თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქ. კონსტიტუციის 42-ე მუხ. I ნაწილი, 89-ე მუხ. I ნაწ. „ვ“ პუნქტი;

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის მე-19 მუხ. I ნაწ. „ე“ პუნქტი; 39-ე მუხ. I ნაწ. „ა“ პუნქტი;

„საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-16 მუხლი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

1. აღნიშნული კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-18 მუხლის მოთხოვნებს, ვინაიდან:

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ; ქ. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიაში 2014 წლის 06 ივლისს გამართული წ/სასამართლო სხდომის განჩინების მიხედვით ირკვევა, რომ ნ. ლომიძის ბრალდების საქმეზე წ/სასამართლო სხდომის თავმჯდომარის მიერ გამოყენებულ იქნა სადავო ნორმა და ბრალდების მხარის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებები ცნობილ იქნა დასაშვებად, რაზე დაყრდნობითაც მოგვიანებით ქ. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის კოლეგიამ მიიღო გამამტყუნებელი განაჩენი და ნიკოლოზ ლომიძეს სასჯელის ზომად შეეფარდა 9 (ცხრა) წლით თ/აღკვეთა. ამდენად, მითითებული სადავო ნორმით პირდაპირ ირღვევა ნ. ლომიძის ფუნდამენტური უფლებები, რაც გარანტირებულია საქ. კონსტიტუციით და აღნიშნული სადავო ნორმის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა პირდაპირ ინტერესშია როგორც ნ. ლომიძის, ასევე საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებასთან;

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-7 მუხ., მე-40 მუხლის III ნაწ., 42-ე მუხლის VII ნაწ., 85-ე მუხლის III ნაწ.;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და, შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზნით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო საპროცესო ნორმის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სსსკ 219-ე მუხლის IV ნაწილის „ა“ პუნქტის თანახმად „წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე.“ მითითებული საკითხის გარკვევა ერთ–ერთი აუცილებელია წ/სასამართლო პროცესის მიზანსა და ამოცანებს შორის, რათა სასამართლოს მიერ გამოკვლეულ იქნეს, დაცული იყო თუ არა მხარეთა უფლებები და კანონის მოთხოვნები მხარეთა უფლებების უზრუნველყოფის შესახებ; მტკიცებულებათა შეკრების დროს ხომ არ დარღვეულა კანონი, თუმცა აქვე აუცილებელია, ყურადღება გავამახვილოთ იმ საკიტხზე, რომ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე მხოლოდ ფორმალურად (ამ შემთხვევაში ალბათ უპრიანი იქნება, ვიხმაროთ ტერმინი „ზედაპირულად“) ამოწმებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის საკითხს. იგი არ და ვერ ახდენს მხარეების მიერ წარდგენილი მტკიცებულებების არსებით გამოკვლევას მათი როგორც ავთენტურობისა და რელევანტურობის, ასევე უტყუარობისა და დასაშვებობის კუთხით, არამედ აღნიშნული სწორედ რომ არსებითი განხილვის სასამართლოს ამოცანებს წარმოადგენს და მხარეთა თანასწორობის პრინციპიდან გამომდინარე წ/სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს არ რჩება შესაძლებლობა, უპირატესობა მიანიჭოს რომელიმე მხარის მიერ წარმოდგენილ დოკუმენტს, თუნდაც ამით მეორე მხარის მიერ წარდგენილი მასალის კანონის დარღვევით მოპოვების ფაქტი დასტურდებოდეს, ვინაიდან თავად ამ სახის მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტი საჭიროებს გამოკვლევას ავთენტურობისა და წარმომავლობის კუთხით, რის შემდეგ მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში მას შეიძლება მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა (საქ. სსსკ. 78-ე მუხ.), ვინაიდან არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული და დადგენილი მტკიცებულებითი ძალა, არამედ მტკიცებულება უნდა შეფასდეს სისხლის სამართლის საქმესთან მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით (საქ. სსსკ მე-13 მუხ. I ნაწ., 82-ე მუხ.). ამდენად, წ/სასამართლო იძულებულია საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნოს თუნდაც ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო დოკუმენტი და მისცეს შესაძლებლობა მხარეებს და სასამართლოს საჯაროობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპით, უშუალოდ მხარეთა მონაწილეობით გამოიკვლიონ წარდგენილი მტკიცებულებები რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. აქვე აუცილებელია, ყურადღება გავამახვილოთ იმ სამწუხარო რეალობაზე, რასაც დღემდე ადგილი აქვს საერთო სასამართლოების სისტემაში საქმის განხილვისას, კერძოდ, მოსამართლეები კვლავ განაგრძობენ საქმის განხილვის დაწყებას წინასწარ შექმნილი მოსაზრებით პიროვნების ბრალეულობასთან დაკავშირებით და, როგორც წესი, წ/სასამართლო სხდომაზე სასამართლო გადაწყვეტილებებს ღებულობს არა იმისდა მიხედვით, თუ როგორია კანონმდებლობის მოთხოვნა, არამედ იმისდა მიხედვით, თუ როგორ აისახება მის მიერ მიღებული განჩინება საქმის საბოლოო შედეგზე. შესაბამისად, წ/სასამართლო, ხელმძღვანელობს რა ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით, თანასწორობის პრინციპზე მითითებით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობს იმ სახის მტკიცებულებებს, რომელთა უკანონობაზეც შეიძლება მეტყველებდეს მეორე მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტები, რითაც მხარეებს უქმნის საშუალებას, მათ მიერ მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით საქმის არსებითი განხილვისას იდავონ თავიანთი პოზიციების სისწორეზე, ამასთან, მითითებული პრაქტიკა ხელს უწყობს წ/სასამართლოსაც თავი აარიდოს მისთვის არასასურველ იმ სახის გადაწყვეტილების მიღებას, რომელმაც შეიძლება არსებითად იმოქმედოს საქმის შედეგზე და წინასწარ განაპირობოს საქმის საბოლოო ბედი.

რაც შეეხება საქმის არსებით განხილვას: მის ამოცანებს წარმოადგენს წ/სასამართლოს მიერ დაშვებული მტკიცებულებების არსებითი გამოკვლევა, როგორც მათი რელევანტურობისა და უტყუარობის, ასევე დასაშვებობის კუთხით, თუმცა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე, როდესაც ხდება მტკიცებულებათა შეფასება, სასამართლო უარს აცხადებს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ (საქ. სსსკ 72-ე მუხ.), ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებასა და დაკმაყოფილებაზე, სწორედ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ ქვეპუნქტზე მითითებით. კერძოდ, ცალკეულ შემთხვევაში, როგორც ნიკოლოზ ლომიძის საქმეში, მიუთითებს, რომ „მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ შუამდგომლობებს განიხილავს წ/სასამართლო სხდომა. შესაბამისად, არსებითი განხილვის სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ“, ხოლო სხვა შემთხვევაში საერთოდ არ აძლევს მხარეს საშუალებას, დააყენოს მსგავსი შუამდგომლობა, მოიშელიებს რა საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწ., განმარტავს, რომ მსგავსი შუამდგომლობა შეიძლება დაყენებულ იქნეს მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომაზე. მითითებული საკითხის პრობლემურობა განპირობებულია სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე „დასაშვებობასთან“ დაკავშირებით დამკვიდრებულ ტერმინოლოგიაზე, რომლის ამ ფორმით დამკვიდრება სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში შეცდომისკენ უბიძგებს კანონის გამომყენებელს, რაც საფუძველს იძლევა, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ, – რომელიც მტკიცებულებათა შეფასებისას ხელმძღვანელობს ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით და ვერ ახდენს მტკიცებულებათა არსებით გამოკვლევას მათი რელევანტურობის, უტყუარობისა და დასაშვებობის კუთხით, – საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობილი მტკიცებულება კრიტიკული შემოწმების გარეშე საფუძვლად დაედოს პირის მიმართ გამამტყუნებელ განაჩენს. რამდენადაც ირაციონალური არ უნდა იყოს, დღევანდელი სასამართლოები სწორედ რომ მითითებული ფორმით ახდენენ კანონის განმარტებას, რაც მოსამართლეს ანიჭებს თავისუფლებას, წ/სასამართლოს მიერ განჩინებით დასაშვებად ცნობილ მტკიცებულებას, რომლის უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ (საქ. სსსკ 72-ე მუხ.) ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა საქმის არსებითი განხილვისას დააფუძნოს გამამტყუნებელი განაჩენი და, რამდენადაც პარადოქსული არ უნდა იყოს, საქ. სსსკ მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ამდაგვარი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება წ/სასამართლოს მიერ საქ. სსსკ–ით დასაშვებად ცნობილ, ანუ იმ მტკიცებულებებზე, რომელთა გამოყენებაც კანონიერად არის მიჩნეული.

სწორედ მითითებული მსჯელობა არის საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის არაკონსტიტუციურობის მთავარი ინდიკატორი. სწორედ ის გარემოება, რომ სადავო ნორმის შინაარსში მოცემულია, რომ „წ/სასამართლო სხდომა განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე“ და არ არის დეფინიცირებული, რომ ამ შემთხვევაში დასაშვებობა გულისმობს მხარეების მიერ წარმოდგენილი მასალის მხოლოდ ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებობის საკითხს, იძლევა შესაძლებლობას ნორმის არაერთგვაროვანი წაკითხვის ალბათობისა და კანონის გამომყენებლის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების აპრიორად კანონიერ – „დასაშვებ მტკიცებულებად“ ცნობისთვის, ვინაიდან მიღებულია წ/სასამართლო ხსდომის მიერ განჩინება მათ დასაშვებობასთან დაკავშირებით, რაც სცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს და ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას, რადგან საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს არ რჩება უფლება, იმსჯელოს მათ კანონიერებაზე იმავე ინსტანციის სასამართლოს განჩინების არსებობის გამო, რაც, შესაბამისად, წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწ. და 42-ე მუხ. VII ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, რაც თავის არსში სწორედ იმას გულისხმობს, რომ მოსამართლეს მიეცეს საშუალება სასამართლოს ნებისმიერ სტადიაზე მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებისთვის და უკანონო მტკიცებულებებზე დაყრდნობით არ მიიღოს საბოლოო გამამტყუნებელი გადაწყვეტილება.

სამართლის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას საზოგადოებაში წესრიგის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. მის წევრებს უნდა შეეძლოთ ხელშეკრულების მეორე მხარის ქცევის პროგნოზირება, ხოლო დარღვევის შემთხვევაში განცდა იმისა, რომ იქნებიან დაცულნი. სამართლის მიზანი და დანიშნულებაა დარღვეული უფლებების აღდგენა და იგი არა მარტო ერთეულ ინდივიდს იცავს, არამედ უზრუნველყოფს სრულიად სოციალური სტრუქტურის შენარჩუნებას და საზოგადოების კანონით განმტკიცებული ინტერესების დაცვას. ამ ჭრილში აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ სამართალი იცავს ინდივიდს არა მარტო სხვა კერძო პირებისაგან, არამედ სახელმწიფოსგანაც. ასე რომ, სამართალი არის არა თვითმიზანი, არამედ მიზნის მიღწევის საშუალება და იგი არეგულირებს საზოგადოებაში მიმდინარე მოვლენებს და როდესაც კანონი კანონოდს, თითოეულ ადმაიანს აქვს კომფორტისა და უსაფრთხოების შეგრძნება. სახელმწიფოში კი უმნიშვნელოვანეს და უზენაეს კანონს კონსტიტუცია წარმოადგენს და ყველა სხვა კანონი თუ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი საზოგადოებაში სწორედ რომ კონსტიტუციურ პრინციპებს განამტკიცებენ.

სისხლის სამართლის პროცესის მთავარ მიზანს, საქართველოს კონსტიტუციიდან გამომდინარე, სწორედ რომ სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღება წარმოადგენს. სწორედ ამ მიზნით არსებობს სხვადასხვა საპროცესო გარანტიები, მათ შორის შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპი, დაცვის უფლება და ა.შ. ერთ–ერთ ასეთ ვალდებულებას კონსტიტუციური სულისკვეთებისათვის და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მიზნით, როთაც ინდივიდი გარანტირებულია ნებისმიერი სახელმწიფო მოხელის თვითნებობისგან და იცავს მას სახელმწიფოსგანაც, წარმოადგენს საქ. კონსტიტუციის 42-ე მუხლის VII ნაწილი, რომლის თანახმადაც: „კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს“, ხოლო კონსტიტუციის მე-40 მუხლის III ნაწილის თანახმად კი – „დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება წარმოადგენს სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ–ერთ საფუძველს და განამტკიცებს უდანაშაულო პირის მსჯავრდების თავიდან აცილებას. სწორედ კონსტიტუციის მითითებულ ფუძემდებლურ პრინციპს განამტკიცებს საქ. სსსკ 72-ე მუხლი, რომელიც ემსახურება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, სამართლიან სასამართლო განხილვას, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც თავის მხრივ უზრუნველყოფს საზოგადოების დაცვას სახელმწიფო ძალადობისგან. მითითებული მუხლის V ნაწილის თანახმად – „მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის საკითხს წყვეტს სასამართლო. სასამართლოს გადაწყვეტილება დასაბუთებული უნდა იყოს“. ამდენად, მითითებული მუხლის დისპოზიციიდან გამომდინარე, დაუშვებლად ცნობისთვის აუცილებელია სასამართლოს განჩინება, რაზეც საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწილიდან გამომდინარე, სავალდებულოა მხარის შუამდგომლობა, ვინაიდან მითითებული მუხლი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად, ანუ მხარის მოთხოვნის გარეშე მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას, ხოლო გამოკვლევის ბოლო სტადიას სწორედ რომ მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს. ამდენად, სწორედ მხარის შუამდგომლობის (მოთხოვნის) შემდეგ საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თავმჯდომარე, თანახმად საქ. სსსკ 72–ე მუხ. V ნაწილისა, ვალდებულია, მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება – განჩინება და ამოიღოს საქმიდან კანონის დარღვევით მიღებული მტკიცებულება, თუ ის აუარესებს ბრალდებულის სამართლებრივ მდგომარეობას.თუმცა, საქ. სსსკ 219-ე მუხლის IV ნაწ. „ა“ პუნქტის საფუძველზე წ/სასამართლო სხდომის მიერ მიღებული განჩინება მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ და მითითებული ნორმის შინაარსის თავისებური ინტერპრეტაცია, აძლევს საშუალებას პირველი ინსტანციის საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს, უარი განაცხადოს ამ სახის შუამდგომლობის განხილვაზე, ვინაიდან იმავე ინსტანციის სასამართლოს მიერ უკვე მიღებულია განჩინება სადავო მტკიცებულებათა დასაშვებობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, ფორმალურად არსებობს იმის რისკი, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იყოს იმ სახის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომელთა უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას, ვინაიდან არ იარსებებს იმ სახის სასამართლო განჩინება, რომლის არსებობაც საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილიდან გამომდინარე, სავალდებულოა „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ შეფასებისთვის, რაც სრულ წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლითა და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, საქ. კონსტიტუციის მე-40 მუხ. III ნაწ. და 42-ე მუხლის VII ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებისა და სახელმწიფოს იმ მთავარ პოზიტიურ ვალდებულებასთან, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დატრდნობით; სცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას, რაც მიუღებელია კონსტიტუციის სულისკვეთებოისათვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს. თუმცა, რომც დავუშვათ იმის თეორიული შესაძლებლობა, რომ მხარეთა დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ, სასამართლო სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასებს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხს, მოახდენს საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილის მოთხოვნის უგულებელყოფას და, საქართველოს კონსტიტუციის პრონციპებიდან გამომდინარე, ამორიცხავს კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებებს და არ გაამახვილებს ყურადღებას საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტით წ/სასამართლო სხდომის მიერ მიღებულ განჩინებაზე, – მსგავსი მსჯელობაც კი ვერ უზრუნველყოფს დაცვის საკმარის გარანტიებს, ვინაიდან მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს, მით უფრო, ზემოთ აღწერილი სამწუხარო რეალობის გათვალისწინებით, როდესაც მოსამართლეები საქმის განხილვას იწყებენ წინასწარ შექმნილი მოსაზრებით პიროვნების ბრალეულობასთან დაკავშირებით. აქვე აუცილებლად ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი მთლიანად მორგებულია ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტზე, რომელთა შემადგენლობაშიც, კანონის იმპერატიული მოთხოვნებიდან გამომდინარე, აკრძალულია იურისტის ყოფნა. ამდენად, მოსამართლისგან განსხვავებით, რომელმაც თეორიულად შეიძლება დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერება, ნაფიცი მსაჯულები მოკლებულნი არიან მსგავს შესაძლებლობას იმ მარტივი მიზეზით, რომ ისინი იურისტები არ არიან, რაც გაუმართლებლად ზრდის იმის რისკს, რომ სასამართლოს – ნაფიც მსაჯულთა ვერდიქტი გამოტანილ იქნეს კანონის დარღვევით მოპოვებული, იურიდიული ძალის არმქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციურ პრინციპებთან და ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი, რომელიც გარკვეულწილად სამართლიანი სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღების გარანტიას წარმოადგენს, სრულებით კარგავს აზრს და პირიქით, სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის საპირისპირო მექანიზმად გვევლინება.

1999 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებულ იქნა „ადამიანის უფლებათა და ძირიტად თავისუფლებათა დაცვის“ ევროპული კონვენცია, რომელიც გახდა საქართველოს კანონმდებლობის ნაწილი და შესაბამისი ასახვაც ჰპოვა საქართველოს კონსტიტუციაში. კერძოდ კი: საქართველოს კონსტიტუციის მე–7 მუხლის თანახმად, „სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდულნი არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით.“ „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ კონვენციის მე-6 მუხლით კი გარანტირებულია სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება, რომლის ერთ–ერთ ძირითად ელემენს წარმოადგენს შეჯიბრებითობის პრინციპი, რომელიც დეფინიცირებულია საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილში – „სამართალწარმოება ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე“. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2014 წლის 23 მაისის 3/1/574 გადაწყვეტილებაში ნათლად არის მითითებული, შეჯიბრებითობის პრინციპის დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს საქმის ზეპირი განხილვა: „საქმის ზეპირი მოსმენა ითვალისწინებს რა მხარეთა უშუალო მინაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვამ მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით. სწორედ ეს გზა წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრებითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან, საბოლოო ჯამში უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას.“ როგორც სისხლის, ისე სხვა პრინციპის მთავარი მიზანია, უზრუნველყოს პროცესის მხარე შესაძლებლობით, გაეცნოს, აზრი გამოთქვას და თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, აგრეთვე დაარწმუნოს სასამართლო თავისი პოზიციის სისწორეში, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავის დასაბუთებულ გადაწყვეტილებაში, როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში. შეჯიბრებითობის პრინციპი უკავშირდება სამართლიანი სასამართლოს უფლების სხვა გარანტიებსაც – მოწინააღმდეგე მხარის მტკიცებულებების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლებას, საკმარისი დროისა და შესაძლებლობის ქონას დაცვის მოსამზადებლად და დაცვის უფლებას, პირადად ან დამცველის მეშვეობით მოწინააღმდეგე მხარის მოწმეების დაკითხვის და საკუთარი მოწმეების გამოძახებისა და თანაბარ პირობებში დაკითხვის უფლებას, დასაბუთებული სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების უფლებას და ა.შ. (საქ. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2015 წლის 29 სექტემბრის N3/1/608,609 გადაწყვეტილება). წარმოდგენილ სარჩელში მითითებული სადავო ნორმის შინაარსი და მისი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკა კი წინააღმდეგობაში მოდის ზემოთ მითითებულ პრინციპთან და ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მხრიდან სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზების ვალდებულებას. კერძოდ კი, როგორც ზემოთ მივუთითებ, ცალკეულ შემტხვევებში საქმის არსებითი განხილვის სასამართლო საერთოდ არ აძლევს მხარეს საშუალებას, დააყენოს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ შუამდგომლობა, მოიშველიებს რა საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწილს, განმარტავს, რომ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, მსგავსი შუამდგომლობა შეიძლება დაყენებულ იქნეს მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომაზე, ვინაიდან საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწილიდან გამომდინარე, „მხარეებმა შუამდგომლობა შეიძლება დააყენონ ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე“, ხოლო, როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტი ადგენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე მხარეთა მიერ შუამდგომლობების წ/სასამართლო სხდომაზე დაყენების პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევას და დადგენილ წესს.

ზემოთ მითითებული პრინციპის უხეში დარღვევა ხდება მაშინაც, როცა სასამართლო მართალია არ ზღუდავს მხარის უფლებას შუამდგომლობის დაყენების თაობაზე, თუმცა კვლავ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტზე მითითებით უარს აცხადებს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ მსჯელობაზე და დასაბუთებული განჩინების (გადაწყვეტილების) მიღებაზე.

აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციითა და საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს განხილვის უფლება არ გამორიცხავს სახელმწიფოსა და სამართლის ინტერესებიდან გამომდინარე ცალკეული ფუნდამენტური უფლებების შეზღუდვას, მათ შორის დაცვის უფლების, შეჯიბრებითობის პრინციპის და ა.შ., რაც ავტომატურ რეჟიმში არ იწვევს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების დარღვევას. ასეთ შემთხვევაში სახელმწიფოს აკისრია ვალდებულება, მსგავსი შეზღუდვა დაბალანსებულ და კომპენსირებულ იქნეს მისი საპირწონე სხვა პოზიტიური ვალდებულებებით, რაც საბოლოო ჯამში უზრუნველყოფს სამართლიან და კანონიერ სასამართლო განხილვას. ამ ჭრილში საინტერესოა სასამართლოს წარმომადგენელთა მოსაზრება შენარჩუნებულ ბალანსსა და საბოლოო გადაწყვეტილების კანონიერებასთან მიმართებით. მათი პოზიციით – „საქმის არსებითი განხილვის დროს, როგორც პირველი ინსტანციის, ისე სააპელაციო ინსტანციის სასამართლო სამართლებრივად მოკლებულია შესაძლებლობას, სწორედ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დასაშვებობასთან დაკავშირებით. არსებითი განხილვის სასამართლო უკვე იკვლევს დაშვებულ მტკიცებულებებს და აფასებს, შეიძლება თუ არა ის დაედოს საფუძვლად გამამტყუნებელ ან გამამართლებელ განაჩენს.“ მათივე მოსაზრებით, მართალია, საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლე არ ახდენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის შეფასებას და აღნიშნული მთლიანად მინდობილია წ/სასამართლო სხდომაზე, თუმცა არ არსებობს უკანონო მტკიცებულების საფუძველზე სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების რისკი, ვინაიდან საქ. სსსკ 259-ე მუხ. I და II ნაწილების თანახმად, „სასამართლოს განაჩენი უნდა იყოს კანონიერი, დასაბუთებული და სამართლიანი. სასამართლოს განაჩენი კანონიერია, თუ იგი გამოტანილია საქ. კონსტიტუციის, ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა კანონების მოთხოვნათა დაცვით, რომელთა ნორმებიც გამოყენებული იყო სისხლის სამართლის პროცესში.“ ამდენად, მართალია სასამართლო პრაქტიკით იზღუდება მხარის უფლება, საქმის არსებითი განხილვისას შუამდგომლობით მოითხოვოს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხის გარკვევა, თუმცა აღნიშნული შეზღუდვა დაბალანსებულია სასამართლოს იმ პოზიტიური ვალდებულებით, რაც გულისხმობს, რომ სასამართლომ არ გაიზიაროს კანონმდებლობის დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულება, წინააღმდეგ შემთხვევაში მიღებული განაჩენი უკანონოდ ჩაითვლება.

სწორედ მითითებული მსჯელობაც ცხადყოფს საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის შინაარსისა და მისი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკის ანტიკონსტიტუციურობას, ვინაიდან მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთლსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს, მით უფრო ზემოთ აღწერილი გარემოებების გათვალისწინებით და ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ხოლო რაც შეეხება სასამართლოს განაჩენის კანონიერებას: ა) განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, თუ მოსამართლე დაეყრდნო სსსკ–ით დასაშვებად ცნობილ, ანუ იმ მტკიცებულებებს, რომელთა გამოყენებაც კანონიერად არის მიჩნეული; ბ) სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით მტკიცებულებების დასაშვებობა მოწმდება წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე. სსსკ–ის 239-ე მუხლის საფუძველზე არსებითი სასამართლო განხილვის ეტაპზე დამატებითი ახალი მტკიცებულებების წარმოდგენის შემთხვევაშიც კი სასამართლო მიკლებულია აღნიშნული მტკიცებულებების დასაშვებობის შესახებ მსჯელობის შესაძლებლობას და ამოწმებს მხოლოდ ასეთი მტკიცებულებების სასამართლო განხილვაზე დაშვების საკითხს; გ) საკითხი დამატებით აქტუალობას იძენს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის შემთხვევებთან მიმართებით. თუ სასამართლოს განაჩენის დადგენისას სსსკ 259-ე მუხლზე დაყრდნობით შეუძია არ გაითვალისწინოს ცალკეული მტკიცებულებები, ანალოგიურ შესაძლებლობას სსსკ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსთან მიმართებით არ ითვალისწინებს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის N2/2/579 გადაწყვეტილება). შესაბამისად, თუ მტკიცებულება წ/სასამართლო სხდომის მიერ ცნობილ იქნადასაშვებად საქმის არსებითი განხილვისათვის, თავისუფლად შეიძლება დაედოს საფუძვლად გამამტყუნებელ განაჩენს, მიუხედავად იმისა, საქმისწ არსებითი განხილვისას დადასტურდა თუ არა მისი რელევანტუროობა, დასაშვებობა და უტყუარობა. ამასთანავე, მსგავსი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება წ/სასამართლოს მიერ კანონიერად მიჩნეულ მტკიცებულებებზე. ამდენად, ფორმალურად არსებობს იმის საშიშროება, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იყოს იმ სახის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომელთა უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას.

შესაბამისად, მითითებული გარემოებები ცხადყოფს, რომ შეჯიბრებითობის პრინციპის შეზღუდვა (მოცემულ შემთხვევაში მხარის უფლება, სასამართლოს წინაშე დააყენოს შუამდგომლობა, აზრი გამოთქვას და თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავისი დასაბუთებული გადაწყვეტილებით, როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში და ა.შ.) ვერ კომპენსირდება სახელმწიფოს ამ პოზიტიური ვალდებულებით, რაც აკისრია სასამართლოს საქ. სსსკ 259-ე მუხლიდან გამომდინარე და ზემოაღწერილი სასამართლო პრაქტიკა გაუმართლებლად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს. ასევე საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა დასაშვებობისა და კანონიერების შემოწმების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლოსთვის ვერ უზრუნველყოფს იმ ბალანსს, რაც დაცულ უნდა იქნეს საჯარო ინტერესის განხორციელებასა (დამნაშავის დასჯა) და სასამართლოს მიერ კანონიერი აგდაწტვეტილების მიღების ვალდებულებას შორის, რის გამოც გაუმართლებლად იზრდება იმის რისკი, რომ სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს იურიდიული ძალის არმქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც ასევე გაუმართლებლად ზრდის უდანაშაულო ადამიანის მსჯავრდების რისკსაც. შესაბამისად, არაგონივრულია იმ ადამიანების მოსაზრება, რომლებიც თვლიან, რომ „საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის, შეიძლება გამართლებული იყოს წ/სასამართლო პროცესის მიზნისა და ამოცანების მიღწევით“, ვინაიდან მტკიცებულებატა არსებითი გამოკვლევა, მათ შორის კანონიერების შემოწმებაც, წარმოადგენს საქმის არსებითი განხილვის ამოცანებს, რაც თავის მხრივ არის საშუალება საქმეზე სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის მისაღწევად, ხოლო მოქმედი პრაქტიკით დამკვიდრებული წესი გაუმართლებლად ზრდის სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიუღებლობის რისკს. სწორედ მითითებული მიზნის მიღწევისა და სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზების მიზნით მხარეს უნდა მიეცეს საშუალება, მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე დააყენოს შუამდგომლობა საქ. სსსკ 72-ე მუხლის თანახმად საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს წინაშე მტკიცებულებათა კანონიერების შეფასების თაობაზე, რათა დაარწმუნოს სასამართლო საკუთარი არგუმენტების სისწორეში და გავლენა მოახდინოს სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაზე, რაც ასევე ხელს უწყობს სასამართლოს, განახორციელოს სამართლიანი სასამართლო პროცესი, სამართლებრივი და ფაქტობრივი გარემოებების ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევით საქმეზე საბოლოო ჯამში მიიღოს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება, ხოლო, როგორც ზემოტ აღინიშნა, სადავო ნორმის იმ ფორმით არსებობა, რა სახითაც მოცემულია დღეის მდგომარეობით და მისი გამოყენების პრაქტიკა სასამართლოს უტოვებს შესაძლებლობას, წ/სასამართლო სხდომაზე მითითებით შეზღუდოს მხარის ზემოთ მითითებული და საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლების ჭრილში ასევე ყურადღებაა გასამახვილებელი ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოს ფუნქციებზე. სამართლებრივი სასამართლო განხილვის უფლება მოიცავს კანონის უზენაესობის პრინციპსაც, რომლის ერთ–ერთ ფუნდამენტურ ასპექტს წარმოადგენს სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი, რაც სხვა კომპონენტებთან ერთად გულისხმობს იმას, რომ როდესაც სასამართლო საბოლოოდ იმსჯელებს რაიმე საკითხზე, მისი გადაწყვეტილება აღარ უნდა დადგეს კითხვითი ნიშნის ქვეშ. სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი ნიშნავს პატივისცემას res judicata–ს პრინციპისადმი, ანუ გადაწყვეტილების საბოლოობის პრინციპისადმი. თუმცა გადაწყვეტილების გადასინჯვაზე ზემდგომი სასამართლოების უფლებამოსილება გამოყენებულ უნდა იქნეს სწორედ იმისთვის, რომ გამოსწორდეს ქვედა ინსტანციებისა და მართლმსაჯულება შეცდომები და ნაკლოვანებები, დაცული იქნეს ადამიანის ფუნდამენტური უფლებები და მიღწეულ იქნეს სისხლის სამართლის პროცესის მთავარი მიზანი – საქმეზე მიღებულ იქნეს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება. მაგრამ დღევანდელი ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებიც მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმების კუთხით მიუთითებენ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტზე და განმარტავენ, რომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოები ისევე, როგორც საქმის არსებითი განხილვის სასამართლო, მოკლებულია შესაძლებლობას იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ და ისინი ამოწმებენ მხოლოდ საბოლოო განაჩენის კანონიერებას. ხოლო როგორც ზემოთ უკვე აღვნიშნე, საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის დღევანდელი რედაქცია და მისი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკა იძლევა საშუალება გამამტყუნებელ განაჩენს საფუძვლად დაედოს იმ სახის მტკიცებულებები, რომელთა უკანონობაც და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხიც გამოიკვეთა საქმის არსებითი განხილვისას და ასეთ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით გამოტანილი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება იმ სახის მტკიცებულებებზე, რომელთა გამოყენებაც სსსკ–ით კანონიერად არის მიჩნეული. შესაბამისად, ფაქტია, რომ, ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერაც არა და ვერ ხერხდება, სადავო ნორმის გამოყენების დღევანდელი პრაქტიკიდან გამომდინარე, დაშვებული შეცდომების გამოსწორება და დარღვეული უფლებების აღდგენა.

ყოველივე ზემოთ მითითებულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სსს კოდექსით მკაცრად დადგენილი წესები სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში განამტკიცებენ საქართველოს სულისკვეთებისათვის არსებულ სხვადასხვა საპროცესო ვალდებულებებს, რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ მხოლოდ და მხოლოდ ინსტრუმენტს საქმეზე სამართლიანი სასამართლო განხილვისა და სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის მისაღწევად, ყოვლად აბსურდული და ალოგიკურია კანონის გამომყენებლის მიერ იმაზე აპელირება, რომ წესი, რომელიც გამორიცხვის მიზნის მიღწევას – მოცემულ შემთხვევაში საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის – შეიძლება გამართლებული იყოს ამ მიზნის მიღწევის საშუალების დაცვით.

საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტით არსებული ნორმის შინაარსი ასევე პრობლემას ქმნის საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწილთან და 25-ე მუხ. II ნაწილთან მიმართებაში. მითითებული ნორმები სისხლის სამართლის პროცესში განამტკიცებს სამართალწარმოების შეჯიბრებითი მოდელის ელემენტებს და თავისებურად გამიჯნავს პროცესის მონაწილეთა როლებს. ინკვიზიციური პროცესისგან განსხვავებით, სადაც მოსამართლე აღჭურვილია უფლებამოსილებით, საკუთარი ინიციატივით გამოიკვლიოს საქმესთან დაკავშირებული გარემოებები, შეჯიბრებითი მოდელის ფუნდამენტურ ნიშანს წარმოადგენს მოსამართლის ნეიტრალურობის პირობებში სასამართლოში ჭეშმარიტების დამტკიცების ფუნქციის მხარეთა ინიციატივისთვის მინდობა. შეჯიბრებითი პროცესი დაფუძნებულია რწმენაზე, რომ სათანადოდ მომზადებული და დაინტერესებული მხარეები სასამართლოს წარუდგენენ საკმარის ინფორმაციას და არგუმენტებს, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია შექმნას პროცესუალური საფუძველი, რათა დაცვის და ბრალდების მხარეებს შეეძლოთ თანაბრად დაიცვან თავიანთი პოზიციები სასამართლოს წინაშე, მოსამართლე კი უნდა ასრულებდეს მიუკერძოებელი არბიტრის როლს და განთავისუფლებული იყოს დაცვის და ბრალდების ელემენტებისაგან. სწორედ ამ პრინციპიდან გამომდინარე საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწილი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად დაცვის ხელშემწყობ თუ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას. მტკიცებულებათა წარდგენა მხოლოდ მხარეთა კომპეტენციაა, ხოლო საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწ. თანახმად მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში დოკუმენტს მტკიცებულებითი ძალა აქვს, თუ ცნობილია მისი წარმომავლობა და იგი ავთენტურია, ანუ იმისთვის, რომ დოკუმენტს მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა, საკმარისი არ არის მხოლოდ მისი წარმომავლობისა და ავთენტურობის დადასტურება, რაც მხოლოდ საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზეა შესაძლებელი, არამედ აუცილებელია სასამართლოს წინაშე არსებობდეს მხარის მოთხოვნა (შუამდგომლობა) ამ დოკუმენტისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების თაობაზე, რაც შესაბამისად პროცესუალურ გარანტიას ქმნის საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხ. III ნაწილით გარანტირებული შეჯიბრებითობის პრინციპისათვის, ვინაიდან საქ. სსსკ 93-ე მუხ. თანახმად მოთხოვნის (შუამდგომლობის) დაყენების შემდეგ მოწინააღმდეგე მხარეს ეძლევა საშუალება, გამოთქვას თავისი მოსაზრება, გამოხატოს პოზიციები და ა.შ.

აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ შეჯიბრებითი მოდელი არ გამორიცხავს, რომ მხარეთა მოთხოვნით სასამართლოების შეზღუდვის წესიდან არსებობდეს გამონაკლისები და შესაძლებელია არსებობდეს რიგი საკითხებისა, რომლებიც სისხლის სამართლის საქმის განმხილველმა სასამართლომ საკუთარი ინიციატივით და მხარეთა მოთხოვნის მიუხედავად უნდა შეამოწმოს, თუმცა მინიმუმამდე უნდა იქნეს დაყვანილი პრობლემების წარმოშობის შესაძლებლობა მხარეთა და, განსაკუთრებით, დაცვის მხარის უფლებასთან მიმართებით ინფორმირებული იყოს მის წინააღმდეგ არსებული ბრალდების ან მტკიცებულების შესახებ და მხარის უფლებასთან გააცნოს სასამართლოს თავისი მოსაზრება საქმისთვის მნიშვნელოვან ყველა საკითხზე. მოცემული სადავო ნორმა კი არასწორი, დღეს დამკვიდრებული ინტერპრეტაციის შემთხვევაში, საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს უტოვებს საფუძველს, მიუთითოს წ/სასამართლო სხდომაზე და მის მიერ დოკუმენტების, როგორც უკვე დასაშვებ მტკიცებულებად ცნობის განჩინებაზე, რომელიც თავის მხრივ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დოკუმენტის ან ნივთიერი მტკიცებულების დასაშვებობასთან დაკავშირებით ხელმძღვანელობს საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწილის მე-2 წინადადებით: „დოკუმენტი ან ნივთიერი მტკიცებულება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ მხარეს შეუძლია მოწმედ დაკითხოდ პირი, რომელმაც მოიპოვა/შექმნა იგი ან/და რომელთანაც ინახებოდა სასამართლოში წარდგენამდე“, რითაც სასამართლო გასცდება მხარეთა პოზიციებს მტკიცებულებათა წარმოდგენისა და გამოკვლევის ფარგლებში და წ/სასამართლო სხდომის განჩინებაზე დაყრდნობით მიანიჭებს დოკუმენტს მტკიცებულებით ძალას, როგორც ნიკოლოზ ლომიძის ბრალდების საქმეში. ასეთ შემთხვევაში სასამართლო მნიშვნელოვნად არღვევს შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაფუძნებულ ბალანსს, ზღუდავს მხარის უფლებას, გამოხატონ თავიანთი პოზიციები როგორც საკუთარი ისე მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე და საქმესთან დაკავშირებულ გარემოებებზე, რაც სასამართლოს არა არბიტრად, არამედ დაცვის ან ბრალმდებლის მხარედ აქცევს, აღნიშნული კი მიუღებელია კონსტიტუციის სულისკვეთებისთვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს.

ამრიგად, მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლოს რჩება საშუალება კანონის თავისებური ინტერპრეტაციის შემთხვევაში მოახდინოს იმაზე აპელირება, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ უკვე მტკიცებულებად დაშვებულ დოკუმენტს ხელმეორედ მტკიცებულებით ძალას ვერ მიანიჭებს და მას ავტენტურობისა და წარმომავლობის გამოკვლევის შემდეგ ავტომატურად ენიჭება მტკიცებულებითი ძალა. აღნიშნული კი სცდება კონსტიტუციურ პრინციპებს და, გარდა საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწ. და 78-ე მუხ. I ნაწილისა, წინააღმდეგობაში მოდის საქ. სსსკ მე-13 მუხ. I ნაწ. და 82-ე მუხ. I და II ნაწილებთან, რომელტა თანახმადაც არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული მტკიცებულებითი ძალა (თუნდაც იგი წ/სასამართლოს მიერ დაშვებულ იქნეს საქმის არსებითი განხილვისათვის), არამედ ყველა მტკიცებულება უნდა შეფასდეს მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. სწორედ აღნიშნულის შემდეგ, როდესაც დადასტურდება მისი წარმომავლობა და ავთენტურობა, მხარის მოთხოვნის (შუამდგომლობის) შემთხვევაში სასამართლო უფლებამოსილია მიანიჭოს მას მტკიცებულებითი ძალა, რა დროსაც შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაყრდნობით, მოწინააღმდეგე მხარეს უნდა შეუქმნას იმის შესაძლებლობა, რომ გამოთქვას ტავისი აზრი და თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, რაც თავის მხრივ ემსახურება სამართლიან სასამართლო განხილვას და წარმოადგენს საქმეზე სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღების საშუალებას.

ამდენად, საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის დრევანდელი რედაქცია და მისი ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მხარეებს ანიჭებს უფლებას მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დააყენონ შუამდგომლობა მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე, ხოლო საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებს უტოვებს უფლებას მასზე მითითებით უარი განაცხადონ „დაუშვებელ“, ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის ან/და დოკუმენტისათვის ან ნივთიერი მტკიცებულებებისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების საკითხების გადასაწყვეტად, მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს და მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ამდენად, კანონი უნდა ითვალისწინებდეს სახელმძღვანელო ნორმებს, რომლებიც უზრუნველყოფს პირის დაცვას სახელმწიფოსაგან და რომლებიც უფლებამოსილ პირს შესაძლებლობას მისცემს, გადაწყვეტილება მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით მიიღოს, და რომ სისხლისსამართლებრივი დევნისას, ისევე, როგორც მართლმსაჯულების განხორციელებისას, ზოგადად, სახელმეიფო შებოჭილი უნდა იყოს მკაფიოდ ფორმულირებული საკანონმდებლო ნორმებით, რომლებიც მინიმუმამდე დაიყვანს თვითნებობის ან შეცდომების საფრტხეს. ამ ჭრილში აუცილებელია საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს მიეცეს უფლება მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტით შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხი, განჩინებით იმსჯელოს „დაუშვებელ მტკიცებულებათა“ ცნობის საკითხზე, რაც თავის მხრივ ხელს შეუწყობს სამართლიანი სასამართლო პროცესის განხორციელებას და სახელმწიფოს იმ პოზიტიური ვალდებულების რეალიზებას, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი დაფუძნებული იყოს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ უტყუარ მტკიცებულებებზე. მსგავსი უფლება უნდა მიენიჭოს ასევე ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებსაც, რათა ეფექტურად შეძლონ თავიანთი ვალდებულების შესრულება და მართლმსაჯულების განხორციელების დროს ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორება. „კანონმდებლობის ფუნქციას სწორედ უს წარმოადგენს, რომ განსაზღვროს მტკიცებულებათადასაშვებობის წესი, ხოლო სასამართლოების ფუნქციას მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს“ (Shenk v. Switzerland, 1988 წ.).სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება, სამართლიანი სასამართლო განხილვის ჭრილში ბრალდების მხარეს აკისრებს ვალდებულებას, საკმარისი მტკიცებულებები ძალადობისა და ზეწოლის გარეშე მოიპოვოს, პატივი სცეს დაცვის უფლებას და უზრუნველყოს მტკიცებულებათა შეკრებისას შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპის დაცვა, ხოლო სასამართლომ ყარი უნდა განაცხადოს ფუნდამენტური უფლებების დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულებების გათვალისწინებაზე მათი არასარწმუნოობიდან გამომდინარე (Gocmen v. Turqey, 2006 წ.; Harutyunyan v. Armenia, 2007 წ.), რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზანს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან ცალსახად სახეზე ვგაქვს საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტთან მიმართებაში დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკის ანტიკონსტიტუციურობა, რაც წინააღმდეგობაში მოდის საქ. კონსტიტუციის მე-7 მუხ.; 40-ე მუხ. III ნაწ.; 42-ე მუხ. VII ნაწ. და 85-ე მუხ. III ნაწ.–ით გარანტირებულ და დაცულ უფლებებთან, რასაც ემატება ამ პრობლემის მასშტაბურობაც, გთხოვთ, ანტიკონსტიტუციურად ცნოთ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რაც საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლეს თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებსაც აძლევს საშუალებას, უარი განაცხადონ მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებასა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხის გადაწყვეტაზე ან/და დოკუმენტებისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭებაზე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა