საკონსტიტუციო სარჩელი შემოტანილია საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით, მისი ავტორია  საქართველოს ქმედუნარიანი მოქალაქე, რომელიც მიიჩნევს, რომ გასაჩივრებული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით განმტკიცებულ ადამიანის უფლებებს, ამასთან, გადახილია სახელმწიფო ბაჟი.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, არ არსებობს საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების, საქართველოს კანონის  საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ  მე-18 მუხლით დადგენილი რაიმე საფუძველი. 

მოგახსენებთ, რომ საქართველოს კანონის ,,ნოტარიატის შესახებ” მე-14 მუხლის პირველი პუნქტის ,,დ” ქვეპუნქტის თანახმად, ნოტარიუსის თანამდებობაზე არ დაინიშნება პირი, რომელიც გათავისუფლდა საჯარო სამსახურიდან ... დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის ... გამო (ვაზუსტებ, რომ ვასაჩივრებ საქართველოს კანონის ,,ნოტარიატის შესახებ”  მე-14 მუხლის პირველი პუნქტის ,,დ” ქვეპუნქტის მხოლოდ მითითებულ წინადადებას).

მიმაჩნია, რომ კანონის აღნიშნული მუხლი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის ნორმა პრინციპს _ შრომის თავისუფლების საყოველთაო უფლების აღიარების შესახებ. შესაბამისად, იგი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლთან და ასევე, კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან, რამდენადაც გასაჩივრებული ნორმა უსაფუძვლოდ არათანაბარ მდგომაროებაში აყენებს ნოტარიუსობის მსურველ პრეტენდენტებს.

მოგახსნებთ, რომ 2013 წლის 25 მაისს ჩავაბარე ნოტარიუსობის საკვალიფიკაციო გამოცდა და მოვიპოვე ნოტარიუსად გამწესების უფლება. სადავო ნორმატიული აქტი კი, მისი არაკონსტიტუციურობის გამო არღვევს ჩემს საყოველთაოდ აღიარებულ სოციალურ უფლებას.

შრომის თავისუფლება, რაც გარანტირებულია საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლით, უპირველეს ყოვლისა უნდა იძლეოდეს შრომის საყოველთაოდ ხელმისაწვდომობის უფლებას და თანაბარი შესაძლებლობების მქონე პირებს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ამა თუ იმ თანამდებობის დაკავების მოთხოვნებს, აძლევდეს   ამ თანამდებობის დაკავების თანასწორ უფლებას.

საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარების თანახმად: ,,საქართველოს კონსტიტუისი 30-ე მუხლის პირველი პუნქტის ფორმულირება - შრომა თავისუფალია, როგორც სოციალური პრინციპის გამოხატულება, ნიშნავს ისეთი პროგრამული დებულების კონსტიტუციურ განმტკიცებას, რომელიც უმუშევრობის თავიდან  აცილების და დასაქმების რეალური პირობების შექმნის ერთგვარ  სამოქმედო გეგმას უწესებს” (ლევან იზორია, კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ,,საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები, ადამიანის  ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი” გამომცემლობა ,,მერიდიანი” თბილისი, 2005. გვ. 272-273).

,,ნებისმიერი სახლემწიფო ვალდებულია, შექმნას ისეთი შრომით-სამართლებრივი წესრიგი, რომელიც გარანტირებულს გახდის ადამიანების შრომით დასაქმებას. ის ფაქტი, რომ შრომა სახელმწიფოს არსებობის საფუძველია, ავალდებულებს სახელმწიფოს შექმნას ადამიანთა შრომითი დასაქმების შესაბამისი გარანტიები. ...

საეჭვოდ მიგვაჩნია შრომითი უფლებების შემოფარგვლა მხოლოდ დასაქმებული ადამიანის უფლებებით. იგი გაცილებით ფართოდ უნდა განიმარტოს, რის საშუალებასაც იძლევა შრომის მომწესრიგებელი საერთაშორისო და ეროვნული კანონმდებლობანი. ...

არ შეიძლება შრომის უფლება განვიხილოთ  როგორც რაღაც სტერილურად, მონისტურად მოცემული სამართლებრივი სიკეთე. სინამდვილეში იგი სიკეთეთა ჯამია. ...

შრომასთან დაკავშირებული უფლებებების მთლიან კონცეფციაში ცენტრალური ადგილი უნდა მივაკუთვნოთ უფლებათა და თავისუფლებათა ერთობლიობას, რომლებიც სხვადასხვა ზომით დაკავშირებულია დასაქმებასთან. აქედან უკვე ჩანს, რომ შრომის თავისუფლება არ უნდა გავიგოთ, რაღაც განყენებულ ფასეულობად. მართალია, ნებისმიერ პირს უფლება აქვს თავისი უნარისა და შესაძლებლობების მიხედვით აირჩიოს შესაფერისი სამუშაო და ეს მოხდეს ყოველგვარი ძალდატანების გარეშე (იძულებითი შრომის გამონაკლისი შემთხვევების გარდა), მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ სამუშაო ძალის ბრუნვაში სახელმწიფო თავისუფალია პოზიტიური ვალდებულებებისაგან. იგი ქმნის არა მარტო ამ ბრუნვის სამართლებრივ წესრიგს, არამედ თითოეული ადამიანის დასაქმების ინდივიდუალურ გარანტიებს. მაგრამ ყოველთვის ეს ხორციელდება იმ ფარგლებში, რასაც განაპირობებს შრომის ბაზარი და  სახელმწიფოს მხრიდან ხელშეწყობის შესაძლებლობანი. ...

სამართლებრივი სახელმწიფო მოქალაქეებს სთავაზეობს: მე თქვენ დაგიცავთ უმუშევრობისგან, მე შევქმნი ისეთ სამართლებრივ წესრიგს, რომელიც გარანტირებულს გახდის თქვენთვის სამუშაოს ხელმისაწვდომობას როგორც საზოგადოდ, ისე ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში. ასეთი მიდგომა პირდაპირ შეესაბამება კონსტიტუციური უფლებებისადმი სახელმწიფოს დამოკიდებულების თანამედროვე ტენდენციებს, რაც გამოიხატება იმაში, რომ ამ უფლებებთან მიმართებით, სახელმწიფოს თავშეკავების ვალდებულებას ემატება მისი პოზიტიური ვალდებულებანი. თავისუფლება უმაღლესი კონსტიტუციური სიკეთეა, მაგრამ იგი საჭიროებს ხელშეწყობას სახელმწიფოს მხრიდან პოზიტიური მოქმედებების განხორციელების თვალსაზრისით.  კონსტიტუციით გათვალისწინებულ თავისუფლებათა შორის ყველაზე მეტად ამას მოითხოვს შრომის უფლება. ისევე როგორც საკუთრების უფლებას აზრი დაეკარგებოდა, თუ არ იქნებოდა მისი შეძენის გარანტიები,  ასევე უაზრო იქნებოდა შრომითი უფლებების დაცვაზე საუბარი თუ ადამიანს არ ექნებოდა დასაქმების სამართლებრივი გარანტიები” (ბესარიონ ზოიძე, სტატია             ,,შრომის თავისუფლების არსი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში”: ციტირებულია  - ,,შრომის სამართალი” (სტატიათა კრებული), რედაქტორი ვახტანგ ზაალიშვილი, გამომცემლობა  ,,მერიდიანი”, თბილისი 2011 წ., გვ. 6-10).

მიმაჩნია, რომ გასაჩივრებული ნორმა არ ემყარება სამართლიან სამართლებრივ საფუძველს და არ გამომდინარეობს იმ ლოგიკიდან, რასაც შეიძლება დაეფუძნოს ნოტარიუსის მაღალი სტატუსის მოპოვების შეზღუდვა.

აღსანიშნავია, რომ გასაჩივრებული მუხლი თვით ნასამართლევ პირებსაც, ნასამართლობის მოხსნის შემდეგ, არ უზღუდავს უფლებას, გახდეს ნოტარიუსი, ნასამართლევი პირები მხოლოდ იმ შემთხვევაში იზღუდებიან, თუ ისინი უშუალოდ სანოტარო საქმიანობასთან დაკავშირებული დანაშაულის ჩადენისათვის იყვნენ გასამართლებულები.

მნიშვნელოვანია, რომ თანამდებობაზე გამწესების ასეთ შეზღუდვას არ ითვალისწინებს ,,საერთო სასამართლოების შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონი, ,,ადვოკატთა შესახებ” საქართველოს კანონი, მხოლოდ ,,პროკურატურის შესახებ” საქართველოს კანონის 33-ე მუხლი აწესებს სხვა თანამდებობიდან გათავისუფლების გამო პროკურატურაში მუშაობის დაწყების შეზღუდვას. თუმცა, არც ,,პროკურატურის შესახებ” საქართველოს კანონის ეს ნორმა გამოდგება ანალოგიად, რადგან ,,პროკურატურის შესახებ”  საქართველოს კანონი მხოლოდ ზოგად, და მეტად მაღალი კრიტერიუმის შეზღუდვას აწესებს, კერძოდ,  ,,პროკურატურაში სამუშაოდ არ მიიღება სხვა სამუშაოდან ზოგადზნეობრივი ნორმების წინააღმდეგ მიმართული ქმედების ჩადენის გამო დათხოვნილი პირი”.  საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლებული პირი შეიძლება დაინიშნოს მაგალითად მინისტრად, მინისტრის მოადგილედ, არჩეულ იქნეს პარლამენტის წევრად, იყოს გუბერნატორი, საკრებულოს თავმჯდომარე, გემგებელი, მერი, დაიკავოს ნებისმიერი თანამდებობა საჯარო სამსახურში.

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს ის გარემოება, რომ ,,საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონიც კი არ აწესებს გასაჩივრებული მუხლის ანალოგიურ შეზღუდვას. შესაბამისად, საჯარო  სამსახურში თავისუფლად შეიძლება გამწესდეს პირი, რომელიც მანამდე ნებისმიერი, თუნდაც დისციპლინური გადაცდომის მიზეზით იქნა გათავისუფლებული საჯარო სამსახურიდან.

,,საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის კორელაცია ,,ნოტარიატის შესახებ” საქართველოს კანონთან ყურადსაღები უნდა იყოს სასამართლოსთვის იმიტომაც, რომ ,,ნოტარიატის შესახებ” საქართველოს კანონი ნოტარიუსობის უფლების მოპოვების აუცილებელ წინაპირობად ადგენს საჯარო სამახურში მუშაობის 5-წლიან გამოცდილებას. კანონმდებელმა მხოლოდ იურისტთა გარკვეულ ჯგუფს დართო ნოტარიუსად გამწესების ნება. ამ იურისტთა ჯგუფში, ნოტარიუსების სტაჟიორებთან ერთად, შედიან ის პირები, ვისაც საჯარო სამსახურში მუშაობის ხანგრძლივი გამოცდილება აქვთ. (მე სწორედ საჯარო სამსახურში მუშაობის სტაჟის გამო მომეცა შესაძლებლობა  ჩამებარებინა ნოტარიუსობის საკვალიფიკაციო გამოცდა).   ამდენად, თუკი საჯარო სამსახურში მიღებული გამოცდილება არის ნოტარიუსად გამწესების არსებითი პირობა, ვფიქრობ, ,,ნოტარიატის შესახებ” კანონის შეზღუდვები თანამდებობაზე გამწესებისთვის არ უნდა განსხვავდებოდეს ,,საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონით დაწესებული შეზღუდვებისგან.

ამ დავის გადაწყვეტისთვის მნიშვნელოვან გარემოებად უნდა იქნეს მიჩნეული ისიც, რომ საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლების შემდეგ მე მიმიღეს საჯარო სამსახურში,  კერძოდ ვმუშაობდი საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს იურიდიულ დეპარტამენტში. შესაბამისად, მე ვარ უშუალო მაგალითი იმისა, რომ საჯარო სამსახურიდან დისციპლინური დევნის გამო გათავისუფლება არ წარმოადგენს წინააღმდეგობას საჯარო სამსახურის თანამდებობაზე დანიშვნისთვის. ამიტომ არ უნდა წარმოადგენდეს ასეთ წინააღმდეგობას ნოტარიუსობისთვისაც.

აღსანიშნავია ისიც, რომ გასაჩივრებული ნორმის ანალოგიურ შეზღუდვას ვერ შევხვდებით მეზობელი ქვეყნების  კანონმდებლობაში, მაგალითად, ,,რუსეთის ფედერაციის  ნოტარიატის შესახებ კანონმდებლობის საფუძვლების” (1993 წლის 11 თებერვლის კანონი) თანახმად, რუსეთის ფედერაციის კანონმდებლობა არ აწესებს რაიმე სახის შეზღუდვებს ნოტარიუსის თანამდებობაზე გამწესების მსურველთათვის (იხ. დანართი №1 ). ამ კანონის თანახმად, ნოტარიუსის ლიცენზიის გაცემა ხდება რუსეთის ფედერაციის იუსტიციის მინისტრის დადგენილებით. დადგენილების 23-ე მუხლის თანახმად, ნოტარიუსის ლიცენზიის მისაღებად წარსადგენი დოკუმენტების ჩამონათვალი ამომწურავია. ნოტარიუსის საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარების შემდეგ განმცხადებელმა ნოტარიუსის ლიცენზიის მისაღებად კომპეპტენტურ ორგანოს უნდა წარუდგინოს შემდეგი დოკუმენტები:   1. განცხადება სანოტარო საქმიანობის ლიცენზიის გაცემის შესახებ,

2. განმცხადებლის პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტი,

3. განმცხადებლის წარმომადგენლის მიერ დოკუმენტების წარდგენის უფლების დამადასტურებელი დოკუმენტი (თუ დოკუმენტები წარმდგენილია წარმომადგნელის მიერ),

4. ლიცენზიის გაცემისათვის სახელმწიფო ბაჟის გადახდის დამადასტურებელი დოკუმენტი.  ( იხ. დანართი №1, ასევე, http://www.mgnp.info/).

გასაჩივრებული ნორმის ანალოგიურ შეზღუდვას არ აწესებს არც ევროკავშირის ქვეყნის კანონმდებლობა, მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის კანონი ,,ნოტარიატის შესახებ”.  

აღნიშნული კანონის მე-6 პარაგრაფის მე-2 პუნქტის თანახმად: ,,ნოტარიუსად შეიძლება დანიშნულ იქნას მხოლოდ ის კონკურსანტი, რომელიც წარმოადგენს  დოკუმენტებს იმის შესახებ, რომ კონკურსის ვადების მიმდინარეობის პერიოდისათვის იგი:

1. მუშაობდა ადვოკატად არანაკლებ 5 წლისა და ასრულებდა სხვადასხვა კლიენტების არამცირე მოცულობის დაკვეთებს;

2. არანაკლებ 3 წლისა უწყვეტად ეწეოდა საქმიანობას საძიებელი კომპეტენციის სფეროში;

3. ჩაბარებული აქვს ნოტარიუსობის საკვალიფიკაციო გამოცდა  §7a – ს მოთხოვნების მიხედვით;

4. ნოტარიუსობის საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარების შემდეგ მომდევნო კალენდარული  წლიდან, წელიწადში მინიმუმ 15 ასტრონომიული საათის განმავლობაში აქვს მიღებული მონაწილეობა ნოტარიუსთა პალატის ან სხვა პროფესიული ორგანიზაციის მიერ ჩატარებულ ნოტარიუსთა კვალიფიკაციის ასამაღლებელ ღონისძიებებში.

ნოტარიუსად დანიშვნამდე კონკურსანტმა დამატებით უნდა წარმოადგინოს დამადასტურებელი დოკუმენტი იმის შესახებ, რომ იგი საკმარისად იცნობს პროფესიულ სანოტარო საქმიანობას. როგორც წესი, ამის დამადასტურებელი უნდა იყოს კონკურსანტის მიერ ნოტარიუსობის საკვალიფიკაციო გამოცდის ჩაბარების შემდეგ 160 საათის ოდენობით მოქმედ ნოტარიუსთან სტაჟირების შესახებ დოკუმენტი.”

გერმანიის ფედერაციული რესპუბლიკის კანონი დაწვრილებით განსაზღვავს ნოტარიუსის თანამდებობაზე დანიშვნის კრიტერიუმებს, თუმცა საქართველოს კანონის მსგავს რაიმე შეზღუდვას ეს კანონი არ აწესებს (იხ. დანართი №2, ასევე, http://www.bnotk.de/Notar/Berufsrecht/BNotO/BNotO).

სასამართლოს ყურადღებას მივაქცევ იმ არსებით გარემოებაზეც, რომ გასაჩივრებული აქტი არ აწესებს ვადას, რა ვადითაც იქნებოდა შეზღუდული ნოტარიუსობის მსურველი, საჯარო სამსახურიდან დისციპლინური გადაცდომის ბრალდებით გათავისუფლებული, კანდიდატი. ვფიქრობ, ეს საკითხი მნიშვნელოვანია იმიტომ, რომ პასუხისმგებლობის ნებისმიერი ზომის მოხსნა არის შესაძლებელი საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობით, კანონმდებლობის ამ პრინციპის  საწინააღმდეგოდ კი , გასაჩივრებული ნორმა არ აწესებს შეზღუდვის მოქმედების ამოწურვის ვადას.

უფრო დაწვრილებით, რომ განვმარტო: საქართველოს კანონმდებლობა, როგორც დისციპლინური და ადმინისტრაციული, ისე სისხლის სამართლის, ითვალისწინებს პასუხისმგებლობის ზომის მოხსნას და გაქარწყლებას.  ,,საჯარო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის მე-80 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად:  ,,თუ მოხელეს ერთი წლის ვადაში არ შეეფარდა ახალი დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომა, იგი ითვლება დისციპლინური პასუხისმგებლობის არმქონედ”. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 39-ე მუხლის მიხედვით: ,,თუ ადმინისტრაციულ სახდელდადებულს სახდელის მოხდის დღიდან ერთი წლის განმავლობაში არ ჩაუდენია ახალი ადმინისტრაციული სამართალდარღვევა, იგი ჩაითვლება ადმინისტრაციულ სახდელდაუდებლად”. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის მე-100 მუხლით დეტალურად არის განსაზღვრული ნასამართლობის გაქარწლების საკითხები (თუმცა, ტექსტი რომ არ გადაიტვირთოს, ამ მუხლის ციტირებას აქ არ შევუდგები).  

თვით საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2010 წლის 31 მარტის №69 ბრძანებით დამტკიცებული „ნოტარიუსთა დისციპლინური პასუხისმგებლობის შესახებ დებულება” ითვალისწინებს ნოტარიუსის მიმართ გამოყენებული დისციპლინური ზომების გაქარწყლებას. ამ დებულების მე-16 მუხლის თანახმად, ,,დისციპლინური სახდელი გაქარწყლდება, თუ:

ა) გაფრთხილების ძალაში შესვლიდან 6 თვის განმავლობაში ნოტარიუსს არ შეეფარდება სხვა

დისციპლინური სახდელი;

ბ) საყვედურის ძალაში შესვლიდან 1 წლის განმავლობაში ნოტარიუსს არ შეეფარდება სხვა დისციპლინური სახდელი;

გ) უფლებამოსილების აღდგენიდან 2 წლის განმავლობაში ნოტარიუსს არ შეეფარდება სხვა დისციპლინური სახდელი”.

აღსანიშნავია, რომ დებულება უშვებს ამ ვადების შემცირებასაც. ხსენებული მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად: ,,ამ მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული ვადები შეიძლება შემცირდეს სახდელის შემფარდებელი პირის/ორგანოს გადაწყვეტილებით.”

ვფიქრობ, ამ ფონზე საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლება არ უნდა იყოს ის გადაულახავი ბარიერი, რომლის გამოც პრეტენდენტს სამუდამოდ წაერთმევა ნოტარიუსის თანამდებობის დაკავების უფლება.

ჩემი აზრით, გასაჩივრებული ნორმა ეწინააღმდეგება არა მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე, არამედ, მე-14 მუხლსაც.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის თანახმად, ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია . . ..

,,საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი ,,კანონში” გულისხმობს კანონს არა ფორმალური, არამედ მატერიალური გაგებით, როგორც ქცევის ზოგადი წესის შემცველ ნორმას, რომელიც მიმართულია სუბიექტთა განუსაზღვრელი წრისაკენ. მაშასადამე,  კონსტიტუციით დადგენილია თანასწორობა არა მარტო პარლამენტის მიერ მიღეუბლი  კანონის, არამედ  სახელმწიფოში მოქმედი ყველა ნორმის წინაშე (ლევან იზორია, კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ,,საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები, ადამიანის  ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი”, გამომცემობა ,,მერიდიანი”, თბილისი, 2005 წ., გვ. 25) . შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის ეს ნორმა უნდა გავიგოთ იმგვარად, რომ საქართველოს კონსტიტუცია ადამიანის თანასწორობის უფლებას იცავს არა ამა თუ იმ საკანონმდებლო აქტის, არამედ ზოგადად ნორმატიულ წესრიგთან მიმართებით. შესაძლოა, ამ ნორმატიულ წესრიგში რომელიმე საკანონმდებლო აქტი ეწინააღმდეგებოდეს ადამიანის უფლებათა ძირითად პრინციპებს (სწორედ ამ წესრიგის უზრუნველყოფაა საკონსტიტუციო სასამართლოს დანიშნულება), თუმცა ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ადამიანის უფლებები არ უნდა იყოს დაცული კონსტიტუციური ნორმების საწინააღმდეგო წესის დამკანონებელი კანონის არსებობისასაც კი.     

 საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილებაში, საქმეზე №1/1 /539, საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ განმარტა შემდეგი: ,,დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს მთავარ არსს, დანიშნულებას და გამოწვევას წარმოადგენს ადამიანის თავისუფლების უზრუნველყოფა – ფუნდამენტური უფლებებითა და თავისუფლებებით სრულყოფილად სარგებლობის გზით თავისუფალი თვითრეალიზაციის შესაძლებლობის გარანტირება. ამასთან, სახელმწიფო ასეთ გარანტიას უნდა წარმოადგენდეს მთლიანად საზოგადოებისთვის, თითოეული ადამიანისათვის, რადგან თავისუფლების იდეა გაუფასურდება, თუ ის არსებითად ერთნაირი შინაარსის მატარებელი და ერთნაირად ხელმისაწვდომი არ იქნება ყველასთვის. ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს, მასზე თანაბარი წვდომის (ხელმისაწვდომობის) გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან.”

ამავე გადაწყვეტილებაში სასამართლომ მიუთითა: ,,ამავდროულად, კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად კანონმდებელმა უფლებაში ჩარევის თანაზომიერი გზა უნდა აირჩიოს. ამისთვის კი კანონმდებლის მიერ შერჩეული რეგულაცია უნდა იყოს დასაშვები, აუცილებელი და პროპორციული”.

 საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტების თანახმად: „ვინაიდან ნებისმიერი სამართლებრივი წესრიგი მიზნისა და საშუალების მიმართებაზეა აგებული, ეს ავალდებულებს სახელმწიფოს, მიზნის მისაღწევად გამოიყენოს ისეთი საშუალება, რომლითაც როგორც მიზნის მიღწევა იქნება გარანტირებული, ასევე თანაზომიერების პრინციპი იქნება დაცული”   (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება № 1/2/411 საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი”, შპს „პატარა კახი”, სს „გორგოტა”, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი” და შპს „ენერგია” საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ”.

საქართველოს საკონსტიუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ჯანო ჯანელიძის, ნინო უბერის, ელეონორა ლაგვილავას და მურთაზ თოდრიას საქმეზე (№2/7/19 , 2003 წლის 7 ნოემბერი, ) აღნიშნულია: ,,სოციალურ, სამართლებრივ და დემოკარტიულ სახელმწიფოში კანონმდებლის მიერ მოქალაქეთა საერთო მასიდან გარკვეული ჯგუფის გამოყოფა და მათთვის განსხვავებული, შედარებით არახელსაყრელი სამართლებრივი რეგულირების განსაზღვრა განპირობებული უნდა იყოს არსებითი, გონივრული და ობიექტური მიზეზებით”.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ დიფერენცირებული მოპყრობის საკითხზე მიუთითა: „დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას” (2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება № 1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები” და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”). 

ვფიქრობ, გასაჩივრებული ნორმით დაწესებული შეზღუდვა არ არის განპირობებული არსებითი, გონივრული და ობიექტური მიზეზებით. ის არ შეესაბამება იმ ლოგიკას, რასაც საქართველოს კანონმდებლობა იურიდიული განათლების მქონე პირებს უწესებს თანამდებობაზე გამწესებისას სხვა შემთხვევაში, ანუ გასაჩივრებული ნორმა აწესებს თვითმიზნურ და დაუსაბუთებელ შეზღუდვას  და, შესაბამისად, ნოტარიუსობის კანდიდატთა  შეზღუდვა უსამართლო და უკანონოა.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით გასაჩივრებული ნორმის წინააღმდეგობის შემოწმებისთვის მნიშვნელოვნად მიმაჩნია ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-14 მუხლის და კონვენციის მე-12 დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის  შინაარსის განხილვა, რადგან, ,,ევროპულ კონვნციასა და ევროპული სამართლის პრეცედენტულ სამართალს ასევე შეუძლია მოახდინოს გავლენა საქართველოს კონსტიტუციის დებულებების განმარტებაზე. საქართველოს კონსტიტუციის დებულებების განმარტება ევროპული კონვენციის მიხედვით გამომდინარეობს იმ სამართლებრივი პრეზუმფციიდან, რომლის თანახმად, ქვეყანაში ყველა მოქმედი აქტი შეესაბამება ერთმანეთს”. (კონსტანტინე კორკელია, ,,ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის გამოყენება საქართველოში”, გამომცემელი ევროპის საბჭოს საინფორმაციო ბიურო საქართველოში, თბილისი, 2004 წ., გვ. 258)

ადამიანია უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის  კონვენციის მე-14 მუხლის  თანახმად: ,,ამ კონვენციით გათვალისწინებული უფლებებითა და თავისუფლებებით სარგებლობა უზრუნველყოფილია ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე, განურჩევლად სქესის, რასის, კანის ფერის, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური თუ სხვა შეხედუელებების, ეროვნული თუ სოციალური წარმოშობის, ეროვნული უმცირესობისადმი კუთვნილების ქონებრივი მდგომარეობის, დაბადებისა თუ სხვა ნიშნისა”. მე-12 დამატებითი ოქმი კიდევ უფრო აფართოებს თანასწორობის უფლებას და ყველას თანასწორად  აძლევს კანონით დადგენილი ნებისმიერი უფლებით სარგებლობის  უფლებას, ანუ აწესებს, რომ ყველა თანასწორია არა მხოლოდ კონვენციით დადგენილი უფლებებით სარგებლობისას, არამედ მთელი კანონმდებლობის წინაშე.

კონვენციის მე-14 მუხლის შესახებ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის ანალიზით შეიძლება დავასკვნათ, რომ: თანასწორობის პრინციპი ირღვევა, როდესაც დიფერენცირებას არ გააჩნია ობიექტური და გონივრული გამართლება.   ობიექტურობის შეფასებისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს ის პრინციპები, რომლებიც პრევალირებენ დემოკრატიულ საზოგადოებაში. 

თანასწორობის პრინციპის დარღვევა იკვეთება მაშინ, როცა დადგინდება, რომ არაპროპორციული იყო მიმართება მისაღწევი მიზანსა  და გამოყენებულ საშუალებას შორის. სტრასბურგის სასამართლო კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევას ადგენს მაშინაც, თუკი გასაჩივრებული განსხვავებული მოპყრობა არ ემსახურება კანონიერ მიზანს.

მაგალითად: საქმეში, სეჯდიჩი და ფინჩი ბოსნია და ჰერცეგოვინის წინააღმდეგ  (SEJDIĆ AND FINCI v. BOSNIA AND HERZEGOVINA),  22.12.2009 წ. გადაწყვეტილება,  ევროპის სასამართლომ კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევად მიიჩნია ის გარემოება, რომ ,,ებრაელსა და ბოშას არ მიეცათ უფლება, წამოეყენებინათ თავიანთი კანდიდატურა საპარლამენტო არჩევნებში მონაწილეობის მისაღებად” (,,ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2009 წლის შერჩეულ განჩინებათა და გადაწყვეტილებათა კრებული”, საქართველოს უზენაესი სასამართლო, ადამიანის უფლებათა ცენტრი, თბილისი, 2010 წ.),

საქმეში, ანდრეევა ლატვიის წინააღმდეგ (Andrejeva v. Latvia) 18.02.2009 წ. გადაწყვეტილება,  ,,განმცხადებლის საერთო სამუშაო სტაჟის გამოთვლისას საბჭოთა პერიოდში მუშაობის წლების გაუთვალისწინებლობა იმის გამო, რომ განმცხადებელი არ იყო ლატვიის მოქალაქე” ,  სასამართლოს მიერ მიჩნეულ იქნა კონვენციის მე-14 მუხლის დარღვევად (,,ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2009 წლის შერჩეულ განჩინებათა და გადაწყვეტილებათა კრებული”, საქართველოს უზენაესი სასამართლო, ადამიანის უფლებათა ცენტრი, თბილისი, 2010 წ.).

საკონსტიტუციო სასამართლოს ყურადღებას მივაქცევ ასევე საქმეზე  სიდაბრასი და ძიაუტასი ლიტვის წინააღმდეგ (Sidabras and Džiautas v. Lithuania ), 27.07.2004 წ.

 განმცხადებლები სიდაბრასი და ძიაუტასი ,,კგბ”-ს ყოფილი ოფიცრები არიან.  თავიანთი წარსული მოღვაწეობის გამო და ლიტვის  ხელისუფლებისადმი არალოიალური დამოკიდებულების მოტივით, შესაბამისი აქტით, რომელიც მათ შემდგომში გაასაჩივრეს, შეეზღუდათ დასაქმების უფლება, როგორც კერძო, ისე საჯარო სფეროში. 

ევროპის სასამართლომ აღნიშნა, რომ გასაჩივრებული აქტი ,,კგბ-ს” შესახებ, ძალაში შევიდა 1999 წელს, ანუ ლიტვის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადებიდან (1990 წლის 11 მარტი) თითქმის 10 წლის შემდეგ. შესაბამისად, აპლიკანტების პროფესიული შეზღუდვა განხორციელდა  მათი ,,კგბ”-დან ჩამოშორებიდან 13 და 9 წლის შემდეგ. იმ ფაქტს, რომ აქტის გასაჩივრება დაგვიანებული იყო, შეიძლებოდა ჰქონოდა განსაზღვრული მნიშვნელობა, თუმცა არა გადამწყვეტი, დაწესებული შეზღუდვების პროპორციულობის შეფასებისას, რადგან გასაჩივრებული აქტი ადგენდა არაპროპორციულ შეზღუდვებს, მიუხედავად დაწესებული აკრძალვის კანონიერებისა.

აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ დაასკვნა, რომ განმცხადებლების მიერ გასაჩივრებული აქტი, მიუხედავად დაწესებული აკრძალვის კანონიერებისა, ადგენდა არაპროპორციულ შეზღუდვებს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიმაჩნია, რომ ,,ნოტარიატის შესახებ” საქართველოს კანონის პირველი მუხლის ,,დ” ქვეპუნქტით დაწესებული შეზღუდვა არ ემთხვევა იმ კანონიერ მიზანს, რომლის მიხედვითაც საქართველოს კანონმდებლობით იურისტის პროფესიის მქონე გარკვეულ პირებს შეიძლება შეეზღუდოთ ამა თუ იმ თანამდებობის დაკავების უფლება, მით უფრო იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ გასაჩივრებული ნორმის შეზღუდვა არ არის შემოფარგული განსაზღვრული ვადით. 

აღნიშნულიდან გამომდინარე, ვფიქრობ, გასაჩივრებული ნორმით უდავოდ ილახება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით განმტკიცებული თანასწორობის იდეა.

საკონსტიტუციო სასამართლოს ყურადღება მინდა ასევე გავამხვილო იმ მნიშვნელოვან გარემოებაზე, რომ მე სრულიად დაუსაბუთებელი და უსაფუძვლო ბრალდებით ვიქენი გათავისუფლებული  საჯარო სამსახურიდან, თბილისის სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის თანაშემწის თანამდებობიდან. რა თქმა უნდა, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ შეამოწმებს თბილისის სააპელაციო  სასამართლოს თავმჯდომარის ბრძანების კანონიერების საკითხს, მაგრამ ბრძანების გაცნობა სასამართლოს შეუქმნის შინაგან რწმენას და დაარწმუნებს მასში, რომ ჩემს შემთხვევაში საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლება არ იყო  ჩემს მიერ სინამდვილეში ჩადენილი დისციპლინური გადაცდომისთვის გამოყენებული სანქცია.

თბილისის სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარის ბრძანებაში  ერთი სიტყვითაც არ არის  განმარტებული, თუ რა დისციპლინური გადაცდომა მქონდა ჩადენილი, ან რომელი ამკრძალავი მუხლით დადგენილი, ისე დამედო ბრალი დისციპლინური გადაცდომის ჩადენაში და ჩემს მიმართ გამოყენებულ იქნა დასჯის უმკაცრესი ზომა.  ბრძანებაში ჩემი გათავისუფლების შესახებ ჩემი სამსახურიდან გათავისუფლების დასასაბუთებლად მითითებულია მხოლოდ შემდეგი: ,,საქმეზე დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებების გათვალისწინებით უდავოა, რომ ია უჯმაჯურიძე თანამშრომლებთან და თავისი უშუალო ხელმძღვანელთან არაპოზიტიური დამოკიდებულებით აშკარად არღვევდა სამსახურებრივ მოვალეობას”. პირველი,  ბრძანების ტექსტიდან არ ირკვევა, თუ რა ფაქტობრივი გარემოებები დაადგინა სასამართლოს თავმჯდომარემ, მეორე, და მთავარი, სასამართლოს თავმჯდომარეს არ დაუსაბუთებია, რატომ არის დისციპლინური გადაცდომა თანამშრომლებთან და უშუალო ხელმძღვანელთან არაპოზიტიური დამოკიდებულება, ამგვარს მართლაც რომ  ჰქონოდა ჩემგან ადგილი.

სასამართლოს თავმჯდომარე თავისი ბრძანების დასასაბუთებლად იშველიებს ,,საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსა და საქართველოს საერთო სასამართლოებში მოქალაქეთა კომუნიკაციის სტანდარტების” ნორმას, მაგრამ ეს ,,სტანდარტები”  მოქალაქეებთან კომუნიკაციას ეხება და როგორ უნდა დამერღვია ,,სტანდარტები” სასამართლოს მოხელეებთან კომუნიკაციისას? ამ კითხვის პასუხი ბრძანებაში არ არის.

საკონსტიტუციო სასამართლოს ყურადღებას მივაქცევ იმ გარემოებასაც, რომ სამსახურიდან გათავისუფლებული ვიყავი დეკრეტულ შვებულებაში ყოფნის დროს, რაც, კანონმდებლობის სხვა  დარღვევებთან ერთად, თავისთავად წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის დარღვევას. ზემოთ მოხმობილი საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარების მიხედვით: ,,დაუშვებელია, რომ ადმინისტრაციამ დაითხოვოს ორსული ქალები და ის ქალები, რომლებსაც სამ წლამდე ასაკის ბავშვები ჰყავთ, გარდა ორგანიზაციის სრული ლიკვიდაციის შემთხვევისა”. (იხ. ლევან იზორია, კონსტანტინე კორკელია, კონსტანტინე კუბლაშვილი, გიორგი ხუბუა, ,,საქართველოს კონსტიტუციის კომენტარები, ადამიანის  ძირითადი უფლებანი და თავისუფლებანი” გამომცემლობა ,,მერიდიანი” თბილისი, 2005. გვ., გვ 276) .  

საკონსტიტუციო სასამართლოს მოვახსენებ იმასაც, რომ ჩემს მიერ თბილისის საქალაქო სასამართლოში გასაჩივრებულ იქნა თბილისის სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარის ბრძანება, მაგრამ საქალაქო სასამართლომ ის არ ცნო უკანონოდ. სააპელაციო სასამართლოში სასამართლოს გადაწყვეტილება ჩემს მიერ გასაჩივრებული არ ყოფილა, რადგან ნათელი იყო, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს არცერთი მოსამართლე არ მიიღებდა გადაწყვეტილებას თბილისის სააპელაციო სასამართლოს თავმჯდომარისა და ამავდროულად საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მდივნის - ვალერი ცერცვაძის წინააღმდეგ.

ვფიქრობ, ჩემი გათავისუფლების საკითხის შესწავლა იმიტომაც უნდა იყოს მნიშვნელოვანი საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის, რომ ამ საქმის გადაწყვეტისას გაითვალისწინოს რეალობა, თუ როგორ შეიძლება სრულიად უსაფუძვლოდ დააბრალოს საჯარო სამსახურის ხელმძღვანელმა თანამდებობის პირმა მოხელეს იმგვარი გადაცდომა, რაც მას სინამდვილეში არ ჩაუდენია და ამიტომ, რა საფრთხეს ატარებს გასაჩივრებული ნორმის კანონმდებლობაში არსებობა.

აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით სასამართლოს ყურადღებას მივაქცევ საქმეს  №34369/97, თლიმენოსი საბერძნეთის წინააღმდეგ, 6 აპრილი, 2000 წ. (Thlimmenos v. Greece) .

თლიმენოსი ნასამართლევი იყო , რადგან რელიგიური მოსაზრებებიდან გამომდინარე უარი განაცხადა სამხედრო ფორმის ტარებაზე. სასჯელის მოხდის შემდეგ განცხადება შეიტანა სახელმწიფო სამსახურში გამოცხადებულ კონკურსზე, რომელზეც იგი ნასამართლობის გამო არ დაუშვეს, ისევე როგორც სხვა გასამართლებული პირები.

სასამართლომ დაადგინა, რომ თანასწორობის მოთხოვნა დარღვეულია იმ შემთხვევაშიც, როდესაც პირებს სახელმწიფო დიფერენცირებულად არ განიხილავს, მიუხედავად იმისა,  რომ მათ შორის არსებობს მნიშვნელოვანი განსხვავება. ამ შემთხვევაში მომჩივანი გათანაბრებული იყო სისიხლის სამართლის სხვა დამნაშავეებთან, მიუხედავად იმისა, რომ იგი მათგან განსხვავდებოდა რელიგიური მრწამსით, არ იყო გათვალისწინებული იმ პირის განსაკუთრებულობა, რომელსაც მსჯავრი დაედო მხოლოდ და მხოლოდ რწმენის თავისუფლების რეალიზაციის გამო, სასამართლომ დაადგინა, რომ თანასწორად განხილვა უნდა ემსახურებოდეს საჯარო ინტერესებს. მომჩივნის ნასამართლობა არ მიუთითებდა მის ამორალურ, ანტისაზოგადოებრივ განწყობაზე.