თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი ,,საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი’’

ბ. საქართველოს კანონი ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი; საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტი; ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ’’ საქართველოს კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე’’ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები;

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია ამ სარჩელისათვის დადგენილი ყველა პირობის დაცვით, ფორმით და შინაარსით შეესაბამება კანონით დადგენილ მოთხოვნებს, წარმოდგენილი უფლებამოსილი პირ(ებ)ის მიერ, შედგენილია ქართულ ენაზე და ხელმოწერილია, ერთვის სადავო სამართლებრივი აქტების ტექსტი, წარმოდგენილია საბუთი სახელმწიფო ბაჟის გადახდის შესახებ და კონსტიტუციური სარჩელის ელექტრონული ვერსია.

კონსტიტუციური სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი, კერძოდ იმ ფიზიკური პირ(ებ)ის მიერ, რომლებსაც უშუალოდ შეეხოთ საკანონმდებლო ნორმები და საერთო სასამართლოების მხრიდან სამართალწარმოების ფარგლებში დამკვიდრებული ნორმატიული აქტების განმარტებები; მოსარჩელე პირების წარმოადგენდნენ საერთო სასამართლოებში და ადმინისტრაციულ ორგანოში ნაწარმოებ საქმეთა მხარეებს, რა დროსაც გამოყენებულ იქნა მთელი რიგი ნორმები, რომელთა კონკრეტული ნორმატიული შინაარსით გამოყენებამ არაპროპორციულად შეზღუდა, რიგ შემთხვევაში კი პირდაპირ დაარღვია მოსარჩელეთა კონსტიტუციური უფლებები, მათ შორის სამართლიანი სასამართლოს, ადმინისტრაციული წარმოებისა და საკუთრების უფლების უზრუნველყოფის კონსტიტუციური უფლება;

წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელით მოთხოვილია გასაჩივრებული ნორმების საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ სამართლიანი სასამართლოს, საკუთრების და მემკვიდრეობის და სამართლიანი ადმინისტრაციული წარმოების უფლებასთან შესაბამისობის შემოწმება.

სახეზე გვაქვს გასაჩივრებული ნორმების მიმართება საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ და ზემოთ დასახელებულ უფლებებთან (დამატებით მოგახსენებთ დასაბუთების ნაწილში); შესაბამისად, კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით და ყველა საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი.

კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

კონსტიტუციური სარჩელის შეტანისთვის კანონით არ არის დადგენილი რაიმე ვადა, შესაბამისად მისი შეტანის ვადა არ არის დარღვეული.

კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებულია საკანონმდებლო აქტის ნორმები, შესაბამისად, არ არის საჭირო ნორმატიული აქტების იერარქიაში ზემდგომი ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საერთო სასამართლოებში და ადმინისტრაციულ ორგანოში მიმდინარე პროცესის მოკლე აღწერა:

ლენტეხის რაიონული სასამართლოს 2005 წლის 20 ივლისის N2/40 გადაწვეტილებით მიწის ნაკვეთზე- ,,ზედა თეკრიელი“ (ფართობი 2.7 ჰა) მოიპოვეს საკუთრების უფლება რამდენიმე ფიზიკურმა პირმა, მათ შორის: გოგი გვიდიანმა, ბადრი გვიდიანმა, გიორგი გვიდიანმა (ბიძინა გვიდიანის მამკვიდრებელი), რაფიელ ბენდელინმა (უფლებამონაცვლე ნორა ბენდელიანი); სასამართლო გადაწყვეტილება შევიდა კანონიერ ძალაში, მიექცა აღსასრულებლად, ნაკვეთი თითოეულმა მესაკუთრემ დაარეგისტრირა სსიპ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში კანონით დადგენილი წესით 17.09.2005 წელს, გაიცა შესაბამისი ამონაწერები საჯარო რეესტრიდან; ერთ-ერთმა მესაკუთრემ, გოგი გვიდიანმა საკუთრების შესახებ ამონაწერი საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში განაახლა 2012 წლის სექტემბერშიც, შესაბამისი განცხადება და ამონაწერი დღეის მდგომარეობითაც საჯაროდ არის გამოქვეყნებული სააგენტოს ოფიციალურ საიტზე (იხ. https://napr.gov.ge/ 882012806756); (იხ. დანართი N5 - 20.07.2005 წლის N2/40 ლენტეხის რ-ნ სასამართლოს გადაწვეტილება და საკუთრების შესახებ ამონაწერები საჯარო რეესტრიდან);

დაინტერესებულმა მესამე პირებმა 23.07.2018 წელს მიმართეს ლენტეხის მაგისტრატ სასამართლოს და მოითხოვეს კანონიერ ძალაში შესული 20.07.2005 წლის N2/40 სასამართლო გადაწვეტილების გაბათილება სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე; იმავე მესამე პირებმა, 22.08.2018 წელს მიმართეს განცხადებით ცაგერის რაიონულ სასამართლოს, მოითხოვეს სარჩელის აღძვრამდე სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ განჩინების მიღება (სსსკ-ის 198-ე მუხლის საფუძველზე), ხოლო სარჩელით - საკუთრების შესახებ არსებული საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2005 წლის 17 სექტემბრის რეგისტრაციების გაუქმება;

მოთხოვნა ორივე სხვადასხვა საქმეზე დაკმაყოფილებულ იქნა პირველი ინსტანციის მიერ, თუმცა პირველ ჯერზე, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლომ შესაბამისი განჩინებები გააუქმა და დაუბრუნა პირველ ინსტანციას ხელახლა განსახილველად (იხ. დანართი N6 - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 25.12.2018 წლის N3/ბ-473-18 განჩინება; დანართი N7 - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს სამოქალაქო საქმეთა პალატის 29.03.2019 წლის N2/ბ-158-2019 განჩინება);

სააპელაციო სასამართლოს N2/ბ-158-2019 განჩინებიდან რამდენიმე დღეში, კერძოდ 02.04.2019 წელს, ამჯერად სხვა მესამე პირებმა ცაგერის რ-ნ სასამართლოში წარადგინეს ისევ იდენტური შინაარსის განცხადება სარჩელის უზრუნველყოფის თაობაზე (სსსკ-ის 198-ე მუხლის საფუძველზე) და სარჩელით ისევ მოითხოვეს ჩენი მიწის ნაკვეთის შესახებ 17.09.2005 წლის რეგისტრაციის გაბათილება; იმავე მესამე პირებმა იმავე სასამართლოში 22.04.2019 წელს წარადგინეს ასევე განცხადება და მოითხოვეს კანონიერ ძალაში შესული 20.07.2005 წლის სასამართლო გადაწვეტილების გაბათილება სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე;

ჩვენი რეგისტრაციების გაუქმებისა და შესაბამისი სარჩელის უზრუნველყოფის მოთხოვნისგან განსხვავებით, 2005 წლის 20 ივლისის N2/40 სასამართლო გადაწვეტილების გაბათილების ნაწილში ხუთივე მესამე პირის მოთხოვნა გაერთიანდა ერთ საქმედ;

საბოლოოდ, ორივე საქმეზე, ამბროლაურისა და ცაგერის რაიონულ სასამართლოს შესაბამისი განჩინებებით, ისევ დაკმაყოფილდა მესამე პირების მოთხოვნა როგორც კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილების ბათილად ცნობის, ასევე რეგისტრაციების გაუქმების მოთხოვნით წარდგენილი სარჩელის უზრუნველყოფის ნაწილშიც (დანართი N 8 - ამბროლაურის რ-ნ სასამართლოს 31.05.2019 წლის და ცაგერის რ-ნ სასამართლოს 15.10.2019 წლის N3/5-19 განჩინებები კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილების გაბათილების საქმეზე; დანართი N9 - ამბროლაურის რ-ნ სასამართლოს 08.04.2019, 06.05.2019 და 07.06.2019 წლის განჩინებები სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენების შესახებ;)

ცაგერის რაიონული სასამართლოს მიერ 15.10.2019 წელს მიღებული N3/5-19 განჩინების წარმომადგენლისათვის ჩაბარებიდან რამდენიმე დღეში (2-3 დღე), ისე რომ არ იყო გასული პირველი ინსტანციის განჩინების გასაჩივრების ვადა, გარდაიცვალა ერთ-ერთი მესაკუთრე და საქმეზე მოპასუხე (რაფიელ ბენდელიანი);

პირველი ინსტანციის განჩინება სხვა უფლებამოსილი პირების მიერ გასაჩივრდა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოში, ამავდროულად, კერძო საჩივართან ერთად ადვოკატის მიერ წარდგენილ იქნა შესაბამისი პირის გარდაცვალების მოწმობა და შუამდგომლობა საქმის წარმოების შეჩერების თაობაზე;

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის 2019 წლის 23 დეკემებრის N3/ბ-482-19 განჩინებით არ დაკმაყოფილდა არც ერთი ჩვენი მოთხოვნა, მათ შორის: არ დაკმაყოფილდა შუამდგომლობა საქმის წარმოების შეჩერების შესახებ და არ მოგვეცა მისი გასაჩივრების საპროცესო შესაძლებლობაც კი; ასევე, არ დაკმაყოფილდა პირველი ინსტანციის განჩინების გაუქმების მოთხოვნაც და მე-15 კალენდარულ წელს, ბათილად იქნა ცნობილი კანონიერ ძალაში შესული 2005 წლის გადაწვეტილება (იხ. დანართი N10 - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის 2019 წლის 23 დეკემებრის N3/ბ-482-19 განჩინება;

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს მივმართეთ დამატებითი შუამდგომლობით და ვთხოვეთ, მიეღო ცალკე განჩინება საქმის წარმოების შეჩერების შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილების შესახებ და მიეთითებინა საკანონმდებლო ნორმა, რის საფუძველზეც გვეკრძალებოდა მისი გასაჩივრება; აღნიშნული მოთხოვნის პასუხად, სასამართლო შემოიფარგლა მხოლოდ თანაშემწის მეშვეობით სატელეფონო ოქმის შედგენით, სადაც მიგვითითა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლზე, როგორც მსგავსი განჩინების გასაჩივრების ამკრძალავ ნორმაზე და საქართველოს საკასაციო სასამართლოს მხრიდან №ას-265-256-2012 საქმეზე გაკეთებულ შესაბამის განმარტებაზე;

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა იმავე კოლეგიამ ძალაში დატოვა ასევე მეორე საქმის ფარგლებში სარჩელის უზრუნველყოფის თაობაზე ამბროლაურის რ-ნ სასამართლოს განჩინება, რომელიც სამართლებრივად სსსკ-ის 198-ე მუხლის საფუძველზე იქნა მიღებული (იხ. დანართი N11 - ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის 17.09.2019 წლის N3/ბ-300-19 განჩინება);

აღნიშნულის შემდგომ, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 23.12.2019 წლის N3/ბ-482-19 განჩინება, დაინტერესებულმა პირმა წარადგინა სსიპ საჯარო რეესტრი ეროვნული სააგენტოში და მოითხოვა საკუთრების უფლების რეგისტრაციის გაუქმება; შესაბამისი მოთხოვნის წარდგენიდან 4 დღის ვადაში, საჯარო რეესტრმა მათი მოთხოვნა დააკმაყოფილა და 2020 წლის 17 მარტის გადაწყვეტილებებით, ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი 2005 წლის 17 სექტემბერს განხორციელებული ჩვენი საკუთრების რეგისტრაციები, თანაც ისე, რომ რეეესტრმა არ მოიკვლია გააჩნდათ თუ არა საკუთრების ან/და მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი ლეგიტიმური დოკუმენტები რომელიმე მხარეს; ამასთანავე, ოთხ დღეში ნაჩქარევად დასრულებულ ადმინისტრაციულ წარმოებაში არ ჩაგვრთო რეგისტრირებული მესაკუთრეები, მათი მემკვიდრე/უფლებამონაცვლეები, არც შესაბამისი ინფორმაცია არ მოგვაწოდა, არ მოიკვლია საკუთრების უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტების არსებობის საკითხი და შემოიფარგლა მხოლოდ ფორმალური ადმინისტრაციული წარმოებით (იხ. დანართი N12 - საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 17.03.2020 წლის გადაწვეტილებები მიწის რეგისტრაციების ძალადაკარგულად ცნობის თაობაზე);

გარდა აღნიშნულისა, ბადრი გვიდიანმა, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილების საფუძველზე და კანონმდებლობის სრული დაცვით, ჯერ კიდევ 17.09.2005 წელს რეგისტრირებული საკუთრება, 17.08.2018 წლის ნასყიდობის ხელშეკრულების საფუძველზე გაასხვისა ჯამლათ გვიდიანზე, თუმცა მარეგისტრირებელმა ორგანომ უარი განაცხადა გარიგების საფუძველზე საკუთრების რეგისტრაციაზე ზემოთ დასახელებული სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ განჩინებაზე მითითებით (იხ. დანართი N13 - ნასყიდობის ხელშეკრულება; დანართი N14 - გარიგების საფუძველზე რეგისტრაციაზე უარის თქმის შესახებ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 03.05.2019 წლის N892018724553-11 გადაწვეტილება);

აღწერილი სამართალწარმოებისა და ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში გამოყენებული რამდენიმე საკანონმდებლო ნორმა უკვე გასაჩივრებულია ჩვენს მიერ N1455 საკონსტიტუციო სარჩლით, ხოლო ამ ეტაპზე დამატებითი წარმოგიდენგთ სსსკ-ის 279-ე, 282-ე, 198-ე და საჯარო რეესტრის შესახებ კანონის 26-ე მუხლის კონსტიტუციურობის შესახებ საკონსტიტუციო სარჩელს;

I. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

1.1. წარმოდგენილი სარჩელით პრობლემურად და სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების დარღვევად მიგვაჩნია სსსკ-ის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად, მოსამართლე უფლებამოსილია არ შეაჩეროს საქმის წარმოება მოქალაქის გარდაცვალებისას, მიუხედავად იმასა, რომ სადავო-სამართლებრივი ურთიერთობა უფლებამონაცვლეობას დასაშვებად თვლის;

სსსკ-ის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტი კანონმდებლის მიერ ფორმულირებულია შემდეგნაირად: ,,სასამართლო ვალდებულია შეაჩეროს საქმის წარმოება შემდეგ შემთხვევებში: ა) მოქალაქის გარდაცვალებისას, თუ სადავო-სამართლებრივი ურთიერთობა დასაშვებად თვლის უფლებამონაცვლეობას...’’’

ნიშანდობლივია, რომ კანონის სიტყვასიტყვითი და სისტემური განმარტება (სსსკ-ის 280-ე მუხლისგან განსხვავებით) არ იძლევა სსსკ-ის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტის დისკრეციულ ნორმად მიჩნევის საფუძველს (თუ კი სადავო-სამართლებრივი ურთიერთობა დასაშვებად თვლის უფლებამონაცვლეობას), თუმცა, საპირისპიროზე მეტყველებს საბოლო ინსტანციის, კერძოდ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის მიერ მიღებული და კანონიერ ძალაში შესული 23.12.2019 წლის N3/ბ-482-19 განჩინება (იხ. დანართი N10); აღსანიშნავია, რომ ამ კონკრეტულ საქმეზე, წერილობითი მიმართვის შემდეგ, ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოდან ოფიციალური სატელეფონო კომუნიკაციის მეშვეობით დაგვიკავშირდნენ და მიგვითითეს საკასაციო სასამართლოს №ას-265-256-2012 გადაწყვეტილებაზე, რომლის საფუძველზეც, 279-ე მუხლის შინაარსი, ფაქტობრივად, მოსამართლის შეუზღუდავ დისკრეციულ უფლებამოსილებად არის აღქმული და პრაქტიკაშიც, გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსით არის დამკვიდრებული ქვედა ინსტანციის მიერ;

1.2. ,,სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის №1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16).

შესაბამისად მიგვაჩნია, რომ გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი სსსკ-ის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტს მინიჭებული აქვს სამოსამართლო სამართლით და საკონსტიტუციო სასამართლომაც სწორედ ამ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობის საკითხი უნდა განიხილოს;

სამართლიანი სასამართლოს უფლება და უფლებაში ჩარევა:

1.3. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულია სამართლიანი სასამართლოს უფლება, კერძოდ ფორმულირებულია შემდეგნაირად: ,,ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია;

სამართლიანი სასამართლოს უფლება, სხვა კრიტერიუმებთან ერთად, მოიცავს სასამართლოს ხელმისაწვდომობას, გასაჩივრების უფლებას, პროცესის ეფექტურობასა და გონივრულ ვადაში განხილვას, მხარეთა და მესამე პირების უფლებას საქმე განხილულ იქნეს ობიექტურად, შეჯიბრობითობის და თანასწორობის პრინციპების დაცვით, პროცესის ყველა მონაწილეს უნდა მიეცეს თანაბარი შესაძლებლობა დაიცვან საკუთარი უფლებები და ინტერესები, წარსდგენ პირადად ან/და ადვოკატის მეშვეობით სასამართლო პროცესზე, მოახდინონ მატერიალური თუ საპროცესო უფლებების გამოყენებით მათი რეალიზება, წარადგინონ მტკიცებულებები, ჭეშმარიტების დადგენის მიზნით ზეგავლენა მოახდინონ სასამართლოს მიერ მისაღებ გადაწყვეტილებაზე და ა.შ;

სამართლიანი სასამართლოს უფლებას დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის ფუძემდებლური მნიშვნელობა აქვს. ის ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-1.);

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ გაუსვა ხაზი სასამართლოსადმი მიმართვის კონსტიტუციური უფლების მნიშვნელობას. „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). „სამართლიანი სასამართლოს უფლება .....უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისგან დაცვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/403,427 საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1) - (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 07 დეკემბრის №2/8/765 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქე დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-3’’);

„ამდენად, სამართლიანი სასამართლოს უფლება, როგორც სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის განხორციელების ერთგვარი საზომი, გულისხმობს ყველა იმ სიკეთის სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობას, რომელიც თავისი არსით უფლებას წარმოადგენს. ამა თუ იმ უფლებით სრულად სარგებლობის უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი გარანტია ზუსტად მისი სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობაა. თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, სამართლებრივი ბერკეტი, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №3/1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).

„მხარის მიერ საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის უფლება ხელს უწყობს გადაწყვეტილების დასაბუთებულობას, აძლიერებს მომავალში მხარის გასაჩივრების უფლების რეალიზაციის შესაძლებლობას და ამცირებს გასაჩივრებისათვის კანონით დადგენილი საფუძვლების დაუსაბუთებლობითს ან/და უკანონობის არსებობას/არსებობის ალბათობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის №2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-41).

1.4. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე ,,აპოსტოლი საქართველოს წინააღმდეგ” განმარტა, რომ სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება აბსოლუტური არ არის და ის შესაძლებელია გარკვეული შეზღუდვების საგანი გახდეს; ეს შესაძლებელია იმ მოსაზრებით, რომ სასამართლოსათვის მიმართვის უფლებას თავისი არსით სახელმწიფო უნდა აწესრიგებდეს. აღნიშნულის მიუხედავად, სასამართლო უნდა დარწმუნდეს იმაში, რომ დაწესებული შეზღუდვებით არ დაირღვევა ან შემცირდება პირის უფლება ხელმისაწვდომობაზე იმგვარად ან ისეთი მასშტაბით, რომ უფლების არსი დაირღვეს. შეზღუდვა ვერ მოვა შესაბამისობაში მე-6 (§1) მუხლთან თუ ის არ მოემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს და თუ არ იარსებებს პროპორციულობის გონივრული კავშირი დასახულ მიზანსა და გამოყენებულ საშუალებებს შორის (იხ.Waite et Kennedy c. Allemagne [GC], no 26083/94, §59, CEDH 1999-I) – (Apostol v. Georgia) №40765/02 §57);

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ სხვა საქმეზე ასევე აღნიშნა, რომ ,,... სამართლიანი სასამართლოს უფლება inter alia შედგება მხარეთა უფლებისგან, წარადგინონ დასკვნები, რომლებსაც ისინი საქმესთან მიმართებით სათანადოდ მიიჩნევენ. ვინაიდან კონვენცია მიზნად ისახავს უზრუნველყოს არა თეორიული და ილუზორული, არამედ პრაქტიკული და ეფექტიანი უფლებები, აღნიშნული უფლება ეფექტიანად მიიჩნევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ მომჩივანს ფაქტობრივად ,,მოუსმენენ’’, რაც გულისხმობს, რომ სასამართლოები მის მიერ წარმოდგენილ დასკვნებს სათანადოდ განიხილავენ (იხ.: ტერნოვსკი, ციტირებულია ზემოთ, §66) – (ბართაია საქართველოს წინააღმდეგ, N10978/06 §27 );

გასაჩივრებული ნორმის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მას ფაქტიურად მინიჭებული აქვს სამოსამართლო სამართლით (რაც, თავის მხრივ, საბოლოო ინსტანციის სასამართლოს და არაერთი მოსამართლის მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკით არის განპირობებული) ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციურ უფლებას, კერძოდ, მხარეს იმ მასშტაბით შეეზღუდა სასამართლოს მიმართვის/ხელმისაწვდომობის, გასაჩივრების და სამართლიანი განხილვის უფლება, რომ სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლების შინაარსი დაირღვა;

1.5. როგორც შესავალ ნაწილში მოგახსენეთ, ცაგერის რაიონული სასამართლომ 15.10.2019 წელს მიიღო განჩინება, რომლითაც გაუქმდა 2005 წლის კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილება; აღნიშნული განჩინება ჩაბარდა ერთ-ერთი მოპასუხე მხარის წარმომადგენლს, რითაც დაიწყო გასაჩივრების 12 დღიანი ვადის ათვლა; განჩინების წარმომადგენლისათვის ჩაბარებიდან რამდენიმე დღეში (2-3 დღე), გარდაიცვალა მარწმუნებელი, შესაბამისად რწმუნებულმა დაკარგა კერძო საჩივრის სააპელაციო სასამართლოში წარმოდგენის უფლებამოსილება, რადგან ფიზიკური პირის გარდაცვალებით შეწყდა პირის უფლებაუნარიანობა (იხ. სსსკ-ის 80 მ.); გასაჩივრების ვადაში, წარმომადგენლის მიერ ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოში წარდგენილ იქნა შესაბამისი პირის გარდაცვალების მოწმობა და შუამდგომლობა საქმის წარმოების შეჩერების თაობაზე, თუმცა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის 2019 წლის 23 დეკემებრის N3/ბ-482-19 განჩინებით შუამდგომლობა შეჩერებაზე არ დაკმაყოფილდა (ამავდროულად, არ მოგვეცა მისი გასაჩივრების უფლება) /დანართი N10/;

1.6. ნიშანდობლივია, რომ საქართველოს კანონმდებლობა ამომწურავად არეგულირებს საპროცესო ვადის გამოთვლის, დამთავრების, შეჩერების და გასვლის წესს, ისევე როგორც მის თანმდევ შედეგებს; აღწერილი გარემოებების გათვალისწინებით, განსაკუთრებით რელევანტურია სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 60-63-ე მუხლები, რომელთა თანახმად:

,,წლებით, თვეებით ან დღეებით გამოსათვლელი საპროცესო ვადის დენა იწყება იმ კალენდარული თარიღის ან იმ მოვლენის დადგომის მომდევნო დღიდან, რომლითაც განსაზღვრულია მისი დასაწყისი’’;

,,საპროცესო მოქმედება, რომლის შესასრულებლადაც დადგენილია ვადა, შეიძლება შესრულდეს ვადის უკანასკნელი დღის ოცდაოთხ საათამდე. თუ საჩივარი, საბუთები ან ფულადი თანხა ფოსტას ან ტელეგრაფს ჩაჰბარდა ვადის უკანასკნელი დღის ოცდაოთხ საათამდე, ვადა გასულად არ ჩაითვლება’’;

,, ყველა დაუმთავრებელი საპროცესო ვადა შეჩერდება საქმის წარმოების შეჩერებით. ვადების შეჩერება დაიწყება იმ გარემოებათა წარმოშობის დღიდან, რომლებიც საფუძვლად დაედო წარმოების შეჩერებას. წარმოების განახლების დღიდან საპროცესო ვადის დენა განახლდება’’;

,,საპროცესო მოქმედების შესრულების უფლება გაქარწყლდება კანონით დადგენილი ან სასამართლოს მიერ დანიშნული ვადის გასვლის შემდეგ. საჩივარი ან საბუთები, რომლებიც შეტანილია საპროცესო ვადის გასვლის შემდეგ, განუხილველი დარჩება’’.

ასევე, სსსკ-ის 281-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტი ადგენს, რომ: ,, საქმის წარმოება შეჩერდება: ამ კოდექსის 279-ე მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – გონივრული ვადით, მაგრამ არა უმეტეს ერთი წლისა. მოსარჩელის გარდაცვალებისას, თუ ამ ვადის გასვლის შემდეგ საქმეში უფლებამონაცვლე არ ჩაერთო, სარჩელი განუხილველად დარჩება. ასევე განუხილველად დარჩება მოსარჩელის მიერ შეტანილი სააპელაციო და საკასაციო საჩივრები“.

1.7. ფაქტობრივი გარემოებების, სასამართლო განმარტებისა და ზემოთ დასახელებული საკანონმდებლო ნორმების საფუძველზე, ცალსახაა, რომ საპროცესო უფლება, ამ შემთხვევაში პირველი ინსტანციის განჩინების გასაჩივრების ვადის დენა მიმოხილულ საერთო სასამართლოებში ნაწარმოებს საქმეში დაიწყო წარმომადგენლისათვის განჩინების ჩაბარებით, ხოლო აღნიშნული ვადის შეჩერება მხოლოდ და მხოლოდ საქმის წარმოების შეჩერებით იყო შესაძლებელი, რაც საშუალებას მისცემდა საპროცესო უფლებამონაცვლეს გონივრულ ვადაში ჩართულიყო სამართალწარმოებაში, წარედგინა კერძო საჩივარი ან/და საერთოდ უარი ეთქვა გასაჩივრებაზე, საქმე დაესრულებინა მორიგებით, წარედგინა სათანადო მტკიცებულებები, სამართლებრივი თუ ფაქტობრივი პოზიციები, შუამდგომლობები, მათ შორის აცილების შესახებ, ედავა ფაქტებზე, ესარგებლა სასამართლო მოსმენის უფლებით ან/და ადვოკატის არჩევით და ა.შ.;

სსსკ-ის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი ცალსახად იჭრება კონსტიტუციით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლების შინაარსში, რამდენადაც ფაქტობრივად გამორიცხავს უფლებამონაცვლის მხრიდან სამართალწარმოებაში ეფექტურად ჩართვას და პირველი ინსტანციის განჩინების საპროცესო კანონმდებლობით მინიჭებული გასაჩივრების უფლების რეალიზებას; აღნიშნული კი ავტომატურად გამორიცხავს სხვა აღმჭურველი საპროცესო უფლებების გამოყენებას და სასამართლო პროცესში მის მონაწილეობას; ამავდროულად, ზღუდავს მხარეს იმ ინტენსივობით და ფარგლებით, რომელიც უტოლდება სასამართლო ხელმისაწვდომობის აბსოლუტურ შეზღუდვას, რაც ავტომატურად იწვევს სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევას;

1.8. თეორიულად, საქმის წარმოების შეჩერებაზე უარი შეიძლება ემსახურებოდეს საქმის განხილვას შემჭიდროებულ ვადებში და ამით, ეფექტურ მართლმსაჯულების განხორციელების ლეგიტიმურ მიზანს, თუმცა, რამდენად შეიძლება იყოს ეფექტური მართლმსაჯულება ანალოგიურ შემთხვევაში, ნათელი არ არის; ამავდროულად, მართლმსაჯულების ფუნდამენტალური პრინციპების საწინააღმდეგო ფორმით კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევა ვერ იქნება გამართლებული, რადგან ნორმის გასაჩივრებული შინაარსი პრაქტიკულად უპირობოდ ართმევს მხარეს საჩივრის წარდგენის და სასამართლო პროცესში მონაწილეობის უფლებას, ავტომატურად გამორიცხავს მხარის საპროცესო უფლების/გასაჩივრების რეალიზებას, სასამართლოს ხელმისაწვდომობას, უპირატესად ხელსაყრელ მდომარეობაშია აყენებს მოპასუხე მხარეს და არსებითად ეწინააღმდეგება დისპოზიციურობის, შეჯიბრებითობის, სამართლის წინაშე თანასწორობის საწყისებზე მართლმსაჯულების განხორციელების პრინციპებს, გამორიცხავს სასამართლო მოსმენის და სხვა საპროცესო უფლებების რეალიზებას; შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ უფლების აღწერილი ფორმით და ინტენსივობით შეზღუდვით ვერ იქნება მართლმსაჯულების ეფექტურობის მიზანი მიღწეული;

გარდა ამისა, აღნიშნული საშუალებით სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა ვერ იქნება გამოსადეგი ეფექტიანი მართლმსაჯულების მისაღწევად შემდეგი გარემოების გამოც: ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის 2019 წლის 23 დეკემებრის N3/ბ-482-19 განჩინების სარეზოლუციო ნაწილით დგინდება, რომ ერთი ერთი მხრივ არ დაკმაყოფილდა ფიზიკური პირის გარდაცვალების გამო საქმის შეჩერების შუამდგომლობა, და მეორე მხრივ - არ დააკმაყოფილა ამავე გარდაცვლილი პირის კერძო საჩივარი (იხ.დანართი N10; ?! - როგორ ან რომელი კერძო საჩივარი განიხილა სასამართლომ, როცა პირი სასამართლო მიმართვის მომენტში უკვე გარდაცვლილი იყო, ცალკე განსჯის საკითხია); თეორიულად შესაძლებელია, რომ საქმის წარმოების შეჩერების შემთხვევაში, საქმის წარმოებაში ჩართულ უფლებამონაცვლეს საერთოს უარი ეთქვა საჩივრის წარდგენაზე და დათანხმებოდა პირველი ინსტანციის განჩინებას, რაც გამორიცხავდა ზედა ინსტანციაში საქმის განხილვას და პროცესიც უფრო ეფექტური და შემჭიდროვებულ ვადებში განხილულად ჩაითვლებოდა, ასევე დაიზოგებოდა ზედა ინსტანციის რესურსი, რაც მართლმსაჯულების ეფექტურობას უზრუნველყოფდა როგორ აღნიშნულ, ასევე სხვა განსახილველ საქმეებზეც;

შესაბამისად, შეიძლება დავსკვნათ, რომ გასაჩივრებული ნორმის ნორმატიული შინაარსი შეზღუდვის მოცულობით ვერ უზრუნველყოფს ეფექტურ მართლმსაჯულებას და უფრო მეტიც, მსგავსი შეზღუდვის არ არსებობის პირობებში, შესაძლებელია მართლმსაჯულება უფრო ეფექტურად განხორციელდეს ორივე საპროცესო მხარესთან მიმართებითაც კი;

1.9. ამასთანავე, უფლებაში ჩარევა/შეზღუდვა ვერ იქნება მიზნის მისაღწევად აუცილებელი და ნაკლებად მზღუდავი საშუალება, რადგან შემჭიდროვებულ ვადებში საქმის განხილვით ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელების მიზანი მიღწევადია საქმის წარმოების შეჩერების და პოტენციური უფლებამონაცვლისათვის საქმის წარმოებაში ჩასართავად მინიმალური ვადის დადგენითაც, რასთან მიმართებითაც სასამართლოს უშუალოდ კანონმდებლის მხრიდან მინიჭებული აქვს ფართო დისკრეცია (იხ. სსსკ-ის 281-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტი);

1.10. შეზღუდვა ვერ იქნება ასევე პროპორციული, რადგან სამართლიანი სასამართლოს უფლების ამგვარი შეზღუდვა შეეხება თითქმის ყველა კონსტიტუციურ საპროცესო უფლებას (სასამართლო მიმართვის, გასაჩივრების და დავის საგნის განსაზღვრიდან დაწყებული, სასამართლო აცილებისა და მოსმენით დამთავრებული), ხოლო სავარაუდო დაცული ინტერესები, თეორიულადაც კი ვერ იქნება შეზღუდვის პროპორციული/თანაზომიერი;

შეფასება:

1.11. საქართველოს კონსტიტუციით, საქართველოს საკონსტიტუციო და ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტური სამართლით განმტკიცებული სამართლიანი სასამართლოს უფლებისა და პრინციპებიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ სსსკ-ის 279-ე მუხლის ,,ა’’ პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად სასამართლო უფლებამოსილია არ შეაჩეროს საქმის წარმოება მოქალაქის გარდაცვალებისას, მიუხედავად იმასა, რომ სადავო-სამართლებრივი ურთიერთობა უფლებამონაცვლეობას დასაშვებად თვლის, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს, კერძოდ სასამართლოს მიმართვისა და საქმის სამართლიანი განხილვის უფლებას და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი;

II. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტთან (სამართლიანი სასამართლო) მიმართებით;

2.1. წარმოდგენილი სარჩელით არაკონსტიტუციურად მიგვაჩნია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც კრძალავს / დაუშვებლად მიიჩნევს მოქალაქის გარდაცვალებისას საქმის წარმოების შეჩერებაზე შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილების შესახებ სასამართლო განჩინების გასაჩივრებას;

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლი ფორმულირებულია შემდეგნაირად: ,,საქმის წარმოების შეჩერების შესახებ სასამართლო განჩინებაზე შეიძლება კერძო საჩივრის შეტანა, გარდა ამ კოდექსის 280-ე მუხლის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა’’; პრობლემურია ნორმატიული შინაარსი, რომელიც კრძალავს / დაუშვებლად მიიჩნევს მოქალაქის გარდაცვალებისას საქმის წარმოების შეჩერებაზე უარის თქმის (შესაბამისი შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილების ) შესახებ განჩინების გასაჩივრებას;

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის 2019 წლის 23 დეკემებრის N3/ბ-482-19 განჩინების სარეზოლუციო ნაწილში მითითებულია რომ ,,განჩინება საბოლოოა და არ გასაჩივრდება’’; ეს განჩინება მოიცავს მოქალაქის გარდაცვალებისას სამართალწარმოების შეჩერების მოთხოვნით წარდგენილი შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილების შესახებ განჩინებასაც (იხ. N10 დანართი; N3/ბ-482-19 განჩინების 21-ე გვერდი), რომელთან დაკავშირებითაც, ჩვენი წერილობითი მოთხოვნის მიუხედავად, ცალკე განჩინება არ იქნა მიღებული; დამატებით, წერილობით ვითხოვეთ ასევე სასამართლოს მიეთითებინა გასაჩივრების წესის, მათ შორის აკრძალვის სამართლებრივი საფუძვლების თაობაზე, თუმცა ადმინისტრაციული პალატა - ამ შემთხევაში ბოლო ინსტანცია, შემოიფარგლა მხოლოდ სატელეფონო ოქმის შედგენით და მიგვითითა სსსკ-ის 282-ე მუხლის საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებულ ნორმატიულ შინაარსზე, კერძოდ, შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილების შემთხვევაში სსსკ-ის 282-ე მუხლის ამკრძალავ ბუნებაზე და საკასაციო სასამართლოს №ას-265-256-2012 გადაწყვეტილებაზე; ნიშანდობლივი და ხაზგასასმელია, რომ სასამართლო აღნიშნულ ნორმას განმარტავს როგორც ამკრძალავი შინაარსის ნორმას იმ პროცესის მხარეთა მიმართ, რომელთა შუამდგომლობაც წარმოების შეჩერების თაობაზე არ დაკმაყოფილდა; ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს აზრით, აღნიშნული ნორმატიული შინაარსი ემყარება ასევე საკასაციო სასამართლოს №ას-265-256-2012 გადაწყვეტილების საფუძველზე ნორმის განმარტებას;

სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციური უფლება და უფლების შეზღუდვა:

2.2. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულია, რომ ,,ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია’’;

ის რომ კონსტიტუციურ უფლებასთან უშუალოდ დაკავშირებული სასამართლო აქტის მინიმუმ ერთჯერადი გასაჩივრების უფლება სამართლიანი სასამართლოს უფლების შემადგენელი ნაწილია, აღიარებულია როგორც სამართლებრივ დოქტრინაში, ასევე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, თანაც არაერთ გადაწყვეტილებაში:

,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი მოიცავს არა მარტო პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას, არამედ ზემდგომ ინსტანციებში საჩივრის შეტანის უფლებასაც“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2005 წლის 17 მარტის N2/3/286 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქე ოლეგ სვინტრაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) – (ანალოგიურად საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ ‘’№2/ 7 / 779);

,,პირის შესაძლებლობა, მის უფლებასთან დაკავშირებული საქმე განხილულ იქნეს საჯარო მოსმენით და ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის შესაძლებლობა, ასევე, გაასაჩივროს მის უფლებასთან შემხებლობაში მყოფი აქტი, დაცულია სამართლიანი სასამართლოს უფლებით. შესაბამისად, ნებისმიერი რეგულაცია, რომელიც ახდენს პირის აღნიშნული შესაძლებლობების შეზღუდვას, წარმოადგენს ჩარევას სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში....’’ (საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N2/2/558, II-5).

,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოთ ხსენებული პრაქტიკა და საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისი ნორმები ცხადყოფს, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლება მოიცავს უფლების დაცვის შესაძლებლობას საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული მართლმსაჯულების ინსტიტუციური გარანტიების, საერთო სასამართლოს სისტემის მეშვეობით. აღნიშნული, მათ შორის, გულისხმობს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების გასაჩივრებას საერთო სასამართლოთა სისტემაში, ხოლო სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრებას ამავე სისტემის ზემდგომ ინსტანციაში. …“ (საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ ‘’№2/ 7 / 779, II-9).

,, მართლმსაჯულების განხორციელებისას პრაქტიკულად შეუძლებელია საქმის არასწორად გადაწყვეტის, შეცდომის დაშვების რისკის აბსოლუტურად გამორიცხვა. გასაჩივრების უფლება ამცირებს შეცდომის დაშვების რისკს და, იმავდროულად, ზრდის პირის განცდას, რომ მისი საქმე გადაწყდა სამართლიანად’’(,,საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ ‘’№2/ 7 / 779, II-22);

2.3. ის რომ სასამართლოს აქტის გასაჩივრების, მხარეთა თანაბარ პირობებში ჩაყენება და ზემდგომი ინსტანციის მიერ საქმის გადახედვა სამართლიანი სასამართლოს უზრუნველყოფის ფუნდამენტური პრინციპია, არაერთხელ დაუდასტურებია ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს თავის გადაწყვეტილებებში, მათ შორის საქართველოსთან მიმართებით მიღებულ გადაწყვეტილებებშიც:

,,...თუმცა სასამართლო კვლავ აცხადებს, რომ მე-6 მუხლის 1-ლი პარაგრაფი უზრუნველყოფს ყველას ჰქონდეს უფლება ნებისმიერი საჩივრით, რომელიც ეხება მის სამოქალაქო უფლებებს და მოვალეობებს მიმართოს სასამართლოს, (იხ.TeltronicCATV v. Poland , no. 48140/99, §§ 45 and 64, 10 January 2006; Golder v. the United Kingdom, judgment of 21 February 1975, Series A no. 18, pp. 13-18, §§ 28-36). იქ, სადაც სააპელაციო სამართალწარმოება არსებობს, ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს მოეთხოვებათ უზრუნველყონ, რომ ფიზიკურმა და იურიდიულმა პირებმა თავიანთი იურისდიქციის ფარგლებში განაგრძონ მე-6 მუხლის იგივე ფუნდამენტური გარანტიებით სარგებლობა სააპელაციო სასამართლოების წინაშე, როგორც ისინი სარგებლობდნენ პირველი ინსტანციის სასამართლოების წინაშე (იხ. Brualla Gómez de la Torre v. Spain , judgment of 19 December 1997, Reports of Judgments and Decisions 1997- VIII, p. 2955, § 33; Tinnelly & Sons Ltd and Others and McElduff and Others v. the United Kingdom , judgment of 10 July 1998, Reports 1998-IV, p. 1660, § 72) - ,,საფეხბურთო კლუბი „მრეტები“ საქართველოს წინააღმდეგ’’ (FC Mretebi v. Georgia) № 38736/04, §39.

,,სასამართლო კვლავ აღნიშნავს, რომ მხარეთა თანასწორობის პრინციპი, რომელიც სამართლიანი სასამართლოს ფართო კონცეფციის ერთ-ერთი ელემენტია, მოითხოვს თითოეული მხარისგან ჰქონდეს გონივრული შესაძლებლობა წარმოადგინოს საკუთარი საქმე ისეთ პირობებში, რომელიც არ ჩააყენებს მას მნიშვნელოვნად არახელსაყრელ მდგომარეობაში მის მოწინააღმდეგე მხარესთან მიმართებით (იხილეთ „ნიდეროსტ-ჰუბერი შვეიცარიის წინააღმდეგ“, (Nideröst-Huber v. Switzerland), 18/02/1997, §23, გადაწყვეტილებათა და განჩინებათა კრებული 1997-I; „კრესი საფრანგეთის წინააღმდეგ“ (Kress v. France) [დიდი პალატა], no. 39594/98, § 72, ECHR 2001-VI; „ეივონი საფრანგეთის წინააღმდეგ“(Yvon v. France), no. 44962/98, § 31, ECHR 2003-V; და „გორაიზი და სხვები ესპანეთის წინააღმდეგ“(Gorraiz Lizarraga and Others v. Spain), no. 62543/00, § 56, ECHR 2004-III). შემდგომში, სასამართლო ხაზს უსვამს ეროვნული ორგანოების ვალდებულებას - უზრუნველყოს „სამართლიანი განხილვის“ მოთხოვნები თითოეულ საქმეზე (იხილეთ Dombo Beheer B.V. ნიდერლანდების წინააღმდეგ (Dombo Beheer B.V. v. the Netherlands), 27/10/1993, §33, Series A no. 274) - გახარია საქართველოს წინააღმდეგ (Gakharia v. Georgia) № 30459/13, §32.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ცალსახაა, რომ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსით პირს წართმეული აქვს სასამართლო აქტის ერთჯერადი გასაჩივრების შესაძლებლობა, თანაც ისეთი სასამართლო აქტის, რომელიც არსებითად მოქმედებს მის სამართლიანი სასამართლოს უფლების შემადგენელ ყველა ელემენტზე და საპროცესო კანონმდებლობით მინიჭებულ უფლებათა რეალიზებაზე, რაც სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევას და შეზღუდვას ადასტურებს;

შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი და შეზღუდვის გამართლება:

2.4. მართალია, სასამართლო აქტის გასაჩივრების უფლება არ არის აბსოლუტური და შეიძლება შეიზღუდოს, თუმცა სავალდებულო პირობის დაცვით, რომ ამგვარი შეზღუდვა ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს და დაცულია თანაზომიერი ბალანსი კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის, ამავდროულად ჩარევა უნდა იყოს გამოსადეგი, აუცილებელი და არ უნდა განხორცილდეს მხარის უფლებების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე;

,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „იმ შემთხვევაში, თუ შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს ლოგიკურად არ უკავშირდება _ შეზღუდვა გაუმართლებელია. მხოლოდ ასეთი კავშირის არსებობის შემთხვევაში გადადის სასამართლო სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის შეფასების შემდეგ საფეხურზე: დაცულია თუ არა პროპორციულობა ინდივიდის უფლებასა და საჯარო ინტერესებს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის №1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-44). ამგვარად, შეზღუდვა რომ თანაზომიერად და შესაბამისად, კონსტიტუციურად ჩაითვალოს, უპირველეს ყოვლისა, უნდა არსებობდეს ლოგიკური კავშირი დასახულ ლეგიტიმურ მიზანსა და გამოყენებულ საშუალებას შორის’’. (საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N2/2/558, II-25).

მოცემულ პირობებში მხარეს სრულად აკრძალული აქვს გასაჩივრების უფლება, თანაც მოსამართლეთა თვითნებობის შემაკავებელი და გამომრიცხავ სხვა საკანონმდებლო ნორმა არ არსებობს; ამავდროულად, სამართალწარმოების მხარეს აშკარად არათანაბარ პირობებში აყენებს, რადგან თუ კი შუამდგომლობა დაკმაყოფილდება და წარმოება შეჩერდება, მოპასუხეს მხარეს უფლება აქვს გაასაჩივროს განჩინება, ხოლო თუ არ დაკმაყოფილდება და წარმოება არ შეჩერდება - შუამდგომლობის ინიციატორს არ ეძლევა მისი გასაჩივრების უფლება;

მიგვაჩნია, რომ სამართლიანი სასამართლოს მზღუდავი საპროცესო ნორმის ამგვარ ნორმატიულ შინაარს არ შეიძლება გააჩნდეს პატივსადები და ლოგიკური ლეგიტიმური მიზანი, განსაკუთრებით იმ პირობებში, როცა პროცესის მონაწილეს აშკარად არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებს მოპასუხე მხარესთან შედარებით და იმთავითვე არღვევს სასამართლოს წინაშე მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრობითობის პრინციპებს; მსგავსი განჩინების და მისი გასაჩივრების დაუშვებლობის პირობებში, უფლებამონაცვლე პირს აბსოლუტურად ეზღუდება სასამართლოს აქტის გასაჩივრების და ზემდგომ ინსტანციაში სამართალწარმოებაში რაიმე ფორმით მონაწილეობის უფლება;

შესაბამისად, რთულად წარმოსადგენია და არ არის ნათელია, რა შეიძლება იყოს შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი, რომლის მისაღწევადაც გამართლებული იქნება პროცესის მონაწილე მხოლოდ ერთი მხარისათვის შეზღუდვის მსგავსი ფორმის გამოყენება;

2.5. უნდა აღნიშნოს ასევე, რომ ნორმა პრობლემურია განსაზღვრულობის/განჭვრეტადობის კუთხით და წინააღმდეგობაში მოდის სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან:

,,სადავო ნორმა უნდა შეესაბამებოდეს განსაზღვრულობის პრინციპს, რომელიც პირდაპირ კავშირშია სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან. „საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლებრივი სახელმწიფოსა და სამართლებრივი უსაფრთხოების კონსტიტუციური პრინციპები ადგენენ კანონის ხარისხობრივ მოთხოვნებს. აღნიშნული პრინციპების რეალური დაცვისთვის პრაქტიკული და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს კანონის განჭვრეტადობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/4/614,616 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიგა ბარათაშვილი და კარინე შახპარონიანი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, II-22) „...კანონმდებელი ვალდებულია, მიიღოს ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი, განჭვრეტადი კანონმდებლობა (ნორმები), რომელიც პასუხობს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას. ეს გარემოება ერთ-ერთი გადამწყვეტი კრიტერიუმია ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას. კანონმდებლის ასეთი ვალდებულება კი სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან მომდინარეობს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). „კანონისადმი ასეთი მოთხოვნა აუცილებელია უფლებაში ჩარევაზე უფლებამოსილი პირის (ორგანოს) შეზღუდვის, მისი თვითნებობის გამორიცხვის უზრუნველსაყოფად. აქედან გამომდინარე, კანონმდებელი ვალდებულია, საჯარო ხელისუფლებას მაქსიმალურად ნათელი, მკაფიო სამოქმედო ფარგლები დაუდგინოს. აღნიშნული ვალდებულება, პირველ რიგში, გულისხმობს, რომ თავად კანონი დეტალურად, სიცხადის საკმარისი ხარისხით განსაზღვრავდეს კონკრეტულ სფეროში საჯარო ხელისუფლების უფლებამოსილებას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/4/614,616 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - გიგა ბარათაშვილი და კარინე შახპარონიანი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის წინააღმდეგ, II-22). (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების - ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის, მაია კოპალეიშვილის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილებაზე, §110);

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლის ფორმულირება, სიტყვასიტყვითი და სისტემური განმარტება არ იძლევა იმ ნორმატიული შინაარსის ამოკითხვისა და წინასწარ განჭვრეტის საშუალებას, რაც მას სამოსამართლო სამართლით აქვს მინიჭებული; ამავდროულად, არ არსებობს ერთიანი სასამართლოს ეღრთნიშვნელოვნად ჩამოყალიბებული პრაქტიკა, რაც საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებულ ნორმატიულ შინაარს შეცვლიდა; აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ ნორმა ვერ პასუხობს კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვისთვის აუცილებელ განჭვრეტადობის მოთხოვნებს და ეწინააღმდეგება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს;

2.6. რადგან ცალსახა არ არის, რა ლეგიტიმურ მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს სამართალწარმოებაში მხოლოდ ერთი მხარის მიმართ დაწესებული გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა, ამიტომ რთულია მსჯელობა, თუ რამდენად არის მიზნის მიღწევისათვის გამოსადეგი და აუცილებელი აღნიშნული შეზღუდვა, რამდენად შესაძლებელია დასახული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით; აღნიშნულის თაობაზე, წარმოვადგენთ დამატებით პოზიციას მოპასუხე მხარის პოზიციის გაცნობის შემდეგ;

2.7. „თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60).

,,სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში ჩარევის შეფასებისას განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ჩარევის ინტენსივობას. ამასთანავე, მხედველობაშია მისაღები იმ უფლებისა თუ სამართლებრივი ინტერესის მნიშვნელობა, რომლის დაცვის შესაძლებლობაც არის შეზღუდული. ცხადია, შეფასების სტანდარტები განსხვავებული იქნება განსხვავებული მნიშვნელობის მქონე სამართლებრივი ინტერესების შემთხვევაში’’. (საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N2/2/558, II-10).

ამასთანავე, ნებისმიერ პირობებშიც კი, უფლებაში მსგავსი დოზით და შინაარსით ჩარევა ვერ იქნება დაცული ინტერესის თანაზომიერი და მიზნის მისაღწევად ნაკლებად მზღუდავი საშუალება, რადგან ნორმის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი წარმოადგენს უკიდურესად მკაცრ ჩარევას, რომელიც შეიძლება გათანაბრებულ იქნეს სასამართლოს ხელმისაწვდომობის აკრძალვასთან, თანაც ისე, რომ აშკარად ეწინააღმდეგება სამართალწარმოებაში მხარეთა სამართლის წინაშე თანასწორობის და შეჯიბრებითობის ფუნდამენტურ პრინციპებს;

შეფასება:

2.8. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 282-ე მუხლის (,,საქმის წარმოების შეჩერების შესახებ სასამართლო განჩინებაზე შეიძლება კერძო საჩივრის შეტანა, გარდა ამ კოდექსის 280-ე მუხლის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შემთხვევისა’’) ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც კრძალავს / დაუშვებლად მიიჩნევს მოქალაქის გარდაცვალებისას საქმის წარმოების შეჩერებაზე უარის თქმის (შესაბამისი შუამდგომლობის არ დაკმაყოფილების ) შესახებ განჩინების გასაჩივრებას, არღვევს სამართლიანი სასამართლოს კონსტიტუციურ უფლებას და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

III. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტთან მიმართებით;

გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი:

3.1. ,,საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტით დადგენილია, რომ ,,სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიებები შეიძლება იყოს: მოპასუხისათვის გარკვეული მოქმედების შესრულების აკრძალვა’’; წარმოდგენილი საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებულია და პრობლემურია სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უშვებს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოსათვის ნებისმიერი სახის უფლების რეგისტრაციის განხორციელების აკრძალვის დაწესების შესაძლებლობას, როცა აკრძალვა მიემართება მესამე პირის (და არა უშუალოდ მოპასუხის) საკუთრებას;

ფაქტობრივი გარემოებები:

3.2. საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორებს (მათ მამკვიდრებლებს), რაიონული სასამართლოს გადაწვეტილების საფუძველზე ჯერ კიდევ 2005 წლის 17 სექტემბერს რეგისტრირებული ჰქონდა კანონის სრული დაცვით საკუთრების უფლება საჯარო რეესტრში - თითოეულს 0.54 ჰა ფართობის მიწის ნაკვეთი (იხ. დანართი N5);

3.3. შესაბამისი ნაკვეთის მესაკუთრეებმა (მათმა უფლებამონაცვლეებმა) მიმართეს საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს 2005 წლის რეგისტრაციის განახლების და დაზუსტებული კოორდინატებით საკუთრების შესახებ ამონაწერის გაცემის მოთხოვნით ჯერ კიდევ 2018 წლის აპრილში;

3.4. მესაკუთრეთაგან ერთ-ერთმა, კერძოდ ბადრი გვიდიანმა, მის საკუთრებაში რეგისტრირებული ნაკვეთი - ს.კ 87.05.05.671, წარმომადგენლის მეშვეობით გაასხვისა ჯამლათ გვიდიანზე, რის თაობაზეც შედგა შესაბამისი ნასყიდობის ხელშეკრულება; ამ უკანასკნელმა კი გარიგების საფუძველზე უძრავი ქონების რეგისტრაციის მოთხოვნით მიმართა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს 2018 წლის 17 აგვისტოს N892018724553 განცხადებით (იხ. დანართი N13 ; N14);

3.5. როგორც შესავალ ნაწილში აღვნიშნეთ, 2018 წლის აგვისტოში დაინტერესებულმა მესამე პირებმა მიმართეს ცაგერის რაიონულ სასამართლოს და მოითხოვეს ჩვენის საკუთრების შესახებ საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს 2005 წლის 17 სექტემბრის რეგისტრაციების გაუქმება; ამავდროულად, ითხოვეს სარჩელის აღძვრამდე სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ განჩინების მიღება;

ცაგერის რაიონული სასამართლომ მესამე პირების განცხადება სარჩელის აღძვრამდე სარჩელის უზრუნველყოფის თაობაზე დააკმაყოფილა 2018 წლის 23 აგვისტოს N2-უზრ-382-18 განჩინებით და სარეზოლუციო ნაწილის ჩამოაყალიბა შემდეგნაირად: ,,საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს ლენტეხის სარეგისტრაციო სამსახურს დავის დასრულებამდე აეკრძალოს ს.კ. 87.05.05.673; ს.კ. 87.05.05.671; 87.05.05.670 და 87.05.05.669, უძრავ ნივთებზე ნებისმიერი სახის უფლების რეგისტრაციის განხორცილება’’;

ცაგერის რ-ნ სასამართლომ, სხვა სამოქალაქო საპროცესო ნორმებთან ერთად იხელმძღვანელა სსსკ-ის 198 - ე მუხლით;

აღნიშნული განჩინება მიექცა აღსასრულებლად და საჯარო რეესტრის ეროვნულმა სააგენტომ, შესაბამისი განჩინების საფუძველზე, შეაჩერა როგორც გარიგების საფუძველზე რეგისტრაციის, ასევე 2005 წლიდან არსებული რეგისტრაციების ამონაწერების განახლების შესახებ მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოება;

3.6. სარჩელის აღძვრამდე სარჩელის უზრუნველყოფის განჩინება გასაჩივრდა ბადრი გვიდიანის მიერ ამავე განჩინებაში მითითებული წესით; კერძო საჩივარი დაკმაყოფილდა ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2019 წლის 29 მარტის N2/ბ-158-19 განჩინებით და პალატამ, რიგ სამართლებრივ და ფაქტობრივ გარემოებებთან ერთად, სრულად გაიზიარა მომჩივანის პოზიცია, რომ სსსკ-ის 198-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენების საფუძველი, რომლის მიხედვითაც აკრძალვა შეიძლება გავრცელებულ იქნეს მხოლოდ მოპასუხის ქონებაზე, სახეზე არ იყო და რომ მესამე პირების საკუთრების უფლების შეზღუდვას გამოყენებული სამოქალაქო საპროცესო ნორმა არ ითვალისწინებს (კერძო საჩივრის ავტორი ბადრი გვიდიანი აპელირებდა ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო საპროცესო ნორმების თანახმად სარჩელის უზრუნველყოფის განსხვავებულ მოწესრიგებაზე); ანუ, გაიზიარა პოზიცია, რომ ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში სსსკ-ის 198-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გამოყენება მესამე პირების საკუთრების მიმართ უკანონო იყო კანონის ნორმატიული შინაარსის ფარგლების გათვალისწინებით (იხ. დანართი N7);

3.7. ამ უკანასკნელი განჩინებიდან რამდენიმე დღეში, კერძოდ 2019 წლის 02 აპრილს, ანალოგიურ ფაქტობრივი გარემოებებით, ახლა უკვე სხვა მესამე პირებმა ისევ მიმართეს ცაგერის რაიონულ სასამართლოს და მოითხოვეს სსსკ-ის 198-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენება; ამჯერადაც, იდენტური მოთხოვნა დააკმაყოფილა ამბროლაურის რაიონული სასამართლომ 08.04.2019 წლის N429–19 იდენტური განჩინებითვე (დანართი N9);

3.8. სწორედ ამბროლაურის რაიონული სასამართლომ 08.04.2019 წლის N429–19 განჩინების საფუძველზე, ჯამლათ გვიდიანის სარეგისტრაციო განცხადებასთან მიმართებით საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტომ მიიღო N 892018724553-11 (03.05.2019) გადაწყვეტილება გარიგების საფუძველზე რეგისტრაციაზე უარის თქმის შესახებ (დანართი N14);

3.9. ამბროლაურის რაიონული სასამართლოს სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ 08.04.2019 წლის N429–19 განჩინება ისევ გაასაჩივრა ბადრი, გოგი და ბიძინა გვიდიანმა, თუმცა ამჯერად ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატამ 2019 წლის 17 სექტემბრის N3/ბ-300-19 განჩინებით, უცვლელად დატოვა პირველი ინსტანციის სსსკ-ის 198-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე მიღებული სარჩელის უზრუნველყოფის განჩინებები; (შენიშვნა: სარეზოლუციო ნაწილში მითითებულია, რომ სააპელაციო სასამართლომ იხელმძღვანელა სსსკ-ს 199 პრიმა მუხლით, რასთან დაკავშირებითაც წერილობითი მიმართვით ვითხოვეთ განმარტება, თუმცა სასამართლომ მიიჩნია ტექნიკურ შეცდომად და სრულად ამოიღო შესაბამისი განჩინებიდან აღნიშნული ნორმა; საბოლო ჯამში, სარეზოლუციო ნაწილიდან საერთოდ გაურკვეველია, კონკრეტულად რომელი ნორმით იხელმძღვანელა სასამართლომ, თუმცა ძალაში დატოვა პირველი ინსტანციის მიერ 198-ე მუხლის საფუძელზე მიღებული განჩინება;) /იხ.დანართი N11/

ზოგადი შეფასება და საერთო სასამართლოების პრაქტიკა:

3.10. ხაზგასმით უნდა აღნიშნოს, რომ მსგავსი კატეგორიის საკითხის განხილვისას სააპელაციო სასამართლო წარმოადგენს საბოლოო ინსტანციის სასამართლოს, შესაბამისად, მის მიერ მიღებული და ზემოთ მიმოხილულ ურთიერთსაწინააღმდეგო განჩინებები ტოლფასია საბოლოო ინსტანციის მიერ მიღებული განჩინებებისა;

სასამართლოს ყურადღებას მივაქცევთ ასევე ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო საპროცესო კანონმდებლობაში სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ განჩინებათა მიმართ არსებულ რეგულირებებზე და მთელ რიგ განსხვავებულ სამართლებრივ თავისებურებებზე (მაგალითად განცხადებაში სარჩელის ფასის მითითებასთან, სარჩელის უზრუნველყოფით გამოწვეული მოსალოდნელი ზარალის ანაზღაურების უზრუნველყოფის ინსტიტუტთან, საჩივრის წარდგენის ვადასა, საჩივრის პირველ ინსტანციაში განხილვასთან მიმართებით არსებულ განსხვავებებზე, შეზღუდული და დაცული სამართლებრივი სიკეთის არსებითად დასაცავ პროპორციულობაზე და. ა.შ)

3.11. საკასაციო სასამართლო არაერთ გადაწვეტილებაში განმარტავს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში სარჩელის უზრუნველყოფის მომწესრიგებელ ნორმებს: ,,საკასაციო სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კანონმდებლობა თავად არეგულირებს სარჩელის უზრუნველყოფის საკითხს და ითვალისწინებს სარჩელის უზრუნველყოფის ისეთ ორ სახეობას, როგორიც არის გასაჩივრებული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მოქმედების შეჩერება (საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 29-ე მუხლი) და დროებითი განჩინების მიღება (საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 31-ე მუხლი)’’; (იხილეთ: სუსგ - ბს-1562(უს-კ-18); სუსგ - ბს-60-59(3კს-17); სუსგ - ბს-930-922(2კ-16); )

ამავდროულად, ზემოთ დასახელებული ფაქტობრივი გარემოებების გარდა, ნიშანდობლივია, რომ თვით საკასაციო სასამართლოს მიერ განხილული საქმეების ფაქტობრივი შინაარსით დასტურდება, რომ საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული სსსკ-ის 198-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ნორმატიული შინაარსის მიმართ ქვედა ინსტანციების სასამართლოებში არსებობს არაერთგვაროვანი და ურთიერთსაწინააღმდეგო განმარტებები; (მაგ.: სუსგ - ბს-320(კს-20); სუსგ-ბს-666(კს-20); სუსგ- ბს-239(2კ-უს-კს-20); სუსგ-ბს-1126(უს-19); სუსგ-ბს-1060(უს-19); სუსგ-ბს-602(კ-19); სუსგ -ბს-368(კს-19);)

საკანონმდებლო რეგულირების განსაზღვრულობა:

3.12. ცალსახაა, რომ ზემოხსენებული ფაქტორებიდან გამომდინარე, გასაჩივრებული ნორმა იძლევა არაერთგვაროვანი ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას და ვერ პასუხოს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს, კერძოდ კანონის და საკანონმდებლო რეგულირების განსაზღვრულობა მოთხოვნას, რაც მის არაკონსტიტუციურად ცნობას მითხოვს;

3.13. „კონკრეტული დავების გადაწყვეტისას საკონსტიტუციო სასამართლო ვალდებულია, როგორც კონსტიტუციის შესაბამისი დებულება, ისე სადავო ნორმა გააანალიზოს და შეაფასოს კონსტიტუციის ძირითადი პრინციპების კონტექსტში, რათა ეს ნორმები, განმარტების შედეგად, არ დასცილდნენ მთლიანად კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს. მხოლოდ ასე მიიღწევა კონსტიტუციის ნორმის სრული განმარტება, რაც, თავის მხრივ, ხელს უწყობს კონკრეტული სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის სწორ შეფასებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე – ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

„საკონსტიტუციო სასამართლო, სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შემოწმებისას, არ არის შეზღუდული მხოლოდ კონსტიტუციის კონკრეტული ნორმებით. მართალია, კონსტიტუციური პრინციპები არ აყალიბებს ძირითად უფლებებს, მაგრამ გასაჩივრებული ნორმატიული აქტი ასევე ექვემდებარება გადამოწმებას კონსტიტუციის ფუძემდებლურ პრინციპებთან მიმართებით, კონსტიტუციის ცალკეულ ნორმებთან კავშირში და ამ თვალსაზრისით, მსჯელობა უნდა წარიმართოს ერთიან კონტექსტში. საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად თავსდება გასაჩივრებული აქტი იმ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ წესრიგში, რომელსაც კონსტიტუცია ადგენს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის N2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-3).

„საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა. თუმცა ამ ზოგადი წესიდან შეიძლება რამდენიმე გამონაკლისი არსებობდეს, მათ შორის, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლო დარწმუნდება, რომ ერთი და იგივე ინსტანციის სასამართლოს მიერ გაკეთებული განმარტებები წინააღმდეგობრივია. ასეთ შემთხვევაში ვერ ჩაითვლება, რომ საერთო სასამართლოს მიერ სადავო ნორმის შინაარსი საბოლოოდ განისაზღვრა. ნორმის განმარტების არაერთგვაროვანი პრაქტიკა შესაძლოა ასევე ნორმის ბუნდოვანებაზე და მის არაკონსტიტუციურობაზეც მიუთითებდეს. გარდა ამისა, გამონაკლის შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე უფლებამოსილია, არ მიიღოს საერთო სასამართლოს მიერ შემოთავაზებული განმარტება, თუ ის აშკარად არაგონივრულია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის N1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16).

3.14. ,,სამართლის შეფარდების პროცესში არსებობს სხვადასხვა მოსამართლის მიერ კანონის მოთხოვნის განსხვავებულად განმარტების შესაძლებლობა. შესაბამისად, ერთი და იმავე ინსტანციის სასამართლოს მიერ ამა თუ იმ ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით გაკეთებული სამართლებრივი განმარტებები შეიძლება მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდეს ერთმანეთისგან. ამ შემთხვევაში ბუნდოვანი ხდება ნორმატიული აქტის შინაარსი, სხვაგვარად, პირისთვის გაუგებარია, რას მოითხოვს მისგან კანონი. ყოველივე ეს საფრთხეს უქმნის სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს. „ცხადია, რომ კანონის განმარტების ერთგვაროვანი პრაქტიკის უზრუნველყოფა, პირველ რიგში, კანონის ბუნდოვანების და მისი არაერთგვაროვანი გამოყენების პრევენციისთვის არის გამიზნული, რაც, საბოლოო ჯამში, ადამიანის უფლებების ეფექტურად დაცვას ემსახურება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის №2/1/598 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნუგზარ კანდელაკი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14). – (საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ N2/7/779, II-45);

3.15. ,,.....საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის განუყოფელი ნაწილია. თავის მხრივ, სამართლებრივი უსაფრთხოების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ელემენტია სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი. კანონი უნდა პასუხობდეს სამართლებრივი უსაფრთხოებისა და, შესაბამისად, განსაზღვრულობის პრინციპის მოთხოვნებს. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, განსაზღვრულობის ერთ-ერთი მთავარი დანიშნულებაა, რომ კანონის ადრესატმა შეძლოს მისი სწორი აღქმა და შესაბამისი სამართლებრივი შედეგების განჭვრეტა. „აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბების მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის N2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-36). ამავდროულად, განსაზღვრულობის პრინციპი მოითხოვს იმგვარი საკანონმდებლო სისტემის შექმნას, რომელიც პირს იცავს სამართალშემფარდებლის თვითნებობისაგან. ბუნდოვანი და გაუგებარი კანონმდებლობა ქმნის ნოყიერ ნიადაგს თვითნებობისათვის, შესაბამისად, კანონმდებელმა მაქსიმალურად მკაფიო, განსაზღვრული ნორმატიული რეგულირებით უნდა შეამციროს თვითნებობის რისკები სამართალშეფარდების პროცესში. („შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N3/7/679, II-29);

,,როგორც აღინიშნა, განსაზღვრულობის პრინციპი, ერთი მხრივ, იცავს პირს ბუნდოვანი კანონმდებლობისაგან, რათა მას შესაძლებლობა ჰქონდეს, წინასწარ განჭვრიტოს საკუთარი ქმედებების სამართლებრივი შედეგები. მეორე მხრივ, განსაზღვრულობის პრინციპის მოთხოვნა უკავშირდება პირის უფლებას, რომ დაცული იყოს ბუნდოვანი კანონმდებლობის თვითნებური გამოყენება. („შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N3/7/679, II-37);

3.16. საქართველოს კონსტიტუციით უზრუნველყოფილი საკუთრების უფლების შინაარსი:

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად: ,,საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია’’.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ განუმარტავს საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შინაარსი:

,,საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლი განამტკიცებს საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების და მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლებას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საკუთრების უფლება ბუნებითი უფლებაა, რომლის გარეშე შეუძლებელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-32). კონსტიტუციის ხსენებული დებულება, ერთი მხრივ, წარმოადგენს კერძო საკუთრების ინსტიტუტის კონსტიტუციურსამართლებრივ გარანტიას, ხოლო, მეორე მხრივ, განამტკიცებს ძირითად უფლებას. საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ განუმარტავს, რომ „საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის N1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5). – ( „შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N3/7/679, II-18);

,,ამავე დროს, საკუთრების უფლება წარმოადგენს თანამედროვე დემოკრატიული საზოგადოების განვითარების საყრდენს, რომელსაც ეფუძნება ეკონომიკური თავისუფლება და სტაბილური სამოქალაქო ბრუნვა. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „იმისათვის, რომ პირმა შეძლოს საკუთრების უფლებით პრაქტიკული სარგებლობა, არ არის საკმარისი მისთვის აბსტრაქტული საკუთრებითი გარანტიის მინიჭება. მან ასევე უნდა ისარგებლოს იმგვარი სამოქალაქო, კერძოსამართლებრივი წესრიგით, რომელიც შესაძლებელს გახდის საკუთრების უფლებით შეუფერხებელ სარგებლობას და, შესაბამისად, სამოქალაქო ბრუნვის განვითარებას. საკუთრების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტია მოიცავს ისეთი საკანონმდებლო ბაზის შექმნის ვალდებულებას, რომელიც უზრუნველყოფს საკუთრებითი უფლების პრაქტიკულ რეალიზებას და შესაძლებელს გახდის საკუთრების შეძენის გზით ქონების დაგროვებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-33). –(„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N3/7/679, II-19);

,,საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით განმტკიცებული საკუთრების უფლება გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, საკუთარი სურვილის შესაბამისად, თავისუფალი ნების საფუძველზე განკარგოს და შეიძინოს ქონებრივი უფლებები. ქონებრივი უფლებების განკარგვისა და შეძენის ყველაზე ფართოდ გავრცელებული საშუალებაა ხელშეკრულება. ხელშეკრულების დადების თავისუფლება წარმოადგენს სამოქალაქო ბრუნვის საფუძველს. სახელშეკრულებო თავისუფლებით დაცულია პირის შესაძლებლობა, გადაწყვიტოს, დადოს თუ არა ხელშეკრულება ამა თუ იმ ქონებრივ უფლებასთან დაკავშირებით, აირჩიოს ხელშეკრულების მხარე და განსაზღვროს ხელშეკრულების პირობები. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლიდან გამომდინარე, სახელმწიფო ვალდებულია, გაუმართლებლად არ შეზღუდოს თავისუფალი ნების საფუძველზე შეთანხმების დადების უფლება და შექმნას ამგვარი შეთანხმებების აღსრულების სათანადო გარანტიები. ( „შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N3/7/679, II-15;)

3.17. ჩარევა საკუთრების უფლებაში;

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი მიემართება ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მესამე პირის სტატუსით მონაწილე ქონების რეგისტრირებულ მესაკუთრეებს ან/და საკუთრების (მართზომიერი მფლობელობის) დამადასტურებელი დოკუმენტების საფუძველზე რეგისტრაციის განმახორციელებელ პირებს, უზღუდავს მათ საკუთრების შეუფერხებლად განხორციელების, სარგებლობის, მემკვიდრეობით გაცემა/მიღების, განკარგვისა და ამონაწერის განახლების უფლებასაც კი და, შესაბამისად, საკუთრების და მემკვიდრეობის კონსტიტუციური უფლების შინაარსიდან გამომდინარე, სახეზე გვაქვს უფლებაში ჩარევა;

3.18. უფლებაში ჩარევის გამართლება:

მოგეხსენებათ, რომ კონსტიტუციური უფლების შემზღუდველი საკანონმდებლო ნორმა უნდა აკმაყოფილებდეს როგორც ფორმალურ, ასევე მატერიალურ წინაპირობებს;

შეზღუდვის გამართლების ფორმალური წინაპირობები:

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მეორე პუნქტით დადგენილია საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციური დათქმა/წინაპირობები, რომლის თანახმადაც საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით.

ფორმალურ ნაწილთან მიმართებით უნდა ითქვას, რომ მართალია საკუთრების უფლებაში ჩარევა ამ შემთხვევაში რეალიზებულია საქართველოს კანონით, არ იკვეთება კანონის მიღების ფორმალურ მოთხოვნებისადმი აშკარა შეუსაბამობა და ამ მიმართულებით, თითქოს აკმაყოფილებს კონსტიტუციურ დათქმას, თუმცა, რადგან მზღუდავი ნორმა ვერ აკმაყოფილებს ზემოთ მიმოხილულ კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას და ეწინააღმდეგება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს, მიგვაჩნია, რომ ნორმა კონტექსტში არ შეესაბამება ფორმალური წინაპირობებს და არაკონსტიტუციურია;

შეზღუდვის გამართლების მატერიალური წინაპირობები:

3.19. ჩარევის/შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი:

კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევა და შეზღუდვა, ზოგადად, შეიძლება ემსახურებოდეს როგორც საჯარო, ასევე კერძო პირების ინტერესების დაცვას; საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად კი კონსტიტუცია საკუთრების უფლების შეზღუდვას დასაშვებად მიიჩნევს მხოლოდ საჯარო ინტერესებისათვის, რომელიც თავის მხრივ ასევე ფართო ცნებაა;

სსსკ-ის შესაბამისი თავით, 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის სრული და გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსით თუ ვიმსჯელებთ, საფიქრებელია, რომ ჩარევის ლეგიტიმური მიზანი შეიძლება იყოს სამომავლოდ მისაღების სასამართლო გადაწვეტილების აღსრულების ხელშეწყობა, სასამართლო გადაწვეტილებით აღიარებული უფლების ნამდვილ უფლებად ქცევა, სხვათა კონსტიტუციური უფლებების, მათ შორის საკუთრების უფლების უზრუნველყოფა, სასამართლო დავის დაწყებისას არსებული სამართლებრივი თუ ფაქტობრივი მდგომარეობის შენარჩუნება ისევ სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზებისთვის და ა.შ;

სავარაუდო და ამ ეტაპზე იდენტიფიცირებადი ლეგიტიმური მიზანი მნიშნელოვანია თვით სამართლიანი სასამართლოსა და სხვა კონსტიტუციური უფლებების რეალიზებისთვის, შესაბამისად, უფლების შეზღუდვა ამ მიზნით, პრობლემურად არ გამოიყურება, მითუმეტეს, როცა არა - აბსოლუტურ კონსტიტუციურ უფლებასთან გვაქვს საქმე;

3.20. გამოსადეგობა:

იმისთვის, რომ კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა გამართლებულ იქნეს და არ გამოიწვიოს უფლების ხელყოფა, შეზღუდვის საშულება და ფორმა უნდა ემსახურებოდეს დასახული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას და უნდა იყოს ამისათვის ეფექტური, გამოსადეგი;

მოცემულ შემთხვევაში, თუ გავითვალისწინებთ უშუალოდ საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორთა მიმართ საერთო სასამართლოებში ნაწარმოებ საქმეებს, შესაბამის ადმინისტრაციული ორგანოს ქმედებებს და ზოგადად, გასაჩივრებული ნორმის საერთო სასამართლოების არაერთგვაროვნად გამოყენებას, ნებისმიერ სახის უფლების რეგისტრაციის იმპერატიული აკრძალვით რეალური ხდება სამომავლო სასამართლო გადაწვეტილების აღსრულება, ხელს უწყობს პოტენციური სასამართლო გადაწვეტილებით აღიარებული თუ ცნობილი უფლების ნამდვილ უფლებად ქცევა, გარანტირებულია ასევე დავის მიმდინარეობისას პროცესის დასრულებამდე ფაქტობრივი მდგომარეობის შენარჩუნება;

შესაბამისად, გასაჩივრებული ნორმის ნორმატიული შინაარსით და გამოყენებით მიღწევადია სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი და ამ ნაწილში, აშკარა კონსტიტუციურობის პრობლემა არ იკვეთება, თუმცა აქაც თავს იჩენს ნორმის არაერთგვაროვანი შინაარსით გამოყენება და მისი წინააღმდეგობრიობა განსაზღვრულობის პრინციპთან, რაც სამართალშემფარდებლის მხრიდან ნორმის თვითნებურად გამოყენების რისკს და ალბათობას ზრდის, რა შემთხვევაშიც მისი გამოყენება არ ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს და პირიქით, ლახავს ადრესატების სამართლიანი სასამართლოს უფლებას (ჩვენს შემთხვევაშიც, სწორედ რომ ანალოგიურ შემთხვევასთან გვაქვს საქმე, რადგან ორივე ადმინისტრაციული საქმე, რომელთა ფარგლებშიც მიღებულ იქნა სარჩელის უზრუნველყოფის განჩინებები, საბოლოოდ დარჩა განუხილველი სარჩელის გამოხმობის გამო მას შემდეგ, რაც დაინტერესებულმა პირებმა სხვა საშუალებით დაიკმაყოფილეს მათი ფაქტობრივი ინტერესი; შესაბამისად, ნათელი გახდა, რომ მათი მიზანი იმთავითვე არ იყო რეალური სასამართლო განხილვა, ხოლო სასამართლომ მათ უფლება მისცა მართლმსაჯულება გამოეყენებინათ როგორც ინტრუმენტი და მიზნის მიღწევის საშუალება);

3.21. აუცილებლობა:

უფლების შეზღუდვა გამართლებადია, როცა ზემოთ დასახელებული წინაპირობების გარდა, შეზღუდვის საშულება, ინტენსივობა, ფორმა, ხარისხი და შინაარსი აუცილებელია დასახული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად;

შემზღუდავი ნორმა აღნიშნულ კრიტერიუმ ვერ აკმაყოფილებს, თუ კი დასახული შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი მიღწევადია უფრო ნაკლებად მზღუდავი ჩარევის გამოყენებით;

მოცემულ შემთხვევაში პრობლემური და არაკონსტიტუციურია როგორც უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა და ფორმა ( რაც მის აუცილებლობაზე არ მეტყველებს), ასევე ის, რომ დასახული სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი მიღწევადია ნაკლებად მზღუდავი საშუალების გამოყენებით;

როგორც ფაქტობრივ გარემოებებში მოგახსენეთ, საერთო სასამართლო მართლმსაჯულების განხორციელებისას სსსკ-ის 198 - ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის იყენებს იმდაგვარად, რომ საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს უკრძალავს უძრავ ნივთებზე ნებისმიერი სახის უფლების რეგისტრაციის განხორცილება; აღნიშნული საფუძველზე საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორებს უარი ეთქვათ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილების საფუძველზე და 14 წლის განმავლობაში არსებული საკუთრების რეგისტრაციის შესახებ ელემენტარული პროცედურის განხორციელებაზე - ამონაწერის განახლებაზეც კი, უარი ეთქვა ასევე ერთადერთ მემკვიდრეს წლების წინა გაცემული სამკვიდრო მოწმობის საფუძველზე გარდაცვლილი მამის ქონების რეგისტრაციის განახლებაზე და რეალური მესაკუთრის ამონაწერში მითითებაზე, ერთ-ერთ მოსარჩელეს კი უარი ეთქვა სასამართლო განჩინებამდე განკარგული ქონების გარიგების საფუძველზე რეგისტრაციაზე;

საბოლოო ჯამში, უნდა ითქვას რომ გამოყენებული შეზღუდვის ფარგლები და ინტენსიობა სცდება დასახული მიზნის მიღწევისათვის გამართლებადი შეზღუდვის ფარგლებს, ის აღემატება სამოქალაქო სამართალში საკუთრების ყადაღის ფორმით შეზღუდვის ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმის მასშტაბებსაც კი, რადგან ყადაღის გამოყენების შემთხვევაშიც კი მესაკუთრე არ არის შეზღუდული განაახლოს საჯარო რეესტრის ამონაწერი საკუთრების შესახებ და ასევე, ყადაღა როგორც წესი, არ ვრცელდება ადრესატის საკუთრებაში არსებულ სრულ ქონებაზე, როცა უზრუნველყოფისათვის საკმარისია ერთ-ერთი საკუთრების ობიექტიც კი; უფრო მეტიც, ყადაღადადებული ქონება შეიძლება დამატებით დაიტვირთოს უფლებრივად, თუ კი ქონების ღირებულება აღემატება უზრუნველყოფილ მოთხოვნას;

რომ არაფერი ვთქვათ ნორმის განსაზღვრულობის პრინციპზე, სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა შესაძლებელი იქნებოდა უშუალოდ რეგისტრირებული ან/და საკუთრების (მართლზომიერი მფლობელობის) დამადასტურებელი დოკუმენტების მქონე პირის მხრიდან რეგისტრირებადი ქონების გასხვისების ან/და უფლებრივად სრულად დატვირთვის შეზღუდვით; სარჩელის უზრუნველყოფისათვის რეგისტრირებული მესაკუთრის შესახებ ან/და უკვე კანონიერად, მათ შორის მემკვიდრეობით მიღებული ქონების შესახებ ამონაწერის განახლების აკრძალვის არავითარი აუცილებელი საჭიროება არ იკვეთება და ნორმის ამგვარი შინაარსი ვერ აკმაყოფილებს აუცილებლობის კრიტერიუმს;

3.22. პროპორციულობა ვიწრო გაგებით:

პროპორციულობის პრინციპი ვიწრო გაგებით გულისხმობს, რომ შეზღუდვით დაცული და შეზღუდული უფლება ურთიერთ-პროპორციული უნდა იყოს და არ ქმნიდეს უფლებაში ბოროტად ან უფრო ინტენსიურად ჩარევის გაუმართლებელ საფუძველს;

სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება თავისი ბუნებით უდავოდ ემსახურება სამართლიანი სასამართლოს უფლების ეფექტურად რეალიზებას, რაც შეიძლება თავის მხრივ თანმდევი კონსტიტუციური უფლების განხორციელებასაც უწყობდეს ხელს; სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ნორმა გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსით ერთმანეთს უპირისპირებს სარჩელის წარმდგენი პირების სამართლიან სასამართლოსა და სამართალწარმოებაში პოტენციური მესამე პირების საკუთრების კონსტიტუციურ უფლებებს; თუ გავითვალისწინებთ კონსტიტუციურ ფორმულირებას, რომ სახელმწიფო ვალდებულია უზრუნველყოს საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლება, ასევე ამ უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციური დათქმით დადგენილ ფარგლებს, შეიძლება ითქვას, რომ სამართლიან სასამართლოსთან შედარებით საკუთრების კონსტიტუციური უფლება უფრო მაღალი კონსტიტუციური სტანდარტით დაცული უფლებაა, ხოლო ამ უფლებათა დაცულობის მინიმუმ თანაბარმნიშვნელოვნება კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დგას;

გარდა აღნიშნულისა, საკუთრების უფლების ,,აღმატებულ’’ ხარისხზე მეტყველებს ფაქტი, რომ საკუთრების უფლება შესაძლებელია თვით სამართლიანი სასამართლოს უფლების შემადგენელი ნაწილი იყოს და ფარავდეს ამ უფლებით დაცულ სფეროსაც; ეს ის შემთხვევაა, როცა საკუთრების უფლება დადასტურებულია თვით კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილებით და მისი აღსრულებისთვის ხელის შეშლა, შეფერხება, გაჭიანურება თუ სხვაგვარად შეზღუდვა, წარმოადგენს ასევე სამართლიან სასამართლოს უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევას;

საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორთა მიმართებით, სწორედაც რომ ანალოგიურ შემთხვევასთან გვქონდა საქმე, რადგან უზრუნველყოფის შესახებ განჩინება გავრცელდა სწორედ იმ საკუთრების უფლებით დაცულ ქონებაზე, რომლის სამართლებრივ საფუძველს წარმოადგენდა კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილება, ხოლო საკუთრების რეგისტრაციის გადაწვეტილება თვით სასამართლო გადაწვეტილების აღსრულების პროდუქტი იყო.

ამავდროულად, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ნორმის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსით გამოყენება მიემართება და არსებითად ზღუდავს მესამე პირის საკუთრების უფლებას, რომელიც სამართალწარმოებაში არც კი წარმოადგენს მოპასუხე მხარეს და რომლის ქმედება, უმრავლეს შემთხვევაში, შესაძლებელია სრულად შეესაბამებოდეს კანონს; ამავდროულად, აკრძალვით ის თეორიულად ზღუდავს მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს, რელურად კი მიემართება სრულიად სხვა პირის საკუთრებაზე, შეზღუდვის ტვირთი სრულად ეკისრება მესამე პირის და არა მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოს კანონით დაცული და აღიარებულ რაიმე სახის მატერიალურ ქონებას/უფლებას; სწორედ ამ და ადმინისტრაციული სამართალწარმოების თავისებურებების გათვალისწინების აუცილებლობით არის განპირობებული საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 29-31-ე მუხლებით სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიებების მოწესრიგება, რაც თავისთავად გამორიცხავს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში 198 - ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის გამოყენებას; შესაბამისად, ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში ადმინისტრაციული კანონმდებლობის ფარგლებში მიღებული დროებითი განჩინებით და საკუთრების უფლების შეზღუდვით, დაცულია მოსარჩელეთა სამომავლო და პოტენციურად ნამდვილი უფლება, მაშინ როცა გამოყენებული ნორმით იზღუდება უკვე არსებული, მათ შორის საერთო სასამართლოს სამართლებრივი აქტით აღიარებული საკუთრების უფლების არა მარტო გასხვისება ან/და უფლებრივად სრულად დატვირთვა, არამედ ამონაწერის განახლებაც კი, რომ აღარაფერი ვთქვათ სხვაგვარ სარგებლობაზე (მაგალითად უძრავი ქონების რამდენიმე თვით გაქირავება, ნაწილობრივ უფლებრივად დატვირთვა და ა.შ.); შესაძლებელია შეზღუდვა პროპორციულობის კრიტერიუმ აკმაყოფილებდეს როცა ქონება უშუალოდ მოპასუხეს ეკუთვნის, მაგრამ როცა შეზღუდვა მიმართულია თეორიულად მოპასუხეზე და პრაქტიკულად იზღუდება მესამე პირის კანონით დაცული საკუთრების უფლება, შეზღუდვა ვერ პასუხობს პროპორციულობის პრინციპის მოთხოვნებს და სამართალწარმოების მხარეებს/მესამე პირებს იმთავითვე აყენებს არათანაბარ მდგომარეობაში;

3.23. საბოლოო შეფასება /დასკვნა

,,საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უშვებს ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში მოპასუხე ადმინისტრაციული ორგანოსათვის ნებისმიერი სახის უფლების რეგისტრაციის განხორციელების აკრძალვის დაწესების შესაძლებლობას, როცა აკრძალვა მიემართება მესამე პირის (და არა უშუალოდ მოპასუხის) საკუთრებას ვერ პასუხობს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპით უზრუნველყოფილ კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას, ჩარევის ლეგიტიმური მიზნის არსებობის შემთხვევაშიც კი, ამგვარი ფორმით, საშუალებით და შეზღუდვის აბსოლუტური ხასიათით, ის ვერ აკმაყოფილებს უფლების შეზღუდვის გამართლებისათვის შეზღუდვის აუცილებლობის სავალდებულო კრიტერიუმს, რადგან იგივე მიზანი მიღწევადია ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით; შეზღუდვა არ მართლდება ასევე ჩარევის პროპორციულობის ვიწრო გაგების კრიტერიუმით, რადგან შეზღუდული უფლების შინაარსი აღემატება სამომავლოდ, პოტენციურად დაცულ უფლებას და ნაცვლად იმისა, რომ მიემართოს მოპასუხისადმი, მიემართება მესამე პირების კანონით დაცულ უფლებაზე; ამავდროულად, მესამე პირები არსებითად არახელსაყრელ მდგომარეობაში აღმოჩნდებიან მოსარჩელე და მოპასუხე ადმინისტრაციულ ორგანოსთან შედარებით პროცესის საწყის ეტაპზევე , რადგან შეზღუდვის მთელი ტვირთის მატარებლები სწორედ მესამე პირები არიან, რაც ეწინააღმდეგება თვით სამართლიანი სასამართლოს უფლებით გარანტირებულ თანასწორობასა და შეჯიბრობითობას;

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი არაკონსტიტუციურია საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლებასთან მიმართებით და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

IV - ა) საჯარო რეესტრის შესახებ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტთან მიმართებით;

4.1. ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტი ფორმულირებულია შემდეგნაირად: ,,რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს, თუ: ძალადაკარგულად, ბათილად ან არარად იქნა ცნობილი რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი“;

საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებულია და პრობლემურია ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე;

4.2. ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონი განსაზღვრავს საჯარო რეესტრის წარმოების ორგანიზაციულ-სამართლებრივ საფუძვლებს, საჯარო რეესტრის მწარმოებელი ორგანოს – საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის – საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს (შემდგომ – სააგენტო) უფლება-მოვალეობებს.

ამავდროულად, აღნიშნული კანონის მეორე მუხლში აღნიშნულია, რომ სარეგისტრაციო დოკუმენტია სამართლებრივი აქტი, რომელიც უშუალოდ წარმოშობს ამ კანონით განსაზღვრული რეგისტრაციის მოთხოვნის უფლებას;

4.3. საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო მიწის ნაკვეთის რეგისტრაციის ფარგლებში თავისი უფლება-მოვალეობის განხორციელებისას, ხელმძღვანელობს ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონით, რომლის მიზანია მიწის ნაკვეთების სრულყოფილი უფლებრივი და საკადასტრო მონაცემების შექმნის უზრუნველყოფა, მათ შორის: ა) მიწის ნაკვეთებზე კერძო საკუთრების უფლების რეგისტრაციის წახალისება; ბ) საჯარო რეესტრში რეგისტრირებული მონაცემების სრულყოფა და მათი ურთიერთ შესაბამისობის უზრუნველყოფა; გ) მიწის ნაკვეთების საკადასტრო მონაცემების მათ ფაქტობრივ მდებარეობასთან შესაბამისობის უზრუნველყოფა; დ) საჯარო რეესტრში დაუზუსტებელი საკადასტრო მონაცემებით რეგისტრირებული მიწის ნაკვეთების საკადასტრო მონაცემების საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებთან შესაბამისობის უზრუნველყოფა და ე) ქვეყნის მთელ ტერიტორიაზე მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სპორადული რეგისტრაცია ამ კანონით გათვალისწინებული წესის შესაბამისად;

სწორედ ამ კანონით არის განმარტებული, თუ რა მოიაზრება საკუთრების უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტებში, ესენია: ადმინისტრაციული ხელშეკრულება (მიღება-ჩაბარების აქტი ან სხვა დოკუმენტი), ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, სასამართლოს (არბიტრაჟის) კანონიერ ძალაში შესული აქტი, გარიგება ან სხვა სამართლებრივი აქტი, რომელიც წარმოშობს უძრავ ნივთზე საკუთრების უფლების რეგისტრაციის მოთხოვნის უფლებას; იქვე მოცემულია მიწის მართლზომიერი მფლობელობის (სარგებლობის) დამადასტურებელი დოკუმენტების განმარტებაც/ჩამონათვალი;

საკანონმდებლო რეგულირების მოკლე მიმოხილვით ნათელია, რომ საჯარო რეესტრის დანიშნულებას წარმოადგენს მიწის ნაკვეთების სრულყოფილი უფლებრივი და საკადასტრო მონაცემების შექმნა და ამავდროულად, არ არის გამორიცხული, რომ ერთი და იმავე პირს კონკრეტულ ნაკვეთთან დაკავშირებით გააჩნდეს საკუთრების უფლების/მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი რამდენიმე ლეგიტიმური დოკუმენტი; შესაბამისად, მიწის ნაკვეთის საკუთრების რეგისტრაციის გაუქმება უნდა ემსახურებოდეს მხოლოდ და მხოლოდ ზემოთ დასახელებული კანონების ამოცანებს, დასახულ მიზნებს და პრინციპებს, ნამდვილი მესაკუთრის დაცვას და თანაც ისე, რომ არ იქნეს დარღვეული კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების უფლების არსი და მესაკუთრის ინტერესი, რასაც ვერ უზრუნველყოფს გასაჩივრებული ნორმის ნორმატიული შინაარსი;

საკუთრებისა და მემკვიდრეობის კონსტიტუციური უფლება:

4.4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად: ,,საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია’’;

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მეორე პუნქტით დადგენილია ასევე საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციური დათქმა/წინაპირობები: საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით.

საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლების კონსტიტუციურ ფარგლებზე და შინაარსზე უკვე მოგახსენეთ საკონსტიტუციო სარჩელის 3.16. პარაგრაფში, რასაც აღარ განვმეორდებით, თუმცა დამატებით ყურადღებას გავამახვილებთ საკუთრებისა და მემკვიდრეობის შესახებ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ გაკეთებულ რამდენიმე მნიშვნელოვან განმარტებაზე:

,,საქართველოს კონსტიტუცია საგანგებოდ იცავს პიროვნების თავისუფალი განვითარების ისეთ კომპონენტს, როგორიც არის საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულებით აღიარებულია საკუთრების ინსტიტუტის, როგორც დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთ საფუძვლად არსებული ღირებულების კონსტიტუციური მნიშვნელობა, რომელიც ინდივიდის პიროვნული თავისუფლებისა და ინდივიდუალური თვითრეალიზების ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს კომპონენტს წარმოადგენს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის N1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5). – („შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, N3/7/679, II-13);

4.5. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე „ჭიჭინაძე საქართველოს წინააღმდეგ“ (განაცხადი №18156/05; §53) საკუთრების მოპოვების საფუძვლად არსებული სასამართლო გადაწვეტილების გაბათილება მიიჩნია საკუთრების უფლებაში ჩარევად და აღნიშნა:

,,სამართლო კიდევ ერთხელ აფიქსირებს, რომ კონვენციის მე-6 მუხლის 1 პუნქტით გათვალისწინებული სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება უნდა განიმარტოს კონვენციის პრეამბულის კონტექსტში, რომლის თანახმადაც კანონის უზენაესობა უნდა წარმოადგენდეს მაღალ ხელშემკვრელ მხარეთა საერთო მემკვიდრეობას. კანონის უზენაესობის ერთერთი ფუნდამენტური ასპექტი არის სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი, რომლის თანახმადაც სასამართლო თუ გადაწყვეტს საკითხს, მისი განჩინება არ უნდა დადგეს ეჭვქვეშ (see Brumărescu v. Romania [GC], no. 28342/95, § 61, ECHR 1999-VII). ეს პრინციპი ნიშნავს, რომ არცერთ მხარეს არ უნდა ჰქონდეს საბოლოო და ძალაში შესული გადაწყვეტილების გადახედვის მოთხოვნის უფლება მხოლოდ იმიტომ, რომ მიაღწიოს საქმის ხელახლა მოსმენასა და ახალ გადაწყვეტილებას. უმაღლესი ინსტანციის სასამართლოების მიერ საქმის გადახედვა არ უნდა იქცეს ნიღბიან აპელაციად და საკითხზე ორი შეხედულების არსებობა არ წარმოადგენს საქმის გადასინჯვის საფუძველს. ამ პრინციპიდან გადახვევა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ამის აუცილებლობა გამოწვეულია არსებითი და გარდაუვალი ხასიათის გარემოებების წარმოშობით (see Ryabykh, cited above, § 52). გარდა ამისა, საკუთრების ინტერესის არსებობა, რომელიც დადასტურებულია სავალდებულო და საბოლოო განჩინებით, წარმოადგენს განჩინების ბენეფიციარის „საკუთრებას“ №1 დამატებითი ოქმის 1 მუხლით დადგენილი მნიშვნელობით. ასეთი გადაწყვეტილების ბათილად ცნობა უტოლდება საკუთრებით სარგებლობაში ჩარევას (იხ. სხვათა შორის, - see, among other authorities, Burdov v. Russia, no. 59498/00, § 40, ECHR 2002-III));

ჩარევა საკუთრების უფლებაში:

4.6. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19-ე მუხლის საფუძველზე შეფასებას ექვემდებარება ყველა კერძო სამართლებრივი ან საჯარო სამართლებრივი ნორმა, რომელიც საკუთრების სამართლებრივ შინაარსზე ახდენს გავლენას.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს ზემოთ მოხმობილი განმარტება საქმეზე „ჭიჭინაძე საქართველოს წინააღმდეგ“ (განაცხადი №18156/05; §53) მნიშვნელოვანია გასაჩივრებული კანონის სადავო ნორმატიულ შინაარსთან მიმართებით, რამდენადაც მოცემულ შემთხვევაში სახეზე გვაქვს საკუთრების უფლებაში ორმაგი ჩარევა, პირველ ეტაპზე საკუთრების უფლებაში ჩარევა სახეზეა უფლების მოპოვების საფუძვლად არსებული კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილების გაბათილებით, ხოლო მეორე ეტაპზე - სასამართლოს გადაწვეტილების საფუძველზე არსებული რეგისტრაციის გაუქმებით;

,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტი იმპერატიულად ადგენს საკუთრების შესახებ არსებული რეგისტრაციის გაუქმების სამართლებრივ საფუძველს და ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან დისკრეციულ უფლებამოსილების ფარგლებში საკითხის განხილვას არსებითად ზღუდავს, რითაც წინააღმდეგობაში მოდის მთელ რიგ სხვა საკანონმდებლო მოწესრიგებასთან (მაგ.: სზაკ-ის კოდექსის 61-ე მუხლის მე-3 ნაწილთან, რომლის თანახმად, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ძალადაკარგულად ცხადდება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემისათვის დადგენილი წესით; სზაკ-ის 13.1 და 13.2 მუხლებთან:: ადმინისტრაციულ ორგანოს უფლება აქვს განიხილოს და გადაწყვიტოს საკითხი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებულ მხარეს, რომლის უფლება ან კანონიერი ინტერესი იზღუდება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით, მიეცა საკუთარი მოსაზრების წარდგენის შესაძლებლობა. გამონაკლისს ადგენს კანონი და ა.შ);

იმპერატიული ფორმულირებით კანონმდებელი ისე აყალიბებს ნორმას, რომ რეგისტრაციის გაუქმებას იწვევს იმ შემთხვევაშიც, როცა საკუთრების საკითხი არც სასამართლოსა და არც ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან არ არის სათანადოდ მოკვლეული, არ არის მესაკუთრე პირთა ვინაობა გარკვეული და უფრო მეტიც, მიმდინარეობს დავა საკუთრების საკითხთან დაკავშირებით და სრულებით შესაძლებელია, ისევ იგივე პირები იქნენ მესაკუთრეებად ცნობილნი, ვის შესახებაც რეგისტრაცია უქმდება.

4.7. როგორც მოგახსენეთ, საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორებს (მათ მამკვიდრებლებს) სრულიად კანონიერად ჰქონდათ ათწლეულების მანძილზე მიწის ნაკვეთი (,,ზედა თეკრიელი“) რეგისტრირებული, მათ შორის 2005 წლიდან 2020 წლამდე პერიოდში ლენტეხის რ-ნ სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე; ლენტეხის რაიონული სასამართლოს 20.07.2005 წლის 2/40 გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი 2019 წლის 23 დეკემბერს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციული პალატის მიერ სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე და განახლდა საქმის წარმოება; ეს უკანასკნელი განჩინება კი დაინტერესებულმა პირმა წარადგინა საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოში, ხოლო ადმინისტრაციულმა ორგანომ მესაკუთრეთა ინფორმირებისა და საკუთრების საკითხის მოკვლევის გარეშე, ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე, მიმართვიდან ოთხ დღეში, საჯარო რეესტრის 17.03.2020 წლის შესაბამისი გადაწყვეტილებებით, ძალადაკარგულად გამოაცხადა 17.09.2005 წლის რეგისტრაციები, თანაც ისე, რომ ერთი მესაკუთრე წლების წინ იყო გარდაცვლილი, ხოლო მეორეს გარიგების საფუძველზე ჰქონდა ქონება განკარგული (შენიშვნა: ბიძინა გვიდიანის სამკვიდრო მოწმობა ერთვის რწმუნებულებებს; სხვა მტკიცებულებები იხ. დანართი N12 და N13);

მიწის ნაკვეთის საჯარო რეესტრში რეგისტრაცია ნამდვილად აქცევს საკუთრების უფლებას და დაცულია კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლებით; საკუთრების რეგისტრაციის გაუქმება კი, როგორც მინიმუმ, უკარგავს მას სრულყოფილ სახეს და გამორიცხავს მისით სრულყოფილად სარგებლობას, ქონების სამოქალაქო ბრუნვაში მიმოქცევას;

ზემოთ მიმოხილული ფაქტობრივი და სამართლებრივი გარემოებების, საკანონმდებლო მოწესრიგების და სასამართლო პრაქტიკის გათვალისწინებით, მიგვაჩნია, რომ გასაჩივრებული საჯარო სამართლებრივი ნორმის შინაარსის გათვალისწინებით სახეზე გვაქვს კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევა, რომელიც აშკარად ზღუდავს საკუთრების კონსტიტუციურ უფლებას;

4.8. საკუთრების უფლებაში ჩარევის გამართლება;

კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვის გამართლების ფორმალური წინაპირობები;

საფიქრებელია, რომ ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი ფორმალურადაც არ არის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში, რადგან თავს იჩენს განსაზღვრულობის პრობლემა და სამართლებრივ სახელმწიფოს პრინციპთან შეუსაბამობა;

საკანონმდებლო ნორმები, რომლებიც ნების ავტონომიის შეზღუდვასა და რეგისტრირებული საკუთრების უფლების ცვლილებას იწვევენ არა მხოლოდ გონივრულ მოთხოვნებს უნდა აწესებდნენ, არამედ შეძლებისდაგვარად მკაფიო ფორმულირებებსა და ცხად მითითებებს უნდა შეიცავდნენ, რათა მხარეებმა შეძლონ სამართლებრივი შედეგების განჭვრეტა, ხოლო სამართალშემფარდებელმა თავიდან აირიდოს შეცდომის დაშვების საფრთხე;

განსაზღვრულობის კონტექსტში პრობლემურია ერთი მხრივ გასაჩივრებული ნორმის იმპერატიული ფორმულირება (რეესტრის მიზნებთან წინააღმდეგობის გამო), ხოლო მეორე მხრივ სიტყვები - ,, ,,უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი“, რომლის განმარტებაც კანონში მოცემული არ არის; ამავდროულად, სხვა სახელმძღვანელო კანონშიც არ არის ამომწურავად გაწერილი, რა შეიძლება იქნეს მიჩნეული უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტად, ან რა ხდება იმ შემთხვევაში, როცა უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტი მართალია გაუქმდა, თუმცა არსებობს საკუთრების უფლების/მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი სხვა კანონიერი ძალის მქონე დოკუმენტი, ან ბუნდოვანია რატომ უნდა გაუქმდეს რეგისტრაცია, როცა ნაკვეთზე იმავე პირების საკუთრების უფლება გამორიცხული არ არის ან/და არც სხვა პირების საკუთრების უფლება არ დადასტურებულა;

აღნიშნული საკითხი მნიშვნელოვანია, რადგან როცა უქმდება კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწვეტილება და განახლდება საქმის წარმოება, კითხვის ნიშნის ქვეშ არ დგება და არ განიხილება საკუთრების უფლების დამდგენი დოკუმენტების კანონიერება, რომლებიც თავის მხრივ გაუქმებულ სასამართლო გადაწვეტილებას დაედო საფუძვლად; ამიტომ, ბუნდოვანია, რატომ არ მოიაზრებს ან მოიაზრებს თუ არა სხვა საკუთრების უფლების/მართლზომიერი მფლობელობის დამადასტურებელი დოკუმენტების არსებობის საკითხს კანონმდებელი და როგორ აწესრიგებს საკითხს, როცა მიწის ნაკვეთთან მიმართებით არსებობს რამდენიმე უფლების დამდგენი დოკუმენტი და მხოლოდ ერთ-ერთი იქნა გაუქმებული;

ამავდროულად, ,,საკუთრების უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტის’’ ცნება მოცემული გვაქვს ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ საქართველოს კანონში და მისი განმარტება არც იქ არ არის ამომწურავად ჩამოყალიბებული;

ბუნდოვანია ასევე, გასაჩივრებულ ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონში მითითებული ,,უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტი’’ იდენტურია თუ არა ,,მიწის ნაკვეთებზე უფლებათა სისტემური და სპორადული რეგისტრაციის წესისა და საკადასტრო მონაცემების სრულყოფის შესახებ’’ კანონში გამოყენებული ,,საკუთრების უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტი’’-ისა, და რა განსხვავებაა მათ შორის, ან თუ განსხვავება არ არის, გამოირიცხება თუ არა უფლების დამადასტურებელი რამდენიმე დოკუმენტის არსებობის ფაქტი, ან/და რატომ არის განსხვავებულად ფორმულირებული სხვადასხვა კანონში;

საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,საკუთრების უფლების შესაბამისი სამართლებრივი წესრიგის შექმნისას კანონმდებელი, ისევე როგორც სამართალშემფარდებელი, არ უნდა უშვებდეს საკანონმდებლო ნორმების საკუთრების უფლების საწინააღმდეგოდ განმარტებისა და გამოყენების შესაძლებლობას.....’’. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების - ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის, მაია კოპალეიშვილის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2017 წლის 29 დეკემბრის N3/7/679 გადაწყვეტილებაზე, §25), რაც, მოცემულ შემთხვევაში ნამდვილად ვერ გამოირიცხება და სრულებით შესაძლებელია;

შესაბამისად, პრობლემურია საჯარო რეესტრის შესახებ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის განსაზღვრულობის საკითხიც და მიგვაჩნია, რომ ის იძლევა საკუთრების უფლების საწინააღმდეგო განმარტებისა და გამოყენების საშუალებას, რაც ეწინააღმდეგება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს და არაკონსტიტუციურია;

კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვის გამართლების მატერიალური წინაპირობები;

4.9. ჩარევის/შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი:

საკუთრების უფლების შეზღუდვა დემოკრატიულს საზოგადოებაში შესაძლებელია საჯარო ინტერესების უზრუნველსაყოფად არსებული ლეგიტიმური მიზნით იქნეს გამართლებული; ვინაიდან ლეგიტიმური მიზნის იდენტიფიცირებისთვის ამოსავალ დებულებას უმეტესწილად კანონით გაწერილი პრინციპები, მიზნები და ამოცანები წარმოადგენს, რთულია გამოვიცნოთ ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონი 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი, რადგან აღნიშნული კანონი არ განსაზღვრავს კანონის მიზნებსა და ამოცანებს;

საჯარო რეესტრის ზოგადი ფუნქციებიდან და მიზნებიდან გამომდინარე კი, უნდა ვივარაუდოთ, რომ კანონმდებლის მხრიდან უფლების შეზღუდვისა და საკუთრების რეგისტრაციების გაუქმების იმპერატიული მოთხოვნა შესაძლებელია ემსახურებოდეს მხოლოდ სხვათა / კონკრეტული პირების კონსტიტუციური უფლებების, მათ შორის საკუთრების უფლების რეალიზებას და საჯარო რეესტრის მხრიდან ისეთი დასახული მიზნის მიღწევას, როგორიცაა მიწის ნაკვეთების სრულყოფილი უფლებრივი და საკადასტრო მონაცემების შექმნის უზრუნველყოფა;

აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა ვივარაუდოთ, რომ რეგისტრაციების გაუქმება და უფლების შეზღუდვა ემსახურება ლეგიტიმურ, კანონიერი საჯარო მიზნების განხორციელებას;

4.10. გამოსადეგობა:

ლეგიტიმური მიზნის იდენტიფიცირების შემდეგ, დღის წესრიგში დგება გაირკვეს, თუ რამდენად წარმოადგენს მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებას გამოყენებული საკანონმდებლო შეზღუდვა;

თუ დავუშვებთ, რომ შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანია საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მხრიდან მიწის ნაკვეთების სრულყოფილი უფლებრივი და საკადასტრო მონაცემების შექმნის უზრუნველყოფა, ნათელი გახდება, რომ ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული, იმპერატიული ბუნების ნორმატიული შინაარსი ვერ უზრუნველყოფს ზემოთ დასახელებული მიზნების მიღწევას შემდეგ მიზეზთა გამო:

ა) ადმინისტრაციული ორგანო ისე აუქმებს საკუთრების შესახებ რეგისტრაციას, რომ უშუალოდ საკუთრების საკითხს სრულყოფილად არ იკვლევს;

ბ) ამავდროულად, გასაჩივრებული კანონის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსიდან და საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორთა მიმართებით არსებული ფაქტობრივ გარემოებების გათვალისწინებით, საკუთრების რეგისტრაცია ისე უქმდება, რომ არც სასამართლოს არ გაურკვევია საკუთრების საკითხი არსებითად და შესაძლებელია, ახალი სამართალწარმოების შედეგი ისევ რეგისტრირებულ მესაკუთრეთა საკუთრების უფლების დადასტურება იყო, რაც გამორიცხავს არსებული რეგისტრაციის გაუქმების საჭიროებას და ეწინააღმდეგება საკუთრების უფლების არსს;

შედეგად კი, თუ ისევ ის პირები აღმოჩნდებიან ნაკვეთის მესაკუთრეები და ისევ, იმ პირებს გააჩნიათ საკუთრების უფლების დამადასტურებელი კანონიერი დოკუმენტები, ვისთან მიმართებით არსებული რეგისტრაციებიც გაუქმდა, (და აღნიშნული გამორიცხული არ არის), აღმოჩნდება, რომ რეგისტრაციის გაუქმება არ ემსახურებოდა სხვისი უფლებების დაცვა/რეალიზებას და პირიქით, სახეზე გვექნება მხოლოდ ნამდვილ მესაკუთრეთა უფლების გაუმართლებელი შეზღუდვის ფაქტი (რომელთა ინტერესში ვერ იქნება რეგისტრაციების გაუქმება);

აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან გასაჩივრებული ნორმის ნორმატიული შინაარსი სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას უპირობოდ და ცალსახად ვერ უზრუნველყოფს, და არსებობს, რისკი, რომ დაუსაბუთებლად და არსებითად შეიზღუდოს რეალური მესაკუთრე პირების კონსტიტუციური უფლება და შეილახოს უფლების შინაარსი მისი დაცვის მოტივით, მიგვაჩნია, რომ ნორმა ეწინააღმდეგება საკუთრების კონსტიტუციურ უფლებას, ყველა შემთხვვევაში არ არის გამოსადეგი სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად და უნდა გაუქმდეს;

4.11. აუცილებლობა :

შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისათვის აუცილებელი უნდა იყოს გამოყენებული საშუალება, რაც გულისხმობს, რომ მიზნის მიღწევა შეუძლებელი უნდა იყო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით; ხოლო, თუ ეს ასე არ არის და მიზანი ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით მიღწევადია, კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა ვერ იქნება გამართლებული;

მოცემულ შემთხვევაში პრობლემურია აღნიშნული კრიტერიუმიც, ვინაიდან სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა შესაძლებელია იმ პირობებშიც, როცა ადმინისტრაციულ ორგანო იმპერატიული მოწესრიგების ნაცვლად აღჭურვილი იქნება დისკრეციული უფლებამოსილებით რეგისტრაციის გაუქმებასთან მიმართებით და დისკრეციის ფარგლებში, ადმინისტრაციული კანონმდებლობით დადგენილი წესით სრულყოფილად ჩაატარებს ადმინისტრაციულ წარმოებას, ადმინისტრაციულ წარმოებაში ჩართავს დაინტერესებულ მხარეებს და მესამე პირებს, ამომწურავად მოიკვლევს საკუთრების უფლების დამადასტურებელ დოკუმენტებს და არსებით ფაქტობრივ გარემოებებს, რაც თავის მხრივ ხელს შეუწყობს კანონშესაბამისი, სამართლიანი და ლეგიტიმურ მიზნებთან შესაბამისი გადაწვეტილების მიღებას, თანაც ისე, რომ შესაძლებელი იქნება საკუთრების უფლების სახელმწიფოს მხრიდან უზრუნველყოფის ვალდებულების შესრულება; ამავდროულად, ადმინისტრაციული ორგანო რეგისტრაციის ძალაში დატოვებს, თუ კი დადგინდება, რომ ისევ რეგისტრირებულ მესაკუთრეებს გააჩნიათ საკუთრების/მართლზომიერი მფლობელობის დოკუმენტები და არა სხვა პირებს ან./და მიმდინარებს დავა სასამართლოში;

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე, ვერ აკმაყოფილებს სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად შეზღუდვის აუცილებლობის კრიტერიუმს და არაკონ სტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საკუთრებისა და მემკვიდრეობით კონსტიტუციურ უფლებასთან შეუსაბამობის გამო;

4.12. პროპორციულობა ვიწრო გაგებით:

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, პროპორციულობის პრინციპი ვიწრო გაგებით გულისხმობს, რომ შეზღუდვით დაცული და შეზღუდული უფლება ურთიერთ-პროპორციული უნდა იყოს და არ ქმნიდეს უფლებაში ბოროტად ან/და საჭიროზე მეტად ინტენსიურად ჩარევის გაუმართლებელ საფუძველს;

მიწის საკუთრების შესახებ რეგისტრაციის გაუქმება შეიძლება ემსახურებოდეს მხოლოდ ნამდვილი მესაკუთრის უფლების რეალიზებას დ ასეთი უფლების ასახვას საჯარო რეესტრის მონაცემთა ერთიან ბაზაში; ასეთ შემთხვევაში, ერთმანეთს უპირისპირდება არანამდვილი უფლების შესახებ ძალადაკარგულად გამოსაცხადებელი რეგისტრაცია, რომელიც ფორმალურად ექცევა საკუთრების უფლებით დაცულ სფეროში, და ნამდვილი საკუთრების უფლების საჯარო რეესტრში რეგისტრირების უფლება, რომელიც სრულად ექცევა საკუთრების კონსტიტუციურ უფლებაში და ის სახელმწიფოს მხრიდან უზრუნველყოფილ უნდა იქნეს;

4.13. საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორებს (მათ მამკვიდრებლებს) მიწის ნაკვეთის რეგისტრაცია დღეის მდგომარეობით გაუქმებული აქვთ, თუმცა ისევ გააჩნიათ საკუთრების უფლების დამდგენი, კანონიერი ძალის მქონე არაერთი დოკუმენტი და საკუთრების საკითხი სასამართლო მიერ საბოლოოდ არ არის გადაწყვეტილი; მოსარჩელეთა საკუთრები უფლება შეზღუდულია ერთი მხრივ რეგისტრაციების გაუქმებით, ხოლო მხრივ - უკვე ილუზორულად ქცეული საკუთრების უფლების რეგისტრაციაში გატარების ფაქტობრივი შეუძლებლობისა და დროში გაჭიანურების გამო; ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით და სამართლიანი სასამართლოს პირობებში, სრულებით შესაძლებელია ისევ საკონსტიტუციო სარჩელის ავტორები იქნენ ცნობილი მესაკუთრეებად და ამიტომ, ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული იმპერატიული ბუნების ნორმატიული შინაარსი მათი საკუთრების უფლების ფაქტობრივად უსაფუძვლოდ შეზღუდვის საშუალებას იძლევა, უფრო მეტიც, ზრდის ასეთ რისკს; კანონმდებელი ადმინისტრაციულ ორგანოს უნდა აძლევდეს საშუალებას, სრულად გამოიკვლიოს ფაქტობრივი გარემოებები და შეადაროს ერთმანეთს ის რისკები, რაც შეიძლება გამოიწვიოს არსებული რეგისტრაციის გაუქმებამ, ძალაში დატოვებამ ან დროებით რეგისტრაციის შეჩერებამ;

გასაჩივრებული ნორმის გამოყენებისას ადმინისტრაციული ორგანოსთვის, როგორც წესი, ცნობილია მხოლოდ საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის ერთ-ერთი წინაპირობის არსებობა, ანუ, ფაქტი, რომ გაუქმდა ესა თუ ის დოკუმენტი, თუმცა არ არის ცნობილი იმ პირთა ვინაობა, ვინც გამოირიცხება მესაკუთრეთა წრიდან, არ არის ცნობილი ასევე ნამდვილი მესაკუთრის ვინაობა და საკუთრების საკითხის გადაწყვეტის შედეგი, ანუ დასაცავი უფლების მოცულობა და ადრესატთა წრე; რეგისტრაციის გაუქმებით უმკაცრესად იზღუდება მესაკუთრეთა კონსტიტუციურ უფლებას, თანაც ისე, რომ განჭვრეტადი არ არის ვის საკუთრების უფლებას იცავს კანონმდებელი და ასეთი შეზღუდვის საჭიროება ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან დადგენილიც არ არის;

საკუთრების უფლების შეზღუდვის ისეთი უკიდურესი ფორმა, როგორიცაა რეგისტრაციის გაუქმება, შესაძლებელია პროპორციულად იქნეს მიჩნეული მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ქონება წარმოადგენს სხვა პირთა საკუთრებას;

აქვე, გასათვალისწინებელია თვით ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის მე-2 ნაწილის, რომელიც ადგენს, რომ ,,რეგისტრაციის ძალადაკარგულად გამოცხადება არ იწვევს ძალადაკარგულად გამოცხადებულ რეგისტრაციამდე არსებული რეგისტრაციის აღდგენას’’. აღნიშნული კი გამორიცხავს ადრინდელი, აღსადგენი რეგისტრაცია დამატებითი მოკვლევის და ადმინისტრაციული წარმოების გარეშე მოექცეს მზღუდავი ნორმით დასაცავი უფლების ფარგლებში;

რადგან საკუთრების უფლების შეზღუდვით დაცული კანონიერი ინტერესი და საკუთრების უფლების სუბიექტთა წრე გამოკვეთილი არ არის, გამოდის, რომ გასაჩივრებულ ნორმატიულ შინაარს გააჩნია შემზღუდველი ბუნება და ვერ ხდება დაცული უფლების და მისი მოცულობის იდენტიფიცირება, რაც გამორიცხავს შეზღუდული და დაცული უფლების ურთიერთშედარებისა და გაწონასწორების შესაძლებლობას;

ყოველივე აღნიშნულიდან გამოდინარე, ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი ვერ აკმაყოფილებს ვერც პროპორციულობის კრიტერიუმს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი;

4.14. დასკვნა/შეჯამება

საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე, სრულად ვერ აკმაყოფილებს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას, უპირობოდ და ცალსახად ვერ უზრუნველყოფს სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას, იმპერატიული მოწესრიგებიდან გამოდინარე ვერ აკმაყოფილებს შეზღუდვის აუცილებლობის კრიტერიუმს, არ შეესაბამება შეზღუდული და დასაცავი უფლების პროპორციულობის მოთხოვნას, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი და გაუქმდეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი ნაწილით გარანტირებულ საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლებასთან მიმართებით;

V - ბ) საჯარო რეესტრის შესახებ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;

5.1. ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტი ფორმულირებულია შემდეგნაირად: ,,რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს, თუ: ძალადაკარგულად, ბათილად ან არარად იქნა ცნობილი რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი“;

საკონსტიტუციო სარჩელით ამ ნაწილშიც გასაჩივრებულია ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე;

,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტისშინაარს და რელევანტურ საკანონმდებლო მოწესრიგებაზე არ განვმეორდებით, რადგან უკვე აღვწერეთ სარჩელის 4.1.-4.3. პუნქტებში;

დამატებით აღვნიშნავთ, რომ ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის საკონსტიტუციო სარჩელით გასაჩივრებული იმპერატიული მოწესრიგების ნორმა არსებითად ეწინააღმდეგება და შაბლონურად აქცევს ადმინისტრაციული კანონმდებლობის აღმჭურველი ბუნების მთელი რიგ ნორმებს, კერძოდ:

5.2. სზაკ-ის 2.1 მუხლის "ა" ქვეპუნქტის თანახმად საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო წარმოადგენს ადმინისტრაციულ ორგანოს; სზაკ-ის 2.1 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის შინაარსის გათვალისწინებით, კი მიწის ნაკვეთზე რეგისტრაციის გაუქმება არის ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი; სზაკ-ის 72.2 ნაწილის თანახმად, თუ კანონი არ ითვალისწინებს სხვა სახის ადმინისტრაციული წარმოების გამოყენებას, ადმინისტრაციული ორგანო ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს ამზადებს მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების წესით, შესაბამისად ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია დაიცვას კანონი, მათ შორის სზაკ-ის 72-ე - 102-ე მუხლებით დადგენილი პროცედურები, მათ შორის ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია ადმინისტრაციული წარმოების დაწყების შესახებ აცნობოს დაინტერესებულ მხარეს, დაინტერესებულ მხარე/პირს აქვს ადმინისტრაციულ წარმოებაში სრულყოფილად ჩართვის და მონაწილეობის მიღების უფლება, ასევე აქვს უფლება წარადგინოს მტკიცებულებები, ზეპირი თუ წერილობითი პოზიცია, მონაწილეობა მიიღოს მტკიცებულებათა გამოკვლევაში, ჰყავდეს ადვოკატი, მოიძიოს და წარადგინოს დამატებითი მტკიცებულებები, განაცხადოს აცილება და ა.შ.;

ამავდროულად, სზაკ-ის 13.1 და 13.2 მუხლების თანახმად, ადმინისტრაციულ ორგანოს უფლება აქვს განიხილოს და გადაწყვიტოს საკითხი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ დაინტერესებულ მხარეს, რომლის უფლება ან კანონიერი ინტერესი იზღუდება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით, მიეცა საკუთარი მოსაზრების წარდგენის შესაძლებლობა. გამონაკლისს ადგენს კანონი, ხოლო, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 61-ე მუხლის მე-3 ნაწილით ცალსახად დადგენილია, რომ ,, ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი ძალადაკარგულად ცხადდება ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემისათვის დადგენილი წესით’’;

5.3. საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლება;

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად დადგენილია, რომ: ,,ყველას აქვს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მასთან დაკავშირებული საქმის გონივრულ ვადაში სამართლიანად განხილვის უფლება’’;

მიგვაჩნია, რომ იმის გასარკვევად, თუ რა შინაარსის მატარებელია აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმა, რელევანტურია პარალელების გავლება საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან;

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით, როგორც მინიმუმ, დაცულია ადმინისტრაციული კანონმდებლობით ადმინისტრაციული წარმოების მხარისა და დაინტერესებული პირისთვის მინიჭებული ისეთი უფლებები, როგორიცაა ადმინისტრაციულ წარმოების შესახებ ინფორმაციის მიღებისა და მასში მონაწილეობის, მოსაზრებების და მტკიცებულებების წარდგენის, აზრის გამოთქმის, საქმის მასალების გაცნობის უფლებები, ასევე უფლება წარმოდგენილ იქნეს ადვოკატის მეშვეობით, განაცხადოს წარმოებაში მონაწილე პირთა აცილება; ამავდროულად, ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობა არ უნდა იყოს ფორმალური, მხარეს რეალურად უნდა შეეძლოს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ადმინისტრაციულ წარმოების ფარგლებში მისაღებ გადაწყვეტილებაზე ზეგავლენის მოხდენა - ამ უკანასკნელს კი გამორიცხავს ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,ბ’’ პუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიულიშინაარსი, ვინაიდან შესაბამის ადმინისტრაციულ წარმოებაში თუნდაც უზრუნველყოფილ იქნეს მხარის მონაწილეობა, მისი მონაწილეობა ვერ იქნება ეფექტიანი, რადგან ადმინისტრაციულ ორგანოს კანონმდებელი არ უტოვებს დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების საშუალებას და ფაქტიურად, წინასწარ ცნობილია ყველა მხარისთვის, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანომ ძალადაკარგულად უნდა გამოაცხადოს რეგისტრაცია, რაც ცალსახად ეწინააღმდეგება მხარეთა თანასწორობის და სამართლიანი განხილვის პრინციპს;

5.4. უფლებაში ჩარევა / უფლების შეზღუდვა;

,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის დროულად და სამართლიანად განხილვის უფლება, ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში, ქმნის კონსტიტუციური უფლებების ან/და კანონიერი ინტერესების დაცვის პროცესუალურ გარანტიას (იხ., mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 3 აპრილის №2/2/630 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4). ამდენად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებაში ჩარევა ხდება იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმა ზღუდავს საქმის ადმინისტრაციულ ორგანოში დროულად, სამართლიანად განხილვასთან დაკავშირებულ პროცედურულ გარანტიებს’’ (საქართვლოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს 2020 წლის 29 აპრილის N2/6/1450 განჩინება საქმეზე დავით ძამუკაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ , II-6).

,,ამდენად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით და 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლებების შეზღუდვა სახეზეა იმ შემთხვევაში, როდესაც არსებობს დასაცავი კონსტიტუციური უფლება ან/და კანონიერი ინტერესი და სადავო ნორმა ზღუდავს მისი დაცვის საპროცესო მექანიზმით ეფექტურად სარგებლობის შესაძლებლობას. შესაბამისად, დასახელებულ კონსტიტუციურ დებულებებთან შინაარსობრივი მიმართების წარმოსაჩენად, მოსარჩელემ უნდა დაასაბუთოს, რომ სადავო ნორმა იწვევს ადმინისტრაციული ორგანოს ან სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის რომელიმე პროცედურული გარანტიის შეზღუდვას’’ (საქართვლოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს 2020 წლის 29 აპრილის N2/6/1450 განჩინება საქმეზე ,,დავით ძამუკაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’ , II-8).

,, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის დროულად და სამართლიანად განხილვის უფლება, ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში, ქმნის კონსტიტუციური უფლებების ან/და კანონიერი ინტერესების დაცვის პროცესუალურ გარანტიას. აღნიშნული გარანტია არ მოიცავს პირის უფლებას, მოითხოვოს მატერიალური უფლების შექმნა ან ფარგლების გაფართოება. იგი მხოლოდ არსებული უფლებებისა და ინტერესების ეფექტიანად დაცვის შესაძლებლობაზე მიუთითებს (იხ. mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 3 აპრილის №2/2/630 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4). ამდენად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებაში ჩარევა ხდება იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმა ზღუდავს საქმის ადმინისტრაციულ ორგანოში დროულად, სამართლიანად განხილვასთან დაკავშირებულ პროცედურულ გარანტიებს. შესაბამისად, სადავო ნორმასა და საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებულ უფლებას შორის შინაარსობრივი მიმართების არსებობის დასადგენად, უპირველეს ყოვლისა, უნდა შემოწმდეს, იწვევს თუ არა ეს ნორმა ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის განხილვის რომელიმე პროცედურული გარანტიის შეზღუდვას’’ (საქართვლოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს 2019 წლის 24 ოქტომბრის N2/15/1403 განჩინება საქმეზე ,,სულხან გველესიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’,II-5.);

სადავო არ უნდა იყო ის გარემოება, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის გონივრულ ვადაში სამართლიანად განხილვის უფლება სხვა უფლებებთან ერთად, უზრუნველყოფს და იცავს ადმინისტრაციული წარმოების მხარის ან/და დაინტერესებული პირის უფლებას, მიიღოს სრულყოფილი ინფორმაცია ადმინისტრაციულ წარმოების შესახებ, მიიღოს მონაწილეობა ადმინისტრაციულ წარმოებაში, მიეცეს მისი პოზიციის და შესაბამისი მტკიცებულებების წარდგენის შესაძლებლობა, განესაზღვროს გონივრული ვადა ადმინისტრაციული განხილვისთვის, გაეცნოს საქმის წარმოების მასალებს, ადმინისტრაციულმა ორგანომ უზრუნველყოს ყველა მონაწილის ჩაბმა და მათი თანაბარ პირობებში ჩაყენება, მხარეთა შორის შეჯიბრობითობა და ყველაზე მნიშვნელოვანი, თავისი პოზიციის და ინტერესების დაცვით, მხარეს უნდა შეეძლოს რეალური გავლენის მოხდენა ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მისაღებ გადაწყვეტილებაზე;

ვინაიდან ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე, დაინტერესებულ პირსა და შესაბამისი ადმინისტრაციული წარმოების მხარეს, ადმინისტრაციულ წარმოებაში სრულყოფილი მონაწილეობის პირობებშიც კი ართმევს შესაძლებლობას, არსებითი, ხელშესახები და რეალური ზემოქმედება მოახდინონ ადმინისტარციული წარმოების პროდუქტზე, კერძოდ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მისაღებ გადაწყვეტილებაზე, რითაც შინაარს კარგავს ადმინისტრაციულ წარმოებაში მხარისთვის მინიჭებული ყველა საპროცესო უფლება; აღნიშნულიდან გამომდინარე, ცალსახაა რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ უფლებაში ჩარევა სახეზე გვაქვს;

5.5. შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი;

როგორ უკვე აღვნიშნეთ, ამ შემთხვევაში შეზღუდვის არსი მდგომარეობს იმაში, რომ ადმინისტრაციული წარმოების მხარეს ეზღუდება ადმინისტრაციულ წარმოებაში ეფექტურად მონაწილოების მიღებისა და მისაღებ გადაწყვეტილებაზე ზემოქმედების მოხდენის უფლება; შესაბამისად, ადმინისტრაციული კანონმდებლობით წარმოების მხარის მთელი რიგი უფლებების აღჭურვის ფონზე, რთულია გამოცნობა, რა ლეგიტიმურ მიზანს შეიძლება ემსახურებოდეს ადმინისტრაციული და კონსტიტუციური უფლებების ილუზორულად ქცევა და ამგვარი შეზღუდვა;

თეორიულად კი, შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი შესაძლებელია იყოს ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან ადმინისტრაციული წარმოების ეფექტურობა, სხვა მესაკუთრე პირთა უფლებების დაცვა და ნამდვილ მესაკუთრეთა მიერ რეგისტრაციის წახალისება, საკუთრების ,,ნამდვილი’’ უფლების შესახებ ინფორმაციის ასახვა საჯარო რეესტრში, თუმცა, აქვე ხაზგასმით გვსურ დავაფიქსიროთ, რომ ვერ ვხედავთ ამ მიზნებსა და შეზღუდვის შინაარს შორის ლოგიკურ და პირდაპირ კავშირს;

5.6. შეზღუდვის გამოსადეგობა;

თეორიულად დასახელებული სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნების ეფექტურად მიღწევას გასაჩივრებული ნორმის ნორმატიული შინაარსი ვერ უზრუნველყოს, თუმცა საკონსტიტუციო სასამართლოს დეტალურად მოვახსენებთ მას შემდეგ, როცა მოპასუხის მხრიდან მოვისმენთ შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების შესახებ ინფორმაციას;

5.7. შეზღუდვის აუცილებლობა;

განვმეორდებით და ვიტყვით, რომ შეზღუდვის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისათვის გამოყენებული საშუალება უნდა იყოს აუცილებელი, რაც გულისხმობს, რომ მიზნის მიღწევა შეუძლებელი უნდა იყო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით; ხოლო, თუ ეს ასე არ არის და მიზანი ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით მიღწევადია, კონსტიტუციური უფლების ამგვარი შეზღუდვა ვერ იქნება გამართლებული;

ამ შემთხვევაში პრობლემურია აღნიშნული კრიტერიუმი, რადგან სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა შესაძლებელია იმ პირობებშიც, როცა ადმინისტრაციულ ორგანო იმპერატიული მოწესრიგების ნაცვლად აღჭურვილი იქნება დისკრეციული უფლებამოსილებით რეგისტრაციის გაუქმებასთან მიმართებით; უფრო მეტიც, ადმინისტრაციულ ორგანოს მიეცემა შესაძლებლობა ადმინისტრაციული კანონმდებლობით დადგენილი წესით სრულყოფილად ჩაატაროს ეფექტური ადმინისტრაციულ წარმოებას, ადმინისტრაციულ წარმოებაში ჩართოს დაინტერესებულ მხარეები და მესამე პირები, რომელთაც მიეცემათ რეალური შესაძლებლობა ზემოქმედება მოახდინოს მისაღებ გადაწყვეტილებაზე;

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, ,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე, ვერ აკმაყოფილებს სავარაუდო ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად შეზღუდვის აუცილებლობის კრიტერიუმს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ სამართლიანი განხილვის უფლებასთან შეუსაბამობის გამო;

5.8. შეზღუდვის პროპორციულობა ვიწრო გაგებით;

პროპორციულობის პრინციპი ვიწრო გაგებით გულისხმობს, რომ შეზღუდვით დაცული და შეზღუდული უფლება ურთიერთ-პროპორციული უნდა იყოს და არ ქმნიდეს უფლებაში ბოროტად ან/და საჭიროზე მეტად ინტენსიურად ჩარევის გაუმართლებელ საფუძველს;

ვარაუდის დონეზეც კი რთული გამოსაცნობია, აღწერილი კონკრეტული შეზღუდვის შინაარსით, ანუ ადმინისტრაციულ წარმოებაში მისაღებ გადაწვეტილებაზე მხარის ეფქტური ზემოქმედების მოხდენის უფლების გამორიცხვით, ვისი ან რა სახის უფლების დაცვა ხდება, შესაბამისად, ვიდრე არ იქნება შეზღუდვის მიზნები, ამოცანები და ამ შეზღუდვით დაცული ინტერესები სრულად იდენტიფიცირებული, ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობის შეზღუდვის ისეთი უკიდურესი ფორმა, როგორიცაა მხარის ეფექტური და რეალური ზემოქმედების მოხდენის გამორიცხვა ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან მისაღებ გადაწყვეტილებაზე, თანაც იმ ფონზე, რომ მას პირდაპირ არ ეკრძალება ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობის მიღება და უფრო მეტიც, თვით კანონმდებლის მხრიდან აღჭურვილია არაერთი უფლებით, ვერ იქნება პროპორციულად და კონსტიტუციურად მიჩნეული;

5.9. შეჯამება

,,საჯარო რეესტრის შესახებ’’ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ,,ბ’’ ქვეპუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იმპერატიულად ადგენს, რომ რეგისტრაცია ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს იმ შემთხვევაშიც, როცა რეგისტრაციის საფუძვლად არსებული უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი, კერძოდ კი სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწვეტილება ბათილად იქნა ცნობილი მხოლოდ პროცედურული დარღვევის - სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ,,გ’’ პუნქტის საფუძველზე, ფიქტიურ ჩანაწერად აქცევს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით მხარისთვის ადმინისტრაციულ წარმოების ფარგლებში მინიჭებულ მთელ რიგ უფლებებს, ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილეობის მიღების შემთხვევაშიც კი გამორიცხავს ადმინისტრაციულ ორგანოს მისაღებ გადაწყვეტილებაზე რეალური გავლენის და ზემოქმედების მოხდენის შესაძლებლობას, იგივე ადმინისტრაციული ორგანოს მოსმენის უფლებას, შესაბამისად, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ საქმის დროულად და სამართლიანად განხილვის უფლებას და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა