ნანა შერვაშიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
დოკუმენტის ტიპი | კონსტიტუციური სარჩელი |
ნომერი | N1649 |
კოლეგია/პლენუმი | II კოლეგია - , , |
ავტორ(ებ)ი | ნანა შერვაშიძე |
თარიღი | 24 სექტემბერი 2021 |
თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი
1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი
ა. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი
2. სასარჩელო მოთხოვნა
სადავო ნორმა | კონსტიტუციის დებულება |
---|---|
414-ე მუხლის პირველი ნაწილის სიტყვები: „მხოლოდ ამ კოდექსით გათვალისწინებულ შემთხვევებში“ და 23-ე მუხლის მესამე ნაწილის სიტყვები: „რომელიც არ გასაჩივრდება.“ |
31-ე მუხლის პირველი პუნქტი. |
3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები
საქართველოს კონსტიტუციის მუხლი 60.4. საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:
ა) ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით;
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე და 311 მუხლები და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.
4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით
სარჩელი შემოტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ, ვინაიდან სადაო ნორმებით პირადად მისი ინტერესი ილახება და მასში მითითებული სადავო საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;
აგრეთვე, მასში მითითებული სადავო საკითხები გადაწყვეტილი არ არის საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, თუმცა გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით;
შეტანის კანონით დადგენილი ვადა დარღვეული არ არის.
სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია, ვინაიდან იგი უშუალოდ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას და არ არსებობს ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი ნორმატიული აქტი, რომლის გასაჩივრებაც შესაძლებელი იქნებოდა სადაო საკითხის გადასაწყვეტად.
ვთვლით, რომ წინამდებარე სარჩელი არსებითად განსახილველად უნდა იქნას მიღებული, ვინაიდან ეხება ისეთი ფუნდამენტური პრინციპის დაცვას, როგორიც სასამართლოს ხელმისაწვდომობა და სამართლიანი სასამართლოს უფლებაა. საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნულ საკითხზე მიღებული აქვს არაერთი გადაწყვეტილება, თუმცა ჩვენი სარჩელი გამოირჩევა იმით, რომ განაზოგადებს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებულ პრაქტიკას და საშუალებას იძლევა ერთხელ და სამუდამოდ გადაწყდეს სადაო საკითხი: საერთო სასამართლოთა განჩინებების კერძო საჩივრით გასაჩივრების უფლება.
ქვემოთ, ცხადია, უფრო დაწვრილებით შევეხებით სარჩელის დასაბუთებას, თუმცა აქ გვსურს საკითხის მნიშვნელობას გავუსვათ ხაზი საკონსტიტუციო სარჩელის დასაშვებობის ეტაპის გადასალახად. მოგეხსენებათ, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსში არის ჩანაწერი, რომელიც სასამართლოს მიერ მიღებულ განჩინებებზე მხოლოდ კოდექსით პირდაპირ დადგენილ შემთხვევებში უშვებს კერძო საჩივრის შეტანას. ამას მხოლოდ ერთადერთი დასაბუთება აქვს, რომ არ მოხდეს გასაჩივრების ბერკეტის ბოროტად გამოყენება მხარეთა მიერ და არ გაჭიანურდეს საქმეები. ამას ადასტურებს ამავე კოდექსის მუხლი 377.3, რომელიც გვაუწყებს: სააპელაციო სასამართლოს განხილვის საგანი შეიძლება იყოს აგრეთვე სასამართლოს ის განჩინებები, რომლებიც გამოტანილია საქმის პირველ ინსტანციაში განხილვასთან დაკავშირებით და რომლებიც წინ უსწრებს სასამართლო გადაწყვეტილების გამოტანას, იმისაგან დამოუკიდებლად, დასაშვებია თუ არა მათ მიმართ კერძო საჩივრის შეტანა.
ამდენად, კანონმდებელი საერთოდ კი არ კრძალავს განჩინებათა გასაჩივრებას, არამედ მხოლოდ კერძო საჩივრის შეტანას ზღუდავს, ვინაიდან, მისი აზრით, საქმის ქვედა ინსტანციაში განხილვის პერიოდში კერძო საჩივრის შეტანა ზემდგომ სასამართლოში საქმის განხილვის გაჭიანურებას გამოიწვევს. გვსურს, ავღნიშნოთ, რომ ეს მოსაზრება მცდარია არა მხოლოდ მატარიალური, არამედ პროცესუალური კუთხითაც კი. აი, რატომ:
როდესაც მოპასუხემ ეს კოდექსი მიიღო, 1997 წელი იდგა. შესაბამისად, იმისათვის რომ ზემდგომ სასამართლოს კერძო საჩივარი განეხილა, არათუ ელექტრონული წვდობა იყო გამორიცხული, არამედ საქმის მასალების გადაღებაც კი ჭირდა ზედა ინსტანციაში გადასაგზავნად. ამდენად, მართლაც, მოსამართლის ყოველი განჩინების გასაჩივრება საქმის გაჭიანურებას გამოიწვევდა, ვინაიდან მას მთელი საქმის მასალები უნდა გაეგზავნა სხვა სასამართლოში და პასუხს დალოდებოდა.
ამ მხრივ, 2021 წელს ერთმნიშვნელოვნად სხვაგვარი ვითარებაა. მოვიყვანოთ მაგალითი: არცთუ ისე დიდი ხნის წინ, სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენებაზე საჩივრის შეტანა აფერხებდა საქმის განხილვას პირველი ინსტანციის სასამართლოში, იგი მატერიალურად აგზავნიდა საქმის მასალების დედნებს სააპელაციო სასამართლოში და პასუხს ელოდა. ბოლოს, ვიღაცამ იფიქრა, იფიქრა და მოიფიქრა, რატომ არ შეიძლებოდა სააპელაციო სასამართლოს საქმის მასალების ქსეროასლის საფუძველზე მიეღო გადაწყვეტილება და 2018 წელს შეიტანა ცვლილებები სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 197 პრიმა მუხლის მეორე ნაწილში, რომლის მიხედვით გასაჩივრება საერთო აღარ აჩერებდა საქმის განხილვას, ვინაიდან საქმის მასალების დედნებს პირველი ინსტანციის მოსამართლე თავისთან იტოვებდა.
დღეს, კიდევ უფრო განვითარდა სისტემა და უკვე საქმის მასალების ქსეროასლის გადაღებაც კი არ არის საჭირო, ყველა დოკუმენტი არსებობს ელექტრონული სახით და ყველა ინსტანციის სასამართლოს მასზე მიუწვდება ხელი. ვსვავთ ელემენტარულ კითხვას: ასეთ ვითარებაში რატომ უნდა იყოს აკრძალული სასამართლოს მიერ გამოტანილი განჩინებების კერძო საჩივრით გასაჩივრება, თუ დაშვებულია მათი გადაწყვეტილებასთან ერთად გასაჩივრება სააპელაციო სასამართლოში?
მოპასუხე ვერ მოიყვანს სამართლწარმოების ეკონომიურობის თუ ფუჭი მართლმსაჯულების არგუმენტს, ვინაიდან სააპელაციო სასამართლოში განჩინებაზე შეტანილი საჩივარის დაკმაყოფილების შემთხვევაში, შეიძლება კიდევ უფრო ფუჭი აღმოჩნდეს პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ გამოტანილი გადაწყვეტილება და საქმე ხელახლა განსახილველად დაუბრუნდეს.
ამ პირობებში, ჩვენ ვთვლით, რომ კერძო საჩივრის შეტანის აკრძალვით კანონით დაცული სიკეთე არ აღემატება იმ ზარალს, რასაც მხარე განიცდის მოსამართლის უკანონო განჩინების გადაწყვეტილებასთან ერთად გასაჩივრების ლოდინით ზემდგომ სასამართლოში და აღნიშნული ნორმა პირდაპირ ეწინააღმდეგება კონსტირუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტს: ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.
ამდენად, სადაო ნორმის კონსტიტუციურობის თაობაზე ჩვენი სარჩელი არსებითად უნდა იქნეს განხილული. იმ ზიანს, რაც ამ აკრძალვას მოაქვს მატერიალური თვალსაზრისით, ქვემოთ მოგახსენებთ, ჩვენი საქმის მაგალითზე.
ზემოთმოყვანილი მსჯელობა თანაბარწილად ეხება ჩვენს მოთხოვნას არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 23 მუხლის მე-3 ნაწილიც, განსჯადობის თაობაზე მოსამართლის განჩინების გასაჩივრების პირდაპირ აკრძალვის თაობაზე. სხვაობა მხოლოდ ისაა, რომ ამ შემთხვევაში, ასეთი განჩინების გასაჩივრება საერთოდ შეუძლებელია, გადაწყვეტილებასთან ერთად თუ მის გარეშე.
ნამდვილად ვერ მოგახსენებთ, რითი აიხსნება განსჯადობის თაობაზე განჩინების გასაჩივრების აკრძალვა, ამის თაობაზე, ალბათ, მოპასუხის აზრს მოვისმენთ; ის კი დაწვრილებით შეგვიძლია აგიღწეროთ, რამხელა მნიშვნელობა შეიძლება ჰქონდეს საქმისათვის მას და რამხელა ზიანი შეიძლება მიაყენოს მოსამართლის ერთმა განჩინებამ მხარეს. ამის თაობაზე დეტალური მსჯელობა გვაქვს შემდეგ გრაფაში საკუთარი გამოცდილებიდან გამომდინარე.
აქ მხოლოდ იმას გვსურს ხაზი გავუსვათ, რომ განსჯადობის თაობაზე გასაჩივრების აკრძალვა არათუ კონკრეტული საქმის მხარეს აზარალებს, არამედ ზოგადად სასამართლო პრაქტიკის განვითარებასაც, ვინაიდან მოთხოვნის გარეშე, სამოქალაქო საპროცესო სამართალში არ არსებობს პრეცენდენტი; ამდენად, ერთხელ დადგენილი პრაქტიკის გადახედვა ვეღარ ხერხდება და შედეგად, სამოსამართლო სამართალი ვეღარ ვითარდება: თუ მხარს გასაჩივრების უფლებას წაართმევ, შესაბამისად, სასამართლოს აღარასოდეს ექნება საშუალება ერთხელ მიღებული გადაწყვეტილება როდესმე შეცვალოს. ეს კი, როგორც ამ სარჩელში უკვე ვნახეთ და კიდევ ვნახავთ, გარემო რეალობის ცვლილებიდან გამომდინარე, შეიძლება ზოგჯერ, აუცილებელი იყოს.
5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება
პატივცემულო მოსამართლენო, პრაქტიკაში წავაწყდით შემთხვევას, რომელმაც კონსტიტუციური სარჩელის აღძვრა გვაიძულა. საქმე ეხება სამეწარმეო დავას. ამ დავის ფარგლებში, სამჯერ გადავეყარეთ სასამართლოს განჩინებებს, რომელმაც საქმეს არსებითად მცდარი მსვლელობა მისცა.
პირველ რიგში, ეს იყო განჩინება განსჯადობის თაობაზე, რომელიც არ საჩივრდება. ერთხელ, 15 წლის წინ, მოსამართლემ მიიღო ასეთი გადაწყვეტილება, რომ მეწარმეთა შესახებ კანონიდან გამომდინარე დავები, მიუხედავად იმისა, თუ რას უკავშირდება, მხოლოდ სამოქალაქო წესით უნდა იქნენ განხილული და არავითარ შემთხვევაში, ადმინისტრაციულით. მას შემდეგ, უამრავი მეწარმე გახდა ერთის მხრივ, უზენაესის სასამართლოს ერთი კონკრეტული მოსამართლის მიერ დაშვებული ამ პრეცენდენტის და მეორეს მხრივ, განსჯადობის თაობაზე განჩინების გასაჩივრების აკრძალვის მსხვერპლი.
ანუ უზენაეს სასამართლოს შესაძლებლობაც კი არ ეძლევა ეს ერთხელ დაშვებული შეცდომა გამოასწოროს და ახალი პრაქტიკა დაადგინოს, ვინაიდან ამის თაობაზე კერძო საჩივარი მის კარამდე ელემენტარულად ვერ აღწევს. შესაბამისად, შეიქმნა ჩაკეტილი წრე, საიდანაც გამოსავალი მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ამ აკრძალვის გაუქმებაშია.
მაგალითად, ჩვენს შემთხვევაში მოხდა ესეთი აბსურდული რამ: საწარმოს საერთო კრებამ ხმების უმრავლესობით აირჩია დირექტორი; უმცირესობაში მყოფმა პარტნიორებმა გაასაჩივრეს იგი სასამართლოში და მოითხოვეს უზრუნველყოფა ოქმის საჯარო რეესტრში რეგისტრაციის კუთხით. უზრუნველყოფა არ დაკმაყოფილდა. მიუხედავად ამისა, საჯარო რეესტრი უარს აცხადებს დირექტორის რეგისტრაციაზე, სანამ პარტნიორთა შორის დავა არ გადაწყდება.
შესაბამისად, სახეზეა წმინდა ადმინისტრაციული დავა: საჯარო რეესტრი ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე არ ასრულებს საკუთარ მოვალეობას. მიუხედავად ამისა, მხოლოდ იმიტომ რომ იმ მოსამართლემ 15 წლის წინ თქვა ასეთი დავა არა ადმინისტრაციულია, არამედ სამოქალაქოო, საქმე განსახილველად სამოქალაქო პალატას გადაეცა და ამჟამად, დიდი სირთულეების წინაშე დგას.
შესაბამისად, ვითხოვთ, გააუქმოთ, როგორც არაკონსტიტუციური სსსკ-ის ჩანაწერი, რომ განსჯადობის თაობაზე მოსამართლის განჩინება არ საჩივრდება.
ახლა რაც შეეხება დანარჩენ ორ შემთხვევას. როგორც მოგახსენეთ, სამოქალაქო საქმეთა პალატის მოსამართლე დიდი სირთულის წინაშე აღმოჩნდა, ვინაიდან არ იცის, როგორ განიხილოს საქმე. სამოქალაქო სამართლის მატერიალური ნაწილი მას არ აძლევს საშუალებას საჯარო რეესტრის გადაწყვეტილების კანონიერება შეამოწმოს, ხოლო ადმინასტრაციული სამართლის ნორმების გამოყენება სამოქალაქო დავაზე არ გამოდის.
ცხადია, ვინაიდან გამოსავალი ვერ ნახა, მოსამართლემ საქმის ჩიხში შეყვანა გადაწყვიტა და მაშინ როდესაც საქმეზე მხოლოდ გადაწყვეტილების გამოცხადება იყო ჩანიშნული, გამოიტანა განჩინება დავის ოქმის კანონიერების თაობაზე ზემოთაღნიშნულ წარმოებასთან გაერთიანების და საქმის მოსამზადებელ ეტაპზე დაბრუნების თაობაზე, რომელიც ასევე არ საჩივრდება.
ერთი შეხედვით, შეიძლება იფიქროთ, რომ ეს არცთუ ურიგო გადაწყეტილებაა, მაგრამ აი რაშია საქმე: დირექტორის არჩევის თაობაზე ზემოთაღნიშნული კრების ჩატარების შემდეგ, უმცირესობაში მყოფმა პარტნიორებმა, იმის შიშით, რომ სარჩელის უზრუნველყოფის გარეშე საჯარო რეესტრი არჩეულ დირექტორს მაინც გაატარებდა რეგისტრაციაში, ვითომ ახალი კრება მოიწვიეს, ძველი დირექტორი დააბრუნეს თანამდებობაზე და ახლა ამ კრების ოქმის რეგისტრაცია მოითხოვეს საჯარო რეესტრში.
გასაგები რომ იყოს, ნანა შერვაშიძის დირექტორად არჩევა კრების მე-8 ოქმით გაფორმდა, ხოლო ძველი დირექტორის დაბრუნება, უნგიაძეს, მე-9-თი. ახლა ნანა შერვაშიძემ და მისმა მომხრეებმა აიღეს და მე-9 ოქმი გაასაჩივრე სასამართლოში. ჩვენმა მოსამართლემ, შესაბამისად, არა მხოლოდ მე-8 ოქმის თაობაზე მიმდინარე დავასთან გააერთიანა საქმე, არამედ მე-9-სთანაც.
ამ ვითარებაში, ჩვენ ვსვათ ლოგიკურ კითხვას, ხვალ რომ რომელიმე პარტნიორმა ახალი კრება მოიწვიოს, მე-10 ოქმი გააფორმოს და ახლა მის თაობაზე აღიძრას დავა, რის საფუძველზე ეტყვის ჩვენი მოსამართლე მას უარს მიმდინარე დავასთან გაერთიანებაზე? და რა შეუშლის ხელს მოპასუხეს ასე გააგრძელოს უსასრულოდ? შესაბამისად, საქმეთა გაერთიანების განჩინება იყო სრულიად აბსურდული, მაგრამ ვერ ვასაჩივრებთ. ვთვლით, რომ ამით გვერთმევა ჩვენს დარღვეულ უფლებათა დასაცავად სასამართლოსთვის მიმართვის, საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის საშუალება.
ამ სარჩელს ჩვენ ვურთავთ კერძო საჩივარს, რომლითაც მიუხედავად აკრძალვისა, მაინც გავასაჩივრეთ ტოგონიძეს განჩინება. მასში დეტალურად არის მოცემული განჩინების გაუქმების საფუძვლები. საკონსტიტუციო სარჩელის განხილვის საგანი ცხადია ვერ იქნება საერთო სასამართლოების გადაწყვეტილება, მაგრამ აღნიშნული კერძო საჩივარი მნიშვნელოვანია იმ ზიანის სანახავად, რასაც გასაჩივრების უფლება შეიძლება აყენებდეს მხარეს. გასაჩივრების უფლების დაშვების შემთხვევაში ის იმედი მაინც იარსებებს, რომ ზემდგომი სასამართლო გადახედავს განჩინებას და მისი უსაფუძვლობის შემთხვევაში გააუქმებს.
ეს კერძო საჩივარი ასევე მნიშვნელოვანია იმის სანახავად, რომ მოსამართლის ნებისმიერმა განჩინებამ შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანის მიაყენოს სამართლიანობას. შესაბამისად, არაკონსტიტუციურია განჩინებების დაყოფა ორ ჯგუფად, რომლზეც შეიძლება და არ შეიძლება კერძო საჩივრის შეტანა. ასეთი დაყოფა უსაფუძვლოდ აკნინებეს განჩინებების ერთი ჯგუფის მნიშვნელობას მეორე მიმართ.
ამრიგად, ჩვენი საკონსტიტუციო სარჩელის დასაბუთება არის ის, რომ განჩინებათა კერძო საჩივრით გასაჩივრების აკრძალვა, ერთის მხრივ, წინააღმდეგობაშია კონსტიტუციასთან, მეორეს მხრივ კი, ამ აკრძალვით დაცული სიკეთე არ აღემატება იმ ზიანს, რაც ასეთმა აკრძალვამ შეიძლება მოუტანოს არა მხოლოდ მხარეს, არამედ ზოგადად, სასამართლო პრაქტიკის განვითარებასაც. ყოველ შემთხვევაში, ჩვენ, მიუხედავად ხანგრძლივი დაკვირვებისა და სიღრმისეული ანალიზისა, ვერ მივაკვლიეთ რაიმე ხელშესახებ მიზეზს, რატომაც შეიძლება ეს აკრძალვა რაიმე სახით იყოს გამართლებული.
უფრო პირიქით, ჩვენ საკუთარ პრაქტიკაშიც კი გვქონია შემთხვევები, როდესაც აკძალვის მიუხედავად, გაგვისაჩივრებია სააპელაციო სასამართლოს განჩინება კერძო საჩივრით, უზენაეს სასამართლოს არათუ განსახილველად მიუღია იგი, არამედ დაუკმაყოფილებია კიდეც იგი, ხოლო შემდეგ, ყოველივე ამას საკანონმდებლო ცვლილებებიც კი მოჰყოლია. საუბარია ადმინისტრაციული სამართლადღვევის საქმეზე გამოტანილი სასამართლო გადაწყვეტილების გასაჩივრების დაშვებას ზემდგომ სასამართლოში.
ყოველივე ეს გვაძლევს რწმენას, რომ წინამდებარე საკონსტიტუციო სარჩელი არა მხოლოდ ჩვენი ახირებაა, არამედ ქმედითი დახმარებაა სასამართლო სისტემის განვითარებისთავის ჩვენს ქვეყანაში. სააპელაციო და უზენაესი სასამართლოს განჩინები თან ერთვის ჩვენს კერძო საჩივარს.
ახლა ჯერი საკონსტიტუციო სასამართლოზეა გადაამოწმოს ჩვენი მოთხოვნის დასაბუთება და მიიღოს შესაბამისი გადაწყვეტილება.
6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები
შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი
შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა
შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა
შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა
კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა