებს, როდესაც სისხლის სამართლის საქმეზე განაჩენის დადგომამდე რამდენჯერმე იცვლება კანონი და ადგენს ყველაზე მსუბუქი კანონის გამოყენების ვალდებულებას. კანონის აღნიშნული ნორმა არ ეხება კონკრეტული დანაშაულებრივი ქმედებისათვის საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილით გაუთვალისწინებელი სანქციის გამოყენების წესს. იგი არ წარმოადგენს სასამართლოს მიერ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ქმედებისათვის დასანიშნი სასჯელის განმსაზღვრელ ნორმას იმ პირობებში, როდესაც ამ ქმედებისათვის სასჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენება არაკონსტიტუციურად არის ცნობილი.

4. აღნიშნულიდან გამომდინარე, თუ უზენაესი სასამართლო მიიჩნევს, რომ არსებობს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული ქმედებისათვის სასჯელის დანიშვნის გამნსაზღვრელი წესის (იმ პირობებში როდესაც სასაჯელის სახით თავისუფლების აღკვეთის გამოყენება არაკონსტიტუციურად არის ცნობილი) საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისობის საკითხის შემოწმების საჭიროება, მაშინ მან სადავოდ უნდა გახადოს კანონის ის ნორმა, რომელიც სასჯელის გამოყენებას (ან გამოყენების აკრძალვას) არეგულირებს იმ პირობებში, როდესაც სსკ კერძო ნაწილის შესაბამისი მუხლი არ ითვალისწინებს შესაბამისი დანაშაულებრივი ქმედებისათვის სასჯელს. სწორედ ასეთი ნორმის გასაჩივრების შემთხვევაში ექნება შესაძლებლობა საკონსტიტუციო სასამართლოს იმსჯელოს მისი კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტთან მიმართებით.

5. ამავე დროს აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი ერთის მხრივ კრძალავს პასუხისმგებლობის დამდგენი ან სასჯელის დამამძიმებელი კანონის უკუძალით გამოყენებას, ხოლო მეორე მხრივ ქმნის პასუხისმგებლობის გამაუქმებელი ან სასჯელის შემამსუბუქებელი კანონის უკუძალით გავრცელების ვალდებულებას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის ან/და სასჯელის დაკისრებასთან დაკავშირებული სამართლებრივი ურთიერთობა კონსტიტუციის ხსენებული დებულების რეგულირების ქვეშ ექცევა, იმ შემთხვევაში როდესაც ახალი კანონის საფუძველზე ხდება პასუხისმგებლობის დაკისრება ან გაუქმება ან/და სასჯელის დამძიმება ან შემსუბუქება.

6. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება არ ადგენს პირის მიმართ პატიმრობისაგან განსხვავებული სასჯელის გამოყენების ვალდებულებას, იმ პირობებში როდესაც კონკრეტული ქმედებისათვის პატიმრობის გამოყენება არაკონსტიტუციურად არის ცნობილი და სხვა სახის სანქციას სისხლის სამართლის კერძო ნაწილის შესაბამისი დებულება არ ითვალისწინებს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 260-ე მუხლის პირველი ნაწილით გათვალისწინებული სანქციის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაში, სასამართლოს დავალდებულება გამოიყენოს სხვა უფრო მსუბუქი სასჯელი, არ ექცევა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის რეგულირების სფეროში.