კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია უფლებამოსილი სუბიექტების მიერ, კერძოდ, მოსარჩელეებს წარმოადგენენ  იურიდიული პირები ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლების და მონიტორინგის ცენტრი“ და ა(ა)იპ „ერთობა 2013“, რომლებიც ოფიციალური წყაროდან ინფორმაციის მიღებით არიან დაინტერესებული და რომელთა ოფიციალური წყაროებიდან ინფორმაციის მიღებაზე კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება, როგორც ეს სარჩელშია დასაბუთებული, უშუალოდ ირღვევა სადავო ნორმების მოქმედების შედეგად. იმის მიუხედავად, რომ კონსტიტუციის მუხლი სიტყვასიტყვით მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეებზე უთითებს, საკონსტიტუციო სასამართლო პრაქტიკის თანახმად, ის ანალოგიურად ეხება ნებისმიერი პირის, მათ შორის იურიდიული პირის უფლებას გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებებში დაცულ ოფიციალურ ინფორმაციას.[1] 

სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია, ვინაიდან საკითხი ეხება აღნიშნული ნორმების წინააღმდეგობას საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლთან. ოფიციალური დოკუმენტების ხელმისაწვდომობასთან დაკავშირებული საკითხების კანონქვემდებარე აქტით მოწესრიგების 41-ე მუხლის ფორმალურ მოთხოვნასთან შესაბამისობის შემოწმება მხოლოდ საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებას წარმოადგენს. ამასთან, არ არსებობს სუბსიდიურობის პრობლემა, რადგან ინფორმაციის საჯაროობისა და ხელმისაწვდომობის მარეგულირებელი სხვა ზემდგომი ნორმების (საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონი) კონსტიტუციურობა სადაო არ არის, გასაჩივრებულ მთავრობის დადგენილებაზე მსჯელობა კი საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ ნორმებისგან დამოუკიდებლად შეუძლია.

საკონსტიტუციო სასამართლო მიჯნავს ნორმების კანონიერებისა და კონსტიტუციურობის შეფასების საკითხებს. სასამართლოს განმარტებით, „საკონსტიტუციო სასამართლო შეზღუდულია ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის შეფასებით, რაც პრინციპულად განსხვავდება კანონიერების პრობლემის გადაწყვეტისგან. [....] ზემდგომი აქტისთვის უპირატესობის მინიჭების გზით სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის აღიარების შემთხვევაში, სასამართლო არსებითად იმსჯელებს არა სადავო ნორმის შინაარსზე, არამედ მოუწევს ზემდგომი აქტის კონსტიტუციურობის შეფასება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის ვერც ზემდგომი აქტის არსებობით გაამართლებს სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობას. ამით კი საკონსტიტუციო სასამართლო გასცდება სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებს - იმსჯელებს არა სადავო ნორმაზე, არამედ მის ზემდგომ ნორმაზე, რომლის კონსტიტუციურობის გარკვევას მოსარჩელე მას არ სთხოვს, გარდა ამისა ასეთი პრაქტიკის დაშვების შემთხვევაში, საკონსტიტუციო სასამართლო დაივალდებულებს თავს, ყველა საქმეზე შეაფასოს სადავო ნორმის და განსაკუთრებით კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტების კანონიერება - ზემდგომ აქტებთან შესაბამისობა, რაც საერთო სასამართლოების კომპეტენციაა და შესაბამისად, გამოიწვევს კომპეტენციათა აღრევას.” ამასთანავე, სასამართლო აღნიშნავს, რომ განსხვავებულია საკონსტიტუციო სასამართლოში და საერთო სასამართლოში უფლების დაცვის შედეგები. საკონსტიტუციო სასმართლო არაკონსტიტუციურ აქტს ძალადაკარგულად აცხადებს, მაშინ როდესაც საერთო სასამართლოში პირს შეუძლია მოითხოვოს აქტის როგორ ძალადაკარგულად, ისე ბათილად ცნობა.[2] 

საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის გადაწყვეტილებაშიც კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე საკონსტიტუციო სასამართლომ კანონთან შესაძლო შეუსაბამობის მიუხედავად იმსჯელა (გადაწყვეტილების 23-ე პარაგრაფი). განსახილვევ საქმეზეც ზემდგომი საკანონმდებლო აქტები არ უზღუდავენ მოსარჩელეებს კონსტიტუციის 41-ე მუხლით აღიარებულ ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლებას.  ზემდგომი საკანონმდებლო აქტებით აღიარებული საფუძვლების გარდა გასაჩივრებული ნორმით  შეზღუდვის დამატებითი, ბლანკეტური საფუძველია შემოტანილი.

ამ დრომდე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უმსჯელია კონკრეტულად ამ სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხთან დაკავშირებით. თუმცა საკონსტიტუციო სასამართლომ კანონით რეგულირების არარსებობის გამო არაკონსტიტუციურად ცნო კანონქვემდებარე აქტით დაწესებული შეზღუდვა კონსტიტუციის 41-ე მუხლით გარანტირებულ უფლებასთან კავშირში. უფრო კონკრეტულად, 2017 წლის 27 მარტის გადაწყვეტილებით საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ შეაფასა „ფუნდამენტური კვლევებისათვის სახელმწიფო სამეცნიერო გრანტების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2011 წლის 16 თებერვლის #84 დადგენილების მე-9 მუხლის მე-4 პუნქტი იმ საფუძვლით, რომ აღნიშნული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი, რომელზეც საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის საკითხის მოწესრიგების უფლებამოსილება არც ერთ საკანონმდებლო აქტს არ გადაუცია, არღვევდა კონსტიტუციის 41-ე მუხლით განსაზღვრული უფლების შეზღუდვის ფორმალურს კრიტერიუმს  კანონით რეგულირების აუცილებლობის თაობაზე.[3] შესაბამისად, განსახილვევ საქმეზე გასაჩივრებულ კანონქვემდებარე აქტზე შესაბამისი უფლებამოსილების დელეგირების არარსებობის დადგენის შემდგომ, საქმე გვექნება იდენტურ სამართლებრივ გარემოებებზე, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ მოსარჩელის სასარგებლოდ ერთხელ უკვე გადაწყვიტა. 

სასამართლო წყვეტს პრობლემას და თუ ის სხვა ნორმებშიც მეორდება, ამ ნორმებს სასამართლოს გადაწყვეტილების შედეგად ეცლება ნორმატიული შინაარსი. შესაბამისად, კანონმდებლობაში იდენტური შინაარსის და პრობლემის გამომწვევი ნორმის (ნორმების) შენარჩუნების შემთხვევაში, ის გადაწყვეტილების უგულებელმყოფელ და დამძლევ ნორმად ჩაითვლება.[4] 

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25- ე მუხლის 4¹ პუნქტისა და საკონსტიტუციო სასამართლო პრაქტიკის შესაბამისად, სადავო ნორმის „დამძლევ ნორმად“ მიჩნევა - მისი არსებითი განხილვის გარეშე არაკონსტიტუციურად ცნობა, ნორმათა შორის არსებითი შინაარსობრივი მსგავსების შემთხვევაშია დასაშვები, როდესაც სადავო ნორმა სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, იწვევს იმავე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას, შეიცავს უფლების მზღუდავ მსგავს სამართლებრივ  საშუალებებს და იდენტურ სამართლებრივ შედეგს იწვევს. სასამართლო ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში აფასებს, არის თუ არა სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსი შინაარსის, სადავო ნორმის მიზანმიმართულების, მასში გამოხატული კანონმდებლის ნებისა და სამართლებრივი საშუალებების გათვალისწინებით. შინაარსობრივ მსგავსებასთან გვექნება საქმე, არა მხოლოდ მაშინ, როდესაც ნორმა სიტყვასიტყვით იმეორებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის შინაარსს, არამედ მაშინაც, როდესაც სადავო ნორმაში მოცემული წესი არსებითად მსგავსი სამართლებრივი შედეგის მომტანია.[5]

სადავოდ გამხდარი ნორმა, მართალია განსხვავებულ სამართლებრივ ურთიერთობაში (შრომითი ურთიერთობის კონტექსტში), თუმცა არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, საჯარო დაწესებულებებში არსებულ ოფიციალურ ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვას აწესებს კანონქვემდებარე ნორმის საფუძველზე, რომელზეც ანალოგიურად არ მომხდარა საკითხის მოწესრიგების უფლებამოსილების დელეგირება საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის საკითხის მარეგულირებელი საკანონმდებლო აქტების, კერძოდ ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსისა და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის, არც თავად კანონქვემდებარე აქტის მიღების საფუძვლად მითითებული საკანონმდებლო აქტების მიერ.

ამდენად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25- ე მუხლის 4¹ პუნქტის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია განმწესრიგებელ სხდომაზე გამოიტანოს განჩინება სადავო აქტის  საქმის არსებითად განხილვის გარეშე ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ. თუ საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ არაკონსტიტუციურად ცნობილ და სადაო ნორმებს შორის შინაარსობრივი მსგავსება საკმარისი არ არის ან/და არსებობს სხვა ფაქტობრივი ან სამართლებრივი გარემოებები, რომლებიც სადავო ნორმის ხელახალი შეფასების საფუძველს / წინაპირობას ქმნის, ქვემოთ მოცემული დასაბუთება ცხადყოფს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობის საფუძვლებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმისგან დამოუკიდებლად მსჯელობის შემთხვევაშიც.  

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებული სასარჩელო სააპლიკაციო ფორმის მიხედვით, ხელმოწერილია მოსარჩელე პირების მიერ და სრულად შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დადგენილ მოთხოვნებს.

მსგავსი შინაარსის კონსტიტუციური სარჩელის წარდგენისთვის კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელის შეტანის ვადას, რის გამოც არ არსებობს არც ამ საფუძვლით სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი.

საქმეს თან ერთვის საკონსტიტუციო სასამართლოში კონსტიტუციური სარჩელის წარდგენისთვის გათვალისწინებული სახელმწიფო ბაჟის გადახდის დამადასტურებელი ქვითრები.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით („ა“-„ზ“ ქვეპუნქტებით) განსაზღვრული არცერთი საფუძველი.

მოსარჩელე პირების განმარტებით, გასაჩივრებული სადავო ნორმებით ხდება ჩარევა საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლით აღიარებულ ძირითად უფლებაში.

კონსტიტუციის მე–41 მუხლით დაცულ სფეროში ჩარევის დასაბუთება:

მოსარჩელე ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლების და მონიტორინგის ცენტრმა“ 2016 წლის 22 იანვარს მიმართა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შრომის პირობების ინსპექტირების დეპარტამენტს და მოითხოვა საჯარო ინფორმაცია შპს „ჯორჯიან მანგანეზში“ შრომის პირობების სახელმწიფო მონიტორინგის ფარგლებში განხორციელებული შემოწმების შედეგების შესახებ, კერძოდ დეპარტამენტის მიერ შემოწმების შედეგად გამოვლენილი დარღვევებისა და გაცემული რეკომენდაციების თაობაზე. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს 2016 წლის 2 თებერვლის წერილით მოსარჩელეს უარი ეთქვა დასახელებული საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე გასაჩივრებული სადავო ნორმის 2015 წლის 5 თებერვლის #38 დადგენილებით დამტკიცებული „შრომის პირობების მონიტორინგის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის  საფუძველზე. მოცემული ნორმის თანახმად, მონიტორინგის შედეგად შედგენილი ანგარიშები/დასკვნები და რეკომენდაციები არასაჯაროა. აღსანიშნავია, რომ ანალოგიურად არის ფორმულირებული შრომის პირობების ინსპექტირების 2016 და 2017 წლების სახელმწიფო პროგრამების გასაჩივრებული ნორმებიც, კერძოდ მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტები (დანართი #1). საჯარო ინფორმაციაზე წვდომის შესაძლებლობა არასამთავრობო ორგანიზაციას ამავე კანონქვემდებარე აქტზე დაყრდნობით მიღებული უარის ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოში გასაჩივრების შემდგომაც არ მიეცა (დანართი #2).

მოსარჩელე ა(ა)იპ „ერთობა 2013-მა“ 2017 წლის 8 თებერვლის (განცხადების N13158) წერილით მიმართა საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტროს შრომის პირობების ინსპექტირების დეპარტამენტს და მოითხოვა საჯარო ინფორმაცია მათივე დამსაქმებლის შპს „თბილისის სატრანსპორტო კომპანიის“ მეტრო სადგურებში შრომის პირობების სახელმწიფო მონიტორინგის ფარგლებში განხორციელებული შემოწმების შედეგად მიღებული რეკომენდაციების შესახებ. საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს 2017 წლის 15 თებერვლის წერილით მოსარჩელეს უარი ეთქვა დასახელებული საჯარო ინფორმაციის გაცემაზე კვლავ გასაჩივრებული სადავო ნორმის 2015 წლის 5 თებერვლის #38 დადგენილებით დამტკიცებული „შრომის პირობების მონიტორინგის სახელმწიფო პროგრამის“ მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის  საფუძველზე (დანართი #3). როგორც უკვე ავღნიშნეთ, ანალოგიური რეგულირებაა მოცემულ 2016 და 2017 წლების სახელმწიფო პროგრამებშიც. ასეთ ინფორმაციაზე წვდომის შესაძლებლობა მოსარჩელეს ამავე კანონქვემდებარე აქტზე დაყრდნობით მიღებული უარის ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოში გასაჩივრების შემდგომაც არ მიეცა (დანართი #4).

კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს დაინტერესებული პირებისთვის სახელმწიფო დაწესებულებებში დაცული ოფიციალური დოკუმენტების გაცნობის უფლებას. კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისათვის საჯარო დაწესებულებად უნდა განვიხილოთ ორგანიზაცია, რომელიც ემსახურება სახელმწიფო ამოცანების შესრულებას, ახორციელებს საჯარო უფლებამოსილებას.

საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა სახელმწიფო ხელისუფლების ანგარიშვალდებულების და ეფექტიანობის უზრუნველყოფის საშუალებაა, რაც თავის მხრივ კონსტიტუციით განმტკიცებული ღია მმართველობის, სახალხო სუვერენიტეტის, დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს[1] პრინციპების გამოხატულებას წარმოადგენს.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, დემოკრატიული სახელმწიფო, შესაბამისად სახალხო სუვერენიტეტი გულისხმობს ხალხის მმართველობას, მონაწილეობას არა მარტო ხელისუფლების ფორმირებაში, არამედ მის განხორციელებაში, რისთვისაც ინსტრუმენტალურად მნიშვნელოვანია სახელმწიფო დაწესებულებების საქმიანობაზე ზედამხედველობის შესაძლებლობა ოფიციალურ ინფორმაციაზე წვდომის გზით.[2]

საკონსტიტუციო სასამართლო მათ შორის სახელმწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებაზეც საუბრობს, შექმნას შესაბამისი გარანტიები, რათა შესაძლებელი გახდეს საჯარო საკითხებზე დაინტერესებული პირების ინფორმირებულობა.[3] ასეთი პოზიტიური ვალდებულების შესაბამისად, კონსტიტუცია განსაკუთრებულ წესრიგს ამყარებს მოცემულ უფლებაში ჩარევის დასაშვებობისთვის. საჯარო მმართველობაზე ზედამხედველობის განხორციელების მნიშვნელობიდან გამომდინარე,  საჯარო დაწესებულებებში არსებულ ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვის სამართლებრივ საფუძვლად კონსტიტუცია მხოლოდ საკანონმდებლო აქტს მოიზრებს. თავის მხრივ, საკანონმდებლო საფუძვლად ჩაითვლება კანონქვემდებარე აქტიც, რომელზეც საკითხის რეგულირების უფლებამოსილება კონკრეტულ საკანონმდებლო აქტის საშუალებით არის დელეგირებული (თუ კონსტიტუცია სახელდებით არ მიუთითებს უფლებამოსილების დელეგირების აკრძალვას).[4] 

მოცემულ შემთხვევაში მთავრობის გასაჩივრებული დადგენილებები შრომის, ჯანმრთელობის და სოციალური დაცვის სამინისტროს შესაბამისი უწყების მიერ შრომის პირობების ინსპექტირების შედეგად დამუშავებულ ინფორმაციის - დასკვნების/ანგარიშების/რეკომენდაციების დამსაქმებლისთვის წარდგენას ითვალისწინებს, თუმცა დასაქმებულების და სხვა დაინტერესებული პირებისთვის მათ გასაჯაროებას გამორიცხავს უალტერნატივოდ, მასში შეტანილი ინფორმაციის მიუხედავად.

ცხადია, სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული და სახელმწიფო ამოცანების განმახორციელებელ სამინისტროში თავმოყრილი ნებისმიერი ფორმის ინფორმაციის სრული სპექტრი, მათ შორის შრომის პირობების მონიტორინგის საფუძველზე შედგენილი ანგარიშები/დასკვნები და რეკომენდაციები საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლით გათვალისწინებულ საჯარო დაწესებულებებში არსებულ ოფიციალურ ინფორმაციას წარმოადგენს.[5] შესაბამისად, გასაჩივრებული დებულებებით გათვალისწინებული ინფორმაციის დახურვა გულისხმობს დაინტერესებული პირებისათვის 41-ე მუხლით გათვალისწინებულ ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვას, რაც კონსტიტუციის ფორმალური მოთხოვნის საფუძველზე მხოლოდ საკანონმდებლო აქტით იქნებოდა დაშვებული (გასაჩივრებული ნორმების კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მატერიალურ მოთხოვნებთან შესაბმისობის ნაწილში, მათ შორის საკანონმდებლო აქტით უფლების შეზღუდვის თანაზომიერებაც შესაძლოა გამხდარიყო საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი).

საკანონმდებლო ხელისუფლების კონსტიტუციურსამართლებრივი შეზღუდვა გულისხმობს, რომ ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით. 41-ე მუხლთან მიმართებით კონსტიტუცია ფორმალურ დონეზე გამორიცხავს ადმინისტრაციული ორგანოს (საკანონმდებლო ორგანოს ნაცვლად) გადაწყვეტილების საფუძველზე საჯარო დაწესებულების საზოდოებრივი კონტროლის შეზღუდვას.[6]

მოცემულ შემთხვევაში ოფიციალური ინფორმაციის საჯაროობის საკითხი რეგულირებულია ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გამოცემული სადაო დადგენილებებით, ამდენად არ არის მოწესრიგებული უშუალოდ კანონით.  ამასთან, როგორც ეს ქვემოთ წარმოდგენილი დასაბუთებიდან გამომდინარეობს, კანონით არ მომხდარა საკითხის მოწესრიგების უფლებამოსილების დელეგირებაც.

ინფორმაციის საჯაროობისა და ხელმისაწვდომობის მარეგულირებელი ნორმები საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსსა და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონში არის მოცემული. ადმინისტრაციული კოდექსი საჯარო დაწესებულებებში არსებულ ყველა ინფორმაციას ხელმისაწვდომად მიიჩნევს, თუკი მისი გაცემა კანონით არ არის შეზღუდული (ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 28-ე მუხლის პირველი ნაწილი). ფიზიკური პირის მაიდენტიფიცირებელი, პერსონალური მონაცემების ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა ექვემდებარება „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის რეგულირებას. არც ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი და არც, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონი არ ითვალისწინებს შრომის პირობების ინსპექტირების შედეგად დამუშავებული ოფიციალური ინფორმაციის გასაჯაროება/გასაიდუმლოების რეგულირების უფლებამოსილების გადაცემას საქართველოს მთავრობისათვის.

სახელმწიფო დაწესებულებებში არსებულ ოფიციალურ დოკუმენტებზე ხელმისაწვდომობის საკითხის მოწესრიგების უფლებამოსილების დელეგირებას არც ის საკანონმდებლო აქტები ახდენენ, რომლებიც საქართველოს მთავრობის სადაო დადგენილებებებში მათი მიღების საფუძვლად არის მითითებული (შესაბამისად „საქართველოს 2015 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“, „საქართველოს 2016 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“, „საქართველოს 2017 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის შესახებ“ საქართველოს კანონები, ასევე საქართველოს ორგანული კანონი ,,შრომის კოდექსი“).

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე დგინდება, რომ არც ერთი საკანონმდებლო აქტი არ გადასცემს საქართველოს მთავრობას სადავო ნორმით გათვალისწინებული საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის შეზღუდვის უფლებამოსილებას.

ვინაიდან სადავო რეგულირება განსაზღვრულია არა კანონით, არამედ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით –და სახეზე არ არის პარლამენტის მიერ აღნიშნული საკითხის მოწესრიგების თაობაზე უფლებამოსილების მთავრობისთვის დელეგირება, იგი ვერ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილ ფორმალურ კრიტერიუმს უფლების შეზღუდვის კანონით დადგენის აუცილებლობის თაობაზე.

შესაბამისად, საქართველოს მთავრობის  შესაბამისი დადგენილებების გასაჩივრებული დებულებები  („შრომის პირობების მონიტორინგის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2015 წლის 5 თებერვლის #38  დადგენილების მე-3 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის სიტყვა „არასაჯარო ....“; „შრომის პირობების ინსპექტირების 2016 წლის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 18 იანვარის #19 დადგენილების მე-3 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის სიტყვა „არასაჯარო ....“; „შრომის პირობების ინსპექტირების 2017 წლის სახელმწიფო პროგრამის დამტკიცების შესახებ საქართველოს მთავრობის 2016 წლის 29 დეკემბერის #627დადგენილების მე-3 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის სიტყვა „არასაჯარო..) არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

გასაჩივრებული ნორმის კონსტიტუციის 41-ე მუხლის ფორმალურ მოთხოვნებთან შეუსაბამობის გამო, მოსარჩელეები საჭიროდ არ მიიჩნევენ მის კონსტიტუციის იმავე მუხლის მატერიალურ მოთხოვნებთან შესაბამისობის საკითხის ამომწურავად განხილვას.

თუმცა აღსანიშნავია,  რომ გასაჩივევრებული ნორმებით კონსტიტუციის ფორმალური მოთხოვნების დარღვევასთან დაკავშირებით საკონსტიტუციო სასამართლოს უარყოფითი დასკვნის შემთხვევაშიც, რჩება სადავო ნორმების მატერიალური არაკონსტიტუციურობის პრობლემა.

კონსტიტუციის 41-ე მუხლის შინაარსობრივ მოთხოვნებთან სადავო ნორმების შეფასებისას მნიშვნელოვანია საჯარო დაწესებულების საქმიანობაზე ზედამხედველობის მომეტებული ინტერესი, როდესაც საკითხი დასაქმებული პირების სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისთვის მნიშვნელოვან შრომით პირობებს ეხება. შრომითი უსაფრთხოების დაცვასთან მიმართებით სახელმწიფო დაწესებულებებისადმი მოქალაქეების ნდობის შენარჩუნება  სწორედ რომ მათი საქმიანობის ამსახველი ანგარიშების და დასკვნების გაცნობით არის შესაძლებელი. ერთი მხრივ, დასაქმებულებისთვის ასეთ საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა სახელმწიფოს საქმიანობის ზემადხედველობის საშუალებაა და სახელმწიფო მონიტორინგის ეფექტიანობის შეფასებისთვის არის მნიშვნელოვანი, მეორე მხრივ, კი უშუალოდ დასაქმებულების სიცოცხლესა და ჯანმრთელობაზე მოქმედი ფაქტორების შესახებ ინფორმაციის მოპოვების საშუალებას წარმოადგენს. ეს კი სახელმწიფო დაწესებულებების ასევე დამსაქმებლის ანგარიშვალდებულების ზრდის წინაპირობაა.

ამდენად, სამუშაო ადგილზე სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისთვის არსებულ მდგომარეობაზე არსებულ საჯარო ინფორმაციაზე წვდომა მნიშვნელოვანია საჯარო დაწესებულებების საზოგადოებრივი კონტროლის, ღია მმართველობის, სახალხო სუვერენიტეტის განხორციელების თვალსაზრისით. ამის გარდა, ასეთ ინფორმაციაზე წვდომა განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს კომპანიაში დასაქმებული პირებისთვის, რადგან არსებული ინფორმაცია მათ სამუშაო გარემოს შეეხება, რომელიც ყოველდღიურად მათი სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისთვის შეიძლება შეიცავდეს რისკებს.  ასეთი ინტერესი გათვალისწინებულია მათ შორის საქართველოს შრომის კოდექსის 35-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, რომელიც დამსაქმებელს აკისრებს სრული, ობიექტური და გასაგები ინფორმაციის მიწოდების ვალდებულებას იმ ფაქტორების შესახებ, რომლებიც მოქმედებს დასაქმებულის სიცოცხლესა და ჯანმრთელობაზე. ინფორმაციის თავისუფლების დაცვის პოზიტიური ვალდებულების შესრულების მიზნით და სიცოცხლესა და ჯანმრთლებასთან დაკავშირებულ ინფორმაციაზე წვდომის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, სახელმწიფო კანონმდებლობის საშუალებით ცდილობს უფლების დაცვის გარანტიების ჰორიზონტალურ გავრცელებას მათ შორის კერძოდ დამსაქმებლებზე. იმ პირობებში, როდესაც სახელმწიფო კერძო პირებს აკისრებს კონკრეტული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის ვალდებულებას, ცხადია ის ასეთი ვალდებულების დაკისრებითვე აღიარებს ასეთ ინფორმაციაზე წვდომის უზრუნველყოფის სახელმწიფო ვალდებულებას, რომლისთვის გვერდის ავლაც ბლანკეტური/ავტომატური შეზღუდვით დაუშვებელია.

ამ პირობებში, სათანადო დასაბუთების გარეშე სახელმწიფოს მიერ სწორედ დასაქმებულების დაცვის მიზნით მოპოვებული ინფორმაციის სრული გასაიდუმლოება არცერთი საჯარო ინტერესის მიღწევასთან არ არის რაციონალურ კავშირში, ხოლო ასეთი კავშირის დადგენის შემთხვევაშიც მისი ბლანკეტურობის გამო არ წარმოადგენს უფლების ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას.

კონსტიტუციის 41-ე მუხლით გათვალისწინებული უფლების დაცვა მისი შეზღუდვის საფუძვლების მაქსიმალური ლიმიტირების გზით ხდება, რაც სახელმწიფო დაწესებულებებში დაცულ ინფორმაციაზე წვდომის თვითნებური შეზღუდვის თავიდან აცილების ინტერესით არის განპირობებული. ოფიციალური ინფორმაციის გასაიდუმლოებაზე კონსტიტუციური დაცვის გარანტიის (ფორმალური მოთხოვნის) გვერდის ავლით  მიღებული მთავრობის დადგენილების რეგულირება კონსტიტუციით დაუშვებელი ბლანკეტური შეზღუდვის მაგალითია. ამავე დროს, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა ადგენს, საჯარო დაწესებულებებში დაცულ ინფორმაციაზე წვდომის კანონით შეზღუდვის ამომწურავ კონსტიტუციის 41-ე და 24-ე მუხლში ჩამოთვლილ საფუძვლებს.[7] განსახილველ შემთხვევაში, იმის გარდა, რომ ინფორმაციის გასაიდუმლოება ადმინისტრაციული ორგანოს დისკრეციაზეა მინდობილი, თავად კანონქვემდებარე აქტის რეგულირება წარმოადგენს უალტერნატივო შეზღუდვას, რომელიც კონსტიტუციით უფლების შეზღუდვის არცერთ საფუძველს არ/ვერ უკავშირდება. კონსტიტუციური წესრიგი ოფიციალურ ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვას საგამონაკლისოდ ხედავს და მას კონკრეტულ ლეგიტიმურ მიზნებს უსადაგებს. საპირისპიროდ, კანონქვემდებარე აქტი არათუ თითოეულ შესაძლო შეზღუდვას უდგება ინდივიდუალურად, და ცდილობს ინფორმაციის თავისუფლების პრეზუმციის დაცვას, არამედ მეორე მხარეს საჯარო ინტერესის არსებობის მიუხედავად, წინასწარ გამორიცხავს ინფორმაციის გასაჯაროებას.