კახი სამხარაძე, მიხეილ შარაშიძე, თამთა კაჭახიძე, გიგა სოფრომაძე და სხვები (სულ 12 მოსარჩელე) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

დოკუმენტის ტიპი	კონსტიტუციური სარჩელი
ნომერი	N1859
კოლეგია/პლენუმი	II კოლეგია - მანანა კობახიძე,
ავტორ(ებ)ი	კახი სამხარაძე, მიხეილ შარაშიძე, თამთა კაჭახიძე, გიგა სოფრომაძე, სხვები
თარიღი	8 აპრილი 2025

თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

სადავო ნორმა	კონსტიტუციის დებულება
,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის ,,ზ“ ქვეპუნქტის სიტყვები: ,,ან „ე“ ქვეპუნქტით”; ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 78-ე მუხლის პირველ პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი: „ე) საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე.“ ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები : ,,ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადას.” ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82- ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის სიტყვები : ,, ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტის შემდეგ ამ დაწესებულების ხელმძღვანელის თანამდებობაზე განწესებული პირის უფლებამოსილების დაწყებისთანავე.” ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82- ე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები: ,,ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით, მეორე მხარისთვის 1 თვით ადრე შეტყობინების ფარგლებში წყდება” და იმავე პუნქტის სიტყვები : ,, ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით,” ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 126¹ -ე მუხლის მე-2¹ პუნქტი: ,,გარდამავალ პერიოდში საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებზე ვრცელდება ამ კანონით გათვალისწინებული ის ნორმები, რომლებიც საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს. გარდამავალ პერიოდში საჯარო სამართლის იურიდიული პირების პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელებსა და მათ მოადგილეებზე ვრცელდება ამ კანონით გათვალისწინებული ის ნორმები, რომლებიც ამ კანონის 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ პირებთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს.“	საქართველოს კონსტიტუცციის 25- მუხლის პირველ პუნქტი ,,საქართველოს ყოველ მოქალაქეს აქვს უფლება დაიკავოს ნებისმიერი საჯარო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საჯარო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით.” საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მულის პირველი პუნქტი ,,ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.” საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი ,,ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.”
,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის პირველი პუნქტი: „. საჯარო დაწესებულება ვალდებულია ყველა იერარქიული რანგის თანამდებობაზე მომუშავე მოხელე შეაფასოს 6 თვეში ერთხელ, „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესისა და პირობების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის დადგენილებით დამტკიცებული მოხელის შეფასების წესის შესაბამისად.“; ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მე-9 და მე-10 პუნქტები: „9. საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი უფლებამოსილია მოხელის შეფასების შედეგები შეცვალოს ამ მოხელის შეფასების განხორციელებიდან 1 თვის ვადაში. 10. მოხელის ამ მუხლის მე-3 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შედეგით შეფასების შემთხვევაში მას დაუკავდება თანამდებობრივი სარგოს 20% მისი მომდევნო შესაფასებელი პერიოდის დაწყებამდე.“ ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-2 პუქტი ,,მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გასაჩივრება არ იწვევს სადავო აქტის მოქმედების შეჩერებას. საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის შესახებ გადაწყვეტილების გასაჩივრება, საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის პროცესში ან/და ამ პროცესთან დაკავშირებით მიღებული რომელიმე გადაწყვეტილების გასაჩივრება არ აჩერებს მის მოქმედებას.” ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-3 პუნქტის ბოლო წინადადება : ,,ეს პუნქტი არ ვრცელდება საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაზე.“; ,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-6 პუნქტი: ,,საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად სამსახურიდან გათავისუფლებული პირის საჩივრის/სარჩელის სრულად ან ნაწილობრივ დაკმაყოფილება არ იწვევს სამსახურში მის აღდგენას. ამ შემთხვევაში მას ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და კომპენსაცია 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. ამასთანავე, აღნიშნული პირი მისი თანხმობით ჩაირიცხება მოხელეთა რეზერვში.“.	საქართველოს კონსტიტუციის 25- მუხლის პირველ პუნქტი ,,საქართველოს ყოველ მოქალაქეს აქვს უფლება დაიკავოს ნებისმიერი საჯარო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საჯარო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით.” საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მულის პირველი პუნქტი ,,ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.” საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი ,,ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.”

სადავო ნორმა

კონსტიტუციის დებულება

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის ,,ზ“ ქვეპუნქტის სიტყვები: ,,ან „ე“ ქვეპუნქტით”;

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 78-ე მუხლის პირველ პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი:

„ე) საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე.“

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები : ,,ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადას.”

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82- ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის სიტყვები : ,, ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტის შემდეგ ამ დაწესებულების ხელმძღვანელის თანამდებობაზე განწესებული პირის უფლებამოსილების დაწყებისთანავე.”

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82- ე მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები: ,,ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით, მეორე მხარისთვის 1 თვით ადრე შეტყობინების ფარგლებში წყდება”

და იმავე პუნქტის სიტყვები : ,, ხოლო იმავე პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში − შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით,”

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 126¹ -ე მუხლის მე-2¹ პუნქტი:
,,გარდამავალ პერიოდში საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებზე ვრცელდება ამ კანონით გათვალისწინებული ის ნორმები, რომლებიც საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს. გარდამავალ პერიოდში საჯარო სამართლის იურიდიული პირების პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელებსა და მათ მოადგილეებზე ვრცელდება ამ კანონით გათვალისწინებული ის ნორმები, რომლებიც ამ კანონის 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ პირებთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს.“

საქართველოს კონსტიტუცციის 25- მუხლის პირველ პუნქტი

,,საქართველოს ყოველ მოქალაქეს აქვს უფლება დაიკავოს ნებისმიერი საჯარო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საჯარო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით.”

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მულის პირველი პუნქტი

,,ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.”

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი

,,ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია.”

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის პირველი პუნქტი: „. საჯარო დაწესებულება ვალდებულია ყველა იერარქიული რანგის თანამდებობაზე მომუშავე მოხელე შეაფასოს 6 თვეში ერთხელ, „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესისა და პირობების შესახებ“ საქართველოს მთავრობის დადგენილებით დამტკიცებული მოხელის შეფასების წესის შესაბამისად.“;

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მე-9 და მე-10 პუნქტები:

„9. საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი უფლებამოსილია მოხელის შეფასების შედეგები შეცვალოს ამ მოხელის შეფასების განხორციელებიდან 1 თვის ვადაში.

10. მოხელის ამ მუხლის მე-3 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შედეგით შეფასების შემთხვევაში მას დაუკავდება თანამდებობრივი სარგოს 20% მისი მომდევნო შესაფასებელი პერიოდის დაწყებამდე.“

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-2 პუქტი

,,მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გასაჩივრება არ იწვევს სადავო აქტის მოქმედების შეჩერებას. საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის შესახებ გადაწყვეტილების გასაჩივრება, საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის პროცესში ან/და ამ პროცესთან დაკავშირებით მიღებული რომელიმე გადაწყვეტილების გასაჩივრება არ აჩერებს მის მოქმედებას.”

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-3 პუნქტის ბოლო წინადადება : ,,ეს პუნქტი არ ვრცელდება საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაზე.“;

,,საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-6 პუნქტი:

,,საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად სამსახურიდან გათავისუფლებული პირის საჩივრის/სარჩელის სრულად ან ნაწილობრივ დაკმაყოფილება არ იწვევს სამსახურში მის აღდგენას. ამ შემთხვევაში მას ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და კომპენსაცია 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. ამასთანავე, აღნიშნული პირი მისი თანხმობით ჩაირიცხება მოხელეთა რეზერვში.“.

საქართველოს კონსტიტუციის 25- მუხლის პირველ პუნქტი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მულის პირველი პუნქტი

,,ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.”

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

· საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი წინადადება - „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“;

· საქართველოს კონსტიტუციის 60-ე მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი - „საკონსტიტუციო სასამართლო ორგანული კანონით დადგენილი წესით:

ა) ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით.“ ;

· საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი - (საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის ან კონსტიტუციური წარდგინების საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს)

„საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან მიმართებით მიღებული ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის საკითხი“ ;

· ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე და 31¹ მუხლები;

· ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი -

(საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ) „საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი;”

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

წარმოდგენილი კონსტიტუციური სარჩელი, ფორმითა და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

● სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ:

1. კახი სამხარაძე არის საჯარო მოხელე და იგი არის საქართველოს პრეზიდენტის ადმინისტრაციის თანამშრომელი, რომელსაც პირდაპირ ეხება და მომავალში შეიძლება შეეხოს ის სადავო დებულებები, რომლებიც არის გასაჩივრებული.

2. მიხეილ შარაშიძე არის სახალხო დამცველის აპარატის თანამშრომელი, რომელიც სადავო კანონის ამოქმედების შემდგომ არის ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული

3. თამთა კაჭახიძე იყო საჯარო მოსამსახურე, რომელიც დასაქმებული იყო თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან რეორგანიზაციის საფუძველზე.

4. გიგა სოფრომაძე იყო დასაქმებული თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძველზე.

5. თინათინ კიკნაველიძე იყო საჯარო მოსამსახურე, რომელიც დასაქმებული იყო თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან რეორგანიზაციის საფუძველზე.

6. ჯაბა ქარელი იყო საჯარო მოსამსახურე, რომელიც დასაქმებული იყო თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან რეორგანიზაციის საფუძველზე.

7. ნინო დანელია არის საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სსიპ-სახელმწიფოს სერვისების განვითარების სააგენტოს თანამშრომელი და მოქმედი საჯარო მოსამსახურე რომელსაც ეხება და შეიძლება შეეხოს სადავო კანონი.

8. მეგი კაციტაძე დასაქმებული იყო საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს სსიპ - იუსტიციის სახლში იურიდიული დეპარტამენტის უფროსის თანამდებობაზე და სადავო ცვლილებებით იგი ჩაითვალა ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირად და სადავო კანონის ამოქმედებიდან ერთ თვეში განთავისუფლდა სამსახურიდან.

9. ეკა ბურდილაძე იყო საჯარო მოსამსახურე, რომელიც დასაქმებული იყო თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან რეორგანიზაციის საფუძველზე.

10. ანნა კომლაძე იყო საჯარო მოსამსახურე, რომელიც დასაქმებული იყო თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან რეორგანიზაციის საფუძველზე.

11. თამარი მახარაშვილი იყო დასაქმებული თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან შრომითი ხელშეკრულების შეწყვეტის საფუძველზე.

12. სალომე მაჭარაშვილი იყო საჯარო მოსამსახურე, რომელიც დასაქმებული იყო თბილისი მერიაში და განთავისუფლდა მერიიდან რეორგანიზაციის საფუძველზე.

● სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

● სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, გარდა პირველი სასარჩელო მოთხოვნისა და აღნიშნულ საკიტხთან დაკავშირებით იხ. შუმადგომლობა სადავო ნომრების არაკონსტიტუციურად ცნობის თაობაზე;

● სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით;

კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის;

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. პრობლემის არსი

2024 წლის 4 დეკემბერს, დაინიცირდა ქართული ოცნების წევრების საკანონმდებლო ინიციატივა,[1] რომელიც „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებებს ითვალისწინებდა და რომელიც, დაჩქარებული წესით, იმავე წლის 13 დეკემბერს იქნა მიღებული (შემდგომში, 13 დეკემბრის ცვლილებები). საგულისხმოა, რომ ამ საკანონმდებლო ცვლილებების ინიცირებას წინ უსწრებდა ევროკავშირის წევრობაზე მოლაპარაკების გახსნის 2028 წლამდე გადავადებასთან დაკავშირებით საჯარო მოხელეების მიერ გავრცელებული საპროტესტო პეტიციები.

აღნიშნული საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად: (1) შეიცვალა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის სამართლებრივი სტატუსი. კერძოდ, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის თანამდებობაზე განწესებული პირები, ამ ცვლილებათა საფუძველზე, ჩაითვალნენ ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირებად. შესაბამისად, მათზე აღარ ვრცელდება „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონით გათვალისწინებული საჯარო მოხელის უვადოდ დანიშვნის წესი და სამსახურიდან უსაფუძვლოდ განთავისუფლების სამართლებრივი გარანტიები; (2) განსხვავებულად მოწესრიგდა საჯარო დაწესებულებაში განხორციელებული რეორგანიზაციის საფუძველზე მოხელის განთავისუფლების წესი, სახელდობრ, გაუქმდა მობილობა და ის სამართლებრივი გარანტიები, რომლებიც მოხელისთვის ხელმისაწვდომი იყო, მისი რეორგანიზაციის საფუძვლით განთავისუფლების შემთხვევაში; და ბოლოს, (3) შეიცვალა მოხელის შეფასების წესები. კერძოდ, წლის განმავლობაში მოხელე, ერთის ნაცვლად, შეფასდება ორჯერ; უარყოფითი შეფასების შემთხვევაში, კანონმა ასევე გაითვალისწინა ხელფასის 20% დაქვითვა მომდევნო 6 თვის განმავლობაში, ხოლო, დაწესებულების ხელმძღვანელს კი უფლება მიენიჭა, 1 თვის განმავლობაში შეცვალოს მოხელის შეფასება.

საგულისხმოა, რომ საჯარო მოხელეთა ზემოაღნიშნულ პროტესტთან დაკავშირებით, სადავო ცვლილებების ინიცირებამდე ერთი დღით ადრე, 2024 წლის 3 დეკემბერს, მთავრობის კანცელარიაში გამართულ პრესკონფერენციაზე, ირაკლი კობახიძემ, მათ შორის, შემდეგი შინაარსის განცხადება გააკეთა: „თვითწმენდის პროცესი ძალიან საინტერესოდ წარიმართა და ყველა მოქმედებაზე იქნება სათანადო რეაგირება კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის შესაბამისად. გასული დღეების განმავლობაში, უცხოურმა აგენტებმა და მათმა პატრონებმა გამოიყენეს ბოლო რესურსი, რაც ჰქონდათ დარჩენილი, მათ შორის მათ გამოიყენეს ბოლომდე საჯარო სამსახურში არსებული რესურსი. ამ რესურსის გამოყენება მათ შეეძლოთ ამ გაზაფხულზეც ან წინა გაზაფხულზე, ან 2022 წლის ივნისშიც, თუმცა ხედავდით, რომ გარკვეულ რესურსებს იტოვებდნენ და ბოლო რესურსი, რაც ჰქონდათ დარჩენილი, მათ შორის საჯარო სამსახურში, მათ გამოიყენეს სწორედ ამ დღეებში, თუმცა ხედავთ, რომ არც ეს რესურსი გამოადგათ საბოლოო ჯამში „ნაცმაიდნის“ წარმატებისთვის. ჩვენ ვაკვირდებოდით, რა თქმა უნდა, ყველას მოქმედებას და ყველას მოქმედებაზე გვექნება რეაგირება. ეს რეაგირება იქნება კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის შესაბამისად, მაგრამ რეაგირება იქნება, ამას ვამბობ მთელი პასუხისმგებლობით. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი მოსასმენად, მათ შორის იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც წუხან „ნაცმაიდნის“ მცდელობის გამო და იმ ვითარების გამო, რომელიც შექმნეს რადიკალურმა პოლიტიკოსებმა ამ დღეების განმავლობაში ჩვენს დედაქალაქში.“[2]

2. საკანონმდებლო ცვლილებების ანალიზი

2.1.პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმება

13 დეკემბრის ცვლილებების საფუძველზე, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 78-ე მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრულ იმ პირთა ჩამონათვალს, რომლებიც საჯარო სამსახურში ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით მიიღებიან, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე დაემატა. მაშასადამე, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე, ნაცვლად პირველი და მეორე რანგის, ანუ მაღალი და საშუალო მმართველობითი დონის საჯარო მოხელეებისა,[3] ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირებად ჩაითვალნენ. საგულისხმოა, რომ ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, პირი ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით საჯარო სამსახურში, როგორც წესი, უკონკურსოდ მიიღება.

ამავე ცვლილებების შესაბამისად, ახალი რედაქციით ჩამოყალიბდა „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტიც, რომლის მიხედვით, საჯარო სამსახურში ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირის განმარტებაში ასევე მოექცა პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის თანამდებობები.

პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირებად გადაყვანის საფუძველზე, განსხვავებულად მოწესრიგდა მათი უფლებამოსილების ვადაც. ასე, მაგალითად, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ახალი რედაქციის თანახმად, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის ადმინისტრაციული ხელშეკრულების მოქმედების ვადა, შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადით განისაზღვრა. ხოლო, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 82-ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტში კი პირდაპირ ჩაიწერა, რომ პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის უფლებამოსილების ვადა წყდება შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტისას.

გარდა ამისა, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 82-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ახალი რედაქციით, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელთან და მის მოადგილესთან დადებული ადმინისტრაციული ხელშეკრულება შეიძლება აგრეთვე შეწყდეს ნებისმიერ დროს, ხელშეკრულების ერთ-ერთი მხარის (მაგალითად, დამსაქმებლის) ინიციატივით, რის თაობაზედაც 1 თვით ადრე უნდა ეცნობოს მეორე მხარეს.

ამგვარად, 2024 წლის 13 დეკემბრის საკანონმდებლო ცვლილებების საფუძველზე, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე უკვე აღარ წარმოადგენენ საჯარო მოხელეებს ასევე მნიშვნელოვანია აღვნიშნოთ, რომ საკითხი ბევრად ფართო სეგმენტს ეხება, ვინაიდან გარდა საჯარო მოხელეებისა, გარდამავალ პერიოში (2027 წლის 1 იანვრამდე) აღნიშნული ცვლილება ასევე შეეხო საჯარო სამართლის იურიდიული პირის პირველადი სტრუქტურული ერთეულისხელმძღვანელებს და მოადგილეებს, რომლების მიმდინარე ეტაპზე არ ითვლებიან საჯარო მოხელეებად. (საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის 126¹ /2 და 126¹ /2¹ )და შესაბამისად, მათზე აღარ ვრცელდება „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით საჯარო მოხელეებისათვის გათვალისწინებული საჯარო სამსახურის შესაბამის საშტატო თანამდებობაზე კონკურსის საფუძველზე, უვადოდ დანიშვნის წესი, ამასთან ერთად, გამარტივდა მათი სამსახურიდან გათავისუფლების შესაძლებლობა, ისევე როგორც, გაუქმდა საჯარო მოხელის უსაფუძვლო განთავისუფლებისაგან დაცვის სამართლებრივი გარანტიები. თუმცა, ამავე დროს, ზემოაღნიშნული ცვლილებების მიუხედავად, უცვლელი დარჩა მათ მიერ განსახორციელებელი საჯარო-სამართლებრივი უფლებამოსილებები.[4]

როგორც ითქვა, 13 დეკემბრის ცვლილებებამდე პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე პირველი და მეორე რანგის, ანუ მაღალი და საშუალო მმართველობითი დონის საჯარო მოხელეებს წარმოადგენდნენ. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, პროფესიული საჯარო მოხელე/საჯარო მოხელე/მოხელე განმარტებულია, როგორც „...პირი, რომელიც უვადოდ ინიშნება მოხელისათვის განკუთვნილ საჯარო სამსახურის საშტატო თანამდებობაზე სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის, მუნიციპალიტეტის, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ, რომელიც ახორციელებს საჯაროსამართლებრივ უფლებამოსილებებს, როგორც თავის ძირითად პროფესიულ საქმიანობას, რაც უზრუნველყოფს მის მიერ საჯარო ინტერესების დაცვას, და რომელიც ამის სანაცვლოდ იღებს შესაბამის ანაზღაურებას და სოციალური და სამართლებრივი დაცვის გარანტიებს;“.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საჯარო მოხელის თანამდებობა, თავის მხრივ, თითო კარიერულ საფეხურს შეესაბამება და ნაწილდება შემდეგ იერარქიულ რანგებში: ა) პირველი რანგი – მაღალი მმართველობითი დონე; ბ) მეორე რანგი – საშუალო მმართველობითი დონე; გ) მესამე რანგი – უფროსი სპეციალისტის დონე; დ) მეოთხე რანგი – უმცროსი სპეციალისტის დონე. იგივე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით კი, დასახელებულ იერარქიულ რანგებში მოხელეთა თანამდებობები ნაწილდება თითოეული თანამდებობის ფუნქციების შესაბამისი შემდეგი ფაქტორების მიხედვით: ა) პასუხისმგებლობა; ბ) მოვალეობათა შესრულების სირთულე; გ) კომპეტენციები; დ) აუცილებელი კვალიფიკაცია; ე) სამუშაო გამოცდილება.

დასახელებული მუხლის მე-4 პუნქტი კი ადგენს, რომ აღნიშნული ფაქტორების გათვალისწინებით, საქართველოს მთავრობა განსაზღვრავს მოხელეთა თანამდებობების დასახელებებს, იერარქიულ რანგებში განაწილების უნიფიცირებულ წესს და შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებული მოხელეთა თანამდებობების იერარქიულ ჩამონათვალს. კერძოდ, „პროფესიული საჯარო მოხელეების თანამდებობათა დასახელებებისა და იერარქიულ რანგებში განაწილების წესის, შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებული მოხელეთა თანამდებობების იერარქიული ჩამონათვალის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 26 აპრილის №215 დადგენილების (შემდგომში, 215-ე დადგენილება) მე-5 მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრულია, რომ პირველ რანგს ანუ მაღალ მმართველობით დონეს შეესაბამება საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის, ხოლო, მეორე რანგს კი - საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის მოადგილის თანამდებობები.

პირველადი სტრუქტურული ერთეული კი, თავის მხრივ, 215-ე დადგენილების მე-2 მუხლის „დ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, განმარტებულია როგორც საჯარო დაწესებულების საქმიანობის სფეროს მიკუთვნებული მიმართულების ორგანიზაციული მოწყობის ფორმა, რომელიც წარმოადგენს საჯარო დაწესებულების სტრუქტურის შემადგენელ ნაწილს. მაშასადამე, სწორედ სტრუქტურული ერთეულების ერთობლიობა ქმნის საჯარო დაწესებულებას.

შესაბამისად, დადგენილების მე-3 მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების მიხედვით, პირველი რანგი ანუ მაღალი მმართველობითი დონე გულისხმობს საჯარო დაწესებულების საქმიანობის სფეროს მიკუთვნებული მიმართულების ზედამხედველობისა და კოორდინაციის განხორციელების პასუხისმგებლობას, კომპეტენციასა და უფლებამოსილებას, ხოლო, მეორე რანგი ანუ საშუალო მმართველობითი დონე კი, გულისხმობს საჯარო დაწესებულების საქმიანობის სფეროს მიკუთვნებული მიმართულების ქვეშ არსებული ქვემიმართულების ზედამხედველობისა და კოორდინაციის განხორციელების პასუხისმგებლობას, კომპეტენციასა და უფლებამოსილებას.

ამგვარად, შევგიძლია დავასკვნათ, რომ 13 დეკემბრის საკანონმდებლო ცვლილებებით განსხვავებულად განისაზღვრა მხოლოდ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის სამართლებრივი სტატუსი საჯარო სამსახურში, რის საფუძველზეც, შეიცვალა მისი თანამდებობაზე კონკურსის წესით, უვადოდ დანიშვნის და მისი უფლებამოსილების ვადები და შეწყვეტის წესი, თუმცა, უცვლელი დარჩა ის საჯარო-სამართლებრივი ფუნქცია, რომელსაც შესაბამისი თანამდებობის პირები, როგორც საჯარო მოხელეები ახორციელებდნენ.

საგულისხმოა, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტი, ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულს განმარტავს, როგორც პირს, „...რომელიც სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირს ხელს უწყობს მისი უფლებამოსილებების განხორციელებაში დარგობრივი/სექტორული რჩევების მიცემით, ინტელექტუალურ-ტექნიკური დახმარების გაწევით ან/და ორგანიზაციულ-მენეჯერული ფუნქციების შესრულებით და რომელსაც არ უკავია ამ კანონით მოხელისა და შრომითი ხელშეკრულებით დასაქმებული პირისთვის გათვალისწინებული თანამდებობები;“. აღნიშნული განმარტებიდან გამომდინარე, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 78-ე მუხლის პირველი პუნქტი, ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულად შესაბამისად შემდეგ მოსამსახურეებს მიიჩნევდა: (ა) სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირის თანაშემწე; (ბ) სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირის მრჩეველი; (გ) სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირის უშუალო აპარატის/ სამდივნოს/ბიუროს თანამშრომელი.

78-ე მუხლის პირველი პუნქტის აღნიშნულ ჩამონათვალს, 2020 წლის 18 თებერვლის საკანონმდებლო ცვლილებებით, ასევე დაემატა მუნიციპალიტეტის მერის წარმომადგენელი და მუნიციპალიტეტში (გარდა ქალაქ თბილისის მუნიციპალიტეტისა) შემავალ ადმინისტრაციულ ერთეულში დასაქმებული სხვა პირი. ამ უკანასკნელი ცვლილების კანონპროექტზე დართული განმარტებითი ბარათიდან, კერძოდ, ირკვევა, რომ „... ადმინისტრაციულ ერთეულებში მერის წარმომადგენელთა უმრავლესობა პროფესიული საჯარო მოხელის პოზიციებს იკავებს, თუმცა მათ მიერ შესასრულებელი ფუნქცია-მოვალეობები განსხვავდება პროფესიული საჯარო მოხელის მიერ შესასრულებელი ფუნქციებისგან, რომელიც საჯარო დაწესებულების ძირითადი მიზნების შესრულებას უნდა ემსახურებოდეს. მერის წარმომადგენელთა ფუნქციების, მათზე დაკისრებული ამოცანების ანალიზის საფუძველზე კი შეგვიძლია, დავასკვნათ, რომ მათი საქმიანობა მიზანშეწონილია დაექვემდებაროს ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასასაქმებელ პირთა კატეგორიას, ვინაიდან მერის, როგორც აღმასრულებელი ორგანოს ხელმძღვანელის და მუნიციპალიტეტის უმაღლესი პოლიტიკური თანამდებობის პირის, უფლებამოსილება ვრცელდება მუნიციპალიტეტის მთელ ტერიტორიაზე, მათ შორის მუნიციპალიტეტის შემადგენელ ადმინისტრაციულ ერთეულებში და პასუხიმგებელია მერიის პოლიტიკის გატარებაზე მუნიციპალიტეტის მთელ ტერიტორიაზე. იგი როგორც არჩევითი თანამდებობის პირი პოლიტიკის გატარების მიზნით საჭიროებს ადმინისტრაციულ ერთეულებში შესაბამის მხარდაჭერას. სწორედ მერის წარმომადგენელი, როგორც მისი სახელწოდებაც განსაზღვრავს, პოლიტიკურ თანამდებობის პირს უწევს მხარდაჭერას ადმინისტრაციულ ერთეულში და ეხმარება მას პოლიტიკის გატარებაში, რა დროსაც მნიშვნელოვანია მერისა და მისი წარმომადგენლის პოლიტიკური ხედვების თანხვედრა, ისევე როგორც აღნიშნული მნიშვნელოვანია სახელმწიფო პოლიტიკური თანამდებობის პირსა და ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირს შორის ურთიერთობისას.“.[5]

გარდა ამისა, იგივე განმარტებით ბარათში ვკითხულობთ, რომ „მერის წარმომადგენელს თუ მიენიჭება ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირის სტატუსი, იგი მოექცევა საჯარო მოსამსახურეთა ზოგად კატეგორიაში და აღიჭურვება სწორედ იმ საჯარო-სამართლებრივი უფლებამოსილებებით, რაც მოქნილს გახდის მისი ფუნქციების განხორციელებას ადმინისტრაციულ ერთეულებში და აღნიშნული პოლიტიკური თანამდებობის პირს (მერს) შეუწყობს მისი უფლებამოსილებების განხორციელებაში დარგობრივი/სექტორული რჩევების მიცემით, ინტელექტუალურ-ტექნიკური დახმარების გაწევით ან/და ორგანიზაციულ-მენეჯერული ფუნქციების შესრულებით.“.[6]

ამგვარად, 2020 წლის 18 თებერვლის ცვლილებებით განხორციელებული მერის წარმომადგენლის საჯარო მოხელის სტატუსის ცვლილება, განაპირობა სწორედ მისი საჯარო ფუნქცია-მოვალეობების ბუნებამ, სახელდობრ, იმ გარემოებამ, რომ იგი პოლიტიკურ თანამდებობის პირს უწევს მხარდაჭერას ადმინისტრაციულ ერთეულში და ეხმარება მას პოლიტიკის გატარებაში, რა დროსაც მნიშვნელოვანია მერისა და მისი წარმომადგენლის პოლიტიკური ხედვების თანხვედრა. ამიტომ, წარმომადგენლის მიერ განსახორციელებელი საჯარო ფუნქციები, თავისი არსით, უფრო მეტად, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრულ, ადმინისტრაციული ხელშეკრულებითი დასაქმებული პირის განმარტებას შეესაბამება.

განსახილველი დავის შემთხვევაში კი, როგორც უკვე ითქვა, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის საჯარო მოხელის სტატუსის ცვლილება ისე განხორციელდა, რომ არ შეცვლილა არც თვითონ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის განმარტება და არც მისი ხელმძღვანელისა თუ მოადგილის ფუნქციები, რომლებიც კვლავ საჯარო დაწესებულების საქმიანობის სფეროს მიკუთვნებული მიმართულების ზედამხედველობისა და კოორდინაციის განხორციელების პასუხისმგებლობას, კომპეტენციასა და უფლებამოსილებას გულისხმობს და საჯარო დაწესებულების ძირითადი ამოცანების შესრულებას ემსახურება.

ამგვარად, შეიძლება ითქვას, რომ პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე კვლავ ინიშნება საჯარო სამსახურის საშტატო თანამდებობაზე სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის, მუნიციპალიტეტის, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ, იგი კვლავ ახორციელებს საჯარო-სამართლებრივ უფლებამოსილებებს, როგორც თავის ძირითად პროფესიულ საქმიანობას, რაც უზრუნველყოფს მის მიერ საჯარო ინტერესების დაცვას, თუმცა, მიუხედავად ამისა, კანონმდებელი მათ აღარ მიიჩნევს საჯარო მოხელეებად. შესაბამისად, მიღებული ცვლილებების საფუძველზე, მათ მიმართ აღარ ვრცელდება როგორც ამ თანამდებობაზე კონკურსის საფუძველზე უვადოდ დანიშვნის წესი, ისე, ამავე თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ განთავისუფლებისაგან დაცვის სამართლებრივი გარანტიები.

2.2.რეორგანიზაციის საფუძველზე საჯარო მოხელის განთავისუფლება

2024 წლის 13 დეკემბრის საკანონმდებლო ცვლილებების საფუძველზე, ასევე გაუქმდა ის სამართლებრივი გარანტიები, რომლებიც მოხელეს მისი რეორგანიზაციის გამო განთავისუფლების დროს გააჩნდა. კერძოდ, გაუქმდა რეორგანიზაციის საფუძველზე განთავისუფლებული მოხელის მობილობის შესაძლებლობა. ამასთან, განხორციელებული ცვლილებებით, ამგვარი მოხელე უკვე აღარ ირიცხება არც საჯარო მოხელეთა რეესტრში. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 118-ე მუხლის ახლად დამატებული მე-6 პუნქტის შესაბამისად კი, საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად სამსახურიდან გათავისუფლებული პირის საჩივრის/სარჩელის სრულად ან ნაწილობრივ დაკმაყოფილება აღარ იწვევს სამსახურში მის აღდგენას. ამ შემთხვევაში მას ეძლევა მხოლოდ განაცდური თანამდებობრივი სარგო და კომპენსაცია 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. საგულისხმოა, რომ კანონმა მხოლოდ ამ უკანასკნელ შემთხვევაში გაითვალისწინა პირის მოხელეთა რეზერვში ჩარიცხვის შესაძლებლობა.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 103-ე მუხლი განსაზღვრავს საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციისა და მისი სხვა დაწესებულებასთან შერწყმის არსს. დასახელებული მუხლის თანახმად, რეორგანიზაცია არის საჯარო დაწესებულების ინსტიტუციური მოწყობის შეცვლა, რის შედეგადაც მიიღება საჯარო დაწესებულების ნაწილობრივ ან მთლიანად ახალი სტრუქტურა. რეორგანიზაციად ითვლება აგრეთვე საჯარო დაწესებულების შტატების გადაადგილება ან/და შემცირება. ლიკვიდაცია წარმოადგენს საჯარო დაწესებულების გაუქმებას, ხოლო, შერწყმა კი - ორი ან ორზე მეტი საჯარო დაწესებულების ფუნქციებისა და ამოცანების ერთ საჯარო დაწესებულებაში გაერთიანება.

კანონის 102-ე მუხლის პირველი პუნქტი კი, თავის მხრივ, ადგენს საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციისა და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის მიზანს, რომლის შესაბამისად, საჯარო სამსახურის ინტერესებიდან გამომდინარე, სისტემური, ეფექტიანი მმართველობის უზრუნველყოფის მიზნით შესაძლებელია საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაცია, ლიკვიდაცია ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმა. ამგვარად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ სამივე დასახელებული ღონისძიება, მართალია განსხვავებული ფორმით, თუმცა, ერთი და იმავე, დაწესებულების სისტემური და ეფექტიანი მმართველობის მიზანს ემსახურება.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 108-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, მოხელე შესაძლებელია სამსახურიდან გათავისუფლდეს საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის გამო შტატების შემცირებასთან დაკავშირებით. მაშასადამე, შტატების შემცირება, როგორც რეორგანიზაციის, ლიკვიდაციის ან/და შერწყმის შედეგიც უნდა ემსახურებოდეს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის 102-ე მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრულ მიზანს. მიუხედავად ამისა, 13 დეკემბრის ცვლილებების საფუძველზე, კანონმდებელმა რეორგანიზაციის საფუძველზე მოხელის გათავისუფლების პირობები მაინც განსხვავებულად მოაწესრიგა.

კერძოდ, კანონში განხორციელებული ცვლილებების საფუძველზე, რეორგანიზაციის შედეგად უკანონოდ გათავისუფლებულ პირს აღარ აქვს თანამდებობაზე აღდგენის შესაძლებლობა, ასევე ვეღარ ისარგებლებს საჯარო სამსახურის სისტემაში მობილობის შესაძლებლობით.

საკანონმდებლო ცვლილებები შეეხო კანონის 118-ე მუხლს, რომლითაც განისაზღვრება საჯარო მოხელის უფლებების დაცვის გარანტიები. კერძოდ, 118-ე მუხლის მე-3 პუნქტით განსაზღვრულია, რომ ზემდგომი ორგანოს ან სასამართლოს მიერ მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაში საჯარო დაწესებულება ვალდებულია მოხელე დაუყოვნებლივ აღადგინოს იმავე თანამდებობაზე, ხოლო ასეთი თანამდებობის არარსებობისას – ტოლფას თანამდებობაზე იმავე საჯარო დაწესებულების სისტემაში. ხოლო, თუ სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სამსახურში აღდგენა შეუძლებელია იმავე საჯარო დაწესებულების სისტემაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის არარსებობის გამო, საჯარო დაწესებულება ვალდებულია დაუყოვნებლივ მიმართოს ბიუროს საჯარო სამსახურის სისტემაში ტოლფასი ვაკანტური თანამდებობის მოძიების თხოვნით. სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის სხვა საჯარო დაწესებულებაში ტოლფას თანამდებობაზე აღდგენა დასაშვებია უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელისა და ამ საჯარო დაწესებულების თანხმობით. ცვლილებების შედეგად, დადგენილი გარანტია აღარ ვრცელდება რეორგანიზაციის შედეგად მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაზე.

ამასთანავე, 118-ე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, „საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად სამსახურიდან გათავისუფლებული პირის საჩივრის/სარჩელის სრულად ან ნაწილობრივ დაკმაყოფილება არ იწვევს სამსახურში მის აღდგენას. ამ შემთხვევაში მას ეძლევა განაცდური თანამდებობრივი სარგო და კომპენსაცია 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით. ამასთანავე, აღნიშული პირი მისი თანხმობით ჩაირიცხება მოხელეთა რეზერვში.“

საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად, 52-ე მუხლის პირველი პუნქტით საჯარო მოხელეს აღარ აქვს უფლება საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის გამო შტატის შემცირებისას გადაყვანილ იქნეს იმავე ან სხვა საჯარო დაწესებულებაში მისი თანამდებობის ტოლფას თანამდებობაზე, ხოლო ასეთი თანამდებობის არარსებობისას – დაბალ თანამდებობაზე, მისი კომპეტენციის გათვალისწინებით. მიუხედავად იმისა, რომ საჯარო დაწესებულების ლიკვიდაციის ან/და მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის გამო შტატის შემცირებისას, მოხელეს ამგვარი უფლება უნარჩუნდება.

კანონის 104-ე მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტების საფუძველზე კი, საჯარო სამსახურის ბიურო, საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შემთხვევაში აღარ არის ვალდებული ბ) საჯარო სამსახურში ადამიანური რესურსების მართვის ერთიანი ელექტრონული სისტემის მეშვეობით მოიძიოს ინფორმაცია საჯარო სამსახურის სისტემაში არსებული შესაბამისი ვაკანტური თანამდებობების შესახებ, და გ) ხელი შეუწყოს შტატების შემცირებისას შესაბამისი მოხელეების მობილობას საქართველოს მთავრობის დადგენილებით დამტკიცებული მოხელის მობილობის წესის შესაბამისად. ბიუროს ამგვარი ვალდებულება მხოლოდ საჯარო დაწესებულების ლიკვიდაციის ან მისი სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის შემთხვევაში გააჩნია.

ცვლილებების შედეგად, კანონის 110-ე მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე, მოხელე რეორგანიზაციის შემთხვევაში შტატების შემცირების გამო პირდაპირ განთავისუფლდება სამსახურიდან, მიუხედავად იმისა შესაძლებელი იქნება თუ არა ამ კანონის 52-ე მუხლით გათვალისწინებული მობილობა. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი ასევე არ ვრცელდება რეორგანიზაციის საფუძვლით განთავისუფლებულ საჯარო მოხელეზე, შესაბამისად, მოხელეს შეუწყდება მოხელის სტატუსი.განსხვავებით, ლიკვიდაციის ან/და სხვა საჯარო დაწესებულებასთან შერწყმის პროცედურისგან, როდესაც შტატების შემცირების შემთხვევაში, მოხელეს უფლება აქვს კანონის 52-ე მუხლით გათვალისწინებული მობილობით ისარგებლოს და მხოლოდ იმ შემთხვევაში გათავისუფლდება სამსახურიდან თუ ამგვარი მობილობა შეუძლებელია. ლიკვიდაციის ან/და შერწყმის შემთხვევაში მოხელე ასევე ინარჩუნებს მოხელის სტატუსის მოხელეთა რეზერვში ყოფნის ვადის გასვლამდე.

კანონის 108-ე მუხლის „ბ“ ქვეპუნქტი კი, ამგვარი სახით არსებული რეორგანიზაციის წესს განსაზღვრავს მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების ერთ-ერთ საფუძვლად.

ზემოთ მითითებული ნორმები წარმოდგენს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული უფლების დარღვევას, ვინაიდან სასამართლოს მიერ უკანონოდ ცნობილი გათავისუფლების შემთხვევაშიც, მოხელე ვერ აღდგება კუთვნილ თანამდებობაზე. შესაბამისად უფლების დაცვის სათანადო გარანტიის არ არსებობის გამო, დასაშვები ხდება მოხელის უკანონოდ თანამდებობიდან გათავისუფლება. გარდა ამისა, რეორგანიზაციის მთლიანი პროცედურა იმგვარად არის ჩამოყალიბებული, რომ მაქსიმალურად გამარტივებული წესით მოხდეს მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლება. აღნიშნული წესი ასევე ვრცელდება სსიპ-ებსი დასაქმებულ საჯარო მოსამსახურეებზეც. მიუხედავად იმისა, რომ შესაძლოა არსებობდეს საჯარო სამსხურში მობილობის შესაძლებლობა (როგორც ეს ლიკვიდაციის და შერწყმის შედეგად გათავისუფლებულ საჯარო მოხელეებისთვის არის გათვალისიწინებული), ის მაინც ვალდებულია ავტომატურად დატოვოს არამხოლოდ თანამდებობა, არამედ, მთლიანად საჯარო სამსახურის სისტემა.

2.3.საჯარო მოხელის შეფასების წესის ცვლილება

საკანონმდებლო ცვლილებების შედეგად, საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელს ენიჭება უფლება მოხელის შეფასების შედეგები შეცვალოს ამ მოხელის შეფასების განხორციელებიდან ერთი თვის ვადაში.[7] ამასთან, მოხელის არადამაკმაყოფილებელი შეფასების შემთხვევაში, გათვალისწინებულია თანამდებობრივი სარგოს 20% დაქვითვა მომდევნო შესაფასებელი პერიოდის დაწყებამდე (ექვსი თვის განმავლობაში).[8] ცვლილებების შედეგად, შესაძლებელი ხდება, მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლება, თუ საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი ზედიზედ ორჯერ შეცვლის მოხელის შეფასებას. გარდა აღნიშნულისა, ცვლილებებით მოხელის შეფასების სიხშირე გაორმაგდა და იგი ფასდება ექვს თვეში ერთხელ.[9]

საჯარო სამსახურის შესახებ კანონის თანახმად, მოხელის შეფასების პროცესი წარიმართება გამჭვირვალედ, მოხელის უშუალო ხელმძღვანელის მიერ, შესაბამისი საჯარო დაწესებულების ადამიანური რესურსების მართვის ერთეულის წარმომადგენლის ჩართულობით.[10]

საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 28 აპრილის №220 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესის და პირობების“ მე-6 მუხლის შესაბამისად, შეფასების პროცესის მონაწილე სუბიექტებს წარმოადგენენ და შეფასების პროცესში მონაწილეობენ მოხელე, მისი უშუალო ხელმძღვანელი და ადამიანური რესურსების მართვაზე პასუხისმგებელი ერთეული/პირი. აღნიშნული წესით განისაზღვრება შეფასების პროცედურა, წესი და შეფასების პროცესში მონაწილე სუბიექტების უფლება-მოვალეობები.[11] მათ შორის, მოხელის შეფასების საგანი, შეფასები მეთოდები, უფლების დაცვის გარანტიები. ამასთანავე, აღნიშნული წესით გათვალისწინებულია, რომ გასაუბრება წარმოადგენს შესაფასებელი პერიოდის ბოლოს დოკუმენტური მასალის ანალიზის პროცესს, რა დროსაც, აუცილებელი საჭიროების გათვალისწინებით, ჩართულნი არიან ამ წესის მე-6 მუხლით განსაზღვრული პირები და რომლის საბოლოო შედეგი ფორმდება წერილობით, მატერიალური ან/და ელექტრონული ფორმით, ამ წესით დადგენილი პროცედურების დაცვით. გასაუბრება ასევე ამოწმებს იმ შედეგებს, რაც დოკუმენტური მასალის ანალიზით ვერ მიიღწევა.[12]

აღნიშნული, წესი განსაზღვრავს თუ რა შემთხვევაშია შესაძლებელი მოხელე შეეფასებინა სხვა პირს, კერძოდ, „უშუალო ხელმძღვანელის ცვლილებისას, მოხელის საქმიანობის შეფასებას ახორციელებს ზემდგომი თანამდებობის პირი ან ახალი უშუალო ხელმძღვანელი, საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის გადაწყვეტილებით.“[13]

დადგენილებით დამტკიცებული წესისა და პროცედურებისგან დამოუკიდებლად, კანონში განხორციელებული ცვლილებებით,[14] მას შემდეგ რაც დასრულდება მოხელის შეფასება კანონით და მთავრობის დადგენილებით განსაზღვრული წესისა და პროცედურების დაცვით, მათ შორის, ამოიწურება შეფასების შედეგის გასაჩივრების ვადა, შესაძლებელი ხდება მოხელის შეფასების განხორციელებიდან 1 თვის ვადაში საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელმა შეცვალოს მოხელის შეფასების შედეგები ისე, რომ მას არ მოეთხოვება შეფასების ცვლილების თაობაზე სამართლებრივი დასაბუთება და შესაბამის სამართლებრივ წინაპირობებზე მითითება. ამგვარი წესი, საჯარო მოხელისთვის ქმნის არასტაბილურ გარემოს, სადაც მას შეიძლება მუდმივად ჰქონდეს მოლოდინი, რომ მის საქმიანობას შეაფასებენ არასამართლიანად, სუბიექტური, თვითნებური მოტივებით, რის გამოც მას დაემუქრება სამსახურიდან განთავისუფლება[15] (ზედიზედ ორჯერ არადამაკმაყოფილებელი შეფასების შემთხვევაში) ან მიადგება მატერიალური ზიანი (თანამდებობრივი სარგოს 20%-ის დაკავება 6 თვის განმავლობაში).

ამგვარი მოწესრიგება, ქმნის საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის ისეთ ფართო უფლებამოსილებას, რომ აჩენს მისი თვითმიზნურად გამოყენების შესაძლებლობას. მიგვაჩნია, რომ შეფასების ამგვარი მექანიზმის შედეგად მოხელის თანამდებობრივი სარგოს დაკავების და მისი სამსახურიდან გათავისუფლების შესაძლებლობა, ქმნის მოხელის თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლების, ასევე მის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობაში ჩარევის რისკს. რაც საბოლოო ჯამში ლახავს საქართველოს კონსტიტუციით დაცული საქართველოს მოქალაქის საჯარო თანამდებობის სტაბილურად, დამოუკიდებლად და მიუკერძოებლად განხორციელების უფლებას.

3. სადავო ნორმები

3.1.საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელებისა და მათი მოადგილეების ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმება და საჯარო მოხელის გარანტიების გაუქმება

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 78-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად, საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე თანამდებობაზე უკონკურსოდ ინიშნება. მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს. სადავო ნორმა გამორიცხავს საჯარო თანამდებობის დამსახურების საფუძველზე დაკავების შესაძლებლობას, ვინაიდან პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე ინიშნება დაწესებულების ხელმძღვანელის სუბიექტური გადაწყვეტილებით, შესაბამისი გამჭვირვალე კრიტერიუმების გარეშე.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 81-ე მუხლის მე-2 პუნქტი, რომლის თანახმად, ადმინისტრაციული ხელშეკრულების მოქმედების ვადა, 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პირის შემთხვევაში (საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე), არ უნდა აღემატებოდეს შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადას. ვთვლით, რომ აღნიშნული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს, ვინაიდან, კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა საჯარო მოხელეს იცავს უსაფუძვლო გათავისუფლებისაგან.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82-ე მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი, რომლის თანახმად, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება წყდება ამ კანონის 78-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალიწინებული პირის შემთხვევაში (საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე), შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტისას. ვთვლით, რომ აღნიშნული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს, ვინაიდან, კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა საჯარო მოხელეს იცავს უსაფუძვლო გათავისუფლებისაგან.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 82-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის ადმინისტრაციული ხელშეკრულება შეიძლება შეწყდეს შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის ინიციატივით. ვთვლით, რომ აღნიშნული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს, ვინაიდან, კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა იცავს საჯარო მოხელეს უსაფუძვლო გათავისუფლებისაგან.

4.1. საჯარო მოხელის შეფასების წესი და მის შედეგად თანამდებობრივი სარგოს 20%-ის დაკავება

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის მე-9 პუნქტი: „საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი უფლებამოსილია მოხელის შეფასების შედეგები შეცვალოს ამ მოხელის შეფასების განხორციელებიდან 1 თვის ვადაში.“(საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით)

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის მე-10 პუნქტი: „მოხელის ამ მუხლის მე-3 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული შედეგით შეფასების შემთხვევაში მას დაუკავდება თანამდებობრივი სარგოს 20% მისი მომდევნო შესაფასებელი პერიოდის დაწყებამდე.“ (საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით)

4.2. საჯარო მოხელის გარანტიების არ არსებობა რეორგანიზაციის საფუძვლით სამსახურიდან განთავისუფლებისას:

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-3 პუნქტის ბოლო წინადადება: „ეს პუნქტი არ ვრცელდება საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების გაუქმების შემთხვევაზე.“ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით, ვინაიდან, იგი გამორიცხავს უსაფუძვლოდ განთავისუფლებული პირის აღდგენის შესაძლებლობას.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 118-ე მუხლის მე-6 პუნქტის პირველი წინადადება: „საჯარო დაწესებულების რეორგანიზაციის შედეგად სამსახურიდან გათავისუფლებული პირის საჩივრის/სარჩელის სრულად ან ნაწილობრივ დაკმაყოფილება არ იწვევს სამსახურში მის აღდგენას.“ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით, ვინაიდან, იგი გამორიცხავს უსაფუძვლოდ განთავისუფლებული პირის აღდგენის შესაძლებლობას.

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 108-ე მუხლის „ბ“ პუნქტი, რომლიც მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების ერთ-ერთ საფუძვლად განსაზღვრავს საჯარო დაწესებულების იმგვარი პროცედურით რეორგანიზაციის გამო შტატების შემცირებას, რომლითაც მობილობის შესაძლებლობა არ არის გათვალისწინებული. საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით, ვინაიდან, რეორგანიზაციის გამო, პირის ამ ფორმით გათავისუფლება არ წარმოადგენს უფლების ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას.

5. საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციები საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან დაკავშირებით

ამ მხრივ, უპირველს ყოვლისა, საგულისხმოა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება საქმეზე - „საქართველოს მოქალაქე ოლეგ ლაცაბიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.“. დასახელებულ გადაწყვეტილებაში, საკონსტიტუციო სასამართლომ გააკეთა საკმაოდ მნიშვნელოვანი განმარტებები, რომლებიც, ჩვენი აზრით, მნიშვნელოვანია წინამდებარე სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხების გადაწყვეტის თავლსაზრისითაც. კერძოდ, საქმე შეეხებოდა საქართველოს ორგანული კანონის „ადგილობრივი თვითმმართველობის კოდექსის“ მე-60 მუხლის პირველი პუნქტის (2015 წლის 6 თებერვალს მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით. აღნიშნული ნორმის თანახმად, გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელს თანამდებობაზე ნიშნავდა და თანამდებობიდან ათავისუფლებდა გამგებელი/მერი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში მყარად არის დამკვიდრებული სტანდარტი, რომლის თანახმადაც, უნდა მოხდეს კონკრეტული თანამდებობის კონსტიტუციის 25-ე მუხლით გათვალისწინებულ „სახელმწიფო თანამდებობად“ მიჩნევა. კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მიზნებისთვის სახელმწიფო სამსახური არის პროფესიული საქმიანობა სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში, სხვა საჯარო ფუნქციის განხორციელების მიზნით ჩამოყალიბებულ ინსტიტუციებში.[16]

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, საჯარო დაწესებულება არის სახელმწიფო ბიუჯეტის, ავტონომიური რესპუბლიკის რესპუბლიკური ბიუჯეტის ან მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის სახსრებით შექმნილი და შესაბამისი ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფი დაწესებულება, აგრეთვე მის წინაშე ანგარიშვალდებული/მისი კონტროლისადმი დაქვემდებარებული ორგანიზაცია, ასევე სხვა საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, თუ იგი არის შესაბამისი დონის ბიუჯეტით განსაზღვრული პროგრამის/ქვეპროგრამის ფარგლებში ასიგნებების განკარგვის უფლებამოსილების მქონე ორგანიზაცია და მასში მუშაობენ საჯარო მოსამსახურეები.[17] ამდენად, სადავო ნორმებით გათვალისწინებული პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელები/მათი მოადგილეები, სხვა საჯარო მოხელეები, მათზე დაკისრებულ საჯარო ფუნქციებს ახორციელებენ საჯარო დაწესებულებებში. შესაბამისად, აშკარაა, რომ აღნიშნული თანამდებობები წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მიზნებისთვის.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი ადგენს თითოეული მოქალაქის უფლებას, წვდომა ჰქონდეს სახელმწიფო თანამდებობაზე. კონსტიტუციის ამ დანაწესის მნიშვნელობა ბევრად უფრო ფართოა, ვიდრე მხოლოდ კონკრეტული ინდივიდის შრომითი უფლების დადგენა. ის ქმნის მნიშვნელოვან საფუძველსა და გარანტიას დემოკრატიული მმართველობის განმტკიცებისა და დემოკრატიული სახელმწიფოს რეალურად ჩამოყალიბების პროცესში. „დემოკრატია, უშუალო გაგებით, გულისხმობს რა ხალხის მმართველობას, შესაბამისად, ის, თავისთავად, გულისხმობს მოქალაქეთა უფლებას, მიიღონ მონაწილეობა ხელისუფლების როგორც ფორმირებაში, ისე განხორციელებაში.“[18] აღნიშნულ უფლებაში ნებისმიერი სახის გაუმართლებელი ჩარევა და შეზღუდვა მძიმე ტვირთად დააწვებოდა თავად დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის მიზნის მიღწევის პროცესს. „კონსტიტუციის 29-ე მუხლი სახელმწიფოს ავალდებულებს, დაადგინოს სახელმწიფო თანამდებობაზე საქმიანობის გონივრული პირობები და გაუმართლებლად არ შეზღუდოს მოქალაქის უფლება, მონაწილეობა მიიღოს სახელმწიფო მართვაში, განახორციელოს საჯარო მნიშვნელობის ფუნქცია.“[19]

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტი „ადგენს სახელმწიფო სამსახურის განხორციელების კონსტიტუციურ საფუძვლებს. ამასთან, ... ამ თანამდებობრივი უფლებამოსილების შეუფერხებლად განხორციელებისა და თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლებისაგან დაცვის გარანტიებს.“[20]

საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა, რომ „ამა თუ იმ სახელმწიფო თანამდებობის მიმართ მოქმედი უფლების დაცვის კონსტიტუციური სტანდარტები შეიძლება გამომდინარეობდეს მისი კონსტიტუციური სტატუსიდან. ამასთან, მაღალი კონსტიტუციური სტანდარტის აუცილებლობა შეიძლება განსახორციელებელი საქმიანობის თავისებურებას უკავშირდებოდეს. განსაზღვრული ტიპის სახელმწიფო თანამდებობები, თავიანთი შინაარსით და დანიშნულებით განსაკუთრებულ კონსტიტუციურ დაცვას საჭიროებს. ამგვარი გარანტიების არარსებობის შემთხვევაში ზოგიერთი სახელმწიფო სამსახურის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტიები ფიქტიურ ხასიათს მიიღებდა“[21]

შინაარსის გათვალისწინებით, სახელმწიფო თანამდებობის სახეობები საკმაოდ ვრცელი და მრავალფეროვანია. მათ შორის არის როგორც პოლიტიკური ნიშნით გამორჩეული, ისე წმინდად პროფესიული ბუნებით იდენტიფიცირებადი თანამდებობები. საჯარო მმართველობას არ ახორციელებენ მხოლოდ პოლიტიკის დამგეგმავი, ქვეყნის პოლიტიკური კურსის განმსაზღვრელი პირები.[22]

„სახელმწიფო თანამდებობების თავისებურებების გათვალისწინებით უფლების დაცვის სხვადასხვა მასშტაბების და სტანდარტების გამო, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიზანშეწონილად მიიჩნევს ერთმანეთისგან გაიმიჯნოს, ერთი მხრივ, თანამდებობები, რომელთა დაკავება სრულად პოლიტიკური პროცესის ნაწილს წარმოადგენს (მაგალითად, მთავრობის წევრების შერჩევა) და, მეორე მხრივ, თანამდებობები, რომლებზეც შერჩევა მხოლოდ პროფესიულ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით ხდება და მათი არჩევისას უფლებამოსილი ორგანო არ ხელმძღვანელობს კონკრეტული პირის შერჩევის პოლიტიკური მიზანშეწონილობით. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის არსის საწინააღმდეგო იქნება, რიგ პოლიტიკურ თანამდებობებზე პოლიტიკური მიზანშეწონილობის გარეშე ამა თუ იმ პირის განწესების მოთხოვნა და პირიქით, ცალკეულ თანამდებობებზე პოლიტიკური მიზანშეწონილობით პირის განწესების დაშვება.“[23]

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „თ“ და „ი“ ქვეპუნქტები განსაზღვრავს სახელმწიფო პოლიტიკური და პოლიტიკური თანამდებობის პირთა ცნებებს. კერძოდ, სახელმწიფო პოლიტიკურ თანამდებობის პირებს მიეკუთვნებიან „საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს პარლამენტის წევრი, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი, საქართველოს მთავრობის სხვა წევრი და მისი მოადგილე, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოების წევრები, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების მთავრობების წევრები და მათი მოადგილეები“, ხოლო პოლიტიკურ თანამდებობის პირებს - „სახელმწიფო რწმუნებული – გუბერნატორი და მისი მოადგილე, მუნიციპალიტეტის საკრებულოს თანამდებობის პირი, მუნიციპალიტეტის გამგებელი/მერი, გამგებლის/მერის მოადგილე“. თუმცა კონკრეტული თანამდებობის სტატუსი არ გამომდინარეობს მხოლოდ მისი ლეგალური დეფინიციიდან და აუცილებელია მისი ნამდვილი არსის, ფუნქციების გაანალიზება. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში გარკვეული თანამდებობის პოლიტიკურ, თუ პროფესიულ თანამდებობად მიჩნევის საკითხი უნდა გადაწყდეს სხვადასხვა გარემოებების გათვალისწინებისა და გაანალიზების საფუძველზე.[24]

პასუხი იმაზე, თუ რა შეიძლება ჩაითვალოს პოლიტიკურ თანამდებობად, რიგ შემთხვევებში შესაძლოა თავად კონსტიტუციაში მოიძებნებოდეს. მაგალითისთვის, საქართველოს კონსტიტუციის 36-ე მუხლი საქართველოს პარლამენტს განსაზღვრავს როგორც ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის ძირითადი მიმართულებების განმსაზღვრელ უმაღლეს წარმომადგენლობით ორგანოს. ანალოგიურად, საქართველოს კონსტიტუციის 54-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საქართველოს მთავრობა წარმოადგენს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკის განმახორციელებელ ორგანოს. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, თავისთავად, მხოლოდ კონსტიტუციით განსაზღვრული პოლიტიკური სტატუსი ვერ ჩაითვლება ამ თანამდებობათა ჩამონათვალის ამომწურავად დამდგენ საფუძვლად, თუმცა ის ერთ-ერთი მყარი კრიტერიუმია. ბუნებრივია, საქართველოს პარლამენტის, ისევე როგორც მთავრობის წევრის თანამდებობა, ნამდვილად პოლიტიკურია, თუმცა მათ მიღმა რჩება საჯარო თანამდებობათა მნიშვნელოვანი სეგმენტი, რომელიც შესაძლოა ლეგიტიმაციის წყაროს, მათზე დაკისრებული ფუნქციებისა თუ თავად თანამდებობის არსის გათვალისწინებით, განეკუთვნებოდეს პოლიტიკური ხასიათის თანამდებობას.[25]

კონკრეტული თანამდებობის არსის გამორკვევის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან კრიტერიუმს წარმოადგენს მისი ლეგიტიმაციის წყარო. „საქართველოს კონსტიტუციით აღიარებული დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება და სახალხო სუვერენიტეტი მოითხოვს, რომ საქართველოს მოქალაქეები ჩართული იყვნენ სახელმწიფო მმართველობაში. სწორედ ხალხის მონაწილეობა განაპირობებს საჯარო მმართველობაზე უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოების ლეგიტიმაციას. დემოკრატიის პრინციპის შესაბამისად მოქმედი სახელმწიფო ეფუძნება კანონშემოქმედებისა და კანონის აღსრულების შეუქცევად პროცესს. დემოკრატიული საზოგადოებრივი წესწყობილება, ერთი მხრივ, გულისხმობს ხალხის, როგორც სახელმწიფო ხელისუფლების პირველადი წყაროს ნების განუხრელ გამოვლენას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხალხის ნების მიუკერძოებლად აღსრულებას. საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, „სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი. ხალხი ძალაუფლებას ახორციელებს თავისი წარმომადგენლების, აგრეთვე რეფერენდუმისა და უშუალო დემოკრატიის სხვა ფორმების მეშვეობით.“ თავის მხრივ, წარმომადგენლობითი დემოკრატია ხალხის მიერ წარმომადგენლების არჩევასა და მათი მეშვეობით სახელმწიფო მმართველობაში მონაწილეობას, სუვერენული ძალაუფლების განხორციელებას გულისხმობს.“[26]

საქართველოს კონსტიტუციის ნება მყარად და იმპერატიულად არის გამოხატული კონსტიტუციის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტში, რომელის მიხედვითაც, ხალხი გამოცხადებულია სახელმწიფო ხელისუფლების ერთადერთ და შეუცვლელ წყაროდ. კონსტიტუციის ეს უმნიშვნელოვანესი დებულება თითოეული ინდივიდისათვის ქმნის მყარ კონსტიტუციურსამართლებრივ საფუძველს - მიიღოს მონაწილეობა ხელისუფლების ფორმირებასა და მის განხორციელებაში. ხალხის მიერ მინიჭებული ლეგიტიმაცია ნამდვილია მაშინ, როდესაც ის ხალხის ნამდვილი და თავისუფალი ნების გამოვლენის საფუძველზე აღმოცენდება, იმ პირის კვალიფიკაციისა და პროფესიონალიზმის შეფასების გარეშე, ვისი ლეგიტიმაციაც ხალხმა მოახდინა არჩევის გზით.[27] „არჩევნების გზით თანამდებობის დაკავება სრულად არის მინდობილი პოლიტიკურ პროცესს და თანამდებობაზე აირჩევა არჩევნებში გამარჯვებული სუბიექტი. ასარჩევ თანამდებობასთან კანდიდატის შესაბამისობის საკითხი წყდება ამომრჩევლის ნების და არა კანონმდებლის მიერ დადგენილი კრიტერიუმების შესაბამისად.“[28] შესაბამისად, პოლიტიკური თანამდებობის პირის მიმართ, როგორც წესი, არ არის წაყენებული საკვალიფიკაციო მოთხოვნები, რომელთა დაკმაყოფილების შემთხვევაშიც ისინი ჩაითვლებიან თანამდებობასთან შესაბამისად და შეძლებენ უფლებამოსილების განხორციელებას. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „წარმომადგენლობითი დემოკრატია ხალხის მიერ წარმომადგენლების არჩევასა და მათი მეშვეობით სახელმწიფო მმართველობაში მონაწილეობას, სუვერენული ძალაუფლების განხორციელებას გულისხმობს.[29]

სახელმწიფო თანამდებობის პირების ბუნების დადგენისას გასათვალისწინებელია აგრეთვე მათი პასუხისმგებლობის საკითხი. პოლიტიკური თანამდებობის პირებისთვის პოლიტიკური მიზანშეწონილობის ფარგლებში განხორციელებული კონკრეტული ქმედებების, ამა თუ იმ პოლიტიკის გატარებისთვის შეუძლებელია არსებობდეს სამართლებრივი პასუხისმგებლობა, რომელიც მათ მიერ მიღებული გადაწყვეტილების მიზანშეწონილობას შეამოწმებდა. ამგვარი მიზანშეწონილობის საკითხი შესაძლოა მხოლოდ პოლიტიკური პასუხისმგებლობის საგანს წარმოადგენდეს. ამასთან, პოლიტიკური სუბიექტის პასუხისმგებლობა პირდაპირ თუ ირიბად უკავშირდება ხალხის წინაშე მის პასუხისმგებლობას და არა ამ თანამდებობის პირის თუ რომელიმე სხვა ორგანოს წინაშე პასუხისმგებლობას.[30]

სასამართლოს განმარტებით, პოლიტიკური თანამდებობის პირის საპირისპიროდ, პროფესიული თანამდებობის პირი უშუალოდ არ წარმოადგენს ქვეყნის საშინაო თუ საგარეო პოლიტიკის განმსაზღვრელ სუბიექტს. მისი ფუნქციები უმეტესად საკანონმდებლო თუ აღმასრულებელი ხელისუფლების ორგანოების მიერ უკვე განსაზღვრული პოლიტიკის პრაქტიკულ რეალიზაციაში, აღსრულებაში გამოიხატება. მათი თავისუფალი მოქმედების არეალი გაცილებით ვიწროა, ვიდრე პოლიტიკური თანამდებობის შემთხვევაში და უმთავრესია, რომ მოქმედება და ფუნქციების განხორციელება დაკავშირებულია კანონმდებლობით გაწერილ არა მხოლოდ პროცესუალურ, არამედ შინაარსობრივ ჩარჩოებთან. სწორედ ამ განსაზღვრულ ფარგლებში მოქმედებს პროფესიული თანამდებობის მქონე პირი, რომლის ფუნქციებშიც ნაკლებადაა მიზანშეწონილობის საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილებები და კონკრეტული დისკრეციული უფლებამოსილებები უმთავრესად კანონის მიერ არის ზღვარდადებული და არ მოიცავს პოლიტიკური მიზანშეწონილობის ფარგლებში, პოლიტიკური პასუხისმგებლობით გადაწყვეტილებების მიღებას.[31]

პროფესიული თანამდებობის პირების საქმიანობა უკავშირდება კანონმდებლობით განსაზღვრულ საქმიანობას და ის კონკრეტულ სფეროში უფლებამოსილებათა შესრულებას გულისხმობს. განსხვავებით პოლიტიკური თანამდებობის პირებისაგან, პროფესიული თანამდებობის პირების შემთხვევაში აუცილებელია, რომ მათზე დაკისრებული ფუნქციები განახორციელოს შესაბამისი ცოდნის, პროფესიის, კვალიფიკაციისა თუ სხვა შესაბამისი მახასიათებლების მქონე ადამიანმა. აღნიშნულის შეუსრულებლობამ შესაძლოა გამოიწვიოს მასზე დაკისრებული ფუნქციების არაეფექტური განხორციელება, რაც, საბოლოოდ, კონკრეტული სახელმწიფო დაწესებულების არაეფექტურ ფუნქციონირებაში პოვებს გამოხატულებას. მნიშვნელოვანია, რომ სახელმწიფო თანამდებობაზე, რომელიც ქვეყნის მნიშვნელოვან სტრუქტურულ ერთეულს წარმოადგენს, საქმიანობას ახორციელებდნენ საკუთარი ფუნქციების საუკეთესოდ შემსრულებელი მოქალაქეები.[32]

განსხვავებულია პროფესიული ნიშნით განწესებული თანამდებობის პირის პასუხისმგებლობის საკითხიც. იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ პროფესიული თანამდებობის პირები არ იღებენ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებებს, არ ხდება მათ მიმართ პოლიტიკური პასუხისმგებლობის დაკისრება. ასეთი თანამდებობის პირის მიერ დაკისრებული ფუნქციების შესრულება მხოლოდ სამართლებრივი პასუხისმგებლობის საგანს შეიძლება წარმოადგენდეს.[33]

აშკარაა, რომ არსებობს მნიშვნელოვანი სხვაობა პოლიტიკური და პროფესიული თანამდებობის პირებს, ამ თანამდებობათა შინაარსსა და ფუნქციებს შორის. აღნიშნული სხვაობა გავლენას ახდენს იმ კონსტიტუციურ სტანდარტებზე, რომლებიც ამ თანამდებობის პირთა სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში თანამდებობის დაკავების, მისი განხორციელებისთვის არის საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დადგენილი. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა მიუთითებს, უფლების შეზღუდვის საფუძვლები, ნებისმიერი თანამდებობის პირის მიმართ, ვერ იქნება იდენტური და ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში უნდა დადგინდეს თავად ამ თანამდებობის ბუნების, მათ შორის, იმის გათვალისწინებით, საკითხი ეხება პოლიტიკურ თუ პროფესიულ თანამდებობის პირებს.[34]

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილებაში უკვე დადგენილი აქვს კონსტიტუციურსამართლებრივი სტანდარტი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელ პირებთან მიმართებით. კერძოდ დაადგინა, რომ გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი პირები წარმოადგენენ პროფესიული თანამდებობის პირებს და ასევე შეაფასა რა სახის გარანტიები არის დადგენილი ამ თანამდებობის მიმართ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით.[35]

განსახილველი დავის მიზნებისთვის, რომ გაირკვეს საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი და მისი მოადგილე, არის პოლიტიკური თუ პროფესიული თანამდებობის პირი, აუცილებელია განისაზღვროს თავად ამ თანამდებობის არსი და ფუნქციები. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის შესაბამისად, საჯარო დაწესებულება არის სახელმწიფო ბიუჯეტის, ავტონომიური რესპუბლიკის რესპუბლიკური ბიუჯეტის ან მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის სახსრებით შექმნილი და შესაბამისი ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფი დაწესებულება, აგრეთვე მის წინაშე ანგარიშვალდებული/მისი კონტროლისადმი დაქვემდებარებული ორგანიზაცია, ასევე სხვა საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, თუ იგი არის შესაბამისი დონის ბიუჯეტით განსაზღვრული პროგრამის/ქვეპროგრამის ფარგლებში ასიგნებების განკარგვის უფლებამოსილების მქონე ორგანიზაცია და მასში მუშაობენ საჯარო მოსამსახურეები.[36] პირველადი სტრუქტურული ერთეული, საჯარო დაწესებულების საქმიანობის სფეროს მიკუთვნებული მიმართულების ორგანიზაციული მოწყობის ფორმაა, რომელიც წარმოადგენს საჯარო დაწესებულების სტრუქტურის შემადგენელ ნაწილს.[37]

საჯარო სამსახურში არსებული მოხელის თანამდებობის იერარქიულ რანგებში განაწილება ეფუძნება თითოეული თანამდებობის მნიშვნელობის შეფასებას შემდეგი ფაქტორების მიხედვით: ა) პასუხისმგებლობა; ბ) მოვალეობათა შესრულების სირთულე; გ) კომპეტენციები; დ) აუცილებელი კვალიფიკაცია; ე) სამუშაო გამოცდილება.[38] საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობა შეესაბამება პირველ რანგს ანუ მაღალ მმართველობით დონეს. საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის მოადგილის თანამდებობა შეესაბამება მეორე რანგს ანუ საშუალო მმართველობით დონეს.[39] მესამე რანგს ანუ უფროსი სპეციალისტის დონეს შეესაბამება საჯარო დაწესებულების პირველი კატეგორიის უფროსი სპეციალისტის, მეორე კატეგორიის უფროსი სპეციალისტისა და მესამე კატეგორიის უფროსი სპეციალისტის თანამდებობა. მეოთხე რანგს ანუ უმცროსი სპეციალისტის დონეს შეესაბამება საჯარო დაწესებულების პირველი კატეგორიის უმცროსი სპეციალისტის, მეორე კატეგორიის უმცროსი სპეციალისტისა და მესამე კატეგორიის უმცროსი სპეციალისტის თანამდებობა.[40]

საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის თანამდებობა, უფროსი და უმცროსი სპეციალისტის თანამდებობებისგან შესაძლოა განსხვავდებოდეს პასუხიმგებლობის ფარგლებით, მოვალეობათა შესრულების სირთულით, კომპეტენციით, აუცილებელი კვალიფიკაციით და სამუშაო გამოცდილებით. თუმცა მათი საქმიანობა შინაარსობრივად იდენტურია, ვინაიდან ისინი საკუთარი პროფესიული საქმიანობით ახორციელებენ საჯაროსამართლებრივ უფლებამოსილებებს.

განსხვავებით ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებული პირებისგან, რომელიც სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირებს (საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს პარლამენტის წევრი, საქართველოს პრემიერ-მინისტრი, საქართველოს მთავრობის სხვა წევრი და მისი მოადგილე, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოების წევრები, აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების მთავრობების წევრები და მათი მოადგილეები[41]) ხელს უწყობს მათი უფლებამოსილებების განხორციელებაში დარგობრივი/სექტორული რჩევების მიცემით, ინტელექტუალურ-ტექნიკური დახმარების გაწევით ან/და ორგანიზაციულ-მენეჯერული ფუნქციების შესრულებით.[42]

შესაბამისად, კანონმდებლობა საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელებს და მათ მოადგილეებს, სხვა მოხელეებთან ერთად, სრულიად მართებულად მოიაზრებდა პროფესიული საჯარო მოხელეებად, რომელებიც უვადოდ ინიშნებოდნენ მოხელისათვის განკუთვნილ საჯარო სამსახურის საშტატო თანამდებობაზე სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის, მუნიციპალიტეტის, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ. ვინაიდან ისინი ახორციელებენ საჯაროსამართლებრივ უფლებამოსილებებს, როგორც თავის ძირითად პროფესიულ საქმიანობას, რაც უზრუნველყოფს მათ მიერ საჯარო ინტერესების დაცვას, და რომელებიც ამის სანაცვლოდ იღებენ შესაბამის ანაზღაურებას და სოციალური და სამართლებრივი დაცვის გარანტიებს.[43]

შესაბამისად, სტრუქტურული ერთეულები წარმოადგენენ იმ ერთეულებს, რომელთა ერთობლიობა ქმნის საჯარო დაწესებულებას, ხოლო ეს უკანასკნელი განეკუთვნება საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების განხორციელების უზრუნველმყოფ ორგანოს. აშკარაა, რომ თითოეული სტრუქტურული ერთეულის არსებობა, მისი ფუნქციონირება, საბოლოოდ, სწორედ საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილებათა აღსრულებას ემსახურება.

პირველადი სტრუქტურული ერთეულების და მათი ხელმძღვანელების კომპეტენცია, როგორც წესი, განისაზღვრება საჯარო დაწესებულებების დებულებებით. მაგალითად, კულტურისა და სპორტის სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელების ძირითად უფლებამოსილებებს განეკუთვნება: ა) მისდამი დაქვემდებარებული სტრუქტურული ერთეულის მოსამსახურეებს შორის მოვალეობების განაწილება და მათთვის მითითებებსა და განკარგულებების გაცემა; ბ) სტრუქტურული ერთეულის მოსამსახურეების მიერ სამსახურებრივ მოვალეობათა შესრულების თვალყურის დევნება; გ) სტრუქტურული ერთეულის მიერ მომზადებულ დოკუმენტებზე ხელის მოწერა ან ვიზის დადება; დ) სტრუქტურული ერთეულის მუშაობაზე ანგარიშვალდებულება; ე) სტრუქტურული ერთეულის სახელით დასკვნების წარდგენა მინისტრის მოადგილისთვის; ვ) სამინისტროს ხელმძღვანელობისთვის წინადადებების წარდგენა სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულის სტრუქტურის, შტატების, მუშაობის ორგანიზების, სტრუქტურული ერთეულის მოსამსახურეების წახალისების ან მათთვის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრების შესახებ; ზ) შუამდგომლობის წარდგენა იმ სახსრების გამოყოფის თაობაზე, რომლებიც საჭიროა სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულის ამოცანათა შესასრულებლად; თ) შუამდგომლობის წარდგენა სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულის მოსამსახურეთა კვალიფიკაციის ამაღლების შესახებ.[44]

კანონმდებლობით[45] განსაზღვრული ფუნქციების ანალიზი ცხადყოფს, რომ საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის/მისი მოადგილის საქმიანობა, მათი უფლებამოსილებები შემოიფარგლება კონკრეტული, მათ დაქვემდებარებაში არსებული სტრუქტურული ერთეულის ეფექტური ფუნქციონირების და ამ ერთეულის ორგანიზაციული გამართულობის უზრუნველყოფით. მათი ძირითადი და უპირველესი მოვალეობა სწორედ სტრუქტურული ერთეულის შიგნით კონკრეტულ შესასრულებელ ამოცანათა, აგრეთვე მოსამსახურეთა უფლებამოსილებების განაწილება და ორგანიზებაა. გარდა ამისა, თითოეული ფუნქცია, რომელიც ტექნიკური საკითხების მიღმა გარკვეულ ინიციატივებსა თუ წინადადებებს შეეხება, საჭიროებს უშუალოდ საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის წინაშე წარდგენას. ამ მიმართულებით საბოლოო გადაწყვეტილების მიმღებ თანამდებობის პირს სწორედ საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი წარმოადგენს. საკანონმდებლო მოწესრიგების საფუძველზე აშკარაა, რომ საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი წარმოადგენს გადაწყვეტილების მიმღებ სუბიექტს. სწორედ ეს უკანასკნელი არის პასუხისმგებელი საკუთარი ამომრჩევლის (როდესაც ის პირდაპირი ან არაპირდაპირი გზით არჩეული თანამდებობის პირია) მიერ მინდობილი მანდატის შესრულებაზე, ხოლო პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი/მისი მოადგილე წარმოადგენს იმ საჯარო თანამდებობის პირს, რომელიც საკუთარი, კანონით ვიწროდ გაწერილი უფლებამოსილებებისა და ფუნქციების ფარგლებში ეხმარება და შესაძლებელს ხდის საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის ამოცანათა პრაქტიკულ რეალიზაციას. ამასთან, საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელი, მაგალითად მინისტრი, პასუხიმგებელია სამინისტროს სტრუქტურული ერთეულების მიერ კანონმდებლობის, სტრატეგიებისა და გეგმების შესრულებაზე.[46] შესაბამისად, სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი ანგარიშვალდებულია საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის წინაშე.

საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი/მისი მოადგილე არ განსაზღვრავს თავად ამ ერთეულის საქმიანობის პოლიტიკურ მიმართულებას და, მიუხედავად იმისა, რამდენად ეთანხმება ან იზიარებს საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის ხედვას, ვალდებულია, ამ უკანასკნელს დაექვემდებაროს და სწორედ მისი მითითებების, დავალებების ფარგლებში წარმართოს საკუთარი და სრულიად სტრუქტურული ერთეულის საქმიანობა. საჯარო დაწესებულების სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი/მისი მოადგილე, საკუთარი ფუნქციების გათვალისწინებით, წარმოადგენს იმ პროფესიულ თანამდებობის პირს, რომელიც არის უშუალო შემსრულებელი მასზე დაკისრებული ფუნქციების და არა მათი განმსაზღვრელი. შესაბამისად, როგორც სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისათვის, ისე ყველა მსგავსი ბუნების მქონე სახელმწიფო თანამდებობისთვის უმთავრესია, რომ კონკრეტული დავალება, უფლებამოსილება იქნეს სრულყოფილად შესრულებული, მაღალი პროფესიონალიზმით, მიუხედავად შემსრულებელი პირის პოლიტიკური მსოფლმხედველობისა. სწორედ შესასრულებელ ფუნქციათა/დავალებათა შეუსრულებლობა ან არაჯეროვანი შესრულება შეიძლება გახდეს ამგვარი პირების პასუხისმგებლობის საფუძველი.[47]

პოლიტიკური და პროფესიული საჯარო მოხელეების არსის განმარტებისა და მათი გამიჯვნის საკითხზე მსჯელობისას საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ გაუსვა ხაზი, რომ ნებისმიერი საჯარო მოხელის მიმართ კონსტიტუციით დადგენილი მოთხოვნები არ არის იდენტური.[48]

რიგ შემთხვევებში თავად საქართველოს კონსტიტუციის პირდაპირ მოთხოვნას წარმოადგენს კონკრეტული თანამდებობის პირების გარკვეული თანამდებობაზე ვადით არჩევა/დანიშვნა. სხვაგვარად შეუძლებელი იქნებოდა დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა, ისევე როგორც ხალხის მიერ სახელმწიფოს მართვის პროცესში მონაწილეობის უზრუნველყოფა. სხვა შემთხვევაში გარკვეული კატეგორიის თანამდებობების შესაბამისი პერიოდულობით ცვალებადობა შესაძლოა არ იყოს დემოკრატიის არსებობისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელი, თუმცა თავად ამ თანამდებობათა ბუნება განაპირობებდეს შეზღუდული ვადით განხორციელების საჭიროებას. შესაძლოა კონკრეტული თანამდებობა არ წარმოადგენდეს პოლიტიკური ხასიათისას, მაგრამ აღნიშნულის მიუხედავად, მასზე დაკისრებული ფუნქციებისა თუ მიზნების გათვალისწინებით, მჭიდროდ იყოს დაკავშირებული კონკრეტული, სხვა თანამდებობის პირის მიერ განხორციელებულ საქმიანობასთან. ამგვარად, საჯარო თანამდებობის პირების მიმართ შესაძლებელია განსხვავებული იყოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული უფლებამოსილების განხორციელების ვადასთან დაკავშირებული სტანდარტები.[49]

საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის (მისი მოადგილის) თანამდებობის არსის, მისი ფუნქციების და მიზნების ანალიზის საფუძველზე აშკარაა, რომ, მართალია, ეს უკანასკნელი წარმოადგენს საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის წინაშე პასუხისმგებელ პირს, თუმცა არის სრულიად დამოუკიდებელი ფუნქციების მქონე პროფესიული თანამდებობის პირი, რომლის მიერ უფლებამოსილების კვალიფიციურად განხორციელება არ არის დამოკიდებული საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის პიროვნებაზე.

საჯარო დაწესებულების სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელებს გააჩნიათ დამოუკიდებელი ამოცანები, მოქმედების არეალი, სფერო. მათი ფუნქციები, აგრეთვე თავად თანამდებობის არსი, მიზანი, არის არა ზემდგომი თანამდებობის პირის საქმიანობის ადმინისტრაციული ორგანიზება, მისი ფუნქციების განხორციელებაში ფორმალური ხელშეწყობა, არამედ გააჩნია თვითმყოფადი ბუნება. იგი წარმართავს სტრუქტურული ერთეულის საქმიანობას და პასუხისმგებელია ამ ერთეულისთვის დაკისრებული ამოცანებისა და ფუნქციების შესრულებაზე. ამ თანამდებობის არსი გულისხმობს არა კონკრეტული პოლიტიკური გუნდისა თუ საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის პოლიტიკური შეხედულებებისადმი ერთგულებას, არამედ მისი სტრუქტურული ერთეულის საქმიანობის კანონმდებლობის შესაბამისად გაძღოლას. შესაბამისად, კონსტიტუციის საწინააღმდეგოა პროფესიული საჯარო მოხელის უფლებამოსილების ვადის შემოსაზღვრა საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადით, რომელიც როგორც წესი პოლიტიკური პროცესის საფუძველზე აირჩევა/ინიშნება კონკრეტული უფლებამოსილების ვადით.

პოლიტიკურად ნეიტრალური საჯარო სამსახურისგანხორციელების მოთხოვნა ერთ-ერთ ძირეულ პრინციპს წარმოადგენს საჯარო მოსამსახურეებისათვის, რომელიც განმტკიცებულია აგრეთვე „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 მუხლით. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, ამგვარი თვითმყოფადი საჯარო თანამდებობისთვის კანონმდებლობით უფლებამოსილების განხორციელების ვადის დაწესება წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობის განხორციელების უფლების შეზღუდვას.[50]

6. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა

6.1 ფორმალური კონსტიტიტუციურობა

საქართველოს კონსტიტუცია ადგენს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს, რომლის ერთ-ერთ ძირითად კომპონენტს წარმოედგენს კონსტიტუციითა და კანონით დადგენილ ფარგლებში სახელმწიფო ხელისუფლების განხორციელების ვალდებულება.

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის „ა“ პუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციური სარჩელის საფუძველზე უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს საქართველოს კონსტიტუციასთან საქართველოს საკანონმდებლო აქტებისა და საქართველოს პარლამენტის დადგენილებების მიღების/გამოცემის, ხელმოწერის, გამოქვეყნებისა და ამოქმედების შესაბამისობის საკითხი.

შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია ასევე შეაფასოს დაცული იყო თუ არა საქართველოს კანონის მიღებისას საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი ფორმალური წესი და განახორციელოს ფორმალური კონსტიტუციური კონტროლი. „კონსტიტუციაში დადგენილი მოთხოვნების, წესების პატივისცემა, მათი განუხრელი დაცვა კონსტიტუციური წესრიგის უზრუნველყოფას ემსახურება. სწორედ ამიტომ, პარლამენტის კანონშემოქმედებითი საქმიანობა კონსტიტუციით განსაზღვრული მოთხოვნების დაცვით უნდა წარიმართოს.“[51]

განსახილველ შემთხვევაში „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონში სადავო ცვლილებების მიღებისას დაირღვა კონსტიტუციით დადგენილი ფორმალური წესები. კერძოდ, სადავო ცვლილებები მიიღო პარლამენტმა, რომლის წევრთა უფლებამოსილებების ცნობა კონსტიტუციით დადგენილი პროცედურული წესების დარღვევით განხორციელდა.

კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის 38-ე მუხლი განსაზღვრავს ახალარჩეული პარლამენტის უფლებამოსილების წარმოშობის წესს, რომლის თანახმადაც „პარლამენტი სრულ უფლებამოსილებას იძენს პარლამენტის წევრთა ორი მესამედის უფლებამოსილების ცნობის მომენტიდან. ამ მომენტიდან უფლებამოსილება უწყდება წინა მოწვევის პარლამენტს.“ კონსტიტუციის 45-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „კანონი მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს დამსწრეთა უმრავლესობა, მაგრამ არანაკლებ პარლამენტის სრული შემადგენლობის ერთი მესამედისა, თუ კონსტიტუციით არ არის განსაზღვრული კანონის მიღების სხვა წესი. ორგანული კანონი მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა, თუ კონსტიტუციით არ არის განსაზღვრული ორგანული კანონის მიღების სხვა წესი.“

თავის მხრივ, საქართველოს პარლამენტის რეგლამენტის 86-ე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, პარლამენტის წევრთა უფლებამოსილების ცნობის თაობაზე პარლამენტის დადგენილებაში არ შეიტანება იმ პირის გვარი, რომლის პარლამენტის წევრად არჩევის კანონიერება გასაჩივრებულია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში ან საერთო სასამართლოში.

პარლამენტის წევრთა უფლებამოსილება პარლამენტმა ცნო 2024 წლის 25 ნოემბერს, იმ პირობებში როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოში გასაჩივრებული იყო პარლამენტის სრული შემადგენლობის (150 წევრი) წევრად არჩევის კანონიერება[52] და საკონსტიტუციო სასამართლოს არ ჰქონდა მიღებული გადაწყვეტილება პარლამენტის წევრად არჩევის კანონიერების თაობაზე. აღნიშნული გადაწყვეტილება საკონსტიტუციო სასამართლომ 2024 წლის 29 ნოემბერს მიიღო.[53]

აღნიშნულიდან გამომდინარე, პარლამენტმა დაარღვია კონსტიტუცია, როდესაც არ დაელოდა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებას და საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღებამდე, ცნო პარლამენტის წევრთა უფლებამოსილება. შესაბამისად, 2024 წლის 25 ნოემბრის გადაწყვეტილების საფუძველზე მოქმედი პარლამენტის მიერ მიღებული კანონი, ვერ ჩაითვლება კონსტიტუციის საფუძველზე წარმოშობილი უფლებამოსილების ფარგლებში მიღებულ გადაწყვეტილებად და უნდა გამოცხადდეს არაკონსტიტუციურად.

6.2 უფლებაში ჩარევა

„საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, საჯარო დაწესებულება არის სახელმწიფო ბიუჯეტის, ავტონომიური რესპუბლიკის რესპუბლიკური ბიუჯეტის ან მუნიციპალიტეტის ბიუჯეტის სახსრებით შექმნილი და შესაბამისი ბიუჯეტის დაფინანსებაზე მყოფი დაწესებულება, აგრეთვე მის წინაშე ანგარიშვალდებული/მისი კონტროლისადმი დაქვემდებარებული ორგანიზაცია, ასევე სხვა საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, თუ იგი არის შესაბამისი დონის ბიუჯეტით განსაზღვრული პროგრამის/ქვეპროგრამის ფარგლებში ასიგნებების განკარგვის უფლებამოსილების მქონე ორგანიზაცია და მასში მუშაობენ საჯარო მოსამსახურეები.[55] ამდენად, სადავო ნორმებით გათვალისწინებული პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელები/მათი მოადგილეები, სხვა საჯარო მოხელეები, მათზე დაკისრებულ საჯარო ფუნქციებს ახორციელებენ საჯარო დაწესებულებებში. შესაბამისად, აშკარაა, რომ აღნიშნული თანამდებობები წარმოადგენს სახელმწიფო თანამდებობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მიზნებისთვის.

როგორც ითქვა, საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებას განსაზღვრავს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი, რომლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, „საქართველოს ყოველ მოქალაქეს აქვს უფლება დაიკავოს ნებისმიერი საჯარო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. საჯარო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით.“ 2018 წლის საკონსტიტუციო ცვლილებებამდე, აღნიშნული უფლება გათვალისწინებული იყო კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 29-ე მუხლით, რომლის შინაარსიც, პრაქტიკულად, კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის 25-ე მუხლის იდენტურია. შესაბამისად, საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებასთან დაკავშირებული პრეცედენტული სამართალიც, საკონსტიტუციო სასამართლოს, სწორედ კონსტიტუციის ძველი რედაქციის 29-ე მუხლთან მიმართებით აქვს განვითარებული.

შესაბამისად, საჯარო თანამდებობის დაკავების კონსტიტუციურ უფლებასთან დაკავშირებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ, კერძოდ, აღნიშნა, რომ „საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი ადგენს ყოველი მოქალაქის უფლებას, წვდომა ჰქონდეს სახელმწიფო თანამდებობაზე. კონსტიტუციის ამ დანაწესის მნიშვნელობა ბევრად უფრო ფართოა, ვიდრე მხოლოდ კონკრეტული ინდივიდის შრომითი უფლების დადგენა. ის ქმნის მნიშვნელოვან საფუძველსა და გარანტიას დემოკრატიული მმართველობის განმტკიცებისა და დემოკრატიული სახელმწიფოს რეალურად ჩამოყალიბების პროცესში. „დემოკრატია, უშუალო გაგებით, გულისხმობს რა ხალხის მმართველობას, შესაბამისად, ის, თავისთავად, გულისხმობს მოქალაქეთა უფლებას, მიიღონ მონაწილეობა ხელისუფლების როგორც ფორმირებაში, ისე განხორციელებაში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). აღნიშნულ უფლებაში ნებისმიერი სახის გაუმართლებელი ჩარევა და შეზღუდვა მძიმე ტვირთად დააწვებოდა თავად დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობის მიზნის მიღწევის პროცესს. „კონსტიტუციის 29-ე მუხლი სახელმწიფოს ავალდებულებს, დაადგინოს სახელმწიფო თანამდებობაზე საქმიანობის გონივრული პირობები და გაუმართლებლად არ შეზღუდოს მოქალაქის უფლება, მონაწილეობა მიიღოს სახელმწიფო მართვაში, განახორციელოს საჯარო მნიშვნელობის ფუნქცია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-18).“[56]

საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება ადგენს, რომ სახელმწიფო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „აღნიშნული დებულება „ადგენს სახელმწიფო სამსახურის განხორციელების კონსტიტუციურ საფუძვლებს. ამასთან, ... ამ თანამდებობრივი უფლებამოსილების შეუფერხებლად განხორციელებისა და თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლებისაგან დაცვის გარანტიებს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 11 აპრილის №1/2/569 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - დავით კანდელაკი, ნატალია დვალი, ზურაბ დავითაშვილი, ემზარ გოგუაძე, გიორგი მელაძე და მამუკა ფაჩუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-1).“[57]

13 დეკემბრის საკანონმდებლო ცვლილებების ანალიზის საფუძველზე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ ყველა ეს ცვლილება, საბოლოო ჯამში, საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელისათვის საჯარო მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლების გამარტივებას ემსახურება. ასე, მაგალითად, ადმინისტრაციული ხელშეკრულება, რომელიც დადებული იქნება პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელთან ან მის მოადგილესთან, შესაძლებელია ნებისმიერ დროს, ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე შეწყდეს დამსაქმებლის გადაწყვეტილებით. გარდა ამისა, დაწესებულების ხელმძღვანელის ცვლილება, ავტომატურად იწვევს დაკავებული თანამდებობიდან მათ გათავისუფლებას; შეფასების წესის ცვლილება საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ისეთ ფართო ფარგლებს ადგენს, რომ მისი თვითმიზნურად გამოყენების შესაძლებლობას აჩენს; ხოლო რეორგანიზაცია კი, შეიძლება მოხელის არა მხოლოდ უშუალოდ სამსახურიდან გათავისუფლების, არამედ, მისი მთლიანად საჯარო სექტორიდან გაშვების უპირობო საფუძველი გახდეს.

6.3 ლეგიტიმური მიზანი

კანონპროექტის განმარტებით ბარათში[58] საერთოდ არ არის მითითებული თუ რა ლეგიტიმურ მიზანს ისახავს პირველადი სტრუქტურული ერთეულების ხელმძღვანელებისა და მათი მოადგილეების ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმებულ პირებად განსაზღვრა და მათი უფლებამოსილების ვადის დასრულება საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვისთანავე.

საკონსტიტუციო სასამართლოში მსგავსი დავის ფარგლებში, მოპასუხე მხარემ ახალი გამგებლის/მერის არჩევისას სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისთვის უფლებამოსილების ავტომატურად შეწყვეტის საკითხთან დაკავშირებით განმარტა, რომ კანონით ამგვარი ცხადი ჩანაწერი გულისხმობს, რომ სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის თანამდებობაზე საქმიანობა წარმოადგენს განსაზღვრული ვადით საქმიანობას, ხოლო თავად დანიშნულ პირს ვერ შეექმნება უვადოდ თანამდებობაზე ყოფნის ლეგიტიმური მოლოდინი.[59] მოპასუხე მხარემ სადავო ნორმებით განსაზღვრული შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზნად დაასახელა გამგეობის/მერიის სტრუქტურული ერთეულის ეფექტიანი ფუნქციონირება. ამასთან, მისი არგუმენტაციით, დემოკრატიული ხელისუფლების არსებითი მახასიათებელია ხელისუფლების მატარებელი თანამდებობის პირების ჩანაცვლებადობა და ყოველი არჩევნების დროს მათი ჩანაცვლების რეალური შესაძლებლობის არსებობა.[60]

რაც შეეხება, პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის თანამდებობებზე პირის უკონკურსოდ მიღებას, შეფასების ახლებური წესისა და მის შედეგად თანამდებობრივი სარგოს დაკავების და სამსახურიდან გათავისულების მომწესრიგებელ ნორმებს, ასევე რეორგანიზაციის საფუძველზე უკანონოდ განთავისუფლებული პირების თანამდებობაზე აღდგენის/მობილობის შესაძლებლობის გაუქმების ლეგიტიმურ მიზნებზე არაფერია ნათქვამი კანონპროექტის განმარტებით ბარათში.

განმარტებით ბარათში ზოგადი მითითებაა, რომ საჯარო სამსახურის რეფორმის ცენტრალურ მიზანს წარმოადგენს კეთილსინდისიერებაზე, პოლიტიკურ ნეიტრალიტეტზე, მიუკერძოებლობასა და ანგარიშვალდებულებაზე დაფუძნებული, სტაბილური, ერთიანი საჯარო სამსახურის ჩამოყალიბება და მისი ეფექტიანი ოპერირებისათვის სამართლებრივი საფუძვლების შექმნა. შესაბამისად, წარმოდგენილი კანონპროექტის მიღებით, მეტად დაიხვეწება საკანონმდებლო ჩარჩო, რომელიც ნაწილობრივ უზრუნველყოფს ზემოაღნიშნული მიზნების მიღწევას.[61] თუმცა დასახელებულ, ზოგად მიზნებთან ლოგიკურ კავშირშიც კი არ არის სადავო ნაომებით შემოთავაზებული ცვლილებები.

ნიშანდობლივია, რომ საკანონმდებლო ცვლილებებს წინ უსწრებდა საჯარო სამსახურებში დასაქმებული პირების მიერ პროტესტის ნიშნად გავრცელებულ განცხადებები, ევროკავშირის წევრობაზე მოლაპარაკების გახსნის 2028 წლამდე გადავადებასთან დაკავშირებით. აღნიშნული პროცესზე 2024 წლის 3 დეკემბრის მთავრობის კანცელარიაში გამართულ პრესკონფერენციაზე ირაკლი კობახიძემ გააკეთა შემდეგი შინაარსის განცხადება: „თვითწმენდის პროცესი ძალიან საინტერესოდ წარიმართა და ყველა მოქმედებაზე იქნება სათანადო რეაგირება კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის შესაბამისად. გასული დღეების განმავლობაში, უცხოურმა აგენტებმა და მათმა პატრონებმა გამოიყენეს ბოლო რესურსი, რაც ჰქონდათ დარჩენილი, მათ შორის მათ გამოიყენეს ბოლომდე საჯარო სამსახურში არსებული რესურსი. ამ რესურსის გამოყენება მათ შეეძლოთ ამ გაზაფხულზეც ან წინა გაზაფხულზე, ან 2022 წლის ივნისშიც, თუმცა ხედავდით, რომ გარკვეულ რესურსებს იტოვებდნენ და ბოლო რესურსი, რაც ჰქონდათ დარჩენილი, მათ შორის საჯარო სამსახურში, მათ გამოიყენეს სწორედ ამ დღეებში, თუმცა ხედავთ, რომ არც ეს რესურსი გამოადგათ საბოლოო ჯამში „ნაცმაიდნის“ წარმატებისთვის. ჩვენ ვაკვირდებოდით, რა თქმა უნდა, ყველას მოქმედებას და ყველას მოქმედებაზე გვექნება რეაგირება. ეს რეაგირება იქნება კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის შესაბამისად, მაგრამ რეაგირება იქნება, ამას ვამბობ მთელი პასუხისმგებლობით. ეს არის ძალიან მნიშვნელოვანი მოსასმენად, მათ შორის იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც წუხან „ნაცმაიდნის“ მცდელობის გამო და იმ ვითარების გამო, რომელიც შექმნეს რადიკალურმა პოლიტიკოსებმა ამ დღეების განმავლობაში ჩვენს დედაქალაქში.“[62]

საკანონმდებლო ცვლილებების როგორც წინარე პროცესი, ისე საჯარო სამსახურებში დღეს მიმდინარე პროცესები (დღეის მდგომარეობით საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლებულია რამდენიმე ასეული პირი, რომელიც განცხადებაზე იყო ხელმომწერი), აჩენს საფუძვლიან ვარაუდს, რომ სადავო ცვლილებების რეალურ მიზანს წარმოადგენს საჯარო მოხელეების მარტივი სამართლებრივი პროცედურით სამსახურიდან განთავისუფლება და მათ დამოუკიდებლობის, მიუკერძოებლობის, პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის შეზღუდვა და მათი თანამდებობრივი გარანტიების დასუსტება.

6.1. გამოსადეგობა და აუცილებლობა

ზოგადად, საჯარო დაწესებულების გამართული და ეფექტიანი ფუნქციონირება, მასზე დაკისრებული ამოცანების სრულყოფილად შესრულება თავისთავად მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ მიზანს და ამოცანას წარმოადგენს. მიუხედავად დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მნიშვნელობისა, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.“[63]

როგორც უკვე აღინიშნა, პროფესიული თანამდებობის უმთავრეს მოთხოვნას წარმოადგენს მოსამსახურეთა პროფესიონალიზმი, გამოცდილება, პიროვნული უნარები და ყველა ის თვისება, რაც მოხელეს ხელს უწყობს მაქსიმალურად კარგად შეასრულოს დაკისრებული ამოცანები.[64] „შესრულებული სამუშაოს ხარისხი, პირველ რიგში, უკავშირდება მოხელის განათლებას, მის პიროვნულ მახასიათებლებს, ნაკისრი მოვალეობისადმი კეთილსინდისიერ და პასუხისმგებლიან დამოკიდებულებას, კარიერული ზრდის მოტივაციას და ა.შ.“[65] სახელმწიფო ინსტიტუტის ეფექტური ფუნციონირების მიზნის მიღწევა სწორედ პროფესიონალ კადრებზეა დამოკიდებული, რომლებიც შესასრულებელ ფუნქციებს მაღალი პასუხისმგებლობითა და პროფესიონალიზმით ახორციელებენ.[66]

სადავო ნორმები იწვევს პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის/მისი მოადგილის უფლებამოსილების ავტომატურ შეწყვეტას დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების შეწყვეტისას. პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელს უფლებამოსილება უწყდება იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც დაწესებულების ახალი ხელმძღვანელს სურს, რომ კონკრეტული სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელმა გააგრძელოს დაკავებულ თანამდებობაზე საქმიანობა. სადავო ნორმა დამატებით მიუთითებს, რომ სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის/მისი მოადგილის ადმინისტრაციული ხელშეკრულების მოქმედების ვადა, არ უნდა აღემატებოდეს შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელის უფლებამოსილების ვადას. ამ მხრივ, სადავო ნორმები არ ტოვებს არათუ ობიექტური, არამედ სუბიექტური შეფასებით განსხვავებული სამართლებრივი შედეგების დადგომის შესაძლებლობასაც კი.

საჯარო მოხელეთა კვალიფიკაციის შემოწმებისა და თანამდებობაზე მხოლოდ კვალიფიციური კადრების საქმიანობის გარეშე შეუძლებელია მიღწეულ იქნეს საჯარო დაწესებულებების ეფექტური ფუნქციონირება. უფლებამოსილების ავტომატური შეწყვეტისას არსებული საკანონმდებლო რეგულაცია მნიშვნელობას არ ანიჭებს კონკრეტული პირის პროფესიონალიზმს, მის გამოცდილებას. სადავო ნორმა არ ითვალისწინებს საჯარო დაწესებულების ეფექტური ფუნქციონირების ლეგიტიმურ მიზნის მიღწევისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ელემენტის, სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელი პირის დაკავებულ თანამდებობასთან პროფესიული თავსებადობის, მისი გამოცდილება თუ უნარების გამოკვლევის შესაძლებლობას.[67]

როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, სადავო ნორმა, რომელიც შესაბამისი თანამდებობის პირის კვალიფიკაციის, გამოცდილებისა თუ სხვა უნარების შემოწმების/შეფასების გარეშე ადგენს უფლებამოსილების ავტომატურად შეწყვეტას საჯარო დაწესებულების ახალი ხელმძღვანელის მიერ უფლებამოსილების დაწყების მომენტიდან, წარმოადგენს გამოუსადეგარ საშუალებას საჯარო დაწესებულების ეფექტური ფუნქციონირების მიზნისათვის და წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადების საწინააღმდეგო რეგულაციას.[68] ხოლო, სადავო ნორმა, რომელიც ადგენს საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელის და მისი მოადგილის უკონკურსოდ დანიშვნის შესაძლებლობას, ზღუდავს მოქალაქეთა თანაბარ დაშვებას სახელმწიფო სამსახურში, შესაბამისად არღვევს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველ წინადადებას.

ხსენებულ გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე განსაზღვრა დემოკრატიული სახელმწიფოს, მოპასუხის მიერ დასახელებული ასპექტის შინაარსი, დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპიდან გამომდინარე ხელისუფლების განმახორციელებელი სუბიექტების ჩანაცვლებადობასთან დაკავშირებით. კერძოდ, რა მოთხოვნას ითვალისწინებს ეს უმნიშვნელოვანესი პრინციპი ხელისუფლების განმახორციელებელი სუბიექტების ცვალებადობასთან მიმართებით და როგორია ამ მოთხოვნის ფარგლები.

საკონსტიტუციო სასამართლომ მიუთითა, რომ დემოკრატიის არსებობა უპირველესად ხალხის მმართველობას, ხალხის მიერ საჯარო ფუნქციების უშუალოდ ან არჩეული წარმომადგენლების საშუალებით განხორციელებას გულისხმობს. მისი მთავარი მახასიათებელი სწორედ იმაში ვლინდება, რომ პასიური თუ აქტიური საარჩევნო უფლების რეალიზაციის გზით მოხდეს ხალხის ნების გამოხატვა და შემდგომში ხალხის ნების, მათ მიერ წარმომადგენლებისთვის გადაცემული მანდატის პრაქტიკული განხორციელება.[69] საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „...დემოკრატიული მმართველობის არსებობა წარმოუდგენელია არჩევნების გარეშე. არჩევნებით თანამდებობის დაკავება წარმოადგენს დემოკრატიული მმართველობის რეალიზების შეუცვლელ მექანიზმს.“[70] დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა უპირობოდ მოითხოვს დემოკრატიული არჩევნების გზით კონსტიტუციით გათვალისწინებული ზოგიერთი თანამდებობის პირების არჩევნების საშუალებით არჩევას. ამგვარი მოთხოვნის დაცვით მიიღწევა მიზანი, არ მოხდეს კონკრეტული თანამდებობის და ხელისუფლების უზურპაცია, მისი სამუდამოდ დაკავება, არამედ ამ თანამდებობაზე განწესებული პირები იცვლებოდნენ საზოგადოების ნების, მათი განწყობების შესაბამისად. დემოკრატიის ერთ-ერთი ფუძემდებლური პრინციპია პერიოდული წარმომადგენლობითობა. ბუნებრივია, თავად უმაღლესი ხელისუფლების განმახორციელებელი პირების ცვლილება არ წარმოადგენს თვითმიზნურ მოთხოვნას და შესაძლებელია, თუკი ამომრჩეველი განმეორებით ანდობს მანდატს, უფლებამოსილების რამდენიმე ვადის განმავლობაში არჩევითი თანამდებობა დაიკავოს ერთი და იგივე პიროვნებამ, თუმცა ეს არ გულისხმობს საქართველოს კონსტიტუციით განმტკიცებული დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპთან წინააღმდეგობას. დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპის მოთხოვნა დაკმაყოფილებული იქნება მაშინ, როდესაც არჩევნების შედეგები ასახავს ხალხის მიერ გამოვლენილ ნამდვილ ნებას.[71]

იმავდროულად, დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა არ გულისხმობს ყოველი არჩევნების შემდგომ ყველა საჯარო მოსამსახურის ჩანაცვლებას ახალი კადრებითა და ახლად არჩეული თანამდებობის პირების პოლიტიკური გუნდის წევრებით. შეუძლებელია დემოკრატიულ სახელმწიფოში პროფესიული კადრების ცვლილება პოლიტიკური გუნდის ცვლილებასა თუ, ზოგადად, პოლიტიკურ პროცესებზე იყოს დამოკიდებული. აღნიშნული არათუ დემოკრატიის მოთხოვნას არ წარმოადგენს, არამედ პრინციპულად ეწინააღმდეგება მას.[72]

განსახილველ შემთხვევაში სადავო ნორმები შეეხება საჯარო დაწესებულების პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელებს, რომლებიც როგორც უკვე განიმარტა, წარმოადგენენ წმინდად პროფესიული საქმიანობის განმახორციელებელ სუბიექტებს. ისინი არ წარმართავენ ქვეყნის პოლიტიკურ მიმდინარეობას, კურსს და თავისი შინაარსით არ არიან ხელისუფლების მატარებელნი. ყოველი არჩევნების შემდგომ საჯარო დაწესებულებების სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელების ახალი კადრებით ჩანაცვლების რეალური შესაძლებლობა, არ წარმოადგენს დემოკრატიული სახელმწიფოს და, ზოგადად, კონსტიტუციის მოთხოვნას, ისევე, როგორც ის არ არის სახელმწიფოს ამოცანა, რომლის გამოც შესაძლებელია, შეიზღუდოს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი ძირითადი უფლება.

როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, პროფესიული კადრების თვითნებური ჩანაცვლებადობა საერთოდ ვერ გამოდგება ლეგიტიმურ მიზნად, რომლის მისაღწევადაც შესაძლებელია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვა გამართლდეს. შესაბამისად, სადავო ნორმებით დადგენილია საჯარო დაწესებულებებში თანამდებობის დაკავების თვითმიზნური შეზღუდვა, რაც არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს.[73]

რაც შეეხება სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილებს, რომლებიც მოხელის შეფასებას და რეორგანიზაციას ეხება, აშკარაა, რომ სადავო ნორმები ადგენს საჯარო დაწესებულების ხელმძღვანელის მიერ მოხელის შეფასების, საკუთარი შეხედულებისამებრ შეცვლის უფლებამოსილებას, რასაც შესაძლოა მოჰყვეს ისეთი მძიმე შედეგი როგორიც არის მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლება ან ექვსი თვის განმავლობაში თანამდებობრივი სარგოს დაკავება. ასევე, რეორგანიზაციის იმგვარი პროცედურაა გათავისუფლების საფუძვლად განსაზღვრული, რომელიც დაუშვებლად მიიჩნევს მობილობის შესაძლებლობას. ასევე დაუშვებელია, უკანონოდ გათავისუფლებული მოხელის თანამდებობაზე აღდგენა. ამდენად, აშკარაა, რომ სადავო ნორმები ზღუდავს საჯარო მოხელის საქმიანობის განხორციელების კონსტიტუციურ უფლებას და უნდა შემოწმდეს ამ შეზღუდვის შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტით დადგენილ მოთხოვნებთან.

როგორ უკვე აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დადგენილი უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის, იგი შეიძლება შეიზღუდოს ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად პროპორციული საშუალების გამოყენებით. ამდენად, სადავო ნორმის საფუძველზე უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შესაფასებლად, უპირველესად, უნდა შემოწმდეს სადავო ნორმა ემსახურება თუ არა რაიმე ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია.“[74]

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სადავო ცვლილებების მიღებისას არ ყოფილა განმარტებული დასახელებული სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი. ამასთან, განხორციელებული ცვლილებების მთლიანი პროცესის ანალიზის შემდგომ ვერ ვხედავთ იმ შესაძლო ლეგიტიმურ მიზანს, რომლის მიღწევასაც ემსახურება სადავო ნომრები. შესაბამისად, ლეგიტიმური მიზნის არარსებობისას კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევა წარმოადგენს თვითმიზნურ შეზღუდვას და არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

7. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით

დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ,,ადამიანის ღირსება ხელშეუვალია და მას იცავს სახელმწიფო.“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ მიუთითა საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული ღირსების უფლების უდიდეს მნიშვნელობაზე. ადამიანს ღირსების უფლება აქვს იმიტომ, რომ იგი ადამიანია „...და ამ შემთხვევაში მნიშვნელობა არ გააჩნია საზოგადოების შეხედულებას მასზე ან მის სუბიექტურ თვითშეფასებას. ადამიანის ღირსების პატივისცემა გულისხმობს ყოველი ადამიანის პიროვნულ აღიარებას, რომლის ჩამორთმევა და შეზღუდვა დაუშვებელია. კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტის ... მთავარი ღირებულება არის ადამიანი როგორც თვითმყოფადი, თავისუფალი და სხვა ადამიანების თანასწორი სუბიექტი. ადამიანის ღირსების დაცვა არის ის, რაც უპირობოდ ეკუთვნის ყველა ადამიანს სახელმწიფოსაგან. ღირსებაში იგულისხმება სოციალური მოთხოვნა სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის რესპექტირებაზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის N2/2/389 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-30).[75]

აღსანიშნავია, რომ ღირსების უფლების ერთ-ერთი პრაქტიკული გამოხატულება ადამიანის, როგორც თავისუფალი ინდივიდის და ძირითადი უფლებების მქონე სუბიექტად მიჩნევაში მდგომარეობს. „უფლება სამართალსუბიექტობაზე წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული ღირსების უფლების განუყოფელ ელემენტს. აღნიშნული უფლების თანახმად, სახელმწიფოსთვის ადამიანი უნდა იყოს მთავარი ფასეულობა, კონსტიტუციური უფლებების სუბიექტი და არა მიზნის მიღწევის საშუალება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის №2/5/560 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-10).

გასათვალისწინებელია ისიც, რომ „საქართველოს კონსტიტუციით დაცული ამა თუ იმ უფლების მზღუდავი საკანონდებლო რეგულირება ავტომატურად არ იწვევს სამართალსუბიექტობაზე უფლების დარღვევას. საკონსტიტუციო სასამართლო, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, უფლების მზღუდავი რეგულირების შინაარსის, მიზნის და შეზღუდვის ინტენსივობის გათვალისწინებით ადგენს გასაჩივრებული ნორმის (ნორმების) შესაბამისობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებასთან“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის №2/5/560 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ნოდარ მუმლაური საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-11).

ამ კონკრეტულ შემთხვევაში საგნობრივად დაცულ სფეროს განეკუთვნება ინდივიდის უფლება რომ საკუთარი საქმიანობა დაუკავშიროს სახელმწიფო ინტერესებს და ამ თვალსაზრისით იგრძნოს თავი ადამიანად, რომელიც სახელმწიფოსთვის, საზოგადოებისთვის და მისი ქვეყნის მოქალაქეებისათვის ასრულებს სასარგებლო საქმეს და სწორედ ამ მიზნით ვითარდება კარიერულადაც და პიროვნულადაც. კეთილსინდისიერი და კვალიფიციური საჯარო მოსამსახურის, როგორც ინდივიდის იდენტობის ნაწილია აკეთებდეს საჯარო ინტერესისთვის და საერთო საზოგადოებრივი საქმისთვის აუცილებელ საქმეს და ასრულებდეს ამ მხრივ მნიშვნელოვან ამოცანებს. სწორედ ეს ინდივიდის იდენტობა განსაზღვრავს საჯარო მოსამსახურისთვის სრულფასოვან ადამიანად ყოფნის უფლებასაც და შესაძლებლობასაც. პერსონალურად დაცულ სფეროში რა თქმა უნდა მოიაზრებიან მოსარჩელეები, რომლებმაც მათი საქმიანობა სრულად დაუკავშირეს საჯარო სამსახურს და პროფესიული საქმიანობის დაწყების დღიდან მუდმივად ეწევიან საქმიანობას საჯარო და სახელმწიფო უწყებებში. შესაბამისად შეიძლება ითქვას რომ სადავო ნორმებით იხსნება ღირსების ძირითადი უფლების დაცული სფერო.

ჩარევვა დაცულ სფეროში:

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე უნდა შეფასდეს ღირსების ძირითადი უფლების დაცულ სფეროში ჩარევა ხდება თუ არა და რა ინტენსივობით ხორციელდება ამ უფლებაში ჩარევა.

საჯარო სამსახურის კანონში განხორციელებული ცვლილებები თვისობრივად ეწინააღმდეგება ადმიანის ღირსების ძირითად უფლებას, რადგან სადავო ნორმების მიხედვით ადამიანი, კერძოდ საჯარო მოსამსახურე და მისი იდენტობა არ წარმოადგენს სახელმწიფოს მიზანს, არამედ იგი ხდება მიზნის მიღწევის საშუალება კონკრეტული პოლიტიკური ჯგუფის მხრიდან. კონკრეტულ შემთხვევაში მენეჯერული თანამდებობისა და შემსრულებელი რგოლის თანამშრომლების მიმართ კანონი აღარ ითვალისწინებს მნიშნელოვან გარანტიებს, კერძოდ მენეჯერები ფაქტობრივად თანამდებობრივად მიბმულნი გახდნენ უწყების ხელმძღვანელების პოზიციებს და მათი ზემდგომების განთავისუფლება ავტომატურად იწვევს ამ პირების სამსახურიდან განთავისუფლების მარტივ შესაძლებლობას, რაც მათ აქცევთ მოწყვლად ჯგუფად, მაშინ როდესაც მათ ამ ადამინებმა კვალიფიკაციის, პროფესიონალიზმის და კეთილსინდისიერების შეფასებით, კონკურსის წესით დაიკავეს საჯარო თანამდებობები იმის გააზრებით რომ სურდათ ემსახურათ საკუთარი ქვეყნის და ხალხის საკეთილდღეოდ, თუმცა სადავო ნორმები მათ აქცევთ სისტემის მექანიკურ ნაწილად და არ განიხილავს მათ როგორც ინდივიდებს, რამეთუ კანონი მათ არ უდგენს რაიმე ახალ კრიტერიუმებს არამედ მხოლოდ გადაწყვეტილების მიმღებ პირებს უტოვებს აბსოლუტურ პრეროგატივას მიიღოს გადაწყვეტილება მათი სამსახურებრივი თანამდებობიდან განთავისუფლების შესახებ. ასევე დამატებით შეიძლება ითქვას ისიც, რომ მსგავსი საკანონმდებლო დანაწესის მსუსხავი ეფექტის გამოც ხდება პირდაპირი და მაღალი ინტენსივობის ინტერვენცია ინდივიდის ღირსების ძირითად უფლებაში, რადგან ამ შემთხვევაში საჯარო თანამდებობის პირის ორიენტირებულია არა მისი მოვალეობების შესრულებაზე, რაც მას ევალებოდა კანონმდებლობის შესაბამისად, რომ ემსახურა სახელმწიფოსათვის და ხალხისთვის. ამ ადამიანებისთვის მათ მიერ თავის დროზე დადებული ფიცი, რომელიც მათ დადეს საჯარო სამსახურში თანამდებობის დაკავების დროს აღარ არის სავალდებულო და მხოლოდ ხელმძღვანელის მორჩილებაზე და მის მიერ მოთხოვნილი დავალების შესრულებაზე ხდება ორიენტირება, რაც მაღალი ინტენსივობით ახდენს გაუმართლებელ ჩარევას ინდივიდის ღირებულებით იდენტობაში და შესაბამისად, ღირსების თავისუფლებაში.

გარდა ამისა კანონმდებელმა მიზნის მიღწევის საშუალებად აქცია ასევე საშუალო რგოლის საჯარო მოხელეები და მოსამსახურეები, რადგან ამ ადამიანებს, თუ კი ხელმძღვანელი რეორგანიზაციის საფუძველზე გაათავისუფლებს სამსახურიდან და შემდგომ დადგინდება, რომ რეორგანიზაცია განხორციელდა უკანონო და შესაბამისად მათ თანამდებობიდან განთავისუფლებაც მოხდა უკანონოდ, მათ აღარ რჩებათ უფლება აღიდგინონ თანამდებობა, შესაბამისად ამ ნორმატიული დანაწესითაც მაღალი ინტენსივობით ხდება ჩარევა ინდივიდის ღირსების უფლებაში, რადგან მათ არ შეუძლიათ მოითხოვონ მთავარი უკანონოდ დარღვეული უფლების გამო სამართლიანობის აღდგენა და მათი სამართლებრივი მდგომარეობის სრული რესტიტუცია, რაც ასევე მიზნის მიღწევის საშუალებად განიხილავს ამ კონკრეტულ პირთა ჯგუფს.

გამომდინარე აქედან სადავო ნორმებით ხორიელდება გაუმართლებელი ჩარევა საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტით დაცულ უფლებაში და შესაბამისად სადავო დებულებები არაკონსტიტუცციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

9. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით

დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით გარანტირებულია სამართლიანი სასამართლოს უფლება. დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეს უფლება იმდენად ფუნდამენტური მნიშვნელობისაა, რომ ის არ შეიძლება მსხვერპლად შეეწიროს მიზანშეწონილობას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, შეზღუდვა გამოყენებულ უნდა იქნეს მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევებში. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ წარმოადგინა შესაბამისი შეზღუდვის საფუძვლები ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს სამართალწარმოების პრაქტიკის გათვალისწინებით, რომელიც გამოიყენება კონსტიტუციის 31–ე მუხლის მიზნებისთვის: „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება არ არის აბსოლუტური. ამასთან დაკავშირებით, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ დაადგინა, რომ სასამართლოს ხელმისაწვდომობაზე უფლება საჭიროებს სახელმწიფოს მხრიდან რეგლამენტაციას, რომელიც შეიძლება განსხვავდებოდეს დროისა და ადგილის, საზოგადოებისა და პირის მოთხოვნილებებისა და რესურსების მიხედვით. ამასთან, inter alia, 1985 წლის 28 მაისის გადაწყვეტილებით, საქმეზე “აშინგდეინი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ” ევროპულმა სასამართლომ განსაზღვრა უფლების შეზღუდვის ზოგადი ფარგლები: შეზღუდვები შეესაბამება მე-6 მუხლს იმ შემთხვევაში, თუ ა) ემსახურება კანონიერ მიზანს, ბ) დაცულია გონივრული თანაბარზომიერება დაწესებულ შეზღუდვასა და დასახულ მიზანს შორის (57-ე პუნქტი). ამ პირობების დაცვა აუცილებელია, რადგან შეზღუდვები არ უნდა ამცირებდეს პირისათვის ნებადართულ ხელმისაწვდომობას იმ ზღვრამდე, რომ თავად უფლების არსი შეილახოს.“[76]

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. [სამართლიანი სასამართლოს უფლება] ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). სამართლიანი სასამართლოს უფლება „ფორმალურად სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას ნიშნავს, ხოლო შინაარსობრივად - ადამიანის უფლებების სრულყოფილ სამართლებრივ დაცვას უზრუნველყოფს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/2/577 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4). სამართლიანი სასამართლოს უფლების მოთხოვნების გათვალისწინებით, კანონმდებელი ვალდებულია, შექმნას იმგვარი მართლმსაჯულების სისტემა, რომელიც უზრუნველყოფს ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების ეფექტიანად დაცვას.

ამავდროულად, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება სახელდებით მიუთითებს საქმის სამართლიანი განხილვის უფლებაზე. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება ინსტრუმენტული ხასიათისაა, რომლის მიზანია პირისათვის კონსტიტუციური უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების სასამართლოს გზით დაცვის ეფექტური შესაძლებლობის მინიჭება (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 დეკემბრის №3/2/577 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4). სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება „არაერთი უფლებრივი კომპონენტისგან შედგება, რომელთა ერთობლიობამაც უნდა უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ადამიანების რეალური შესაძლებლობა, სრულყოფილად და ადეკვატურად დაიცვან, აღიდგინონ საკუთარი უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიერ ადამიანის უფლება-თავისუფლებებში ჩარევისას, დაიცვას ადამიანი სახელმწიფოს თვითნებობისაგან. შესაბამისად, სამართლიანი სასამართლოს უფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური შინაარსით საკმარისი პროცედურული უზრუნველყოფა სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებაა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-59). საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლება დანაშაულის ჩადენაში ბრალდებულ თითოეულ პირს ანიჭებს შესაძლებლობას, რომ მისი დამნაშავეობის საკითხი განიხილებოდეს და წყდებოდეს სამართლიანი პროცედურების დაცვით. ამდენად, საქმის სამართლიანი განხილვის უფლება, მათ შორის, მოიცავს პირის უფლებას, მისი საქმე განხილულ იქნეს შესაბამისი სამართლიანი პროცესუალური გარანტიების დაცვით. ამ მხრივ, ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს პროცესუალურ გარანტიას წარმოადგენს საქმის ზეპირი მოსმენით განხილვა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საქმის ზეპირი მოსმენა ითვალისწინებს რა მხარეთა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სწორედ ამ გზით წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრებითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-61).[77]

საგნობრივად დაცულ სფეროს აღნიშნულ შემთხვევაში წარმოადგენს ის, რომ საჯარო მოხელეებსა და მოსამსახურებს გააჩნიათ უფლება, რომ სასამართლოს იდავონ და აღდგენენ სამსახურში ანუ მოითხოვონ სრულად დარღვეული უფლების რესტიტუცია. თუმცა თუ კი რეორგანიზაციით განთავისუფლდება სამსახურიდან და სასამართლო დაადგენს, რომ მისი განთავისუფლება მოხდა უკანონოდ ამ შემთხვევაშიც კი საჯარო მოხელეს ერთმევა უფლება აღდგეს სამსახურში, რაც მნიშვნელოვანწილად აზრს უკარგავს სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებას. გამოდინარე აქედან ხდება ჩარევა სამართლიანი სასამართლოს უფლების ფარგლებში.

რა თქმა უნდა სამართლიანი სასამართლოს უფლების სუბიექტს წამოადგენს ყველა ინდივიდი, და მათ შორის ის პირები რომლებიც უკანონოს განთავისუფლდნენ ან განთავისუფლდებიან მომავალში სამსახურიდან, კონკრეტულ შემთხვევაში მოსარჩელეები.

შესაბამისად სახეზეა სამართლიანი სასამართლოს უფლების დაცული სფერო და მასში მაღალი ინტენსივობის ჩარევა.

შეფასების ტესტი

საკონსტიტუციო სასამართლო თანაზომიერების პრინციპების მოთხოვნის საფუძველზე, ამოწმებს, სადავო ნორმიდან მომდინარე შეზღუდვა არღვევს თუ არა სამართლიანი სასამართლოს უფლებას. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 20 ნოემბერის გადაწვეტილება N1/4/1300 საქმეზე გიორგი გულაბერიძე და ბადრი შუშანიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

ლეგიტიმური მიზანი

კონკრეტულ შემთხვევაში მიგვაჩნია რომ სადავო ნორმებით გათვალისწინებულ ჩარევას არ გააჩნია ლეგიტიმური მიზანი, რადგან სასამართლოსთვის მიმართვის შემთხვევაშიც და სასამართლოს მიერ პირის უკანონოდ განთავისუფლების გარემოების დადგენის შემდგომა ვერ მოხდება მისი სამსახურში აღდგენა, რაც წარმოადგენს ცალსახა თვითნებობას, და ამგვარ თვითნებობას არ შეიძლება გააჩნდეს რაიმე ლეგიტიმური მიზანი. გარდა ამისა ამ შემთხვევაში არც სხვათა უფლებების დაცვა შეიძლება განვიხილოთ ლეგიტიმურ მიზნად, რადგან კანონი ბლანკეტურად კრძალავს, რომ რეორგანიზაციის შემთხვევაში პირის აღდგენა ვერ მოხდება, როგორც იმავე სამსახურში ასვე ვერ მოიპოვებს პირი ტოლფას თანამდებობაზე აღდგენის შესაძლებლობასაც. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე აღნიშნული წარმოადგენს გაუმართლებელ ჩარევას სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში და სადავო ნორმები არა კონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი ასევე კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

[1] ხელმისაწვდომია: https://info.parliament.ge/#law-drafting/29794;

[2]იხ.:, ;

[3] „პროფესიული საჯარო მოხელეების თანამდებობათა დასახელებებისა და იერარქიულ რანგებში განაწილების წესის, შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებული მოხელეთა თანამდებობების იერარქიული ჩამონათვალის განსაზღვრის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 26 აპრილის №215 დადგენილება, მუხლი 3;

[4] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საჯარო მოხელე განმარტებულია, როგორც „პირი, რომელიც უვადოდ ინიშნება მოხელისათვის განკუთვნილ საჯარო სამსახურის საშტატო თანამდებობაზე სახელმწიფოს, ავტონომიური რესპუბლიკის, მუნიციპალიტეტის, საჯარო სამართლის იურიდიული პირის მიერ, რომელიც ახორციელებს საჯაროსამართლებრივ უფლებამოსილებებს, როგორც თავის ძირითად პროფესიულ საქმიანობას, რაც უზრუნველყოფს მის მიერ საჯარო ინტერესების დაცვას, და რომელიც ამის სანაცვლოდ იღებს შესაბამის ანაზღაურებას და სოციალური და სამართლებრივი დაცვის გარანტიებს;“;

[5] იხ.: chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/224110? ;

[6] იხ.: იქვე;

[7] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის მე-9 პუნქტი;

[8] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის მე-10 პუნქტი;

[9] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის პირველი პუნქტი;

[10] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის მე-3 პუნქტი;

[11] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 28 აპრილის №220 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესის და პირობების“ მე-7, მე-8 და მე-9 მუხლები;

[12] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 28 აპრილის №220 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესის და პირობების“ მე-11 მუხლის მე-4 პუნქტი;

[13] „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესის და პირობების“ მე-7, მე-8 და მე-9 მუხლები;

[13] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 28 აპრილის №220 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელის შეფასების წესის და პირობების“ მე-12 მუხლის მე-3 პუნქტი;

[14] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 53-ე მუხლის მე-9 პუნქტი;

[15] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 107-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი;

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 11 აპრილის №1/2/569 გადაწყვეტილება, II-3;

[17] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „კ“ პუნქტი;

[18] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება, II-9;

[19] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება, II-18;

[20] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 11 აპრილის №1/2/569 გადაწყვეტილება, II-1;

[21] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 11 აპრილის №1/2/569 გადაწყვეტილება, II-27; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება, II-16;

[22] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-17;

[23] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 აპრილის №3/2/717 გადაწყვეტილება, II-17;

[24] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-18;

[25] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-19;

[26] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის N3/2/588 გადაწყვეტილება, II-7,8;

[27] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-21;

[28] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება, II-35;

[29] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება, II-34;

[30] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-22;

[31] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-23;

[32] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-24;

[33] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-25;

[34] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-26;

[35] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-27;

[36] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „კ“ პუნქტი;

[37] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 26 აპრილის №215 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელეების თანამდებობათა დასახელებები და იერარქიულ რანგებში განაწილების წესი, შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებულ მოხელეთა თანამდებობების იერარქიული ჩამონათვალის“ მე-2 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი;

[38] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 26 აპრილის №215 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელეების თანამდებობათა დასახელებები და იერარქიულ რანგებში განაწილების წესი, შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებულ მოხელეთა თანამდებობების იერარქიული ჩამონათვალის“ მე-4 მუხლი;

[39] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 26 აპრილის №215 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელეების თანამდებობათა დასახელებები და იერარქიულ რანგებში განაწილების წესი, შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებულ მოხელეთა თანამდებობების იერარქიული ჩამონათვალის“ მე-5 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტები;

[40] საქართველოს მთავრობის 2017 წლის 26 აპრილის №215 დადგენილებით დამტკიცებული „პროფესიული საჯარო მოხელეების თანამდებობათა დასახელებები და იერარქიულ რანგებში განაწილების წესი, შესაბამისი იერარქიული რანგისთვის მიკუთვნებულ მოხელეთა თანამდებობების იერარქიული ჩამონათვალის“ მე-5 მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტები;

[41] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „თ“ პუნქტი;

[42] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ზ“ პუნქტი;

[43] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „ე“ პუნქტი;

[44] 2021 წლის 19 მაისის საქართველოს მთავრობის №229 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოს კულტურისა და სპორტის სამინისტროს დებულების“ მე-6 მუხლი;

[45] სხვა სამინისტროების სტრუქტურული ერთეულების კომპეტენცია იხ. მაგალითად: 2023 წლის 26 დეკემბერის საქართველოს მთავრობის №524 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოს განათლების, მეცნიერებისა და ახალგაზრდობის სამინისტროს დებულების“ მე-6 მუხლი; 2018 წლის 12 დეკემბერის საქართველოს მთავრობის №580 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს დებულების“ მე-6 მუხლი;

[46] 2021 წლის 19 მაისის საქართველოს მთავრობის №229 დადგენილებით დამტკიცებული „საქართველოს კულტურისა და სპორტის სამინისტროს დებულების“ მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტი;

[47] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-34;

[48] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-37;

[49] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-38;

[50] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-39;

[51] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 თებერვლის N1/1/549 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ირმა ინაშვილი, დავით თარხან-მოურავი და იოსებ მანჯავიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16;

[52] საქართველოს პრეზიდენტის 2024 წლის 20 ნოემბრის №1848 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების კონსტიტუციურობის შესახებ, იხ.: https://constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=17407 ;

საქართველოს პარლამენტის წევრების (თამარ კორძაია, ლევან ბეჟაშვილი, გიორგი ბოტკოველი და სხვები (სულ 30 წევრი)) 2024 წლის 21 ნოემბრის №1849 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტის არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების კონსტიტუციურობის შესახებ, იხ.: https://constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=17482 ;

[53] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2024 წლის 29 ნოემბრის N3/7/1848,1849 განჩინება საქმეზე „საქართველოს პრეზიდენტის კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის უმაღლესი საბჭოს არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების კონსტიტუციურობის შესახებ და საქართველოს პარლამენტის წევრების (თამარ კორძაია, ლევან ბეჟაშვილი, გიორგი ბოტკოველი და სხვები (სულ 30 წევრი)) კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტის არჩევნების მომწესრიგებელი ნორმებისა და ამ ნორმების საფუძველზე ჩატარებული 2024 წლის 26 ოქტომბრის არჩევნების კონსტიტუციურობის შესახებ“;

[54] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 11 აპრილის №1/2/569 გადაწყვეტილება, II-3;

[55] „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „კ“ პუნქტი;

[56] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-14;

[57] იხ.: იქვე, II-15;

[58] განმარტებითი ბარათი საქართველოს კანონის პროექტზე „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“, ხელმისაწვდომია აქ: < https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/373679 >;

[59] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-35;

[60] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-40;

[61] განმარტებითი ბარათი საქართველოს კანონის პროექტზე „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე“, ხელმისაწვდომია აქ: < https://info.parliament.ge/file/1/BillReviewContent/373679 >;

[62]იხ.:, ;

[63] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება, II-60; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება, II-31;

[64] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-42;

[65] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის №2/1/572 გადაწყვეტილება, II-19;

[66] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-42;

[67] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-44;

[68] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-45;

[69] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-47;

[70] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის გადაწყვეტილება №3/3/600, II-10;

[71] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-47;

[72] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-48;

[73] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/5/626 გადაწყვეტილება, II-50;

[74] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 12 სექტემბრის №2/3/540 გადაწყვეტილება, II-24;

[75] < https://constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=960> ;

[76] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის #1/3/393,397

გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები – ვახტანგ მასურაშვილი და ონისე მებონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

[77] < https://www.constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=17416 >

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი

დოკუმენტის სტრუქტურა

დაკაშირებული დოკუმენტები

ცვლილებები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. პრობლემის არსი

2. საკანონმდებლო ცვლილებების ანალიზი

2.1.პირველადი სტრუქტურული ერთეულის ხელმძღვანელისა და მისი მოადგილის ადმინისტრაციული ხელშეკრულებით დასაქმება

2.2.რეორგანიზაციის საფუძველზე საჯარო მოხელის განთავისუფლება

2.3.საჯარო მოხელის შეფასების წესის ცვლილება

3. სადავო ნორმები

4.1. საჯარო მოხელის შეფასების წესი და მის შედეგად თანამდებობრივი სარგოს 20%-ის დაკავება

5. საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციები საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან დაკავშირებით

6. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა

6.1 ფორმალური კონსტიტიტუციურობა

6.2 უფლებაში ჩარევა

6.3 ლეგიტიმური მიზანი

6.1. გამოსადეგობა და აუცილებლობა

7. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით

დაცული სფერო:

ჩარევვა დაცულ სფეროში:

9. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით

დაცული სფერო:

შეფასების ტესტი

ლეგიტიმური მიზანი

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები