თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 ნაწილის ა) ქვეპუნქტი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის 1-ლი ნაწილის ე) ქვეპუნქტი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ა) ქვეპუნქტი

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

სადაო ნორმატიული აქტები არღვევენ მოსარჩელეების საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავით დაცულ უფლებებს. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ, მე-3, მე-8 და მე-9 პუნქტებს, შესაბამისად მათ აქვთ უფლება აღნიშნული სარჩელის წარმოდგენის საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ა) ქვეპუნქტის, საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის 1-ლი პუნქტის ე) ქვეპუნქტის, საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტის და საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ა) ქვეპუნქტის საფუძველზე. კერძოდ,

2019 წლის 24 ივილსს და 22 აგვისტოს მამუკა ხაძარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიმართ წარდგენილ იქნა ბრალდება სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტებით. გამოძიების მიმდინარეობისას საქართველოს პროკურატურამ 2019 წლის 30 სექტემბერს გამოიტანა დადგენილება მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიმართ 180-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ა) ქვეპუნქტითა და მე-3 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტით სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის შესახებ, სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო. საბოლოოდ ბრალდების მხარის მიერ საქმე სასამართლოში წარგზავნილ იქნა სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტებით. შესაბამისად არც გამოძიების ეტაპზე, როდესაც დაცვას აქვს უფლება მოიპოვოს, ბრალდებას გაუცვალოს და საბოლოოდ სასამართლოში წარადგინოს მტკიცებულებები, არც წინასასამართლო სხდომაზე და არც სასამართლო განხილვისას სსკ 180- მუხლით გათვალისწინებული ბრალი არ ფიგურირებდა და დაცვაც კონცენტრირებული იყო იმ ბრალდებაზე, რომელის წარდგენილი ქონდა მამუკა ხაძარაძეს და ბადრი ჯაფარიძეს. ამასთან მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ არა მარტო არ ფიგურირებდა 180-ე მუხლით გათვალისწინებული ბრალდება, არამედ თვით ბრალდების მხარემ თავისი 2019 წლის 30 სექტემბრის დადგენილებით, უარი თქვა აღნიშნული ბრალდებით - სსკ 180-ე მუხლით მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიმართ სისხლის სამართლის დევნის დაწყებაზე. ბრალდების აღნიშნული ქმედებით მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძისათვის დაიხურა მართლმსაჯულების ეტაპი სსკ 180- მუხლთან მიმართებაში (აღნიშნულ არგუმენტზე ქვემოთ დეტალურად მოგასხენებთ). შესაბამისად სასამართლოს მთელი განხილვა მიმდინარეობდა და მტკიცებულებათა კვლევა მიეძღვნა სსკ 194-ე მუხლით წარდგენილ ბრალდებას როგორც ბრალდების, ასევე დაცვის მხრიდან.

2022 წლის 12 იანვარს გამოტანილი თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე გიორგი არევაძემ გამამტყუნებელი განაჩენით დაადგინა:

,,თბილისის საქალაქო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 258-260-ე, 270-272-ე, 275-279-ე, 292-293-ე მუხლებით და დაადგინა, რომ:

1.მამუკა ხაძარაძის და ბადრი ჯაფარიძის ქმედება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეოუნქტიდან გადაკვალიფიცირდეს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტებზე.

2.მამუკა ხაზარაძე და ბადრი ჯაფარიძე ცნობილ იქნენ დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტებით და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვროს თავისუფლების აღკვეთა 7 (შვიდი) წლის ვადით. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მამუკა ხაზარაძე და ბადრი ჯაფარიძე სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის გამო გათავისუფლდეს დანიშნული სასჯელისგან.“ დანართი - პირველი ინსტანციის სასამართლოს განაჩენი.

როგორც ვხედავთ, სასამართლოს მიერ სადაო ნორმების საფუძველზე მამუკა ხაზარაძეს და ბადრი ჯაფარიძეს წარდგენილი ბრალი გადაუკვალიფიცირდათ და გამამტყუნებელი განაჩენი დადგენილ იქნა იმ მუხლით, რომელთან დაკავშირებით თვით ბრალდების მხარის მიერ ხანდაზმულობის გამო გამოტანილი იყო დადგენილება სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის თაობაზე. წარმოდგენილი სარჩელისთვის მნიშვნელოვანია და სასამართლოს ყურადღებას მივაქცევთ იმ გარემოებას, რომ ჩვენს მიერ გასაჩივრებული მუხლების და მათი ნორმატიული შინაარსის საფუძველზე

1. სასამართლომ განახორციელა ბრალის გადაკვალიფიცირება (სსსკ 273-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი)

2. გადაკვალიფიცირება მოახდინა ხანდაზმულ მუხლზე (რომელზეც უკვე გამოტანილი იყო დადგენილოება სისხლის სამართლებრივი დევნის არ აღძვრის შესახებ) და დაადგინა გამამტყუნებელი განაჩენი. (269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტი.

დაცვის მხარის მიერ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2022 წლის 12 იანვარის გამამტყუნებელი განაჩენი გასაჩივრებული იქნა თბილისის სააპელაციო სასამართლოში საპელაციო წესით. მოთხოვნა - განაჩენის გაუქმება და მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიმართ გამამართლებებლი განაჩენის გამოტანა. დაცვა სააპელაციო სასამართლოს მიუთითებდა სსსკ 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის და 273-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსით გამოყენების არაკონსტიტუციურობაზე, რომელსაც ვასაჩივრებთ (სააპელაციო საჩივრის 21-25 გვ).

თბილისის სააპელაციო სასამართლომ თავისი 2023 წლის 26 იანვრის განაჩენით არ დააკმაყოფილა საპელაციო საჩივარი და 2002 წლის 12 იანვრის განაჩენი დატოვა უცვლელი. ამასთან სადაო ნორმები მანაც იმ ნორმატიული შინაარსით გამოიყენა, რაც პირველი ინსტანციის სასამართლომ. იხ სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი გვ.66-67; 76-77. ამასთან სააპელაციო სასამართლო განაჩენის 63-ე გვერდზე დეტალურად მსჯელობს 273-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადაო ნორმატიული შინაარსით გამოყენების მართებულობაზე და ასევე მიუთითებს აღიშნულზე სასამართლო პრაქტიკის არსებობას (სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი გვ 63) იგივეს აკეთებს სააპელაციო სასამართლო მეორე სადაო ნორმასთან დაკავშირებით და თავისი განაჩენის 68-ე გვერდზე დეტალურად მსჯელობს, თუ რატომ იყენებს სადაო ნორმას 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილს ბ) ქვეპუნქტს ამ ნორმატიული შინაარსით.

როგორც ვხედავთ, როგორც პირველი ინსტანციის სასამართლოს, ასევე სააპელაციო სასამართლოს განაჩენებში სადაო ნორმები გამოყენებულ იქნა იმ ნორმატიული შინაარსით, რომელიც გასაჩივრებულია ჩვენს მიერ და რომელიც არღვევს მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი მე-3, მე-8 და მე-9 პუნქტებით დაცულ უფლებებს. (სადაო ნორმების კონსტიტუციის აღნიშნულ მუხლებთან წინააღმდეგობის ადსაბუთება და არგუმენტაცია იხილეთ სარჩელის არსის და დასაბუტების ნაწილში)

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით “სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან და, შესაბამისად, მის აღსრულებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა. თუმცა ამ ზოგადი წესიდან შეიძლება რამდენიმე გამონაკლისი არსებობდეს, მათ შორის, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლო დარწმუნდება, რომ ერთი და იგივე ინსტანციის სასამართლოს მიერ გაკეთებული განმარტებები წინააღმდეგობრივია. ასეთ შემთხვევაში ვერ ჩაითვლება, რომ საერთო სასამართლოს მიერ სადავო ნორმის შინაარსი საბოლოოდ განისაზღვრა. ნორმის განმარტების არაერთგვაროვანი პრაქტიკა შესაძლოა ასევე ნორმის ბუნდოვანებაზე და მის არაკონსტიტუციურობაზეც მიუთითებდეს. გარდა ამისა, გამონაკლის შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე უფლებამოსილია, არ მიიღოს საერთო სასამართლოს მიერ შემოთავაზებული განმარტება, თუ ის აშკარად არაგონივრულია” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის №1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16).

ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე ვინაიდან საკონსტუტუციო სარჩელი წარმოდგენილია საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 31-ე და 31-1 მოთხოვნათა დაცვით, სახეზეა სადაო ნორმების იმ ნორმატიული შინაარსით გამოყენება, რომლითაც მათ ვასაჩივრებთ და მათი წინააღმდეგობა საქართველოს კონსტიტუციის ზემოთ მითითებულ მუხლებთან, არსებობს ფაქტობრივი და ფორმალური საფუძვლები, რომ საკონსტუტუციო სარჩელი მიღებულ იქნას არსებითად განსახილველად.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის:

,,5.გამამტყუნებელ განაჩენს სასჯელის დანიშვნით და მისი მოხდისაგან გათავისუფლებით სასამართლო ადგენს, თუ განაჩენის გამოტანის მომენტისათვის: ბ) გასულია ამ დანაშაულისათვის სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის ვადა;“

ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის მიხედვითაც პირის მიმართ შესაძლებელია გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანა დანაშაულისთვის, რომლისთვისაც გასულია სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის ვადა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 და მე-9 პუნქტებს;

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი 273-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,, ამასთანავე, განაჩენში აღნიშნული უნდა იყოს პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი ან დამამძიმებელი გარემოებები, ხოლო თუ ბრალდების ნაწილი უსაფუძვლოდაა მიჩნეული ან დანაშაულის კვალიფიკაცია არასწორია – ბრალდების ბრალდებულის სასარგებლოდ შეცვლის საფუძველი და მოტივები.“

ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც აძლევს სასამართლოს უფლებას შეცვალოს ბრალდება, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ და მე-3 ნაწილს;

ფაქტობრივი გარემოებები:

1. 2019 წლის 24 ივლისს და 22 აგვისტოს მამუკა ხაძარაძის მიმართ წარდგენილ იქნა ბრალდება სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი ------ დანართი 1 - დადგენილება მამუკა ხაზარაძის ბრალდების შესახებ 24.07.2019; დანართი 2 - დადგენილება მამუკა ხაზარაძის ბრალდების შესახებ 22.08.2019;

2. 2019 წლის 24 ივლისს ბადრი ჯაფარიძის მიმართ წარდგენილ იქნა ბრალდება სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი ------ დანართი 3 - დადგენილება ბადრი ჯაფარიძის ბრალდების შესახებ 24.07.2019, დანართი 4 - დადგენილება მამუკა ხაზარაძის ბრალდების შესახებ 22.08.2019;

3. საქართველოს პროკურატურამ 2019 წლის 30 სექტემბერს გამოიტანა დადგენილება მამუკა ხაზარაძის მიმართ 180-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ა) ქვეპუნქტითა და მე-3 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტით სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის შესახებ, სისხლისსამართლებრივი დევნისს ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო. დანართი 5 - საქართველოს გენერალურის პროკურატურის 2019 წლი 30 სექტემბრის დადგენილება სისხლისსმართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის თაობაზე

4. საქართველოს პროკურატურამ 2019 წლის 30 სექტემბერს გამოიტანა დადგენილება ბადრი ჯაფარიძის მიმართ 180-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ა) ქვეპუნქტითა და მე-3 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტით სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის შესახებ, სისხლისსამართლებრივი დევნისს ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო. დანართი 6- საქართველოს გენერალურის პროკურატურის 2019 წლი 30 სექტემბრის დადგენილება სისხლისსმართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის თაობაზე

5. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლე გიორგი არევაძის მიერ 2022 წლის 12 იანვარს გამოტანილი გამამტყუნებელი განაჩენით დაადგინა:

,,თბილისის საქალაქო სასამართლომ იხელმძღვანელა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 258-260-ე, 270-272-ე, 275-279-ე, 292-293-ე მუხლებით და დაადგინა, რომ:

1.მამუკა ხაძარაძის და ბადრი ჯაფარიძის ქმედება საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 194-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეოუნქტიდან გადაკვალიფიცირდეს საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტებზე.

2.მამუკა ხაზარაძე და ბადრი ჯაფარიძე ცნობილ იქნენ დამნაშავედ საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 180-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“ და მე-3 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტებით და სასჯელის სახედ და ზომად განესაზღვროს თავისუფლების აღკვეთა 7 (შვიდი) წლის ვადით. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მამუკა ხაზარაძე და ბადრი ჯაფარიძე სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის გამო გათავისუფლდეს დანიშნული სასჯელისგან.“ დანართი 7 - პირველი ინსტანციის სასამართლოს განაჩენი.

აღნიშნულ განაჩენში სადაო ნორმები გამოყენებულ იქნა იმ ნორმატიული შინაარსით, რომელიც არღვევს მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ, მე-3, მე-8 და მე-9 პუნქტებით დაცულ უფლებებს.

6. აღნიშნული განაჩენი მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიერ გასაჩივრებული იქნა თბილისის სააპელაციო სასამართლოში საპელაციო წესით. მოთხოვნა, განაჩენის გაუქმება და მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიმართ გამამართლებებლი განაჩენის გამოტანა. დანართი - (სააპელაციო საჩივარი) სააპელაციო საჩივარში დაცვის მხარე უთითებს პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ სადაო ნორმების სასამართლოს მიერ არასწორად გამოყენებაზე. დანართი 8 - სააპელაციო საჩივარი გვ.: 21-25

7. თბილისის სააპელაციო სასამართლომ თავისი 2023 წლის 26 იანვრის განაჩენით არ დააკმაყოფილა საპელაციო საჩივარი და 2002 წლის 12 იანვრის განაჩენი დატოვა უცვლელი. ამასთან სადაო ნორმები მანაც იმ ნორმატიული შინაარსით გამოიყენა, რაც პირველი ინსტანციის სასამართლომ. იხ სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი გვ.66-67; 76-77. ამასთან სააპელაციო სასამართლო განაჩენის 63-ე გვერდზე დეტალურად მსჯელობს 273-ე მუხლის სადაო ნორმატიული შინაარსით გამოყენების მართებულობაზე და მიუთითებს აღიშნულ საკითხზე სასამართლო პრაქტიკის არსებობას დანართი 9 - სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი გვ 63. იგივეს აკეთებს სააპელაციო სასამართლო მეორე სადაო ნორმასთან დაკავშირებით და თავისი განაჩენის 68-ე გვერდზე დეტალურად მსჯელობს, თუ რატომ იყენებს სადაო ნორმას 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილს ამ ნორმატიული შინაარსით.

8. სააპელაციო სასამართლოს განაჩენი მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიერ გასაჩივრებული იქნა საქართველოს უზენაეს სასამართლოში საკასაციო წესით. მოთხოვნა: განაჩენის გაუქმება და მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიმართ გამამართლებებლი განაჩენის გამოტანა. დანართი 10 - საკასაციო საჩივარი.

სადავო ნორმის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტის წინააღმდეგობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის თანახმად: „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა. კანონს, თუ იგი არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს”.

კონსტიტუციის ამ დებულებით განმტკიცებულია კანონიერების პრინციპი (Nullum crimen, nulla poena sine lege), რომელიც უზრუნველყოფს სამართლის საგარანტიო ფუნქციას ხელისუფლების შემდეგი ძირითადი მოთხოვნებით უპირობოდ შებოჭვის გზით: 1. ქმედებისთვის პასუხისმგებლობის დასაკისრებლად, ის (ქმედება) მისი ჩადენის დროს მოქმედი კანონით უნდა იყოს გათვალისწინებული როგორც სამართალდარღვევა და დასჯადი ქმედება. „...პირს არ შეიძლება დაეკისროს პასუხისმგებლობა იმ ქმედებისათვის, რომელიც სამართალდარღვევად გამოცხადდება მას შემდეგ, როცა პირმა ჩაიდინა იგი“[1]; 2. კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მთავარი მოთხოვნა არის პასუხისმგებლობის დამდგენი/დამამძიმებელი კანონის უკუძალის აკრძალვა. ეს არის პასუხისმგებლობის ნეგატიური შედეგებისაგან დაცვის კონსტიტუციური გარანტია. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, კანონის უკუძალის აკრძალვის პრინციპი „ატარებს აბსოლუტურ ხასიათს და მისი დარღვევა დაუშვებელია. ამ პრინციპის დაუცველობის შემთხვევაში საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდებოდა არა მარტო ცალკეული ადამიანის კონსტიტუციური უფლებები, არამედ ღირებულებათა წესრიგი, სამართლებრივი უსაფრთხოება, რომელიც თავად წარმოადგენს კონსტიტუციურ უფლებათა არსებობის (დაცვის) საძირკველს“[2]. პირს უნდა ჰქონდეს იმის გარანტია, რომ ის იმაზე მეტად და მკაცრად არ დაისჯება, ვიდრე ეს მისთვის ხელმისაწვდომი, ცნობილი იყო/უნდა ყოფილიყო სამართალდარღვევის ჩადენისას. „ყველას აქვს უფლება წინასწარ იცოდეს, რისთვის, როგორ, რა წესით და როგორი ინტენსივობით აგებს პასუხს. პირი არ შეიძლება მუდმივად იყოს იმ შიშის ქვეშ, რომ ხელისუფლება უფლებამოსილი იქნება, ... კანონის უკუძალით გამოყენებით დაამძიმოს მისი პასუხისმგებლობა. ასეთი შესაძლებლობის დაშვების პირობებში სასჯელი და ზოგადად პასუხისმგებლობა ასცდება მათსავე მიზნებს და გადაიქცევა პოტენციური შურისძიების იარაღად. შედეგად, სამართალი და კანონი დაკარგავს თავის ძირითად ფუნქციას. კანონი სამართლიანობისა და წესრიგისთვის არის საჭირო და თუკი ის გადაიქცევა ხელისუფლების ინსტრუმენტად ადამიანებით მანიპულირებისათვის, კანონი თავად გახდება იმ პრობლემების მთავარი წყარო, რომელთა თავიდან აცილებისა თუ აღმოფხვრისთვისაც ის არის საჭირო“[3].

შედეგად, კანონის დროში ასეთი წესით მოქმედების მთავარი მიზანი არის კანონის განსაზღვრულობის, სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპის დაცვა. „პირს კონკრეტული ქმედების ჩადენისას კანონმდებლობა უნდა აძლევდეს საკმარისად ცხად და მკაფიო ინფორმაციას იმის თაობაზე, წარმოადგენს თუ არა ეს ქმედება სამართალდარღვევას და როგორი იქნება კონკრეტული ქმედების განხორციელების შედეგად კანონის მასზე გავრცელების სამართლებრივი შედეგები. ... ამასთან, ... პირს უნდა ჰქონდეს მკაფიო წარმოდგენა იმის თაობაზე, მის მიერ კანონის დარღვევის შემთხვევაში როგორი იქნება მოსალოდნელი პასუხისმგებლობის სიმძიმე, რა ტვირთს აკისრებს მას სახელმწიფო. ეს სასიცოცხლოდ აუცილებელია ადამიანის სახელმწიფოსთან ურთიერთობის განჭვრეტისა და პროგნოზირებისათვის, ამასთან, სახელმწიფოს ნებისმიერი თვითნებობის თავიდან აცილებისთვის“[4]. ამ გზით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტი არის უმნიშვნელოვანესი გარანტია თვითნებური დევნისა და ბრალდების წინააღმდეგ“[5].

მნიშვნელოვანია, რომ კონსტიტუციის დასახელებული დებულება არ შემოიფარგლება მხოლოდ სისხლის სამართლის მატერიალური კანონმდებლობის ნორმების დროში მოქმედების საკითხის გადაწყვეტით. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუცია უკუძალის აკრძალვის ფარგლებს ფართოდ მოიაზრებს და მას უკავშირებს საერთოდ სამართლებრივ პასუხისმგებლობას“[6]. „...კონსტიტუცია ზოგადად საუბრობს სამართალდარღვევაზე და უნდა ვიფიქროთ, რომ მასში არ მოიაზრება მარტო სისხლისსამართლებრივი დელიქტები. ... კანონის უკუძალის აკრძალვა - დაშვება პასუხისმგებლობის კატეგორიასთანაა დაკავშირებული. პასუხისმგებლობა იქაა, სადაც სახეზეა სამართალდარღვევა. ... კანონის უკუძალის აკრძალვის პრინციპი კონსტიტუციის ამ პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, გულისხმობს იურიდიული პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელი კანონისათვის უკუძალის აკრძალვას“[7]. ამასთან, „ტერმინი „პასუხისმგებლობა“ უნდა განიმარტოს ფართოდ და მასში უნდა ვიგულისხმოთ ნებისმიერი იურიდიული პასუხისმგებლობა“[8].

შესაბამისად, კონსტიტუციის დასახელებული ნორმის მიზნებისთვის ასევე ფართოდ უნდა განიმარტოს ტერმინები: „პასუხისმგებლობის გაუქმება“ და „პასუხისმგებლობის დაწესება“. „რაც შეეხება პასუხისმგებლობის გაუქმებას, აქ, პირველ რიგში, იგულისხმება ამა თუ იმ მართლსაწინააღმდეგო ქმედების სამართალდარღვევათა კატალოგიდან ამორიცხვა. შესაბამისად, ქმედებისათვის პასუხისმგებლობის დაწესება იქნება ამ ქმედების სამართალდარღვევად გამოცხადება. პასუხისმგებლობა, ასეთი შეფასების პირობებში უქმდება ან დგინდება როგორც ნორმატიული კატეგორია. ამასთან ერთად, პასუხისმგებლობის გაუქმებას ან დაწესებას კონკრეტულ პირთან მიმართებით შეიძლება ადგილი ჰქონდეს მაშინაც, როცა იგი არსებობას განაგრძობს, როგორც ნორმატიული სინამდვილე. ეს მაშინაა შესაძლებელი, როცა ქმედების დასჯადობა საერთოდ არ გაუქმებულა, მაგრამ გაუქმებულია კონკრეტული ქმედების დასჯადობა კონკრეტული სუბიქტის მიმართ. ამ შემთხვევაში პასუხისმგებლობის გაუქმება ან დაწესება უნდა შეფასდეს 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ფარგლებში. ... ამდენად, პასუხისმგებლობა, როგორც სამართლის ობიექტური კატეგორია და ნორმატიული სინამდვილე, დაკავშირებულია ქმედებასთან საზოგადოდ. ხოლო პასუხისმგებლობა, როგორც კონკრეტული პირის პასუხისმგებლობა, როგორც სუბიექტური კატეგორია, იმავდროულად დაკავშირებულია კონკრეტულ ქმედებასთან. კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტში იგულისხმება ორივე შემთხვევა“[9].

„...პირის პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება გულისხმობს იმას, რომ უარი ითქვა ქმედების შეფასებაზე და ამდენად, ამ ქმედებამ კონკრეტულ ვითარებაში კონკრეტულ პირთან დაკავშირებით დაკარგა დანაშაულებრივი ხასიათი. სისხლის სამართლებრივი დევნის გაგრძელებაზე უარის თქმა და პირის პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება იმის მანიშნებელია, რომ კონკრეტული ქმედება აღარაა სისხლისსამართლებრივი შეფასების ობიექტი და ამ აზრით, არაპირდაპირი, ფართო გაგებით, აღარ არის იგი დანაშაულებრივი. აქედან გამომდინარე, საკანონმდებლო დებულება „აუქმებს დანაშაულებრიობას“ უნდა განიმარტოს ფართოდ, არა მარტო მისი პირდაპირი გაგებით, არამედ არაპირდაპირი აზრითაც“[10].

წინამდებარე სარჩელის მიზნებისთვის, ასევე მნიშვნელოვანია საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებები საკითხზე, იწვევს თუ არა პასუხისმგებლობის დაწესებას ან გამკაცრებას ხანდაზმულობის ვადის მომწესრიგებელი ნორმების უკუძალით გავრცელება. ამ კონტექსტში, სასამართლომ, პირველ რიგში, შეაფასა ხანდაზმულობის ვადის მნიშვნელობა/მიზანი სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან გათავსუფლების კონტექსტში: „ხანდაზმულობა სისხლის სამართლის კოდექსის 71-ე მუხლის თანახმად, იწვევს პირის პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლებას. ამ ინსტიტუტის არსებობა, ერთი მხრივ, იმის აღიარებაა, რომ ობიექტური მართლმსაჯულების განხორციელება და სამართლიანი სასამართლოს ჩატარება გარკვეული ვადის გასვლის შემდეგ არაპრაქტიკულია, ვინაიდან საამისოდ აუცილებელ გარემოებებთან ერთად იკარგება მტკიცებულებები და მოწმეების ჩვენებები აღარ არის მყარი. მისი მიზანია იმისი სამართლებრივი უზრუნველყოფა, რომ სასამართლო არ იყოს ვალდებული გამოიტანოს გადაწყვეტილება იმ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომლებიც ვადის გასვლის გამო ითვლებიან არასრულყოფილად. ამით კანონმდებელი უარს ამბობს საეჭვო მართლმსაჯულებაზე, პირის სასარგებლოდ წყვეტს საკითხს და ათავისუფლებს მას პასუხისმგებლობისაგან. მას შედეგად მოსდევს პირის უფლება, არ იქნეს მიცემული სისხლის სამართლებრივ პასუხისმგებლობაში ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო. ეს კი იმისი აღიარებაა, რომ დანაშაულებრივმა ქმედებამ დაკარგა შეფასებისუნარიანობის ის თვისება, რაც აუცილებელი იქნებოდა პირზე პასუხისმგებლობის დასაკისრებლად და მეორეც, სისხლისსამართლებრივი ქმედება, რომელიც დანაშაულად კვალიფიცირდება არა როგორც ფაქტობრივი სინამდვილის, არამედ როგორც იურიდიული სინამდვილის ფაქტი, კარგავს თავის თვისობრიობას კონკრეტული პირის მიმართ. თუ არა ეს გარემოებანი, ისე ხანდაზმულობის გამო პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლებას აზრი დაეკარგებოდა. სადაც სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელების ვალდებულება ქარწყლდება, არ შეიძლება ამ შემთხვევაში სუბიექტის სამართლებრივ მდგომარეობაში მომხდარი ცვლილება არ ჩაითვალოს მის უფლებად. ასეთ შემთხვევაში ნამდვილი უკუძალის გავრცელება პასუხისმგებლობისაგან უკვე გათავისუფლებულ პირზე იწვევს კანონის განჭვრეტადობის და სანდოობის უგულებელყოფას და რაც უფრო მნიშვნელოვანია, ასეთი კანონი კითხვის ქვეშ აყენებს კანონის შესაბამისად დამდგარ შედეგს – სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლებული პირი გასამართლდეს და დაისაჯოს“[11].

„ხანდაზმულობა, რომ აქარწყლებს ქმედების დასჯადობას, ამაზე მეტყველებს ის ფაქტიც, რომ ვადის გასვლის შემდეგ როგორი უტყუარი მტკიცებულებანიც არ უნდა გამოვლინდეს, ეს ვეღარ გახდება სისხლის სამართლებრივი დევნის განახლების საფუძველი. კანონმდებელი ასეთი მიდგომით პირს იცავს ნეგატიური პასუხისმგებლობის მოლოდინის უარყოფითი შედეგებისაგან, ვინაიდან პირი სისხლისსამართლებრივი დევნის პროცესშიც განიცდის გარკვეულ უფლებრივ შეზღუდვებს. ხანდაზმულობის გონივრული დროით განსაზღვრულობას ამძაფრებს ის ფაქტიც, რომ ვიდრე სასამართლო არ ცნობს პირს დამნაშავედ, მანამდე, იგი უდანაშაულოდ ითვლება. ამდენად, არა მარტო სისხლის სამართლებრივი დევნის ინტერესები, არამედ უდანაშაულობის პრეზუმფციაც განაპირობებს ხანდაზმულობის ვადების ხასიათს“[12].

საკონსტიტუციო სასამართლო საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიუთითებს ამავე საქმესთან დაკავშირებით ვენეციის კომისიის მიერ მისთვის გამოგზავნილ 2009 წლის 16 მარტის დასკვნზე, რომლის თანახმად: როდესაც ხანდაზმულობის ვადის განმსაზღვრელი ნორმები, თავისი არსით, მატერიალურსამართლებრივი ხასიათის ნორმებს წარმოადგენს, ხანდაზმულობის ვადის გასვლა ნიშნავს არა მხოლოდ იმას, რომ აღარ არსებობს სასჯელის დაკისრების უფლებამოსილება, არამედ იმასაც, რომ ამ ვადის გასვლის შემდეგ ქმედების დანაშაულებრიობაც გაქარწყლებულია.[13] დასკვნაში ასევე აღნიშნულია, რომ „ხანდაზმულობის ვადის გასვლა არა მარტო აუქმებს დანაშაულის დასჯადობას და ქმედების სისხლის სამართლებრივ დევნას, არამედ აუქმებს ასევე ქმედების დანაშაულებრიობას ex nunc. როდესაც გასულია ხანდაზმულობის ვადა დამნაშავის დასჯა აღარ არის საჭირო, იგულისხმება, რომ დროის გასვლის შემდეგ ქმედების დანაშაულებრიობა უქმდება. ამიტომაც მისი რეტროაქტიულად გამოყენება არღვევს კანონიერების პრინციპს.“[14]

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე „ანთია და ხუფენია საქართველოს წინააღმდეგ“ აღნიშნა, რომ „ხანდაზმულობის ვადა შეიძლება განსაზღვრულ იქნეს, როგორც დამნაშავის უფლება, რომ დანაშაულის ჩადენიდან გარკვეული დროის გასვლის შემდეგ აღარ იყოს შესაძლებელი მისი დევნა ან გასამართლება. ხანდაზმულობის ვადები კონვენციის ხელშემკვრელი სახელმწიფოების ეროვნული სამართლებრივი სისტემების საერთო მახასიათებელია და რამდენიმე მიზანს ემსახურება, მათ შორისაა სამართლებრივი განსაზღვრულობის უზრუნველყოფა“.[15] აღნიშნულ საქმეში ევროპულმა სასამართლომ ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლი დარღვეულად ცნო იმის გამო, რომ რომ „მომჩივნებს მსჯავრი დაედოთ იმ ქმედებისთვის, რომელიც აღარ იყო დასჯადი შესაბამისი ეროვნული კანონმდებლობით გათვალისწინებული ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო“.[16]

ზემოაღნიშნული განმარტებები გვაძლევს შემდეგი დასკვნების გამოტანის შესაძლებლობას: ხანდაზმულობის ვადის გასვლის საფუძვლით პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების შემდეგ, ამ ქმედებისთვის/დანაშაულისთვის კანონით ნებისმერი ფორმით პასუხისმგებლობის დაკისრების შესაძლებლობის დაშვება გულისხმობს იმ სამართლებრივი მოცემულობის რეანიმაციას, რაზედაც ხანდაზმულობის ვადის გასვლით ითქვა უარი. ცხადია, ხანდაზმულობის ვადის ამოწურვამდე, პირს ვერ ექნება ლეგიტიმური მოლოდინი, რომ ის გათავისუფლდება პასუხისმგებლობისგან. თუმცა, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ, პირის კონსტიტუციური უფლებაა, რომ ის აღარ/ვეღარ მიეცემა პასუხისგებაში ხანდაზმული დანაშულისთვის[17]. მაშასადამე, ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შემდეგ პირს უჩნდება კანონიერი მოლოდინი, რომ მის მიმართ რეპრესიული ზომები აღარ იქნება გამოყენებული. ასეთ პირობებში პასუხისმგებლობის დაკისრება გულისხმობს, რომ ქმედება, რომელსაც კონკრეტულ ვითარებაში დაკარგული ჰქონდა დანაშაულებრივი ხასიათი, კვლავ იძენს ასეთ ხასიათს. ამიტომაც ეს შემთხვევა ფართო განმარტებით გულისხმობს იმას, რომ კანონმდებელმა კონკრეტული პირის ხანდაზმული ქმედება შეფასებაუნარიანად ჩათვალა, როგორც დანაშაულებრივი ქმედება. „ეს სხვა არაფერია, თუ არა, არაპირდაპირი, ფართო გაგებით, ქმედების დანაშაულებრიობის დაწესება. ის, რაც ნორმატიულად იყო დანაშაულებრივი, კონკრეტული პირის მიმართაც დანაშაულებრივად ცხადდება“[18].

სადავო ნორმა(სსსკ-ის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი) მოსამართლეს აძლევს რა შესაძლებლობას, საქმის გადაკვალიფიცირების შემდეგ ხანდაზმული დანაშაულისთვის გამოიტანოს გამამტყუნებელი განაჩენი, ის უდავოდ გულისხმობს პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის უკუძალით გამოყენებას - ანუ კანონით ხანდაზმული დანაშაულისთვის პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების შემდეგ ასეთი პასუხისმგებლობის კვლავ დადგენას.

იმავდროულად, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის გადასაწყვეტად მნიშვნელოვანია/საჭიროა აღინიშნოს, რომ სასჯელის მოხდისგან გათავისუფლება არ არის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების იდენტური. ამ მიზნით, უნდა გავაანალიზოთ სასჯელის დანიშვნის და მისი მოხდისგან გათავისუფლების სამართლებრივი შედეგები, ამასთან, განსხვავება პასუხისმგებლობისგან და სასჯელისგან გათავისუფლების სამართლებრივ შედეგებს შორის. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით: „როცა საუბარია პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლებაზე, აქ კანონმდებელს მხედველობაში აქვს ის შემთხვევები, როცა გაუმართლებელია პასუხისმგებლობის დაკისრება, როცა პასუხისმგებლობა აღარ ვლინდება კონკრეტულ სასჯელში. ამდენად, პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლება სავარაუდო სასჯელის გამოყენებაზე უარის თქმაა. ხოლო იმ შემთხვევაში, როცა სახეზეა სასჯელი, აქ პასუხისმგებლობა შესაძლებლობა კი არაა, არამედ სინამდვილის ფაქტია, ესაა კონკრეტული სანქციის რეალიზაცია“[19].

სისხლის სამართლის კოდექსი განასხვავებს სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან (თავი XIII) და სასჯელისგან გათავისუფლების საფუძვლებს (თავი XIV). სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლების საფუძველია ქმედითი მონანიება, ვითარების შეცვლა, ბრალდებულის თანამშრომლობა საგამოძიებო ორგანოებთან და სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის ხანდაზმულობის ვადის გასვლა. სასჯელისგან გათავისუფლების ფორმებს წარმოადგენს სასჯელის მოხდისგან პირობით ვადამდე გათავისუფლება, სასჯელის მოუხდელი ნაწილის უფრო მსუბუქი სასჯელით შეცვლა, სასჯელის გადახედვა მსჯავრდებულის გამოძიებასთან თანამშორმლობის შედეგად, სასჯელისგან გათავისუფლება ავადმყოფობის ან ხანდაზმულობის გამო, სასჯელის გადავადება ორსული ქალისთვის და სასჯელის მოხდისგან გათავისუფლება გამამტყუნებელი განაჩენის ხანდაზმულობის გამო. „საფუძველთა ამ ორ ჯგუფს ერთმნიშვნელოვნად განასხვავებს ის, რომ პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლება ხდება მანამ, სანამ სასამართლო დაადგენს პირის დამნაშავეობას და მიიღებს გამამტყუნებელ განაჩენს. თუ პირის დამნაშავეობა დადგინდება და მას სასჯელი დაენიშნება, შეიძლება ის გათავისუფლდეს მისი მოხდისგან სასჯელის აღსრულებამდე ან აღსრულების დაწყების შემდეგ, მაგრამ სისხლის სამართლის კოდექსის მიხედვით, ეს მხოლოდ სასჯელისგან გათავისუფლებაა და არა პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლება“[20].

იმავდროულად, კანონმდებლობის ანალიზი იძლევა საშუალებას დავასკვნათ: „დანიშნული სასჯელისგან გათავისუფლება სისხლის სამართლის კოდექსის მიზნებისთვისაც არ წარმოადგენს პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლებას. ამასთან, სასჯელისგან გათავისუფლება არ ნიშნავს, რომ პირი თავისუფლდება სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის შემადგენელი ყველა იძულებითი ღონისძიებისგან ან მსჯავრდებულის სტატუსთან დაკავშირებული სამომავლო ნეგატიური სამართლებრივი შედეგებისგან“[21].

საქართველოს სისხლის სამართლის კოდექსის 79-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, “სასჯელისგან გათავისუფლებული ითვლება ნასამართლობის არმქონედ”. შესაბამისად, ნასამართლობის არქონა იცავს პირს ნასამართლობიდან გამომდინარე უარყოფითი და არასასურველი სამართლებრივი შეზღუდვებისგან, მაგალითად: საჯარო სამსახურში დასაქმების თვალსაზრისით; ასევე, ნასამართლობისგან გათავისუფლება გამორიცხავს რისკს, რომ მომავალში პირის მიერ გარკვეული დანაშაულების ჩადენისას მას პასუხისმგებლობა დაუმძიმდება, რადგან ერთხელ უკვე იქნა გამტყუნებული შესაბამისი დანაშაულის ჩადენისთვის.

თუმცა, „სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის მე-8 ნაწილის თანახმად, პირი, რომლის მიმართაც გამოტანილია გამამტყუნებელი განაჩენი, არის მსჯავრდებული. პირი, რომელიც დამნაშავედ იქნება ცნობილი და სასჯელი დაენიშნება ქმედების ჩადენის დროს მოქმედი კანონის საფუძველზე, მიუხედავად იმისა, რომ გათავისუფლდება სასჯელის მოხდისგან, მაინც ითვლება მსჯავრდებულად“[22]. იმავდროულად, მსჯავრდებულად ცნობა იწვევს მთელ რიგ ნეგატიურ სამართლებრივ შედეგებს. მაგალითად: სისხლის სამართლის კოდექსის კერძო ნაწილი ითვალისწინებს არაერთ მუხლს, სადაც დამამძიმებელ გარემოებას წარმოადგენს შესაბამისი დანაშაულის ჩადენა ამ მუხლით გათვალისწინებული დანაშაულისთვის მსჯავრდებული პირის მიერ (მაგ., მუხლი 322², მუხლი 338, მუხლი 192 და ა.შ.) და სხვა.

სწორედ იმის გამო, რომ ითვლებოდა მსჯავრდებულ პირად, ბადრი ჯაფარიძეს საქართველოს პარლამენტის მიერ აღნიშნული საფუძვლით შეუწყდა საქართველოს პარლამენტის წევრის უფლებამოსილება. დანართი 11 - საქართველოს პარლამენტის 2022 წლის 15 თებერვლის #1361-VIIIმს-Xმპ დადგენილება)

„გარდა ამისა, ხაზგასმას საჭიროებს ის გარემოება, რომ სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის საფუძველია დანაშაული, ანუ სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედება. მოთხოვნა, რომ დანაშაული უნდა იყოს ბრალეული ქმედება, ნიშნავს მის გასაკიცხაობას სასამართლოს მიერ. პირის ბრალეულად ცნობა სასამართლოს მიერ ნიშნავს მის გაკიცხვას იმისთვის, რომ დაარღვია კანონი და მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩადენის არჩევანი გააკეთა. პირის ბრალეულობა ამგვარი გაგებით, წარმოადგენს საფუძველს პირის დამნაშავედ ცნობისთვის და სასჯელის დაკისრებისთვის. პირის გასამართლების არსი მდგომარეობს არა მხოლოდ სასჯელის დაკისრებაში, არამედ, უპირველეს ყოვლისა, სასამართლოს მეშვეობით პირის გაკიცხვაში მის მიერ ჩადენილი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების ჩადენისთვის. დასკვნა პირის დამნაშავეობის შესახებ და მით უფრო სასჯელის დანიშვნა, რომელშიც ვლინდება, რას იმსახურებს სამართალდამრღვევი პირი სასამართლოს შეფასებით, გარდაუვლად შეიცავს გაკიცხვის ელემენტს. სისხლისსამართლებრივი წარმოების კონტექსტში პირის დამნაშავედ ცნობა და ნაგულისხმევი გაკიცხვა, თავის მხრივ, ახდენს გავლენას შესაბამისი პირის რეპუტაციაზე და ამ პირის აღქმაზე საზოგადოების სხვა წევრების მიერ“[23]. „პირის დამნაშავედ ცნობა და ნაგულისხმევი გაკიცვა ახდენს ზეგავლენას მის რეპუტაციაზე. ამდენად, დამნაშავედ ცნობის და სასჯელის დაკისრების მომენტიდან პირი ექვემდებარება, სახელმწიფოს მხრიდან, უარყოფით და არასასურველ ზეგავლენას, რომელიც მის მიერ ჩადენილი მართლსაწინააღდეგო ქმედების შედეგია და სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის გამოვლენის პირველადი ფორმაა, ამასთან, ყველა სხვა ღონისძიების საფუძველია“[24].

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის საფუძველზე პირის ბრალეულად და დამნაშავედ ცნობა, მიუხედავად იმისა, რომ ხდება დანიშნული სასჯელის მოხდისგან გათავისუფლება, წარმოადგენს პასუხისმგებლობის დაკისრებას. ამასთან, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სადავო ნორმა ითვალისწინებს რა პასუხისმგებლობის დაკისრებას ხანდაზმული დანაშაულისთვის (მაშასადამე, კონკრეტული პირის მიმართ გაუქმებული დანაშაულისთვის), იწვევს პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის უკუძალით გამოყენებას და შედეგად, 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის დარღვევას.

წინამდებარე საქმის მიზნებისთვის ასევე საინტერესოა საკონსტიტუციო სასამართლომ 2016 წლის 13 აპრილის გადაწყვეტილება N3/1/633,634, რომლითაც არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი, რომელიც შემდეგი შინაარსის იყო: „თუ განაჩენის გამოტანის მომენტისათვის ახალი კანონი აუქმებს ქმედების დანაშაულებრიობას, სასამართლო მიიღებს გამამტყუნებელ განაჩენს სასჯელის დანიშვნით და მისი მოხდისაგან გათავისუფლებით“.

სადავო ნორმა გულისხმობდა, რომ თუ განაჩენის გამოტანის მომენტისთვის მოხდებოდა კანონით ქმედების დანაშაულებრიობის გაუქმება, სასამართლო მაინც მიიღებდა გამამტყუნებელ განაჩენს სასჯელის დანიშვნით და მისი მოხდისგან გათავისუფლებით. საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით, სასჯელისგან გათავისუფლება ვერ გაუტოლებოდა პასუხისგებლობისგან გათავისუფლებას კონსტიტუციის მიზნებისთვის, შესაბამისად, სადავო ნორმა ითვალისწინებდა რა პასუხისმგებლობის დაწესებას გაუქმებული დანაშაულისთვის, მიუხედავად იმისა, რომ იმავდროულად ადგენდა სასჯელის მოხდისგან გათავისუფლებას, იწვევდა დანაშაულებრიობის და მაშასადამე, პასუხისმგებლობის გამაუქმებელი კანონის უკუძალით არ გავრცელებას. საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნო ბლანკეტური აკრძალვის დადგენის გამო.

ყურადსაღებია, რომ თუკი პასუხისმგებლობის გამაუქმებელი ან შემამსუბუქებელი კანონის უკუძალით გამოყენების პრინციპი ექვემდებარება შეზღუდვას შესაბამისი ლეგიტიმური მიზნებისთვის, პასუხისმებლობის დამდგენი/დამამძიმებელი კანონის კუძალით გამოყენების აკრძალვის პრინციპი აბსოლუტური ხასიათისაა და მასში ჩარევა არ ექვემდებარება გამართლებას არცერთი ლეგიტიმური მიზნით.

როგორც უკვე აღინიშნა, წინამდებარე საქმეში სადავო ნორმა ითვალისწინებს რა გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას ხანდაზმული დანაშაულისთვის, ის გულისხმობს პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის გავრცელებას ქმედებაზე, რომლისთვისაც პირი გათავისუფლებული იყო პასუხისმგებლობისგან, მაშასადამე, გულისხმობს პასუხისმგებლობის დამდგენი კანონის უკუძალით გამოყენებას.

სადავო ნორმის 269-ე მუხლის ბ) ქვეპუნქტის წინააღმდეგობა საქართველოს კონტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტთან მიმართებით:

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტის თანახმად: „არავის დაედება განმეორებით მსჯავრი ერთი და იმავე დანაშაულისათვის“. კონსტიტუციის აღნიშნული დებულებით დეკლარირებულია ფუნდამენტური პროცესუალური გარანტია - განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვის პრინციპი (ne bis in idem).

განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვა პირის კონსტიტუციურ უფლებას წარმოადგენს[25]. „აღნიშნული პრინციპი, ერთი მხრივ, იცავს ინდივიდს ერთი და იმავე ქმედების გამო განმეორებითი სისხლისსამართლებრივი დევნისა და მსჯავრდებისგან, მეორე მხრივ კი, ემსახურება სისხლისსამართლებრივი მართლმსაჯულების პროცესში მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილებებით სახელმწიფო ორგანოების ბოჭვას.“[26]

განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვის პრინციპი არის ინდივიდის ხელისუფლების თვითნებობისგან დაცვის უმნიშვნელოვანესი გარანტია. ადამიანი თავისუფალი უნდა იყოს პერმანენტული მოლოდინისგან, რომ ხელისუფლება ერთი და იმავე ქმედების გამო კვლავ განახორციელებს მის მიმართ დევნას. ამ პრინციპის მთავარი მიზანი ეფუძნება ადამიანის ღირსების პატივისცემას და სამართლებრივ უსაფრთხოებას. ადამიანი არ შეიძლება იყოს სახელმწიფოს მხრიდან მანიპულაციის ობიექტი. იმავროულად, სამართალი უნდა იყოს განჭვრეტადი. ადამიანებმა ზუსტად უნდა იცოდნენ, როდის და რატომ შეიძლება დადგნენ სამართლებრივი პასუხისმგებლობის წინაშე. „ერთი და იმავე ქმედებისთვის პირის განმეორებით მსჯავრდება წარმოადგენს პირის თავისუფლების ცალსახა უგულებელყოფას და აზრს უკარგავს სამართლებრივი სახელმწიფოს იმგვარ ფუნდამენტურ პრინციპებს, როგორიცაა სამართლის განჭვრეტადობა და კანონის გარეშე პასუხისმგებლობისა და დასჯის აკრძალვა“[27]. მაშასადამე, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტით გათვალისწინებული გარანტია „სამართლებრივი სახელმწიფოს ფუნდამენტური პრინციპის არსებითი გამოვლინებაა, კერძოდ, სისხლისსამართლებრივი მართლმსაჯულების პროცესში სახელმწიფო ორგანოების ბოჭვა, მათ მიერვე მიღებული საბოლოო გადაწყვეტილებებით, არ განახორციელონ ერთი და იმავე ქმედებისათვის პირის განმეორებითი დევნა, პირდაპირ უკავშირდება სამართლებრივი განსაზღვრულობისა და უსაფრთხოების პრინციპებს. ინდივიდის უფლებაშემზღუდავი კანონმდებლობით გათვალისწინებული სამართლებრივი შედეგის განჭვრეტადობა, მისი სამართლებრივი განსაზღვრულობის ხარისხი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული იმაზე, თუ რამდენად და რა ფარგლებში ხდება მართლმსაჯულების პროცესში მიღებული საბოლოო ხასიათის გადაწყვეტილებების პატივისცემა“.[28]

განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვის კონსტიტუციური უფლება მოიცავს/ეფუძნება რამდენიმე ელემენტს, რომელთა შინაარსის ადეკვატურ, ჯეროვან დადგენას დიდი მნიშვნელობა აქვს ამ უფლების პრაქტიკული განხორციელების პროცესში. კერძოდ: იმისათვის, რომ სახეზე იყოს კონსტიტუციით აკრძალული ორმაგი მსჯავრდება, 1. პირის მიმართ უნდა არსებობდეს დასრულებული სისხლისსამართლებრივი პროცედურა კონკრეტულ დანაშაულთან მიმართებით, 2. მას უნდა ემუქრებოდეს „განმეორებით“ მსჯავრდება (bis), 3. „ერთი და იმავე დანაშაულისათვის“ (idem)[29].

მნიშვნელოვანია განისაზღვროს, რას გულისხმობს კონსტიტუცია „ერთი და იმავე დანაშაულის“ (idem) ცნებაში. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტით დადგენილი გარანტია გულისხმობს „მსჯავრდების აკრძალვას ისეთ შემთხვევებში, როდესაც პირის მიმართ განმეორებით წარდგენილი ბრალდება ეფუძნება იგივე ან არსებითად იგივე ფაქტობრივ გარემოებებს, რაზეც პირის მიმართ უკვე არსებობს ძალაში შესული საბოლოო გადაწყვეტილება. უფრო კონკრეტულად, პირვანდელი სისხლისსამართლებრივი პროცედურის შედეგად მიღებულ საბოლოო გადაწყვეტილებაში, ისევე როგორც იმავე პროცესის მანძილზე გამოცემულ სხვადასხვა ფორმალურ აქტებში მითითებული საფუძვლები, როგორც წესი, წარმოადგენს ფაქტობრივი გარემოებების ამომწურავ ჩამონათვალს, რომლის საფუძველზედაც მოხდა საბოლოო გადაწყვეტილების მიღება პირის მსჯავრდების ან გამართლების შესახებ. ამგვარად, შესადარებელ დანაშაულთა (ქმედების) შემადგენლობებს შორის მსგავსების დადგენისათვის მნიშვნელოვანია, მოხდეს არსებითი ფაქტობრივი გარემოებების მკაფიო იდენტიფიცირება, რომელიც განუყოფელი უნდა იყოს სივრცესა და დროში მოქმედების თვალსაზრისით და მიემართებოდეს ერთსა და იმავე ინდივიდს (ბრალდებულს). ... თუ პირი ერთსა და იმავე ადგილას დროის კონკრეტულ მონაკვეთში განხორციელებული ქმედების (ქმედებების) გამო დაექვემდებარება განმეორებით დევნას განსხვავებული სისხლისსამართლებრივი საფუძვლით, რომლის ქმედების შემადგენლობის ელემენტები (სუბიექტური (mens rea) და ობიექტური (actus reus) ელემენტები, დანაშაულის მიზნები, საჯარო და კერძო ინტერესების შეფასება) არსებითად მსგავსია პირვანდელი მსჯავრდებისას გამოყენებული სამართლებრივი ნორმისა და განმეორებით დევნას საფუძვლად არსებითად მსგავსი ფაქტობრივი გარემოებები დაედო, ასეთი შემთხვევა მოექცევა კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-4 პუნქტით[30] დაცული უფლების სფეროში“[31].

კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტით გათვალისწინებული გარანტიის გავრცელებისათვის ასევე უნდა დადგინდეს, არის თუ არა სახეზე პროცესის დუბლირება, ანუ განმეორებითი მსჯავრდება (bis). „განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვის კონსტიტუციური გარანტია გავრცელდება ისეთი სისხლისსამართლებრივი პროცედურის განმეორებაზე, რომელიც ძალაში შესული საბოლოო გადაწყვეტილებით არის დასრულებული“[32]. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია განიმარტოს, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტის მიზნებისთვის, გადაწყვეტილება როდის/რა შემთხვევაში მიიჩნევა საბოლოოდ. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „პირველადი მსჯავრდება დასრულებულად უნდა იქნეს მიჩნეული როგორც საქმის არსებითი განხილვის შედეგად გადაწყვეტილების მიღებისას, რომელშიც ხდება საქმეში არსებული ფაქტობრივი გარემოებების შეფასება, ასევე რიგი პროცედურული საკითხების გადაწყვეტის მომენტიდან. ბუნებრივია, საქმის არსებითი გარემოებების შეფასება ხდება სასამართლოს მიერ კანონმდებლობით დადგენილი პროცედურის შესაბამისად, რომელიც განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვის კონსტიტუციური უფლების მიზნებისათვის მაშინ იქნება მიჩნეული დასრულებულად, როდესაც სასამართლოს მიერ მოხდება საქმეში არსებული არსებითი ფაქტობრივი გარემოებების ამომწურავი შეფასება. რაც შეეხება პროცედურულ საკითხებს, სისხლისსამართლებრივი პროცედურა დასრულებულად მიიჩნევა, მაგალითად, თუ ბრალდების მხარის მიერ მოხდება სისხლისსამართლებრივი დევნის შეწყვეტის შესახებ გადაწყვეტილების მიღება საქმეში არასაკმარისი მტკიცებულებათა არსებობის გამო; ასევე, დანაშაულის ხანდაზმულობის ვადის გასვლის, შეწყალების ან ამნისტიის გამო. ნიშანდობლივია, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი აღიარებს აღნიშნულ მიდგომას და ითვალისწინებს გამოძიების შეწყვეტისა და სისხლისსამართლებრივი დევნის არდაწყების ან მისი შეწყვეტის როგორც მატერიალურ, ისე პროცედურულ საფუძვლებს.“[33]

რაც შეეხება გადაწყვეტილების საბოლოო ეფექტს (res judicata) (დროის მომენტს, როდესაც გადაწყვეტილება იძენს საბოლოო ძალას), მას ავტონომიური კონსტიტუციური შინაარსი გააჩნია. „გადაწყვეტილება საბოლოო გახდება მას შემდეგ, რაც მის მოქმედებას შეუქცევადი ხასიათი ექნება და არ იარსებებს გასაჩივრების კანონმდებლობით გათვალისწინებული გონივრული მექანიზმები.“[34]

მაშასადამე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი სტანდარტით, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტის დაცვის ქვეშ იმყოფებიან არა მხოლოდ ის პირები, რომლებსაც ერთხელ უკვე დაედოთ „მსჯავრი“ კონკრეტული დანაშაულისათვის, არამედ ისინიც, რომელთა მიმართაც სისხლისსამართლებრივი დევნა შეწყდა ან რომელიმე სხვა საბოლოო საპროცესო გადაწყვეტილება იქნა მიღებული. კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმით დაცული სფერო ვრცელდება „სისხლისსამართლებრივ მართლმსაჯულებაზე, ფართო გაგებით, მისი ავტონომიური, კონსტიტუციურ-სამართლებრივი განმარტების მნიშვნელობით. ამასთანავე, კონსტიტუციის ხსენებული დებულება გულისხმობს დაცვის გარანტიებს განმეორებითი დევნის დაწყების წინააღმდეგ, დროსა და სივრცეში ერთიან, არსებითად მსგავსი ფაქტობრივი გარემოებების საფუძველზე წარმოშობილი ორი ან უფრო მეტი ქმედების მიმართ, როდესაც პირის მიმართ უკვე არსებობს კანონიერ ძალაში შესული საბოლოო გადაწყვეტილება, მისი მსჯავრდების ან გამართლების შესახებ ან ასევე რიგი პროცედურული გარემოებები, რაც, თავისი არსით, სამართალწარმოების დასრულებას გულისხმობს (ბრალდების მხარის მიერ დევნის შეწყვეტა, ხანდაზმულობის ვადების ამოწურვა, ამნისტია)“[35].

აღსანიშნავია, რომ განმეორებითი მსჯავრდების აკრძალვის პრინციპი ხელისუფლებისთვის აბსოლუტურ და იმპერატიულ კონსტიტუციურ ვალდებულებას წარმოადგენს[36], რომლისგან გადახვევა დაუშვებელია საომარი და საგანგებო მდგომარეობის დროსაც კი (საქართველოს კონსტიტუციის 71-ე მუხლი; ევროპული კონვენციის მე-7 დამატებითი ოქმის მე-4 მუხლის მე-3 პარაგრაფი). მაშასადამე არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც გაამართლებდა პირის განმეორებით პასუხსგებაში მიცემას ქმედებისთვის, რომელზეც არსებობს საბოლოო გადაწყვეტილება. საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით, „პირის განმეორებით მსჯავრდება არის კონსტიტუციის და მისი ფუნდამენტური პრინციპების მიუღებელი და უხეში დარღვევა, რომელიც არ შეიძლება ექვემდებარებოდეს გამართლებას რაიმე ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის საბაბით“[37].

სწორედ ამიტომ ეს პრინციპი მოითხოვს სახელმწიფოს შესაბამისი ორგანოებისგან კომპეტენტურობას და კეთილსინდისიერებას, რათა, ერთი მხრივ, ყოველ კონკრეტულ საქმეზე, უზრუნველყონ სათანადო, სრულყოფილი, ყოველმხრივი გამოძიება, ამასთან, სამართლიანი მართლმსაჯულების განხორციელება, ხოლო, მეორე მხრივ, სრულად გაემიჯნონ ცდუნებას, ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების გზით, მიაგნონ იგივე ქმედებისთვის განმეორებით ბრალის წარდგენის შესაძლებლობას.

საქართველოს პროკურატურამ 2019 წლის 30 სექტემბერს გამოიტანა დადგენილება ბადრი ჯაფარიძის და მამუკა ხაზარაძის მიმართ 180-ე მუხლი მე-2 ნაწილის ა) ქვეპუნქტითა და მე-3 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტით სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის შესახებ, სისხლისსამართლებრივი დევნისს ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო. დანართები 5 და 6 - საქართველოს გენერალურის პროკურატურის 2019 წლი 30 სექტემბრის დადგენილებები სისხლისსმართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის თაობაზე

პროკურატურის ეს დადგენილებები, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ზემოაღნიშნული სტანდარტების გათვალისწინებით, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტის მიზნებისთვის, წარმოადგენს საბოლოო გადაწყვეტილებას ამ ბრალის ფარგლებში. შესაბამისად, ნებისმიერი ფორმით/გზით საქმის „გაცოცხლება“ და პირის პასუხისგებაში მიცემა ქმედებისთვის, რომელზეც ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო უკვე მიღებულია კომპეტენტური ორგანოს საბოლოო გადაწყვეტილება, ეწინააღმდეგება კონტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 პუნქტის მოთხოვნებს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მოსამართლეს აძლევს შესაძლებლობას, გამოიტანოს გამამტყუნებელი განაჩენი ხანდაზმული დანაშაულისთვის, არღვევს განმეორებით მსჯავრდების აკრძალვის კონსტიტუციურ პრინციპს.

სადავო ნორმების საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი 273-ე მუხლის პირველი ნაწილის იმ ნორმატიული შინაარსის, რომელიც აძლევს სასამართლოს უფლებას შეცვალოს ბრალდება წინააღმდეგობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი და მე-3 პუნქტთან მიმართებით:

საქართველოს კონტიტუციის 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად: „დაცვის უფლება გარანტირებულია. ყველას აქვს უფლება სასამართლოში დაიცვას თავისი უფლებები პირადად ან ადვოკატის მეშვეობით, აგრეთვე კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში − წარმომადგენლის მეშვეობით“.

უფლების ფარგლებთან დაკავშირებით უფრო ინფორმატიულია ადამიანის უფლებათა ევროპულ კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტი, რომლის თანახმად:

„3. ყოველ პირს, რომელსაც ბრალად ედება სისხლის სამართლის დანაშაულის ჩადენა, აქვს, სულ მცირე, შემდეგი უფლებები:

a. მისთვის გასაგებ ენაზე დაუყოვნებლივ და დაწვრილებით ეცნობოს წარდგენილი ბრალდების არსი და საფუძველი;

b. ჰქონდეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობანი საკუთარი დაცვის მოსამზადებლად;

c. დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ არჩეული დამცველის მეშვეობით, ან, თუ მას არ გააჩნია საკმარისი საშუალება იურიდიული მომსახურების ასანაზღაურებლად, უფასოდ ისარგებლოს ასეთი მომსახურებით, როდესაც ამას მოითხოვს მართლმსაჯულების ინტერესები“.

დაცვის უფლება სამართლიანი სასამართლოს უფლების ფუნდამენტური უფლებრივი კომპონენტია. მიუხედავად ამ უფლების საგანგებო რეგლამენტაციისა კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტით, ის, იმავდროულად, უზრუნველყოფილია ამავე მუხლის პირველი პუნქტით, რადგან მასზე სრული და ეფექტური ხელმისაწვდომობა საბოლოოდ ყოველ საქმეზე სამართლიანი მართლმსაჯულების განხორციელების აუცილებელი წინაპირობაა. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-3 პუნქტის დარღვევა ყოველთვის იწვევს/გულისხმობს პირველი პუნქტის დარღვევასაც.

ზოგადად, დაცვის უფლების არსი იმაში მდგომარეობს, რომ „პირს, რომლის მიმართაც გარკვეული პროცესუალური ზომები ტარდება, უნდა გააჩნდეს შესაბამის პროცედურასა და მის შედეგებზე ეფექტური ზეგავლენის მოხდენის შესაძლებლობა“[38].

საკონსტიტუციო სასამართლომ განსაკუთრებული ყურადღება გაამახვილა დაცვის უფლების მნიშვნელობაზე სისხლის სამართლის პროცესში. „სისხლის სამართალწარმოებაში დაცვის უფლება, ბრალდებულისათვის მინიჭებულ სხვა საპროცესო გარანტიებთან ერთად, წარმოადგენს სახელმწიფოსა და ბრალდებულის ხელთ არსებული შესაძლებლობების დამაბალანსებელ ინსტრუმენტს. სისხლის სამართალწარმოებაში მხარეს, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სახელმწიფო, რომელიც წარმართავს გამოძიებას მის ხელთ არსებული უზარმაზარი რესურსებითა და უფლებამოსილებით, ხოლო მეორე მხრივ - ბრალდებული, რომლის შესაძლებლობები (მათ შორის ფინანსური, ადამიანური რესურსები), როგორც წესი, შეზღუდულია. აქედან გამომდინარე, სისხლის სამართლის პროცესში მხარეთა შორის არსებული ობიექტური სხვაობა კომპენსირებული უნდა იყოს დაცვის მხარისათვის მინიჭებული სხვადასხვა საპროცესო ინსტრუმენტებით იმგვარად, რომ ბრალდებული არ აღმოჩნდეს არსებითად არახელსაყრელ მდგომარეობაში ბრალდების მხარესთან შედარებით“[39]. „დაცვის უფლების გარანტირებით კონსტიტუცია მიზნად ისახავს, პირის მსჯავრდების პრევენციას უსამართლო სამართალწარმოების შედეგად. შეჯიბრებითი სამართალწარმოების ფარგლებში აღნიშნულის მიღწევა შესაძლებელია მხარეთათვის პირველ რიგში მტკიცებულებათა მოპოვების და წარდგენის მაქსიმალურად თანაბარი შესაძლებლობების მინიჭებით. სწორედ ამიტომ ბრალდებულს აქვს პირადად ან დამცველის მეშვეობით თავის დაცვის უფლება - შესაძლებლობა, გამოიყენოს როგორც ფაქტობრივი ცოდნა, ასევე სამართლებრივი დახმარება, გააჩნია ბრალდების თანასწორი უფლებები, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია, უზრუნველყოს დაცვის მხარის მიერ ბრალდებისაგან თავის დაცვის შესაძლებლობა სხვადასხვა პროცედურული ინსტრუმენტებით“[40].

დაცვის უფლებით სრულყოფილად სარგებლობის შესაძლებლობისთვის მნიშვნელოვანია როგორც კანონმდებლობით, ისე სათანადო პრაქტიკით, მთელი რიგი მოთხოვნების დაკმაყოფილება, რომელთაგან უპირატესად აუცილებელია: ბრალდებულს მისთვის გასაგებ ენაზე დაუყოვნებლივ და დაწვრილებით ეცნობოს წარდგენილი ბრალდების არსი და საფუძველი; ჰქონდეს საკმარისი დრო და შესაძლებლობა საკუთარი დაცვის მოსამზადებლად. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, და­ცვით უზრუ­ნვე­ლყოფა გუ­ლი­სხმობს „არა მხო­ლოდ ფი­ზი­კუ­რად და­მცვე­ლის ყო­ლას, არა­მედ და­ცვი­სთვის ადე­კვა­ტუ­რად მო­მზა­დე­ბის შე­სა­ძლე­ბლო­ბა­საც. ამი­ტომ კა­ნო­ნმდე­ბლობა უნდა ითვა­ლი­სწი­ნე­ბდეს მი­ნი­მა­ლურ, ამა­სთან გო­ნი­ვრულ, სა­კმა­რის დროს იმი­სა­თვის, რომ პირს ჰქო­ნდეს შე­სა­ძლე­ბლობა, და­იცვას თავი პი­რა­დად ან და­მცვე­ლის მე­შვე­ობით“[41]. დროის საკმარისობა უნდა შეფასდეს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში თითოეული საქმის სირთულის, კომპლექსურობის, ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინებით. საკუთარი დაცვის მომზადებისთვის საკმარისი შესაძლებლობები, შესაბამისი დროის გარდა, მოითხოვს ასევე საქმეში არსებულ მტკიცებულებებზე დროულ და ეფექტურ ხელმისაწვდომობას.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, ბრალად შერაცხული ქმედების კვალიფიკაციის შეცვლის დროს დაცვის უფლების განხორციელებასთან დაკავშირებით, პრობლემა შესაძლებელია დაისვას რამდენიმე სხვადასხვა კუთხით: ა) რამდენად დასაბუთებული ან თვითნებური იყო კვალიფიკაციის შეცვლა; ბ) მიეცა თუ არა ბრალდებულს შესაძლებლობა, დაწვრილებით გაცნობოდა შეცვლილი ბრალდების არსსა და საფუძველს; გ) ჰქონდა თუ არა მას საკმარისი დრო და საშუალებანი ამ შეცვლილ ბრალდებაზე დაცვის მოსამზადებლად.[42] გელენიძის საქმეზე ევროპულმა სასამართლომ ცნო ამ კუთხით კონვენციის მე-6 მუხლის მე-3 პუნქტის „ა“ – „ბ“ ქვეპუნქტების დარღვევა საქართველოს სახელმწიფოს მიერ.[43]

მამუკა ხაზარაძეს და ბადრი ჯაფარიძეს თაღლითობის ბრალის ფარგლებში არ ჰქონიათ დაცვის უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა შემდეგი გარემოებების გამო:

როგორც აღინიშნა, მოსამართლემ საქმის განხილვის დასრულების შემდეგ (სათათბირო ოთახში) გადააკვალიფიცირა ბრალდებულებისთვის ბრალად შერაცხული ქმედება (უკანონო და დაუსაბუთებელი ქონების ლეგალიზაცია) თაღლითობაზე და ისინი დამნაშავეებად ცნო სწორედ ამ დანაშაულის ჩადენაში.

ამ კონტექსტში, სასამართლო განაჩენში განმარტავს: ,,ბრალდებულების ქმედებების სწორი სამართლებრივი კვალიფიკაცია სასამართლოს პირდაპირი ვალდებულებაა, თუმცა ამ საკითხზე მსჯელობისას აუცილებელია გათვალისწინებულ იქნას ბრალდების უცვლელობის პრინციპი, რომელიც გამომდინარეობს ვალდებულებიდან, ბრალდებულს სათანადოდ და სრულად ეცნობოს ბრალდების შესახებ, ბრალდების ცვლილების ჩათვლით. ამასთან, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ადგენს, რომ ბრალდების გადაკვალიფიცირებისას, ბრალდებულს უნდა მიეცეს სათანადო დრო და საშუალება მათზე რეაგირებისთვის და ახალ ბრალდებაზე დაყრდნობით დაცვის ორგანიზებისთვის (Mattoccia v. Italy, განაცხადი no. 23969/94, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2000 წლის 25 ივლისის გადაწყვეტილება, პუნქტი 61).

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს განმარტებით, ქმედების გადაკვალიფიცირება დაცვისთვის წინასწარ განჭვრეტადია, როდესაც ქმედება ბრალდების ორგანული შემადგენელი ელემენტია (დე სალვადორ ტორესი ესპანეთის წინააღმდეგ (De Salvador Torres v. Spain), განაცხადი no. 21525/93, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 1996 წლის 24 ოქტომბრის გადაწყვეტილების პუნქტი 33; იუჰა ნუუტინენი ფინეთის წინააღმდეგ (Juha Nuutinen v. Finland), განაცხადი no. 45830/99, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2007 წლის 24 აპრილის გადაწყვეტილების პუნქტი 32).“

შესაბამისად, დაცვის უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობის შეფასებისთვის, მნიშვნელოვანია, ბრალდებულებისთვის ნებისმიერი სხვა მიზეზით იყო თუ არა/შეიძლებოდა ყოფილიყო თუ არა განჭვრეტადი საქმის თაღლითობაზე გადაკვალიფიცირების ალბათობა, რაც კანონზომიერს გახდიდა მათ მოტივაციას და მცდელობას, სასამართლოსთვის წარედგინათ აღნიშნული ბრალის (თაღლითობის) გამომრიცხავი შესაბამისი მტკიცებულებები, მოსაზრებები.

მიგვაჩნია, რომ ნორმის არაკონსტიტუციურობა განსაკუთრების მკაციოდ ჩანს ჩვენს შემთხვევაში როცა გადაკვალიფიცირებული ახალი ბრალი - თაღლითობა ხანდაზმული დანაშაულია.

მიუხედავად იმისა, რომ თაღლითობა მოსარჩელეებისთვის წარდგენილი ძირითადი ბრალის ფარგლებში წარმოადგენდა პრედიკატულ დანაშაულს, ბრალდებულებისთვის ცნობილი იყო, რომ თაღლითობისთვის გასული იყო ხანდაზმულობის ვადა, რასაც დამატებით ადასტურებდა ჯერ კიდევ გამოძიების ეტაპზე გამოტანილი დადგენილება სისხლის სამართლებრივი დევნის დაწყებაზე უარის თქმის თაობაზე ხანდაზმულობის გამო. შესაბამისად, მათ იცოდნენ, რომ ამ მუხლით გათვალისწინებული ქმედების ჩადენას არავინ ედავებოდა და ვერც მოედავებოდა, შესაბამისად, არც ახორციელებდნენ დაცვას ამ ბრალდებასთან მიმართებით. როგორც აღვნიშნეთ, ხანდაზმულ დანაშაულზე დევნის არდაწყება და პასუხისმგებლობის არდაკისრება პირის კონსტიტუციური უფლებაა, შესაბამისად, მათ ჰქონდათ კანონიერი მოლოდინი, რომ როგორიც არ უნდა ყოფილიყო მათ საქმეზე გამოტანილი განაჩენი, ის ვერცერთ შემთხვევაში ვერ იქნებოდა თაღლითობისთვის პასუხისმგებლობის დამკისრებელი. ამიტომ საქმის განხილვის განმავლობაში მათ არ ჰქონდათ საფუძველი, შესაბამისად, არც მიზეზი, მოტივაცია, დამატებით საგანგებოდ ეზრუნათ მტკიცებულებების წარდგენაზე, რომლებიც გამორიცხავდა მათ ქმედებაში თაღლითობის შემადენლობას. საქმის განხილვისას დაცვის სტრატეგია და არგუმენტები მიმართული იყო ლეგალიზაციის გამორიცხვაზე. მართალია, ლეგალიზაცია მოიცავს პრედიკატულ დანაშაულს, თუმცა, არ არის აუცილებელი, რომ პრედიკატული დანაშაული იყოს თაღლითობა. ეს შეიძლება იყოს ნებისმიერი ქმედება, რაც გულისხმობს ქონების უკანონოდ, დაუსაბუთებლად დაუფლებას. თუმცა, პროკურატურამ თავად მიუთითა რა პრედიკატულ დანაშაულად თაღლითობაზე, ავტომატურად გამორიცხა საჭიროება, ბრალდებულებს ეზრუნათ ხანდაზმული დანაშაულის (თაღლითობის გზით ქონების უკანონოდ დაუფლების ფაქტის) გამომრიცხავი მტკიცებულებების წარდგენაზე. ბრალდებულების მთელი ყურადღება მიქცეული იყო უკანონო/დაუსაბუთბელი ქონების ლეგალიზაციის შემადგენლობის გამორიცხვაზე.

რომ გამოვრიცხოთ გადაკვალიფიცირებისას ახალი ბრალის ხანდაზმულობა, რათა საკონსტიტუციო სასამართლომ არ ჩათვალოს, რომ ჩვენი აზრიტ სადაო ნორმა მხოლოდ ამ შემთხვევაში არის არაკონსტიტუციური, გავაკეთოთ დაშვება, რომ პირველი ინსტანციის და სააპელაციო სასამართლომ გააცოცხლა არა პრედიკატული თაღლითობა, რომელის ხანდაზმულობაზე იმსჯელა ბრალდებამ და გამოიტანა დევნის დაწყებაზე უარის თქმის დადგენილება, არამედ თვით ფულის გათეთრება ჩათვალა თაღლითობად. ამ შემთხვევაშიც, დაცვა არ და ვერ შეძლებდა მზად ყოფილიყო მთელი გამოძიების და სასამართლო განხილვის დროს ფულის გათეთრებად შერაცხული ბრალის სათათბირო ოთახში თაღლითობად შეცვლისთვის. პროცესის განმავლობაში თაღლითობა განიხილებოდა მხოლოდ პრედიკატის კონტექსტში და პროკურატურის ვერსიით დამთავრდა ავთანდილ წერეთელის კომპანიებში ,,თი ბი სი ბანკიდან“ სესხის ჩარიცხვით. ამის შემდეგ, პროკურატურის ბრალდებით, ფულის კონვერტაციით და მამუკა ხაზარაძესა და ბადრი ჯაფარიძესთან გადარიცხვით, იწყება ფული გათეთრების ეტაპი. რომც ჩავთვალოთ, რომ დაცვას ჰქონდა საშუალება თაღლითობაზე წარმოედგინა თავისი არგუმენტები, რადგან ის პრედიკატულ დანაშაულდ მიაჩნდა პროკურატურას, მიუხედავად ხანდაზმულობის ვადის გასვლისა, დაცვის ეს შესაძლებლობა ვრცელდებოდა მხოლოდ პროკურატურის მიერ თაღლითობად მიჩნეულ ქმედებაზე, ანუ ავთანდილ წერეთლის ანგარიშზე სესხის ჩარიცხვაზე, მაშინ როცა, სასამართლო თაღლითობას არქმევს იმ ქმედებებსაც, რომელთაც ფულის გათეთრების შემადგენელ ქმედებებად მიიჩნევდა პროკურატურა : ავთანდილ წერეთლის კომპანიების მიერ თანხის კონვერტირებას, სესხის გადარიცხვას მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის სახელზე, მამუკა ხაზარაძის და ბადრი ჯაფარიძის მიერ საზღვარგარეთ თანხის გადარიცხვისთვის მის ნაწილი უცხოურ ვალუტაში კონვერტირებას, თანხის ვალდებულების შესასრულებლად გადარიცხვას, ,,თი ბი სი ბანკის“ კაპიტალის შევსებას და ა.შ. შესაბამისად არგუმენტი, რომ დაცვას ასეთ შემთხვევაში ჰქონდა საშუალება თავი დაეცვა თაღლითობის ბრალდებისგან ასევე უსაფუძვლოა. მამუკა ხაზარაძემ და ბადრი ჯაფარიძემ არ იცოდნენ, არ შეიძლებოდა სცოდნოდათ და ვერ ექნებოდათ კანონიერი მოლოდინი, რომ ქმედების გადაკვალიფიცირება მოხდებოდა თაღლითობაზე (პირიქით, ისინი სწორედ ასეთი დაშვების შეუძლებლობაში იყვნენ დარწმუნებულები, ვინაიდან არსებობდა დევნის დაწყებაზე უარის თქმის დადგენილება). შესაბამისად, მათ მიმართ თაღლითობის ბრალდებით გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანა მოხდა ისე, რომ მათ არაფერი იცოდნენ წარდგენილი ბრალის შესახებ (მისი წარდგენის პერსპექტივა თეორიულადაც კი გამორიცხული იყო), შედეგად, არ ჰქონდათ მინიმალურად საკმარისი დრო და შესაძლებლობა, დაეცვათ თავი (წარედგინათ შესაბამისი მტკიცებულებები, არგუმენტები, მოსაზრებები) აღნიშნულ ბრალში დადანაშულებისგან.

შესაბამისად სადაო ნორმატიული აქტით გათვალისწინებული სასამართლოს უფლება გადააკვალიფიციროს ბრალდება სათათბირო ოთახში და პროცესუალური მექანიზმების არარსებობა, რომ თუკი სასამართლო სათათბირო ოთახში აღმოაჩენს რომ ბრალდება არასწორია და შეიძლება ითხოვდეს კვალიფიკაციის შეცვლას, მისცეს დაცვას დრო და საშუალება სულ მცირე გამოთქვას აზრი ახალ ბრალდებასთან დაკავშირებთ, ართმევს დაცვას უფლებას სასამართლოს გააცნოს თავის არგუმენტები, გნახორციელოს კვალიფიციური და არ ფორმალური დაცვა, რაც პირდაპირ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 31- მუხლის მესამე ნაწილით გათვალისწონებულ დაცვის უფლებას

ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ

1. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269- ე მუხლის მე-5 ნაწილის ბ) ქვეპუნქტის: ,,5.გამამტყუნებელ განაჩენს სასჯელის დანიშვნით და მისი მოხდისაგან გათავისუფლებით სასამართლო ადგენს, თუ განაჩენის გამოტანის მომენტისათვის: ბ) გასულია ამ დანაშაულისათვის სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის ვადა;“ ნორმატიული შინაარსი, რომლის მიხედვითაც პირის მიმართ შესაძლებელია გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანა დანაშაულისთვის, რომლისთვისაც გასულია სისხლისსამართლებრივი დევნის ხანდაზმულობის ვადა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-8 და მე-9 პუნქტებს და ცნობილ უნდა იქნას არაკონსტიტუცირად.

2. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი 273-ე მუხლის პირველი ნაწილის შემდეგი ნაწილის ,, ამასთანავე, განაჩენში აღნიშნული უნდა იყოს პასუხისმგებლობის შემამსუბუქებელი ან დამამძიმებელი გარემოებები, ხოლო თუ ბრალდების ნაწილი უსაფუძვლოდაა მიჩნეული ან დანაშაულის კვალიფიკაცია არასწორია – ბრალდების ბრალდებულის სასარგებლოდ შეცვლის საფუძველი და მოტივები.“ ნორმატიული შინაარსი, რომელიც აძლევს სასამართლოს უფლებას შეცვალოს ბრალდება ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებს და ცნობილ უნდა იქნას არაკონსტიტუცირად.

[1] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება N1/1/428,447,459 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 1.

[2] იქვე, II, 1.

[3] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 13 ნოემბრის გადაწყვეტილება #1/4/557,571,576 საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები - ვალერიან გელბახიანი, მამუკა ნიკოლაიშვილი და ალექსანდრე სილაგაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 51, 52.

[4] იქვე, II, 50.

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება N1/1/428,447,459 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 1.

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება N1/1/428,447,459 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 2.

[7] იქვე, II, 4.

[8] იქვე, II, 5.

[9] იქვე, II, 5.

[10] იქვე, II, 23.

[11] იქვე, II, 26.

[12] იქვე, II, 27.

[13] Venice Commission, Amicus Curiae Brief for the Constitutional Court of Georgia on the Retroactivity of Statutes of Limitation and the Retroactive Prevention of the Application of a Conditional Sentence, CDL-AD(2009)012, Opinion No. 523/2009, 16 March 2009, para. 7.

[14] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება N1/1/428,447,459 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-28.

[15] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ანთია და ხუფენია საქართველოს წინააღმდეგ“, საჩივარი N7523/10, 2020 წლის 18 ივნისი, §39.

[16] იქვე, §§ 42-43.

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის გადაწყვეტილება N1/1/428,447,459 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 25.

[18] იქვე, II, 24.

[19] იქვე, II, 22.

[20] 2016 წლის 13 აპრილის გადაწყვეტილება N3/1/633,634 საქმეზესაქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის და 269-ე მუხლის მე-5 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე, II, 28.

[21] იქვე, II, 29.

[22] იქევ,II, 26;

[23] იქვე, II, 30.

[24] იქვე, II, 32.

[25] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/7/636 საქმეზესაქართველოს მოქალაქე დავით ცინცქილაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II, 6.

[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 29 სექტემბრის გადაწყვეტილება N3/1/608,609 საქმეზესაქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე, II, 35.

[27] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 29 სექტემბრის გადაწყვეტილება N3/1/608,609 საქმეზესაქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე, II, 36.

[28] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/7/636 საქმეზესაქართველოს მოქალაქე დავით ცინცქილაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II, 5.

[29] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/7/636 საქმეზესაქართველოს მოქალაქე დავით ცინცქილაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II, 9.

[30] საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია.

[31] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/7/636 საქმეზესაქართველოს მოქალაქე დავით ცინცქილაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 13.

[32] იქვე. II, 14.

[33] იქვე. II, 15.

[34] იქვე. II, 15-16.

[35] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის გადაწყვეტილება N2/7/636 საქმეზესაქართველოს მოქალაქე დავით ცინცქილაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. II, 18.

[36] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 29 სექტემბრის №3/1/608,609 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე, II, 36.

[37] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 29 სექტემბრის გადაწყვეტილება N3/1/608,609 საქმეზესაქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 306-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე და საქართველოს უზენაესი სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 297-ე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე, II, 36.

[38] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება N1/2/503,513 საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები - ლევან იზორია და დავით-მიხეილი შუბლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 54.

[39] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 იანვრის გადაწყვეტილება N1/1/650, 699 საქმეზესაქართველოს მოქალაქეები - ნადია ხურციძე და დიმიტრი ლომიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 27.

[40] იქვე, II, 30.

[41] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება N1/3/393,397 საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები - ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II, 2.

[42] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „გელენიძე საქართველოს წინააღმდეგ“, საჩივარი 72916/10, 2019 წლის 7 ნოემბერი, §31.

[43] იქვე, §§ 34-38.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა