თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ -ე მუხლით გათვალისწინებული, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

ა) თავისი ფორმითა და შინაარსით სარჩელი შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ;

მოსარჩელე ზვიად კუპრავას წინააღმდეგ მიმდინარეობს სისხლისსამართლებრივი წარმოება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 366-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით. ზვიად კუპრავას ბრალი ედება სასამართლოს ავტორიტეტის შელახვაში, რაც გამოიხატა საქმის განმხილველი მოსამართლისადმი შეურაცხყოფით. კერძოდ, ბრალის დადგენილების თანახმად, ზვიად კუპრავა, საქმის მიმდინარეობისას გამოცხადებულ ერთ საათიან შესვენებაზე იმყოფებოდა სასამართლოს შენობაში არსებულ სასადილოში. ამ დროს, პოლიციელებმა მიმართეს ზვიად კუპრავას და მოუწოდეს სასადილოს დატოვებისა და სხდომის დარბაზში გამოცხადებისკენ. ზვიად კუპრავამ მოთხოვნის საპასუხოდ განაცხადა, რომ ის სასამართლოს დარბაზიდან გათავისუფლებული იყო დროის ერთ საათიან მონაკვეთში, კერძოდ 14:00 საათიდან 15:00 საათამდე, ხოლო აღნიშნული დრო ჯერ ამოწურული არ იყო. ამასთან, აღნიშნა, რომ ინდიფერენტული იყო მოსამართლის მიმართ (სასქესო ორგანოზე ეკიდა მოსამართლე). აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ დროის ერთ საათიანი მონაკვეთი მოსამართლემ შესვენებად იმ მიზნით გამოაცხადა, რომ ის უნდა გაცნობოდა საქმეში არსებულ კონკრეტულ მასალებს. საპასუხოდ, შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლებმა მოქალაქე იძულების წესით გადაიყვანეს სხდომის დარბაზში. აღნიშნულის შემდგომ საქართველოს პროკურატურამ ბრალდებულად ცნო კუპრავა და სადავო ნორმის საფუძველზე მის წინააღმდეგ დაიწყო სისხლისსამართლებრივი დევნა. ამ დროისთვის თბილისის საქალაქო სასამართლო საქმეს არსებითად იხილავს. ზვიად კუპრავას 2 წლით თავისუფლების აღკვეთა ემუქრება. შესაბამისად, ზვიად კუპრავა, როგორც სადავო ნორმის დარღვევაში ბრალდებული პირი, უკვე მოექცა სადავო ნორმის მოქმედების ქვეშ.

გ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავთან მიმართებით არის სასამართლოს განსჯადი.

დ) სარჩელში მითითებულ საკითხზე სასამართლოს არ უმსჯელია;

ე) სადავო აქტები ექცევიან კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი და მე-5 და 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტით დაცულ სფეროში, რის შესახებ მსჯელობა წარმოდგენილია მოთხოვნის დასაბუთების ქვეთავში.

ვ) ნორმატიული აქტების იერარქიაში არ არსებობს გასაჩივრებულ ნორმატიულ აქტზე მაღლა მდგომი, სადავო საკითხის მარეგულირებელი, სამართლებრივი აქტი.

ზ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. სადავო ნორმის ანალიზი

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 366(2)-ე მუხლის თანახმად დასჯადია სასამართლოს უპატივცემულობა „რაც გამოიხატა საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის, მოსამართლის ან მსაჯულის შეურაცხყოფით.“ ქმედება „ისჯება ჯარიმით ან გამასწორებელი სამუშაოთი ვადით ერთიდან ორ წლამდე ანდა თავისუფლების აღკვეთით ვადით ორ წლამდე.“ 366-ე მუხლით გათვალისწინებული ქმედების დასჯადობა შედეგად საქართველოში ახალმა სისხლის სამართლის კოდექსის ამოქმედებამ მოიტანა. ადრე მოქმედ კოდექსში არ არსებობდა სასამართლოს მიმართ გამოხატული უპატივცემულობისათვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობა, იმგვარი სახით, როგორც ეს ახალ რედაქციაშია მოცემული.

აკადემიური კომენტარების ავტორთა მოსაზრებით, დანაშაულის ობიექტია სასამართლო ორგანოების ნორმალური საქმიანობა და სასამართლოს ავტორიტეტი, ხოლო დამატებითი ობიექტი კი - მართლმსაჯულების განხორციელებაში მონაწილე პირთა პატივი და ღირსება.

კომენტარების მიხედვით 366-ე მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენის ადგილად ითვლება სასამართლო სხდომის დარბაზი ან მთლიანად სასამართლოს შენობა მაშინ, როდესაც სასამართლო პროცესზე შესვენებაა გამოცხადებული; ხოლო დანაშაულის ჩადენის დროდ შესაძლოა მივიჩნიოთ თავად საქმის განხილვის პროცესი (სასამართლო დარბაზი) ან შესვენების დრო. ავტორთა მითითებით, სამართალწარმოებაში მონაწილე პირის, მათ შორის მოსამართლის შეურაცხყოფა სასამართლოს სხდომათა დარბაზის და სასამართლოს შენობის გარეთ ამ დანაშაულის შემადგენლობას არ ქმნის და საერთოდ არ ისჯება სისხლის სამართლის წესით.

დანაშაული მიზანზე დამოკიდებულია. კერძოდ, დანაშაულის ჩამდენს გაცნობიერებული უნდა ჰქონდეს, რომ მისი ქმედება მართლსაწინააღმდეგოა და იგი განზრახ ახორციელებს ისეთ ქმედებას, რომელიც მიზნად ისახავს სასამართლოს ავტორიტეტის შელახვას

ზემოთთქმულიდან გამომდინარე, იმისათვის, რომ სახეზე გვქონდეს დანაშაულის შემადგენლობა:

(1) პირმა უნდა განახორციელოს განზრახი, მიზანმიმართული შეურაცხმყოფელი ქმედება;

(2) ქმედებით ხელი უნდა შეეშალოს მართლმსაჯულების სრულყოფილად და ეფექტურად განხორციელებას, სხდომის მიმდინარეობას.

ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ წინაპირობები კუმულატიური ხასიათისაა. შესაბამისად, შესაძლოა არსებობდეს ისეთი შემთხვევა, როდესაც ადგილი აქვს პირის მიერ ერთი შეხედვით შეურაცხმყოფელ გამოხატვას, თუმცა მხოლოდ პროცესის მონაწილის პირადი აღქმა მისი პატივისა და ღირსების შელახვის ფაქტისადმი ვერ გახდება სისხლისსამართლებრივი ქმედების შემადგენლობის არსებობისთვის. აუცილებელია, რომ პირი აცნობიერებდეს საკუთარი ქმედების მართლწინააღმდეგობას, ჰქონდეს სხვათა პატივისა და ღირსების შელახვის განზრახვა. ამავე დროს, აუცილებელია, რომ ამგვარმა გამოხატვამ ხელი შეუშალოს მართლმსაჯულების სრულყოფილ და ეფექტურ განხორციელებას და სასამართლო სხდომაზე პროცესის მიმდინარეობას. ამგვარი ქმედება შესაძლოა იყოს თავად სხდომის მიმდინარეობისას პროცესის მონაწილის შეურაცხყოფა, რაც თავისთავად გამოიწვევს დაძაბულობას, შექმნის ნერვულ და არაჯანსაღ ატმოსფეროს, რაც ხელს შეუშლის სასამართლოს მიერ საქმის ყოველმხრივ, სრულ და ობიექტურ განხილვასა და გადაწყვეტას. ქმედების ობიექტური შემადგენლობის არსებობისათვის აუცილებელია, რომ ქმედებამ უარყოფითად იმოქმედოს პროცესის მონაწილეთა მიერ თავიანთი ფუნქციების განხორციელებაზე.

2. სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასება საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მეხუთე პუნქტებთან მიმართებით

სარჩელის არსებითი ნაწილის განხილვამდე აღსანიშნავია, რომ 2018 წლის 16 დეკემბრიდან მოქმედი კონსტიტუციით, შეიცვალა კონსტიტუციის მეორე თავში მოცემული უფლებების სტრუქტურული მხარე (ნუმერაცია) და გამოხატვის თავისუფლება მოექცა მე-17 მუხლის ფარგლებში. კონსტიტუციის მანამდე მოქმედი რედაქციის თანახმად კი გამოხატვის თავისუფლება რეგულირდებოდა 24-ე მუხლით. უნდა აღინიშნოს, რომ სტანდარტების დონეზე, შინაარსობრივი კუთხით გამოხატვის თავისუფლების ნაწილზე ცვლილებები არ გავრცელებულა, არამედ ის ამ უკანასკნელს მხოლოდ ტექნიკურ დონეზე შეეხო. გამომდინარე იქიდან, რომ ახალი რედაქცია ძალაში 2018 წლის 16 დეკემბერს შევიდა, საკონსტიტუციო სასამართლოს ჯერ არ აქვს პრაქტიკა, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების ახალ რედაქციას განმარტავს. ამასთან, რადგანაც შინაარსობრივი მხარე უცვლელია, მოსარჩელეს მართებულად მიაჩნია საკუთარი არგუმენტაცია დააყრდნოს ცვლილებამდელი რედაქციის ფარგლებში არსებულ პრაქტიკას.

2.1 დაცულ სფეროში მოქცევა

საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე (მე-17) მუხლი იცავს აზრის გამოხატვისა და გავრცელების პროცესს, მის შინაარსსა და ფორმებს.[1] ამ მუხლით დაცულია ადამიანის შეხედულებები, მისი რწმენა, ინფორმაცია, ასევე ის საშუალებები, რომლებიც მათი გამოთქმისა და გავრცელებისათვის არის შერჩეული, მათ შორის, არის პრესა, ტელევიზია, ინფორმაციის და აზრის გავრცელების სხვა საშუალებები. გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური სტანდარტი იცავს, მათ შორის, მოსამართლესა და სასამართლო სისტემასთან დაკავშირებული მოსაზრებების გამოთქმას. საკონსტიტუციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ „სასამართლოს საქმიანობის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა [...] ადამიანის კონსტიტუციური უფლებაა.“[2]„მოსამართლის საქმიანობასთან დაკავშირებით აზრის გამოხატვა კონსტიტუციურ უფლებას წარმოადგენს [...] მისი საქმიანობის კრიტიკა, მის პროფესიულ, თუ პირად თვისებებზე მსჯელობა საზოგადოებრივი ინტერესით შეიძლება იყოს განპირობებული.“[3] გარდა ამისა, კონსტიტუციით დაცულია კრიტიკული აზრი, მათ შორის ისეთიც, რომელსაც საზოგადოების ნაწილი შეიძლება ზედმეტად მკაცრად ან არადეკვატურად აღიქვამდეს.[4] გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური სტანდარტი იცავს მათ შორის უმრავლესობისათვის მიუღებელ, თუნდაც შეურაცხმყოფელ გამოხატვას, რომელმაც შესაძლოა კონკრეტული ინდივიდების ან პირთა ჯგუფის წყენაც კი გამოიწვიოს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით „თავისუფალი სიტყვა იმით ფასობს, ანუ სწორედ იმაში გამოიხატება სიტყვის თავისუფლება, რომ ის მოიცავს არა მხოლოდ ისეთ მოსაზრებებს თუ გამონათქვამებს, რომლებიც ყველასათვის მისაღებია, დადებითად აღიქმება, მთლიანად საზოგადოების ან თუნდაც მისი დიდი ნაწილის, უმრავლესობის აზრს და გემოვნებას ეხმიანება, არ ითვლება საჩოთიროდ, არამედ მოიცავს ისეთ იდეებს, აზრებს თუ გამონათქვამებსაც, რომლებიც მიუღებელია ხელისუფლებისთვის, საზოგადოების ნაწილისთვის თუ ცალკეული ადამიანებისთვის, შოკის მომგვრელია, რომელმაც შეიძლება აღაშფოთოს საზოგადოება, ადამიანები, წყენაც კი მიაყენოს მათ, გამოიწვიოს საზოგადოებაში ვნებათა ღელვა, ასევე იგი მოიცავს კრიტიკას და სარკაზმსაც. ასეთია ტოლერანტობის, პლურალიზმის, შემწყნარებლობის მოთხოვნები, რომლებიც დემოკრატიის საზრდოობისთვის შეუცვლელი წყაროა.“[5]

როგორც ზემოთ აღინიშნა, ზვიად კუპრავამ საკუთარი გამოხატვის ფარგლებში არააკადემიური, საზოგადოებაში უცენზუროდ და შეურაცხმყოფელად მიჩნეული ტერმინოლოგიის გამოყენებით აღნიშნა, რომ მოსამართლის მიმართ ჰქონდა ინდიფერენტული დამოკიდებულება. ზემოაღნიშნული პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ მიუხედავად საზოგადოებაში დამკვიდრებული ამა თუ იმ მორალური შეხედულებისა და კონკრეტული გამოხატვის მიმართ საზოგადოების მიმღებლობისა, ამგვარი გამოხატვა დაცულია საქართველოს კონსტიტუციით.

2.2 კანონით განსაზღვრულობა

იმისათვის, რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა გამართლებულად ჩაითვალოს, მან უნდა დააკმაყოფილოს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შემოწმების სამსაფეხუროვანი ტესტი, რომელიც თავად კონსტიტუციის მე-17 (24-ე) მუხლშია ინკორპორირებული და აქტიურადაა გამოყენებული საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თანმიმდევრულ პრაქტიკაში. კონსტიტუციისა და სასამართლოს პრაქტიკის მითითებით, იმისათვის, რომ შეზღუდვა კონსტიტუციური იყოს, საჭიროა ტესტის შემდეგი სამი საფეხურის დაკმაყოფილება:

(1) შეზღუდვა განსაზღვრული უნდა იყოს კანონით;

(2) სახელმწიფოს უნდა ჰქონდეს შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი;

(3) შეზღუდვა აუცილებელი უნდა იყოს დემოკრატიული საზოგადოებისთვის.

ტესტის პირველი საფეხური, კერძოდ კანონით განსაზღვრულობის კრიტერიუმი თავის თავში მოიაზრებს ნორმის განჭვრეტადობის სტანდარტებს. კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ გამოხატვის თავისუფლება შესაძლოა შეიზღუდოს მხოლოდ მკაცრად განსაზღვრული, ვიწრო და განჭვრეტადი ნორმების საფუძველზე.[6] შესაბამისად, აუცილებელია, რომ ნორმა, რომლის საფუძველზეც იზღუდება გამოხატვის თავისუფლება იყოს საკმარისად ცხადი და განჭვრეტადი. პირი წინასწარ უნდა ხვდებოდეს აკრძალული ქმედების შინაარსს. განსაკუთრებით მაშინ, თუკი ნორმა პასუხისმგებლობის დამკისრებელია (მითუფრო სისხლისსამართლებრივი) ევროპული სასამართლო განმარტავს, რომ ნორმა ვერ დააკმაყოფილებს კანონით განსაზღვრულობის ხარისხს,^[7] თუკი ის პირს არ აძლევს საშუალებას, რომ წინასწარ განჭვრიტოს, განსაზღვროს აკრძალული ქმედების არსი და ამის მიხედვით დაარეგულიროს საკუთარი ქმედება.^[8]

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ვერ პასუხობს კანონით განსაზღვრულობის სტანდარტებს. კერძოდ, სადავო ნორმის ფორმულირება შემდეგია „სასამართლოს უპატივცემულობა, რაც გამოიხატა [...] მოსამართლის შეურაცხყოფით.“ აღნიშნული წინადადების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ „უპატივცემულობა“ მოაზრებულია, როგორც უფრო ფართო ცნება, ხოლო კრიმინალიზებულია სასამართლოსადმი „უპატივცემულო“ ქცევის კონკრეტული ფორმა - შეურაცხყოფა. ლოგიკურია ვივარაუდოთ, რომ სასამართლოსადმი უპატივცემულობად შესაძლოა ბევრი ქმედება აღიქმებოდეს, მაგალითად სასამართლო დარბაზში შეუსაბამო ტანისამოსით გამოცხადება, ელექტრო მოწყობილობების გამოყენება, სხდომის მიმდინარეობისას ხმაური, ემოციების გამჟღავნება, ტაშის დაკვრა და ა.შ, თუმცა ამგვარი ქმედებები არ წარმოადგენს სისხლის სამართლის ობიექტს. უპატივცემულო ქმედებების ნუსხიდან სისხლის სამართლის სადავო ნორმა ახდენს კონკრეტული ფორმის ანუ „შეურაცხყოფის“ კრიმინალიზებას. განუჭვრეტადია კონკრეტულად რა ტიპის ქმედება მოიაზრება ტერმინ „შეურაცხყოფის“ ქვეშ. იმ სტანდარტის ფონზე, რომლის მიხედვითაც ქმედების შეურაცხყოფად აღქმა ძალზედ სუბიექტური გარემოებაა, არ არსებობს საფუძველი, რის მიხედვითაც პირს შეუძლია იხელმძღვანელოს კონკრეტული ქმედების განხორციელებამდე. ასევე აღსანიშნავია ისიც, რომ გამორიცხული არ არის პროკურატურის მიერ ნორმის იმგვარი განმარტების შესაძლებლობა, რომლის მიხედვითაც ზემოხსენებული ქმედებები (ტაშის დაკვრა და ა.შ) დაკვალიფიცირდება, როგორც შეურაცხყოფა.

მეტი სიცხადისთვის უნდა განვიხილოთ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დანაწესი. კერძოდ, 85-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით „პროცესის მონაწილის ან/და სასამართლო სხდომაზე დამსწრის მიერ სხდომაზე წესრიგის დარღვევის, სხდომის თავმჯდომარის განკარგულებისადმი დაუმორჩილებლობის ან სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვის შემთხვევაში სხდომის თავმჯდომარე ზეპირ შენიშვნას აძლევს მას და მოუწოდებს, შეწყვიტოს არასათანადო ქცევა. აღნიშნული მოწოდებისადმი დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს ადგილზე თათბირით გამოაქვს განკარგულება პირის დაჯარიმების ან/და სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაძევების შესახებ. თუ გაძევებული პირი კვლავ განაგრძობს წესრიგის დარღვევას, მოსამართლის მითითებით სასამართლოს მანდატური უზრუნველყოფს სასამართლოდან მის გაყვანას; ამასთანავე, აღნიშნული პირის მიმართ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ამ მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა ან პატიმრობა.“ ამავე მუხლის მე-7 ნაწილი კი განმარტავს, რომ „თუ სასამართლო სხდომაზე პირის ქმედება მიმართულია პროცესის ჩაშლისაკენ ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას სასამართლოს, პროცესის მონაწილის ან მხარის მიმართ, სხდომის თავმჯდომარის მითითებით სასამართლოს მანდატური უზრუნველყოფს პირის დაკავებას და დაკავების ოქმის შედგენას, ამასთანავე, სხდომის თავმჯდომარე ადგენს მიმართვას, რომელშიც აღწერს დარღვევას, და უგზავნის განკარგულების გამოტანაზე უფლებამოსილ სასამართლოს (მოსამართლეს). დაკავებული პირი დაუყოვნებლივ, მაგრამ არა უგვიანეს 24 საათისა, უნდა წარედგინოს იმ სასამართლოს, რომელსაც გაეგზავნა მიმართვა და რომელიც უფლებამოსილია გამოიტანოს განკარგულება ამ პირის 30 დღე-ღამემდე ვადით პატიმრობის შესახებ.“

ზემოაღნიშნულ ნორმებზე დაყრდნობით შეგვიძლია გამოვყოთ ორი ძირითადი მიმართულება:

(1) არასათანადო ქცევის შეზღუდვის მიზანი

„თუ სასამართლო სხდომაზე პირის ქმედება მიმართულია პროცესის ჩაშლისაკენ ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას სასამართლოს, პროცესის მონაწილის ან მხარის მიმართ.“ აღნიშნული ჩანაწერი თავად მიუთითებს პირის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მიზანზე და ესენია: (1) სასამართლო პროცესის წესების მიხედვით წარმართვის დაცვა და (2) სასამართლოს, მხარის ან სხვა პროცესის მონაწილის დაცვა.

(2) აკრძალული ქცევის ზოგადი ხასიათი

მოცემულ ნორმებში გამოყენებულია ტერმინები „სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვის შემთხვევაში“ ; „ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას.“ აღნიშნული წინადადებებით ნათელია, რომ ნორმა არასათანადო ქცევას ახასიათებს, როგორც „უპატივცემულობა“ და „აშკარა უპატივცემულობა.“ მიუხედავად იმისა, რომ არ ხდება თავად „უპატივცემულო“ ქცევის სათანადო განმარტება, აშკარაა, რომ მიუხედავად ტერმინის დეფინიციისა, მის ქვეშ არ მოიაზრება ქმედებათა კლასიფიკაცია მათი ხასიათისა და სიმძიმის მიხედვით. საპროცესო კოდექსი ერთმანეთისაგან არ მიჯნავს უპატივცემულობის ფორმებს. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ მიუხედავად იმისა, თუ რა ტიპის ქმედებები მოიაზრება ამ ტერმინების ქვეშ, მათი ზოგადი ხასიათი არ სცდება ადმინისტრაციულ ბუნებას. ამ ტერმინების ქვეშ მოაზრებული ნებისმიერი ტიპის ქმედებისათვის განსაზღვრული სანქცია არ აღემატება 30 დღიან ადმინისტრაციულ პატიმრობას (საგამონაკლისო შემთხვევაში ესაა 60 დღე - თუკი დადგინდება, რომ მსგავსი ქმედებისთვის პირს ერთხელ უკვე ჰქონდა შეფარდებული ადმინისტრაციული პატიმრობა). შესაბამისად მივდივართ დასკვნამდე, რომ სადავო ნორმასა და საპროცესო კოდექსის ზემოაღნიშნულ მუხლებს აქვთ ერთი და იგივე ლეგიტიმური მიზნები და მათში მოაზრებული ქმედებებიც თითქმის იდენტურია, თუმცა სადავო ნორმა ქმედებისთვის აწესებს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ხოლო საპროცესო ნორმები კი ამავე ქმედებებისთვის ითვალისწინებენ ადმინისტრაციულ სანქციებს.

ერთადერთი განსხვავება სადავო ნორმასა და საპროცესო კოდექსის ზემოხსენებულ მუხლებში არის ტერმინი „შეურაცხყოფა“. როგორც ზემოთ აღინიშნა, სადავო ნორმის მიხედვით „შეურაცხყოფა“ არის უპატივცემულობის გამომხატველი ქცევის ერთ-ერთი ფორმა. შესაბამისად, საპროცესო კოდექსის ნორმების მიხედვით რეგულირებას, მათ შორის, სანქცირების სახით ექვემდებარება უპატივცემულობა/უხეში უპატივცემულობა, ხოლო ამგვარი ქცევის ერთ-ერთი კატეგორია, კერძოდ, შეურაცხყოფა გამოყოფილია და ექვემდებარება სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას. აღსანიშნავია ისიც, რომ საპროცესო ტერმინ „უპატივცემულობის“ ქვეშ შესაძლოა თავად შეურაცხყოფაც მოიაზრებოდეს, ამიტომ შეუძლებელია ნორმის ფორმულირებიდან გამომდინარე დავასკვნათ კონკრეტულად რა ინტენსივობას იცავს სისხლის სამართლის კანონმდებლობა და სად გადის ზღვარი მათ შორის. დაუდგენელია თუ რა ტიპის, რა სიმძიმისა და ინტენსივობის ქმედება მოიაზრება ტერმინი „შეურაცხყოფის“ ქვეშ, რომელიც არ არის საპროცესო ნორმების რეგულირების საგანი და საკუთარი ბუნებით იმდენად მძიმე შედეგებს იწვევს, რომ საჭიროა მისი დასჯადობა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს კანონით განსაზღვრულობის მოთხოვნებს და იგი შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველ და მეოთხე პუნქტებთან.

2.3 შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი

გამოხატვის თავისუფლება არ ატარებს აბსოლუტურ ხასიათს. შესაბამისად შეზღუდვა დასაშვებია კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური საფუძვლის არსებობის, სხვა კონსტიტუციური უფლებებისა და პრინციპების უზრუნველყოფის მიზნით. [9] საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლი თავად განსაზღვრავს იმ ლეგიტიმურ მიზანთა ჩამონათვალს, რომლის დასაცავადაც დასაშვებია გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა. აღსანიშნავია, რომ თავად მე-17(5) მუხლის მითითებით, დასაშვებია გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა „სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.“ შესაბამისად, ზოგადად გამოხატვის თავისუფლება შესაძლოა შეიზღუდოს სასამართლო სისტემის, მოსამართლის ან მართლმსაჯულების პროცესთან დაკავშირებული სხვა სიკეთეების დასაცავად. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუცია თავად აკონკრეტებს იმ ორ შემთხვევას, რომლის შესანარჩუნებლადაც უნდა იყოს მიმართული შეზღუდვა. კერძოდ, ნებისმიერი შეზღუდვა, რომელიც სასამართლო სისტემის, კონკრეტული მოსამართლის ან მართლმსაჯულების პროცესის დაცვისკენაა მიმართული უნდა ემსახურებოდეს (1) სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და; (2) სასამართლოს მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფას. შესაბამისად, უპირატესი მიზანი, რომელიც შეზღუდვის დაწესებისას კანონმდებელს შესაძლოა გააჩნდეს არის მართლმსაჯულების ეფექტური განხორციელება, რომელსაც საფრთხე ექმნება სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის ხარისხზე გავლენის მოხდენით.

საქმეში „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ‘მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის’, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ‘საქართველოს კონსერვატიული პარტია’, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ (შემდგომში როგორც „მანიფესტაციების საქმე“) განსახილველ საგანს წარმოადგენდა „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ საქართველოს კანონის ის ნორმები, რომლებიც სხვადასხვა ადმინისტრაციული ორგანოებისა და სასამართლოს შენობის წინ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობას ზღუდავდა შენობებთან 20 მეტრზე ნაკლები რადიუსით მიახლოვების აკრძალვით. მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმები განიხილებოდა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე (შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება) მუხლთან მიმართებით, აღნიშნული საქმე რელევანტურია, რამდენადაც სასამართლოს განმარტებით 25-ე მუხლი არის 24-ე (მე-17) მუხლის lex specialis, ხოლო ამ უფლებით სარგებლობის შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შემოწმებისას სრულად გამოიყენება 24-ე (მე-17) მუხლის სტანდარტები. [10] სასამართლოს განმარტებით კანონმდებელი უფლებამოსილია დააწესოს შეზღუდვები „დაწესებულების გამართული ფუნქციონირების უზრუნველყოფის მიზნით.“[11] სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ ამგვარი გამოხატვის შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანია სასამართლოს შეუფერხებელი მუშაობის უზრუნველყოფა, ზეწოლისაგან მისი დაცვა, მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობის და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფა.[12]მსჯელობის შემდეგ ეტაპზე სასამართლო უფრო ნათლად და მკაფიოდ აღნიშნავს, რომ „საკუთარი აზრის გამოხატვის, შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარების უფლება გარანტირებული უნდა იყოს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ამ უფლების რეალიზაცია სასამართლოს შეუფერხებელ მუშაობას უშლის ხელს.“ აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად გამოცხადების საფუძველი მათი ბლანკეტურობა გახდა. სასამართლოს განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ ნორმებს ჰქონდათ ზოგადი ლეგიტიმური საფუძველი, ისინი ერთმანეთისგან არ მიჯნავდნენ გამოხატვის ისეთ ფორმებს, რომლებიც ხელს უშლიდნენ სასამართლოს ნორმალურად ფუნქციონირებას და რომლებიც არ ხელყოფდნენ ამ უკანასკნელს. [13] სასამართლომ ანალოგიური მსჯელობა განავითარა მოსამართლის საცხოვრებელ სახლთან შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობის ნაწილში. სასამართლოს განმარტებით აღნიშნული ქმედება დაუშვებელია, რადგან ეს უკანასკნელი გაუმართლებლად იჭრება მოსამართლის პირად სივრცეში, ხოლო გამომდინარე იქიდან, რომ მოსამართლეს საკუთარი პროფესიული საქმიანობიდან გამომდინარე არ შეუძლია საპასუხოდ საჯარო-პოლიტიკურ დებატში შესვლა, საფრთხე ექმნება მის მიუკერძოებლობას, რაც ცხადია პირდაპირ აისახება მართლმსაჯულების ეფექტურობისა და ობიექტურობის ხარისხზე.[14]

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 ნაწილის სიტყვები „ სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად“ თავის თავში მოიაზრებს მართლმსაჯულების სრულყოფილად და ეფექტურად განხორციელებას, სასამართლო სხდომის ჩატარების უზრუნველყოფას. ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელებისათვის საჭირო უპირველესი საფეხურები კი მოსამართლის დამოუკიდებლობა და მიუკერძოებლობაა.

ზვიად კუპრავას საქმეში, მის მიერ გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობის ფაქტს ზიანი არ მოუტანია მართლმსაჯულების პროცესისათვის და არც სამომავლო რისკები წარმოქმნილა. მოქალაქის მხრიდან მოხდა მოსამართლისადმი ინდიფერენტული პოზიციის დაფიქსირება. გარდა ამისა, კუპრავას მითითებით იგი მზად იყო სასამართლო დარბაზში გამოცხადებულიყო შესვენების დროის ამოწურვისთანავე. აღსანიშნავია, რომ იმ მომენტში, როდესაც შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლებმა ზვიად კუპრავას სასამართლოს სხდომის დარბაზში დაბრუნებისაკენ მოუწოდეს, თავად მოსამართლე ლაშა თავართქილაძე დარბაზში არ იმყოფებოდა, მეტიც, მომხდარის შესახებ მოსამართლემ post factum შეიტყო. გარდა ამისა, აღნიშნულ პროცესზე სასამართლოს ადგილზე თათბირით გამოჰქონდა გადაწყვეტილება (ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის განხილვის კლასიკური შემთხვევა). მოსამართლე შესვენების დროს, რომლის შემდეგაც უნდა დაწყებულიყო საქმის არსებითი განხილვა, ეცნობოდა საქმის მასალებს, რის შემდეგადაც მხარეების მიერ პოზიციების წარდგენისთანავე, მოსამართლე გამოიტანდა გადაწყვეტილებას. შესაბამისად, ის ლეგიტიმური მიზანი, რომელსაც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლად თავად კონსტიტუცია მიუთითებს სახეზე არ იყო - საფრთხე არ ექმნებოდა მართლმსაჯულების პროცესს, მოსამართლის მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას, ზოგადად სასამართლოს ავტორიტეტს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროსა და საქართველოს პროკურატურის წარმომადგენლები სადავო ნორმით დაცულ სამართლებრივ სიკეთეში არ მოიაზრებენ მხოლოდ მართლმსაჯულების პროცესს, მოსამართლის მიუკერძოებლობასა და დამოუკიდებლობას, სასამართლოს ავტორიტეტს. მოქალაქის დაკავებისა და მის წინააღმდეგ სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყების საფუძველი გახდა მის მიერ მოსამართლის მოხსენიება საზოგადოებაში უცენზუროდ და შეურაცხმყოფელად მიჩნეული ლექსიკის საფუძველზე. შესაბამისად, გონივრულია ვივარაუდოთ, რომ დაკავების საფუძველი გახდა სწორედ იმ „დამატებითი ობიექტის“ დაცვა, რომელიც მოხსენიებულია აკადემიურ კომენტარებში - პროცესის მონაწილის (ამ შემთხვევაში მოსამართლის) პატივი და ღირსება ან/და ზოგადად სასამართლო სისტემის ავტორიტეტის/რეპუტაციის დაცვა განცალკევებით ზემოთხსენებული მიზნებისაგან, ისეთ შემთხვევებში, როდესაც ამგვარი გამოხატვა მართლმსაჯულების განხორციელებას საფრთხეს არ უქმნის. შესაბამისად, წარმოიქმნება ნორმატიული შინაარსი, რომლის მიხედვითაც იზღუდება სასამართლოს უპატივცემულობა, რაც გამოიხატა მოსამართლის შეურაცხყოფით, რომელიც არ განხორციელებულა სასამართლო სხდომის მიმდინარეობას, ხელს არ უშლის/საფრთხეს არ უქმნის მართლმსაჯულების სრულყოფილ და ეფექტურ განხოციელებს და პროცესის მიმდინარეობას

მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ აღნიშნული მიზანი ვერ გახდება გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი. მიზანშეწონილად მიგვაჩნია ეტაპობრივად განვიხილოთ გამოხატვის თავისუფლებისა და პროცესის მონაწილის (ამ შემთხვევაში მოსამართლის) პატივსა და ღირსებას შორის არსებული „კონფლიქტი“ და განხილვის პარალელურად დავასაბუთოთ ამ უკანასკნელის საფუძველზე გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის არაკონსტიტუციურობა:

საქმეში საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა ადრე მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 208-ე მუხლის კონსტიტუციურობის საკითხზე, რომელიც შეიძლება ითქვას, რომ ჩვენს მიერ მოხმობილი მოქმედი საპროცესო კანონმდებლობის ნორმების (85-ე მუხლის მე-2 და მე-7 ნაწილები) „წინაპარია“. კერძოდ, 208-ე მუხლით დარეგულირებული იყო ის საკითხები, რომლებიც მოქმედი საპროცესო კოდექსის 85-ე მუხლის მე-2 და მე-7 ნაწილებშია მოცემული და გულისხმობს მოსამართლის აღჭურვას პროცესის ეფექტურად მიმდინარეობისათვის საჭირო ბერკეტებით. მსგავსად მოქმედი ნორმებისა, 208-ე მუხლითაც აკრძალული იყო სასამართლოსადმი უხეში უპატივცემულობის გამოვლენა და ეს უკანასკნელი ექვემდებარებოდა სანქცირებას, მათ შორის ადმინისტრაციულ პატიმრობას (აღსანიშნავია, რომ ადმინისტრაციული პატიმრობა ძველად მოქმედ სისხლის სამართლის პროცესშიც ცვლილებების შესაბამისად გაჩნდა, რაც სავარაუდოდ მიუთითებს იმაზე, რომ მისი მიზანი სწორედ პირისათვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის არიდება და ადეკვატური სანქცირებაა). აღნიშნულ საქმეში მოსარჩელე ონისე მებონია თვლიდა, რომ იმავე მოსამართლის მიერ საქმის განხილვა, ვის მიმართაც გამოვლენილი უპატივცემულობის გამო დაირღვა წესრიგი, ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებულ დაცვისა და სამართლიანი სასამართლოს უფლებებს, რადგან ნორმის საფუძველზე ერთი კონკრეტული მოსამართლე წარმოჩინდებოდა დაზარალებულის, ბრალდებულისა და მსაჯულის როლში, რაც თავისთავად ხდებოდა საფუძველი მისი მიკერძოებულობის. გარდა ამისა, ნორმა არ ითვალისწინებდა პირის აღჭურვას დაცვის უფლების შესაბამისი სტანდარტებით და არ ექვემდებარებოდა გასაჩივრებას. მიუხედავად იმისა, რომ კუპრავას საქმე არ ეხება დაცვისა და სამართლიანი სასამართლოს უფლებებს, მიგვაჩნია, რომ ხსენებული გადაწყვეტილება რელევანტურია ორი მიზეზის გამო: (1) სასამართლომ განმარტა სადავო ნორმა (და მისი ლეგიტიმური მიზნები), რომელიც თითქმის იდენტურია ჩვენს მიერ მოხმობილი საპროცესო ნორმებისა; (2) ზემოაღნიშნულ საკითხებზე მსჯელობისას სასამართლომ განმარტა ისეთი თემები, როგორიცაა მოსამართლის მიუკერძოებლობა, სასამართლოს ავტორიტეტი, ეფექტური მართლმსაჯულება, მოსამართლის პატივი და ღირსება და ა.შ. აღნიშნული საკითხები კი მოცემულ საქმეში წარმოჩენილია, როგორც გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლები, ამიტომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია შეფასდეს ის თუ ზოგადად რა მოიაზრება ამ ცნებების ქვეშ და დასაშვებია თუ არა მათი დაცვის მიზნით გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა.

სასამართლო აღნიშნავს, რომ მოსამართლის უფლება „გამარტივებული წარმოების“ საფუძველზე ცნობს პირი სამართალდამრღვევად გულისხმობს შემდეგს: „თა­ვმჯდო­მარე (მო­სა­მა­რთლე) უფლე­ბა­მო­სი­ლია, და­უყო­ვნე­ბლივ მი­იღოს ზო­მები სა­მა­რთა­ლდა­რღვე­ვის აღსა­კვე­თად.“[15] შესაბამისად, მოსამართლისათვის გამოხატვის თავისუფლების ამგვარი, მყისიერი შეზღუდვის ბერკეტი მიემართება სამართალდარღვევის დაუყოვნებლივ აღკვეთას, რაც ცხადია, პირდაპირ კავშირშია მართლმსაჯულების პროცესის დაცვასთან. პროცესის ეფექტურად მიმდინარეობის დაცვის მიზნით კანონმდებელი მოსამართლეს ანიჭებს უფლებას, რომ გამარტივებული წარმოების გზით დაიცვას ეს უკანასკნელი და დაუყოვნებლივ აღკვეთოს უწესრიგობის ფაქტი, რომელიც ხელს უშლის მართლმსაჯულების ეფექტურ განხორციელებას. სასამართლო დასძენს, რომ „ზე­მო­აღნი­შნუ­ლი­დან გა­მო­მდი­ნარე, სა­ქა­რთვე­ლოს სა­კო­ნსტი­ტუ­ციო სა­სა­მა­რთლოს აზრით, მი­უხე­და­ვად სა­სა­მა­რთლო­სა­დმი გა­მო­ხა­ტული უპა­ტი­ვცე­მუ­ლო­ბის აღკვე­თის სა­კი­თხზე სა­ხე­ლმწი­ფოთა არა­ერთგვა­რო­ვანი მი­დგო­მისა, ნე­ბი­სმიერ შე­მთხვე­ვაში, მთა­ვარი, რა­ზეც დე­მო­კრა­ტი­ული ქვე­ყნები ამა­ხვი­ლე­ბენ ყუ­რა­დღე­ბას არის ის, რომ სა­ხე­ლმწი­ფოში ისეთი უმნი­შვნე­ლო­ვა­ნესი მი­ზნის მი­ღწევა და და­ცვა, რო­გო­რი­ცაა სა­სა­მა­რთლოს ავტო­რი­ტეტი და ქმე­დითი მა­რთლმსა­ჯუ­ლება, არ უნდა მო­ხდეს ადა­მი­ანის ფუ­ნდა­მე­ნტური უფლე­ბე­ბის შე­ლა­ხვის ხა­რჯზე.“[16] ამგვარი განმარტებით სასამართლომ გამოკვეთა ორი უმნიშვნელოვანესი ასპექტი. ერთი მხრივ განაცხადა, რომ ამვარი გამოხატვის შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანია სასამართლოს ავტორიტეტის და ქმედითი მართლმსაჯულების დაცვა, ხოლო მეორე მხრივ მიუთითა, რომ მიუხედავად ამ მიზნების მნიშვნელობისა, დაუშვებელია მათი დაცვა ადამიანის უფლებების შელახვის ხარჯზე. გადაწყვეტილების იმავე მონაკვეთში სასამართლო კიდევ ერთხელ, უფრო მკაფიოდ აღნიშნავს, რომ „სა­დავო ნო­რმე­ბის მი­ზანს წა­რმო­ადგენს მა­რთლმსა­ჯუ­ლე­ბის სრუ­ლყო­ფი­ლად და ეფე­ქტუ­რად გა­ნხო­რცი­ელე­ბი­სა­თვის ხე­ლის შე­წყობა, სა­სა­მა­რთლო სხდო­მის ჩა­ტა­რე­ბის უზრუ­ნვე­ლყოფა, რაც, სა­ბო­ლოო ჯა­მში, ემსა­ხუ­რება ზო­გა­დად სა­სა­მა­რთლო ხე­ლი­სუ­ფლე­ბის ავტო­რი­ტე­ტის და­ცვას.“ შესაბამისად, ვიღებთ ლეგიტიმური მიზნების ერთგვარ, სიმბოლურ „იერარქიას“. როგორც სასამართლო აღნიშნავს შეზღუდვის მიზანია მართლმსაჯულების ეფექტური განხორციელება, ხოლო თავად ეს უკანასკნელი კი პირდაპირ კავშირშია და იცავს სასამართლოს ავტორიტეტს. მივდივართ დასკვნამდე, რომ უმთავრესი და უპირველესი მიზანია სასამართლოს ავტორიტეტის დაცვა, ხოლო შეუძლებელია სასამართლოს ავტორიტეტის დაცვა სრულყოფილი და ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელების გარეშე.

„ეს მი­ზანი იდე­ნტუ­რია ნე­ბი­სმი­ერი სუ­ბი­ექტის წი­ნა­აღმდეგ უპა­ტი­ვცე­მუ­ლო­ბის აღკვე­თი­სას და, ბუ­ნე­ბრი­ვია, გა­და­მწყვეტი უნდა იყოს მა­ში­ნაც, რო­დე­საც სა­სა­მა­რთლო­სა­დმი უპა­ტი­ვცე­მუ­ლობა გა­მო­იხა­ტება მო­სა­მა­რთლის, რო­გორც პი­რო­ვნე­ბის, მისი პა­ტი­ვისა და ღი­რსე­ბის წი­ნა­აღმდეგ. ბუ­ნე­ბრი­ვია, ამ შე­მთხვე­ვა­შიც კი აუ­ცი­ლე­ბლად უნდა მო­ქმე­დე­ბდეს მო­სა­მრთლის მი­უკე­რძო­ებლო­ბის პრე­ზუ­მფცია, რა­დგან ის მა­რთლმსა­ჯუ­ლე­ბის გა­ნხო­რცი­ელე­ბი­სას გა­ნა­სა­ხი­ერებს სა­სა­მა­რთლოს, შე­სა­ბა­მი­სად, არა აქვს უფლება, იყოს სუ­ბი­ექტური და გა­მო­იტა­ნოს არა­სწორი, არა­სა­მა­რთლი­ანი გა­და­წყვე­ტი­ლება. ეს, პი­რველ რი­გში, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია მისი და მთლი­ანად სა­სა­მა­რთლო ხე­ლი­სუ­ფლე­ბის ავტო­რი­ტე­ტი­სთვის.“ ერთი შეხედვით, აღნიშნული განმარტებიდან შესაძლოა დავასკვნათ, რომ დაცვის ობიექტი მოსამართლის პატივი და ღირსებაცაა, თუმცა თუკი გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ აღნიშნული ნორმები მიემართება უშუალოდ სისხლის სამართლის პროცესს (მისი მიმდინარეობის მომენტში), ვასკვნით, რომ მოსამართლის პატივი და ღირსებაც პროცესის მიმდინარეობისას მხოლოდ იმიტომ ხდება შეზღუდვის საფუძველი, რომ გამოხატვა იმწუთიერად და რეალურად უქმნის საფრთხეს მართლმსაჯულების ეფექტურად განხორციელებას. მოსამართლეს ეძლევა ბერკეტი, რომლის საფუძველზეც, სამართალდარღვევის იმწუთიერად აღკვეთის გზით დაიცავს პროცესის მიმდინარეობას, რომელსაც იმ კონკრეტულ მომენტში შესაძლოა საფრთხე შეექმნას მის მიმართ პატივისა და ღირსების შემლახავი, უპატივცემულო გამოხატვის შედეგად. მოსარჩელე ცხადია არ უარყოფს იმ ფაქტს, რომ პროცესის მიმდინარეობისას, სხდომათა დარბაზში (ან თუნდაც სასამართლოს შენობაში იმ ფორმით, რომ ხელი შეეშალოს სასამართლოს დარბაზში მიმდინარე პროცესს) მოსამართლისადმი, მისი პიროვნებისადმი უპატივცემულო გამოხატვამ შესაძლოა ხელი შეუშალოს პროცესის ეფექტურად მიმდინარეობას. სწორედ ამიტომაც გამართლებულია მოსამართლის პიროვნებისადმი უპატივცემულო გამოხატვის შეზღუდვა პროცესის მიმდინარეობისას, ან სასამართლოს შენობაში იმგვარად, თუკი აღნიშნული ხელს უშლის სხდომის მიმდინარეობას, თუმცა კონკრეტული პირების (პროცესის მონაწილეების) პატივისა და ღირსების დაცვა განცალკევებით, მიუხედავად მართლმსაჯულების პროცესზე ზეგავლენის ფაქტისა, ნახსენები არ არის. შესაბამისად, ამგვარი შეზღუდვით ვიცავთ მართლმსაჯულების პროცესს და არა მოსამართლის პატივსა და ღირსებას.

შემდგომ ამისა, სასამართლო განმარტავს მოსამართლის მიუკერძოებლობის საკითხს. მოსარჩელე მიიჩნევდა, რომ მოსამართლე, რომლის მიმართაც პროცესის მონაწილემ გამოხატა უპატივცემულობა (და ვის მიმართაც თავად ამ მოსამართლემ უნდა გამოიყენოს მზღუდავი საშუალებები) იქნება მიკერძოებული, რადგან თავად გამოდის დაზარალებულიც, ბრალმდებელიც და მსაჯულიც. აღნიშნული განმარტება არ გაიზიარა საკონსტიტუციო სასამართლომ. სასამართლოს განმარტებით „ამ შე­მთხვე­ვა­შიც კი აუ­ცი­ლე­ბლად უნდა მო­ქმე­დე­ბდეს მო­სა­მრთლის მი­უკე­რძო­ებლო­ბის პრე­ზუ­მფცია, რა­დგან ის მა­რთლმსა­ჯუ­ლე­ბის გა­ნხო­რცი­ელე­ბი­სას გა­ნა­სა­ხი­ერებს სა­სა­მა­რთლოს, შე­სა­ბა­მი­სად, არა აქვს უფლება, იყოს სუ­ბი­ექტური და გა­მო­იტა­ნოს არა­სწორი, არა­სა­მა­რთლი­ანი გა­და­წყვე­ტი­ლება. ეს, პი­რველ რი­გში, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია მისი და მთლი­ანად სა­სა­მა­რთლო ხე­ლი­სუ­ფლე­ბის ავტო­რი­ტე­ტი­სთვის. ზე­მო­აღნი­შნუ­ლი­დან გა­მო­მდი­ნარე, არა­სწო­რია იმის ცა­ლსა­ხად მტკი­ცება, რომ მო­სა­მა­რთლე სა­დავო ნო­რმე­ბით გა­თვა­ლი­სწი­ნე­ბულ ყველა შე­მთხვე­ვაში იქნება აუ­ცი­ლე­ბლად მი­კე­რძო­ებული. ამის და­რწმუ­ნე­ბით მტკი­ცება არც მა­შინ შე­იძლება, რო­დე­საც უპა­ტი­ვცე­მუ­ლობა გა­მო­ხა­ტუ­ლია მო­სა­მა­რთლის პი­რო­ვნე­ბის წი­ნა­აღმდეგ. მა­რთა­ლია, მო­სა­მა­რთლის მი­უკე­რძო­ებლო­ბის პრე­ზუ­მფციის მი­უხე­და­ვად, ცა­ლკეულ შე­მთხვე­ვაში ის შე­სა­ძლოა ვერ იყოს ობი­ექტური, მა­გრამ ნე­ბი­სმიერ შე­მთხვე­ვაში, ეს და­მო­კი­დე­ბუ­ლია არა სა­დავო ნო­რმის ში­ნა­არსზე, არა­მედ თა­ვად მო­სა­მა­რთლეზე და მის და­მო­კი­დე­ბუ­ლე­ბაზე ამ თა­ნა­მდე­ბო­ბის, მთლი­ანად სა­სა­მა­რთლო ხე­ლი­სუ­ფლე­ბის მი­მართ, აქე­დან გა­მო­მდი­ნარე, მის უნა­რზე, სა­მო­სა­მა­რთლო უფლე­ბა­მო­სი­ლე­ბის გა­ნხო­რცი­ელე­ბი­სას არ და­ექვე­მდე­ბა­როს პი­რო­ვნულ, სუ­ბი­ექტურ ფა­ქტო­რებს. ისეთი გა­რე­მო­ებე­ბის არსე­ბო­ბის შე­მთხვე­ვაში, რო­მლე­ბმაც შე­იძლება ეჭვქვეშ და­აყე­ნონ მო­სა­მა­რთლის (სა­სა­მა­რთლოს) მი­უკე­რძო­ებლობა, მო­სა­მა­რთლე ვა­ლდე­ბუ­ლი­ცაა სა­ქმის გა­ნხი­ლვა სხვა მო­სა­მა­რთლეს მი­ანდოს.“ შესაბამისად, სასამართლომ განაცხადა, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც უპატივცემულობა გამოხატულია მოსამართლის პიროვნების მიმართ (და შესაძლოა ლახავს მის პატივსა და ღირსებას) საფრთხე არ ექმნება მის მიუკერძოებლობას. როგორც ზემოთ აღინიშნა, ეფექტური მართლმსაჯულების ერთ-ერთი მთავარი საყრდენი მოსამართლის მიუკერძოებლობაა, ხოლო აღნიშნული განმარტების მიხედვით მოსამართლის პიროვნული უპატივცემულობა მის მიუკერძოებლობას საფრთხეს არ უქმნის. შესაბამისად, სასამართლოს ავტორიტეტისა და მართლმსაჯულების პროცესისათვის საფრთხის შემცველი შედეგებისგან ერთ-ერთი, კერძოდ მოსამართლის მიკერძოებულობის საფრთხე სახეზე არ გვაქვს მისი პირადი უპატივცემულობისას. საბოლოოდ, შეგვიძლია აღვნიშნოთ, რომ სასამართლოს ავტორიტეტს საფრთხე შესაძლოა რამდენიმე ასპექტში შეექმნას. გამოხატვის თავისუფლების მზღუდავი ნორმებიც სწორედ ამ ასპექტებს მიემართება. ერთ-ერთი მიმართულება, რამაც შესაძლოა სასამართლოს ავტორიტეტსა და მართლმსაჯულებას ხელი შეუშალოს არის მოსამართლეს მიუკერძოებლობის ხარისხზე „თავდასხმა“. ზემოხსენებული განმარტების მიხედვით კი მოსამართლის მიუკერძოებლობა ეჭვქვეშ არ დგება მისი პირადი უპატივცემულობის დროს. შესაბამისად, მოსამართლის მიუკერძოებლობის დაცვა ვერ გახდება მისდამი შეურაცხმყოფელი გამოხატვის შეზღუდვის საფუძველი რადგან ბუნებაში შეუძლებელია უპატივცემულო გამოხატვის შედეგად მოსამართლის მიკერძოება მეორე მხარის მიმართ. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ იმ შემთხვევაშიც კი, თუკი ჩავთვლით, რომ ასეთ შემთხვევებში მოსამართლე შესაძლოა მიკერძოებული აღმოჩნდეს, არსებობს საპროცესო კანონმდებლობით გათვალისწინებული ბერკეტები, რომელიც აზღვევს მართლმსაჯულებას მოსამართლის მიერ თვითნებური, სუბიექტურ მოტივებზე დაფუძნებული ნაბიჯების გადადგმისაგან, კერძოდ, აცილება/თვით აცილება და გასაჩივრების უფლება. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძვლებიდან მოსამართლის მიუკერძოებლობის დაცვა გამოირიცხა.

გადაწყვეტილების შემდეგ ეტაპზე უფრო მკაფიო ხდება სასამართლოს პოზიცია, რომლის მიხედვითაც ერთადერთი მიზანი, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების ამგვარ შეზღუდვას გააჩნია არის სასამართლოს ავტორიტეტის და მართლმსაჯულების პროცესის დაცვა. საკონსტიტუციო სასამართლომ გაიზიარა ირლანდიის მიდგომა და განმარტა, „რომ სა­სა­მა­რთლო­სა­დმი უპა­ტი­ვცე­მუ­ლობა არ არის სა­მა­რთა­ლდა­რღვევა, მი­მა­რთული მო­სა­მა­რთლის პი­რადი ღი­რსე­ბის წი­ნა­აღმდეგ, არა­მედ ხელს უშლის მა­რთლმსა­ჯუ­ლე­ბის ჯე­რო­ვან გა­ნხო­რცი­ელე­ბას. უფლე­ბა­მო­სი­ლება, შე­აფასო ასეთი ქმე­დება და შე­უფა­რდო სა­ნქცია, გა­ნი­ხი­ლება რო­გორც სა­მა­რთლე­ბრივი სა­ხე­ლმწი­ფოს ფუ­ნქცი­ონი­ერე­ბის შე­მა­დგე­ნელი ნა­წილი და მო­სა­მა­რთლის ავტო­რი­ტე­ტის თა­ნა­მდევი ფა­ქტორი. აღნი­შნუ­ლით უზრუ­ნვე­ლყო­ფი­ლია სა­მა­რთა­ლწა­რმო­ების ეფე­ქტი­ანი და ჯე­რო­ვანი გა­ნხო­რცი­ელება.“

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ამგვარი გამოხატვის შეზღუდვის საფუძველია მხოლოდ სასამართლოს ავტორიტეტისა და მართლმსაჯულების სრულყოფილი და ეფექტური განხორციელების დაცვა.

შემდეგი კითხვა, რომელიც აღნიშნული დასკვნის გამოტანისას უნდა დავსვათ მიემართება იმ ადგილს/სივრცეს სადაც შესაძლოა ხსენებულ ლეგიტიმურ მიზნებს საფრთხე შეექმნას. კონკრეტულად რა ადგილას და რა სივრცეში შეიძლება პირის გამოხატვამ საფრთხე შეუქმნას სასამართლოს ავტორიტეტსა და ეფექტურ მართლმსაჯულებას? მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ შეუძლებელია სხდომათა დარბაზისა და ზოგადად სასამართლოს შენობის გარეთ პირის მიერ გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობამ ხელი შეუშალოს ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელებას (რაც თავის მხრივ საფრთხეს შეუქმნიდა სასამართლოს ავტორიტეტს). როგორც უკვე აღინიშნა, მოსამართლის პიროვნების, მისი პატივისა და ღირსებისაკენ მიმართული, უპატივცემულო გამოხატვის აკრძალვის ერთადერთი მიზანი პროცესის ეფექტური წარმართვაა, რაც ბუნებრივია მხოლოდ სხდომათა დარბაზში და სასამართლოს შენობაში ვრცელდება, რადგან შეუძლებელია სასამართლოს შენობის გარეთ პირის მიერ გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობამ ხელი შეუშალოს სასამართლოს სხდომათა დარბაზში მიმდინარე პროცესს და ხელი შეეშალოს მართლმსაჯულებას.

რაც შეეხება ისეთ გამოხატვას, რომელიც მიმართულია მოსამართლის პიროვნული თვისებების ანდაც მისი, როგორც მოსამართლის პროფესიული კრიტიკისაკენ, სასამართლო აღნიშნავს, რომ „სასამართლოს საქმიანობის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა [...] ადამიანის კონსტიტუციური უფლებაა.“^[17] „მოსამართლის საქმიანობასთან დაკავშირებით აზრის გამოხატვა კონსტიტუციურ უფლებას წარმოადგენს [...] მისი საქმიანობის კრიტიკა, მის პროფესიულ, თუ პირად თვისებებზე მსჯელობა საზოგადოებრივი ინტერესით შეიძლება იყოს განპირობებული.“^[18]ამასთან, მოსამართლეს, როგორც საჯარო პირს აქვს თმენის ვალდებულება მის მიმართ გავრცელებული კრიტიკული თუ შეურაცხმყოფელი მოსაზრებების მიმართ. მიუხედავად იმისა, რომ მოსამართლის თმენის ვალდებულება არ არის ისეთი მაღალი ხარისხის, როგორიც ეს პოლიტიკური ფიგურების შემთხვევაშია, მოსამართლე ვალდებულია ითმინოს მის მიმართ გავრცელებული ისეთი მოსაზრებები, რომლებიც გაუმართლებლად არ იჭრება მის პირად ცხოვრებაში და საფრთხეს არ უქმნის მისი, როგორც პროფესიონალის მიუკერძოებლობას.[19] „მო­სა­მა­რთლე არ არის და არც შე­იძლება იყოს მხო­ლოდ კა­ნო­ნმდე­ბლო­ბის კა­რგად მცო­დნე იუ­რი­სტი, მას ბე­ვრად მეტი მო­ეთხო­ვება. ზე­დმი­წე­ვნით გა­მა­რთული და კო­ნკრე­ტული კა­ნო­ნმდე­ბლობა მო­სა­მა­რთლის მი­უკე­რძო­ებლო­ბის გა­რა­ნტად ვერ გა­მო­დგება. ის ვერ გა­ათა­ვი­სუ­ფლებს მო­სა­მა­რთლეს უა­ღრე­სად დიდი პა­სუ­ხი­სმგე­ბლო­ბი­სგან – სა­მა­რთლი­ანად, ობი­ექტუ­რად და ადე­კვა­ტუ­რად შე­აფა­სოს სა­ქმე­სთან და­კა­ვში­რე­ბული ყველა გა­რე­მო­ება, ვერ ჩა­ანა­ცვლებს იმ პი­რო­ვნულ თვი­სე­ბებს, რო­მლე­ბიც მას სა­მა­რთლი­ანი და მი­უკე­რძო­ებელი არბი­ტრის ფუ­ნქციის შე­სრუ­ლე­ბის შე­სა­ძლე­ბლო­ბას მი­სცემს. მო­სა­მა­რთლე ში­ნა­განი რწმე­ნის სა­ფუ­ძვე­ლზე იღებს გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბებს. ში­ნა­განი რწმე­ნის ჩა­მო­ყა­ლი­ბე­ბი­სთვის კა­ნო­ნმდე­ბლო­ბის კა­რგად ცო­დნა, რა თქმა უნდა, აუ­ცი­ლე­ბე­ლია, მა­გრამ ეს მხო­ლოდ სა­ფუ­ძვე­ლია, რო­მე­ლიც სწო­რად უნდა იქნეს გა­მო­ყე­ნე­ბული და ზუ­სტად აქ არის გა­და­მწყვეტი მო­სა­მა­რთლის პი­რო­ვნული თვი­სე­ბები – მისი უნარი სა­მა­რთლი­ანად და ობი­ექტუ­რად შე­აფა­სოს სა­ქმე­სთან და­კა­ვში­რე­ბული გა­რე­მო­ებები. ასეთი უნა­რის გა­რეშე მო­სა­მა­რთლეს ყო­ვე­ლთვის ექნება ცდუ­ნება, კა­ნო­ნის კა­რგად ცო­დნის პი­რო­ბე­ბშიც კი, მისი არა­სწო­რად გა­მო­ყე­ნე­ბისა. შე­სა­ბა­მი­სად, ში­ნა­განი რწმე­ნის სა­ფუ­ძვე­ლზე ობი­ექტური გა­და­წყვე­ტი­ლე­ბის მი­ღება ყო­ვე­ლთვის სა­ეჭვო იქნება.“[20] აღნიშნული განმარტება მოსამართლის თმენის ვალდებულების პირდაპირი გამოძახილია და მიუთითებს, რომ მოსამართლე ვალდებულია შეინარჩუნოს ობიექტურობა, ნეიტრალურობა და მაღალი თვითშეგნება, რასაკვირველია თუკი ამით ხელი არ ეშლება მის საქმიანობას და არ ხორციელდება მის პირად ცხოვრებაში გაუმართლებელი ჩარევა.

მიგვაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი სტანდარტების მიხედვით, გამოხატვის თავისუფლების კონსტიტუციური სტანდარტი მეტად ემსგავსება ამერიკის შეერთებული შტატების მოდელს, რომელიც გამოირჩევა გამოხატვის თავისუფლებაზე ორიენტირებული მიდგომით და რიგ საკითხებში გვთავაზობს უფრო მაღალ სტანდარტებს, ვიდრე მაგალითად ეს ევროპის ქვეყნებში გვხვდება. ამიტომ, სიტუაციის უფრო ნათლად წარმოსაჩენად და საკითხის უკეთ გაანალიზების მიზნით, მართებულად მიგვაჩნია მიმოვიხილოთ აშშ-ს პრაქტიკა. აშშ-ს სასამართლოები სასამართლოს ავტორიტეტის დასაცავად გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის ერთადერთ საფუძველს უთითებს. კერძოდ, სასამართლოს განმარტებით, შეერთებული შტატების კონსტიტუციის პირველი შესწორებით დაცული გამოხატვის თავისუფლება იცავს სასამართლოს, როგორც ინსტიტუტის, მოსამართლისა და მისი გადაწყვეტილების კრიტიკას ისეთივე მაღალი ხარისხით, როგორითაც დაცულია პოლიტიკური შინაარსის გამოხატვა.^[21] უზენაესი სასამართლოს განმარტებით დაცულია, როგორც კრიტიკა, ასევე მოსამართლისა და ინსტიტუტის მიმართ შეურაცხმყოფელი გამოხატვა.^[22] საქმეში Pennekamp v. Florida ნათქვამია, რომ კრიტიკისა და შეურაცხყოფის მიმართ აუცილებელია მიმღებლობა, ხოლო „სუსტი პიროვნებები ვერ იქნებიან მოსამართლეები.“ საქმეში Craig v. Harney სასამართლო იყენებს თვითკრიტიკულ ტერმინოლოგიას და მიუთითებს, რომ „შეურაცხყოფის მარეგულირებელი კანონი არ შეიძლება იყოს ისეთი მოსამართლეების თავშესაფარი, რომლებიც სენსიტიურები არიან საჯარო კრიტიკის ქარცეცხლის მიმართ“. თუმცა, მიუხედავად ამგვარი ფართო საზღვრებისა, სასამართლო გამოხატვის თავისუფლების ამ ასპექტს არ ანიჭებს აბსოლიტურ პრივილეგიას. პრაქტიკის თანახმად, შეურაცხმყოფელი გამოხატვა შესაძლოა შეიზღუდოს ისეთ შემთხვევებში, როდესაც ეს უკანასკნელი მიმართულია მიმდინარე (წარმოებაში მყოფი) საქმისა და მისი მოსამართლის წინააღმდეგ და რეალურ საფრთხეს უქმნის მართლმსაჯულებას.^[23] აღნიშნული სიტუაცია, არის ის ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც შესაძლოა სასამართლოსაკენ მიმართული კრიტიკა და შეურაცხმყოფელი გამოხატვა შესაძლოა შეიზღუდოს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ მოსამართლისადმი მიმართული, თუნდაც უპატივცემულო (შეურაცხმყოფელი) გამოხატვის შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუკი აღნიშნული გამოხატვა საფრთხეს უქმნის მართლმსაჯულების სრულყოფილ და ეფექტურ განხორციელებას, სასამართლოს ავტორიტეტს. ხოლო, აღნიშნულ მიზნებს გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობამ საფრთხე შესაძლოა მხოლოდ სხდომათა დარბაზში ან სასამართლოს შენობაში შეუქმნას. აღნიშნულზე დაყრდნობით მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა მაშინ, როდესაც გამოხატვა ხელს არ უშლის/საფრთხეს არ უქმნის მართლმსაჯულების სრულყფილ და ეფექტურ განხორციელებას და პროცესის მიმდინარეობას შეუსაბამოა საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველ და მეოთხე პუნქტებთან მიმართებით.

2.4 შეზღუდვის აუცილებლობა დემოკრატიულ საზოგადოებაში

მეტი სიცხადისათვის, მოსარჩელე განმარტავს, რომ სასამართლოს ავტორიტეტისა და მართლმსაჯულების პროცესის დასაცავად, სასამართლო სხდომათა დარბაზში ან/და სასამართლოს შენობაში, მოსამართლისადმი უპატივცემულო (მათ შორის შეურაცხმყოფელი) გამოხატვის შეზღუდვა ზოგადად აუცილებელია. მოსარჩელისათვის პრობლემას წარმოადგენს ის ფაქტი, რომ სადავო ნორმის საფუძველზე ამგვარი გამოხატვის შეზღუდვა ხდება ისეთი სისხლის სამართლებრივი ნორმის საფუძველზე, რომელიც სასჯელის სახით ითვალისწინებს თავისუფლების აღკვეთას, რის აუცილებლობასაც მოსარჩელე ვერ ხედავს.

ტერმინი „აუცილებელი“, როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ისე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ განმარტებულია, როგორც „მკაცრი სოციალური საჭიროება“,[24] რომლის დაკმაყოფილებაც საზოგადოებისათვის უკიდურესად მნიშვნელოვანია. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ აუცილებლობის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლო აფასებს გამოყენებული საშუალების პროპორციულობასაც. კერძოდ, გამოყენებული მზღუდავი საშუალება უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის ადეკვატური საშუალება. თუკი სახელმწიფოს აქვს შესაძლებლობა, რომ იგივე მიზანს მიაღწიოს გამოყენებულზე უფრო ნაკლებმზღუდავი საშუალებით, ის ვალდებულია შეარჩიოს სწორედ ასეთი მეთოდი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სამართლებრივ სახელმწიფოში ხელისუფლება შეზღუდულია უპირობო ვალდებულებით, ადამიანის თავისუფლებაში (მის ნებისმიერ უფლებაში) ჩაერიოს მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს გარდაუვალია და მხოლოდ იმდენად, რამდენადაც ეს ობიექტურად აუცილებელია. ასეთია ნებისმიერი სამართლებრივი სახელმწიფოს კონსტიტუციური წესრიგი. ბუნებრივია, რომ სახელმწიფო ამ ვალდებულებით განსაკუთრებით შეზღუდულია პასუხისმგებლობის მომწესრიგებელი კანონმდებლობის შექმნისას და გამოყენებისას. ასეთი კანონმდებლობა თავისთავად ხასიათდება ადამიანის თავისუფლებაში ინტენსიური ჩარევის კანონზომიერებით. ამიტომ ასევე კანონზომიერია ამ პროცესში სახელმწიფოს მომეტებული სიფრთხილის აუცილებლობა, რადგან სამართალი დაკარგავს თავის ფუნქციას, თუ ადამიანები დაისჯებიან ამისათვის შესაბამისი და აუცილებელი საფუძვლის გარეშე. ... ასევე, ცხადია, რომ არ შეიძლება სამართლის ჰუმანურობის ფუნქციის უგულებელყოფა, რადგან ის ხელს უწყობს არა მხოლოდ თავად სამართლის, არამედ საზოგადოების პროგრესულ განვითარებას. შესაბამისად, სამართლის ჰუმანურობის მიღწევა და ამ გზით მისი განვითარება მუდმივი მიზანია, რომლის ხელშეწყობა, უზრუნველყოფა სახელმწიფოს ვალდებულებაა, თუმცა, ბუნებრივია, იმ ზღვრამდე, ვიდრე ეს არ დაუპირისპირდება სამართლისა და კანონის სხვა მიზნებსა და ძირითად ფუნქციას. ... ადამიანებს უნდა შეეძლოთ, ისარგებლონ საზოგადოების და სამართლის განვითარების, პროგრესული, ჰუმანური აზროვნების პოზიტიური შედეგებით. პირმა პასუხი უნდა აგოს რეალურად საზოგადოებრივად საშიში ქმედების ჩადენისთვის, ამასთან, იმ წესითა და ფარგლებში, რაც ობიექტურად აუცილებელი და საკმარისია კონკრეტული სამართალდარღვევისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრების მიზნების მისაღწევად“[25] „სამართლებრივ სახელმწიფოში სისხლის სამართლის - ქმედების კრიმინალიზაციისა და მისი დასჯადობის ფუნქცია მხოლოდ მაშინაა წარმატებული, როდესაც ის გამოიყენება როგორც ultima ratio. საზოგადოების და ადამიანის ინტერესების დასაცავად სისხლისსამართლებრივი ნორმები უნდა გამოიყენებოდეს როგორც უკიდურესი საშუალება, როდესაც ამოწურულია სამართლებრივ სიკეთეთა დაცვის არასისხლისსამართლებრივი საშუალებები. უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.“[26]

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ ქმედებისათვის სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის სახით თავისუფლების აღკვეთის მწვავე სოციალური საჭიროება არ არსებობს. ქმედება, მისგან მომდინარე საფრთხეების ინტენსივობისა და პოტენციურად დაზარალებული სამართლებრივი სიკეთეების გათვალისწინებით არ არის ისეთი ბუნების, რომელიც საჭიროებს პირის თავისუფლებაში ამგვარ ჩარევას.. მოსარჩელის აზრით, ზემოთ განხილული საპროცესო კოდექსის ნორმები და მათში ინკორპორირებული ბერკეტები, რომელიც ადმინისტრაციულ ხასიათს ატარებს უმეტეს შემთხვევაში საკმარისია არსებული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად. გამომდინარე იქიდან, რომ შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს სასამართლოს ავტორიტეტი და მართლმსაჯულების პროცესის ეფექტური მიმდინარეობის დაცვა წარმოადგენს, ზემოაღნიშნული ბერკეტების საფუძველზე მოსამართლეს შეუწლია მყისიერად განმუხტოს სიტუაცია, განარიდოს წესრიგის დამრღვევი (სანქციის სახით შეუფარდოს მათ შორის ადმინისტრაციული პატიმრობა 30 დღემდე ვადით, განმეორებით შემთხვევაში კი 60 დღემდე ვადით) და ამით უზრუნველყოს ლეგიტიმური მიზანი. აღსანიშნავი ფაქტია ისიც, რომ სადავო ნორმასთან დაკავშირებით არ არსებობს სასამართლო პრაქტიკა, რაც ცხადყოფს, რომ თავად მოსამართლეების მიერ უფრო ეფექტურად გამოყენებადი საშუალება სწორედ საპროცესო კანონმდებლობით მინიჭებული ბერკეტებია. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს „თი­თო­ეულ სა­ქმეზე მო­სა­მა­რთლეს (სა­სა­მა­რთლოს) ყვე­ლაზე უკეთ შე­უძლია შე­აფა­სოს რო­გორც სა­სა­მა­რთლო­სა­დმი გა­მო­ხა­ტული უპა­ტი­ვცე­მუ­ლო­ბის სი­მძიმე, ასევე ის, მი­მა­რთუ­ლია თუ არა უპა­ტი­ვცე­მუ­ლობა მისი პი­რო­ვნე­ბის წი­ნა­აღმდეგ. ამი­ტომ მო­სა­მა­რთლეს უნდა ჰქო­ნდეს შე­სა­ძლე­ბლობა, ყო­ველ კო­ნკრე­ტულ შე­მთხვე­ვაში, თა­ვად შე­აფა­სოს, შე­ძლებს თუ არა იყოს მი­უკე­რძო­ებელი და მი­იღოს სა­მა­რთა­ლდა­რღვე­ვის ადე­კვა­ტური გა­და­წყვე­ტი­ლება. იმა­ვდრო­ულად, მო­სა­მა­რთლე ვა­ლდე­ბუ­ლია იყოს ობი­ექტური ამ შე­ფა­სე­ბი­სას. თუ­მცა, რა­მდე­ნად ობი­ექტური და მი­უკე­რძო­ებელი იყო ის რე­ალუ­რად, ისევ სა­სა­მა­რთლომ (ზე­მდგო­მმა ინსტა­ნციამ) უნდა შე­აფა­სოს.“[27] ამ განმარტებით შეგვიძლია ისიც კი დავასკვნათ, რომ ამგვარი გადაწყვეტილების მიღება ერთგვარად სასამართლოს ექსკლუზიური უფლებამოსილებაა, ხოლო პროკურატურის მიერ ბრალის დადგენილების დოკუმენტის მიღებისას იქმნება ერთგვარი ინსტიტუციური ხარვეზი, რომელიც ხელისუფლების ერთი შტოსთვის მიკუთვნებულ ექსკლუზიურ უფლებას მეორის კომპეტენციის ფარგლებში ახდენს. თუმცა, მოსარჩელე არ გამორიცხავს იმასაც, რომ შესაძლოა სახეზე იყოს გამოხატვის თავისუფლებით სარგებლობისას გამოვლენილი ისეთი ქმედება, რომლისგან მომდინარე საფრთხის ინტენსივობაც აქცევს მას სისხლის სამართლით დასჯადად. თუმცა ასეთ შემთხვევებში არ უნდა დაგვავიწყდეს ის ლეგიტიმური მიზნები, რომელსაც ქმედების დასჯადობა ემსახურება - მართლმსაჯულების სრულყოფილი და ეფექტური განხორციელება, პროცესის მიმდინარეობის უზრუნველყოფა. თუკი ქმედებას განვიხილავთ მისი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების შუქზე, მივალთ დასკვნამდე, რომ post factum პირის დასჯა თავისუფლების აღკვეთით არაპროპორციული და არაადეკვატური სასჯელია, რამეთუ არ არსებობს ამ პირის საზოგადოებისაგან იზოლაციის აუცილებლობა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულზე დაყრდნობით, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შემოწმების ვერც ამ საფეხურს, რადგან არ არსებობს გამოყენებული მზღუდავი საშუალების აუცილებლობა და ეს უკანასკნელი არაპროპორციულია. შესაბამისად, სადავო ნორმატიული შინაარსი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მეხუთე პუნქტებს.

შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მიხედვით „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. კანონს, თუ იგი არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს.” აღნიშნული კონსტიტუციური ჩანაწერი საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის თანახმად გვხვდებოდა, როგორც 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი. თუმცა, შინაარსობრივი ცვლილებები აღნიშნულ მუხლს არ შეხებია, ამიტომაც მართებულად მიგვაჩნია გამოვიყენოთ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 42(5)-ე მუხლთან დაკავშირებით დადგენილი პრაქტიკა.

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის პირველი წინადადება უზრუნველყოფს პირის შესაძებლობას წინასწარ დადგენილი, საჯაროდ ხელმისაწვდომი და არაინდივიდუალიზებული სამართლებრივი წესების შესაბამისად შეძლოს იმის განჭვრეტა თუ რა ქმედებები წარმოადგენს სამართალდარღვევებს და საკუთარი ქცევის შესაბამისად წარმართვა, რაც უმნიშვნელოვანესი გარანტიაა თვითნებური დევნისა და ბრალდების წინააღმდეგ.“[28] აღნიშნული მუხლი „არა მხოლოდ განსაზღვრავს პასუხისმგებლობის დაკისრებისათვის შესაბამისი კანონის არსებობის აუცილებლობას, არამედ ადგენს პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი კანონის ხარისხობრივ სტანდარტებს.“[29] „განჭვრეტადი და არაორაზროვანი კანონმდებლობა, ერთი მხრივ, უზრუნველყოფს პირის დაცვას სამართალშემფარდებლის თვითნებობისგან, მეორე მხრივ კი, ადგენს გარანტიას, რომ პირმა მიიღოს მკაფიო შეტყობინება სახელმწიფოსგან, რათა მოახერხოს ნორმის სწორი აღქმა, განსაზღვროს რომელი ქმედებაა კანონით აკრძალული და რომელ ქმედებას შეიძლება მოჰყვეს სამართლებრივი პასუხისმგებლობა. პირს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, განჭვრიტოს საკუთარ ქმედებაში აკრძალული ქმედების ნიშნები და წარმართოს საკუთარი ქცევა კანონმდებლობით დადგენილი წესების შესაბამისად.“[30] ნორმა იმგვარად უნდა იყოს ფორმულირებული, რომ ადრესატმა სწორად აღიქვას კანონი და მისი მოთხოვნების შესაბამისად განახორციელოს თავისი ქცევა, ამასთან, „აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბების მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგები.“[31]

მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ვერ პასუხობს კანონით განსაზღვრულობის სტანდარტებს. კერძოდ, სადავო ნორმის ფორმულირება შემდეგია „სასამართლოს უპატივცემულობა, რაც გამოიხატა [...] მოსამართლის შეურაცხყოფით.“ აღნიშნული წინადადების საფუძველზე შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ „უპატივცემულობა“ მოაზრებულია, როგორც უფრო ფართო ცნება, ხოლო კრიმინალიზებულია სასამართლოსადმი „უპატივცემულო“ ქცევის კონკრეტული ფორმა - შეურაცხყოფა. ლოგიკურია ვივარაუდოთ, რომ სასამართლოსადმი უპატივცემულობად შესაძლოა ბევრი ქმედება აღიქმებოდეს, მაგალითად სასამართლო დარბაზში შეუსაბამო ტანისამოსით გამოცხადება, ელექტრო მოწყობილობების გამოყენება, სხდომის მიმდინარეობისას ხმაური, ემოციების გამჟღავნება, ტაშის დაკვრა და ა.შ, თუმცა ამგვარი ქმედებები არ წარმოადგენს სისხლის სამართლის ობიექტს. უპატივცემულო ქმედებების ნუსხიდან სისხლის სამართლის სადავო ნორმა ახდენს კონკრეტული ფორმის ანუ „შეურაცხყოფის“ კრიმინალიზებას. განუჭვრეტადია კონკრეტულად რა ტიპის ქმედება მოიაზრება ტერმინ „შეურაცხყოფის“ ქვეშ. იმ სტანდარტის ფონზე, რომლის მიხედვითაც ქმედების შეურაცხყოფად აღქმა ძალზედ სუბიექტური გარემოებაა, არ არსებობს საფუძველი, რის მიხედვითაც პირს შეუძლია იხელმძღვანელოს კონკრეტული ქმედების განხორციელებამდე. ასევე აღსანიშნავია ისიც, რომ გამორიცხული არ არის პროკურატურის მიერ ნორმის იმგვარი განმარტების შესაძლებლობა, რომლის მიხედვითაც ზემოხსენებული ქმედებები (ტაშის დაკვრა და ა.შ) დაკვალიფიცირდება, როგორც შეურაცხყოფა.

მეტი სიცხადისთვის უნდა განვიხილოთ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის დანაწესი. კერძოდ, 85-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით „პროცესის მონაწილის ან/და სასამართლო სხდომაზე დამსწრის მიერ სხდომაზე წესრიგის დარღვევის, სხდომის თავმჯდომარის განკარგულებისადმი დაუმორჩილებლობის ან სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვის შემთხვევაში სხდომის თავმჯდომარე ზეპირ შენიშვნას აძლევს მას და მოუწოდებს, შეწყვიტოს არასათანადო ქცევა. აღნიშნული მოწოდებისადმი დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს ადგილზე თათბირით გამოაქვს განკარგულება პირის დაჯარიმების ან/და სასამართლო სხდომის დარბაზიდან გაძევების შესახებ. თუ გაძევებული პირი კვლავ განაგრძობს წესრიგის დარღვევას, მოსამართლის მითითებით სასამართლოს მანდატური უზრუნველყოფს სასამართლოდან მის გაყვანას; ამასთანავე, აღნიშნული პირის მიმართ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს ამ მუხლით გათვალისწინებული ჯარიმა ან პატიმრობა.“ ამავე მუხლის მე-7 ნაწილი კი განმარტავს, რომ „თუ სასამართლო სხდომაზე პირის ქმედება მიმართულია პროცესის ჩაშლისაკენ ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას სასამართლოს, პროცესის მონაწილის ან მხარის მიმართ, სხდომის თავმჯდომარის მითითებით სასამართლოს მანდატური უზრუნველყოფს პირის დაკავებას და დაკავების ოქმის შედგენას, ამასთანავე, სხდომის თავმჯდომარე ადგენს მიმართვას, რომელშიც აღწერს დარღვევას, და უგზავნის განკარგულების გამოტანაზე უფლებამოსილ სასამართლოს (მოსამართლეს). დაკავებული პირი დაუყოვნებლივ, მაგრამ არა უგვიანეს 24 საათისა, უნდა წარედგინოს იმ სასამართლოს, რომელსაც გაეგზავნა მიმართვა და რომელიც უფლებამოსილია გამოიტანოს განკარგულება ამ პირის 30 დღე-ღამემდე ვადით პატიმრობის შესახებ.“

ზემოაღნიშნულ ნორმებზე დაყრდნობით შეგვიძლია გამოვყოთ ორი ძირითადი მიმართულება:

(3) არასათანადო ქცევის შეზღუდვის მიზანი

„თუ სასამართლო სხდომაზე პირის ქმედება მიმართულია პროცესის ჩაშლისაკენ ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას სასამართლოს, პროცესის მონაწილის ან მხარის მიმართ.“ აღნიშნული ჩანაწერი თავად მიუთითებს პირის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის მიზანზე და ესენია: (1) სასამართლო პროცესის წესების მიხედვით წარმართვის დაცვა და (2) სასამართლოს, მხარის ან სხვა პროცესის მონაწილის დაცვა.

(4) აკრძალული ქცევის ზოგადი ხასიათი

მოცემულ ნორმებში გამოყენებულია ტერმინები „სასამართლოს მიმართ უპატივცემულობის გამოხატვის შემთხვევაში“ ; „ან იგი გამოხატავს აშკარა ან/და უხეშ უპატივცემულობას.“ აღნიშნული წინადადებებით ნათელია, რომ ნორმა არასათანადო ქცევას ახასიათებს, როგორც „უპატივცემულობა“ და „აშკარა უპატივცემულობა.“ მიუხედავად იმისა, რომ არ ხდება თავად „უპატივცემულო“ ქცევის სათანადო განმარტება, აშკარაა, რომ მიუხედავად ტერმინის დეფინიციისა, მის ქვეშ არ მოიაზრება ქმედებათა კლასიფიკაცია მათი ხასიათისა და სიმძიმის მიხედვით. საპროცესო კოდექსი ერთმანეთისაგან არ მიჯნავს უპატივცემულობის ფორმებს. აღსანიშნავია ის ფაქტიც, რომ მიუხედავად იმისა, თუ რა ტიპის ქმედებები მოიაზრება ამ ტერმინების ქვეშ, მათი ზოგადი ხასიათი არ სცდება ადმინისტრაციულ ბუნებას. ამ ტერმინების ქვეშ მოაზრებული ნებისმიერი ტიპის ქმედებისათვის განსაზღვრული სანქცია არ აღემატება 30 დღიან ადმინისტრაციულ პატიმრობას (საგამონაკლისო შემთხვევაში ესაა 60 დღე - თუკი დადგინდება, რომ მსგავსი ქმედებისთვის პირს ერთხელ უკვე ჰქონდა შეფარდებული ადმინისტრაციული პატიმრობა). შესაბამისად მივდივართ დასკვნამდე, რომ სადავო ნორმასა და საპროცესო კოდექსის ზემოაღნიშნულ მუხლებს აქვთ ერთი და იგივე ლეგიტიმური მიზნები და მათში მოაზრებული ქმედებებიც თითქმის იდენტურია, თუმცა სადავო ნორმა ქმედებისთვის აწესებს სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ხოლო საპროცესო ნორმები კი ამავე ქმედებებისთვის ითვალისწინებენ ადმინისტრაციულ სანქციებს.

ერთადერთი განსხვავება სადავო ნორმასა და საპროცესო კოდექსის ზემოხსენებულ მუხლებში არის ტერმინი „შეურაცხყოფა“. როგორც ზემოთ აღინიშნა, სადავო ნორმის მიხედვით „შეურაცხყოფა“ არის უპატივცემულობის გამომხატველი ქცევის ერთ-ერთი ფორმა. შესაბამისად, საპროცესო კოდექსის ნორმების მიხედვით რეგულირებას, მათ შორის, სანქცირების სახით ექვემდებარება უპატივცემულობა/უხეში უპატივცემულობა, ხოლო ამგვარი ქცევის ერთ-ერთი კატეგორია, კერძოდ, შეურაცხყოფა გამოყოფილია და ექვემდებარება სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას. აღსანიშნავია ისიც, რომ საპროცესო ტერმინ „უპატივცემულობის“ ქვეშ შესაძლოა თავად შეურაცხყოფაც მოიაზრებოდეს, ამიტომ შეუძლებელია ნორმის ფორმულირებიდან გამომდინარე დავასკვნათ კონკრეტულად რა ინტენსივობას იცავს სისხლის სამართლის კანონმდებლობა და სად გადის ზღვარი მათ შორის. დაუდგენელია თუ რა ტიპის, რა სიმძიმისა და ინტენსივობის ქმედება მოიაზრება ტერმინი „შეურაცხყოფის“ ქვეშ, რომელიც არ არის საპროცესო ნორმების რეგულირების საგანი და საკუთარი ბუნებით იმდენად მძიმე შედეგებს იწვევს, რომ საჭიროა მისი დასჯადობა.

[1] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბერი #2/2-389 გადაწყვეტილება, II.პ.13

[2] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 68;

[3] იქვე. პარ. 69

[4] იქვე. პარ. 106

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის #1/6/561,568 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმედ; II პარ. 40

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბერის # 1/3/421,422 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ; II.პ.7

[7] Prescribed by law

[8] Sunday Times v. The United Kindgom (26 April 1979); #6538/74; პარ. 46

[9] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 25

[10]საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. I

[11] იქვე. პარ. 59

[12] იქვე. პარ. 60

[13] იქვე. პარ 61

[14] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 67

[15] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის N1/3/393,397 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II გვ. 11

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის N1/3/393,397 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II გვ. 11

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის~, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება `საქართველოს კონსერვატიული პარტია~, საქართველოს მოქალაქეები _ ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II პარ. 68;

[18] იქვე. პარ. 69

[19] იქვე

[20] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის N1/3/393,397 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,

[21] Freedom of Speech and Permissible Degree of Critisicm of Judges In Jurisdiction of European Court of Human Rights and U.S Courts, David.K, 2007, Budapest, Hungary

[22] Bridges v. California, 314 US 252 (1941)

[23] Bridges v. California, 314 US 252 (1941); Pennenkamp v. Florida, 328 U.S. 331 (1946)

[24] “pressing social need”

[25] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 13 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/6/557,571,576 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ვალერიან გელბახიანი, მამუკა ნიკოლაიშვილი და ალექსანდრე სილაგაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-62-64

[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60

[27] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის N1/3/393,397 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,

[28] იქვე

[29] ხმალაძე

[30] იქვე. პარ. 30

[31] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის #2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, პარ. 36

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: აკი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა