საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების – გიორგი კვერენჩხილაძისა და თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2025 წლის 25 ივლისის №3/8/1620 გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავთ რა ჩვენი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, იმავდროულად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამთ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2025 წლის 25 ივლისის №3/8/1620 გადაწყვეტილებასთან (შემდგომში – №3/8/1620 გადაწყვეტილება) დაკავშირებით.

2. №3/8/1620 გადაწყვეტილებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან თავსებადად მიიჩნია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 36-ე მუხლის მე-5 პუნქტის პირველი წინადადება, რომელიც განსაზღვრავს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს (შემდგომში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო) კომპეტენციას, გაუგრძელოს, მათ შორის, 65 წლის ასაკს მიღწეულ ან უფლებამოსილებაამოწურულ საქართველოს უზენაესი სასამართლოს (შემდგომში, უზენაესი სასამართლო) მოსამართლეს უფლებამოსილება, იმ შემთხვევაში, როდესაც ამ მოსამართლის მონაწილეობით დაწყებული საქმის განხილვა არ არის დასრულებული. მოსამართლეს უფლებამოსილება უგრძელდება აღნიშნულ საქმეზე ამ მოსამართლის ან იმ სასამართლო პალატის მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე, რომლის შემადგენლობაშიც ის არის.

3. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა დაადგინა, რომ (ა) უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის შემთხვევაში, საქმეების დასრულების მოტივით, მისთვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელება, თავისთავად, არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს (იხ., №3/8/1620 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 21-ე−27-ე პარაგრაფები); (ბ) უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების თაობაზე გადაწყვეტილების იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღება, რომელიც, მათ შორის, საერთო სასამართლოების ეფექტიანობისა და დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის, მოსამართლეების თანამდებობაზე დანიშვნისა და გათავისუფლების მიზნით შექმნილი ორგანოა, თავისთავად, არ ეწინააღმდეგება საქართველო კონსტიტუციის მოთხოვნებს და, შესაბამისად, არც ამ კონკრეტული მოსამართლის მონაწილეობით შემდგარ სასამართლო შემადგენლობას გააჩნია ლეგიტიმურობის პრობლემა (იხ., №3/8/1620 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 28-ე−33-ე პარაგრაფები); (გ) უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების ინსტიტუტის საკანონმდებლო მოწესრიგება არ წარმოშობს გონივრულ ეჭვებს მოსამართლის დამოუკიდებლობის შესახებ, გადაწყვეტილების მიმღები ორგანოს სტატუსის, დისკრეციული უფლებამოსილების შეზღუდული ხასიათის, გადაწყვეტილების დროული და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნით ბოჭვის, ღონისძიების დროებითი ხასიათის, მოსამართლის ვაკანტურ პოზიციაზე კონკურსის გამოცხადების ვალდებულებისა და ნორმატიულ დონეზე მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების კრიტერიუმების წინასწარ განსაზღვრის შეუძლებლობის, აგრეთვე იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ ამ ინსტიტუტის პრაქტიკაში ბოროტად გამოყენების ფაქტის არარსებობის გათვალისწინებით (იხ., №3/8/1620 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 34-ე−44-ე პარაგრაფები).

4. ვერ გავიზიარებთ ჩვენი კოლეგების მსჯელობას, რომ ზღვრული ასაკის მიღწევისას ან თანამდებობაზე ყოფნის 10-წლიანი ვადის ამოწურვის შემდეგ, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელება – მის განხილვაში არსებული საქმეების დასრულების მოტივით – კონსტიტუციურად დასაშვებია. ამასთანავე, ვფიქრობთ, რომ სადავო ნორმით განსაზღვრული ინსტიტუტი და მისი არსებული მოწესრიგება, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენებისათვის საკანონმდებლო დონეზე სათანადო სახელმძღვანელო კრიტერიუმების განუსაზღვრელობის გამო, წარმოშობს მისი დაუსაბუთებლად ან/და ბოროტად გამოყენების რეალურ რისკებს.

5. ამდენად, მივიჩნევთ, რომ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების სადავო ნორმით დადგენილი ინსტიტუტის არსებული საკანონმდებლო მოწესრიგება, არ არის თავსებადი სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლებასთან და საკონსტიტუციო სასამართლოს „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 36-ე მუხლის მე-5 პუნქტის პირველი წინადადება არაკონსტიტუციურად უნდა ეცნო საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

1. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის, განხილვაში არსებული საქმეების დასრულების მოტივით, უფლებამოსილების გაგრძელების ინსტიტუტის შეუთავსებლობა სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმურობის კონსტიტუციურ მოთხოვნასთან

1.1. სახალხო სუვერენიტეტის კონსტიტუციური პრინციპისა და სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმაციის მნიშვნელობა

6. საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 მუხლი განამტკიცებს დემოკრატიული სახელმწიფოს პრინციპს და განსაზღვრავს, რომ სახელმწიფო ხელისუფლების წყაროა ხალხი, რომელიც ხელისუფლებას ახორციელებს თავისი წარმომადგენლების და უშუალო დემოკრატიის ფორმების მეშვეობით. აღნიშნული კონსტიტუციური ჩანაწერი წარმოადგენს სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპის გამოვლინებას, რომლისგანაც გამომდინარეობს მოთხოვნა, რომ სახელმწიფო ხელისუფლების ორგანოების საქმიანობა ეფუძნებოდეს ხალხის ნებასა და მისგან მომდინარე ლეგიტიმაციას. მხოლოდ ხალხს გააჩნია უმაღლესი პოლიტიკური ძალაუფლება, გადაწყვიტოს სახელმწიფოს ორგანიზაციულ-ფუნქციური მოწყობის მოდელი, განსაზღვროს, ვინ, რა ფორმით, პირობებით, მოცულობითა და ფარგლებში უნდა განახორციელოს ხელისუფლება.

7. სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმაცია, პირველ რიგში და უმთავრესად, თავად საქართველოს კონსტიტუციისგან, უმაღლესი იურიდიული ძალისა და ლეგიტიმაციის მქონე აქტისგან მომდინარეობს, რაც რეალიზდება საქართველოს კონსტიტუციით ისეთი საკითხების განსაზღვრაში, როგორებიცაა, სასამართლო ხელისუფლების სტრუქტურა, უფლებამოსილებათა სპექტრი, სასამართლო ხელისუფლების დაკომპლექტების საკვანძო პროცედურები, დამოუკიდებლობის გარანტიები, მათ შორის, მოსამართლის უფლებამოსილების ვადა, სამოსამართლო საქმიანობაში ჩაურევლობის, პოლიტიკური თუ სხვაგვარი ზემოქმედებისაგან დაცვის ინსტრუმენტები და ა.შ.. მსგავსი გარანტიების კონსტიტუციურ დონეზე მოწესრიგებით, საქართველოს მოქალაქეები გამოხატავენ მკაფიო ნებას სასამართლო ხელისუფლების რაობის, მოსამართლეების მოქმედების კონსტიტუციურად დასაშვები ფარგლების თაობაზე და, იმავდროულად, სწორედ ამ პირობებითა და ფარგლებში აცხადებს თანხმობას, იმოქმედონ კონსტიტუციური წესრიგის შესაბამისად, მათ შორის, დაეყრდნონ მართლმსაჯულების სისტემას კონკრეტული სამართლებრივი ურთიერთობების მოწესრიგებისას, მიანდონ საკუთარი კონსტიტუციური უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა, დაემორჩილონ სასამართლოს გადაწყვეტილებებს და სხვა.

8. კიდევ ერთი ფაქტორი, რომელიც სძენს სასამართლო ხელისუფლების საქმიანობას ლეგიტიმაციას, არის მოსამართლეთა შერჩევისა და დანიშვნის პროცესში დემოკრატიულად ანგარიშვალდებული ორგანოების მონაწილეობა. მაგალითად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების დანიშვნა-არჩევის შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს საქართველოს პრეზიდენტი, საქართველოს პარლამენტი და უზენაესი სასამართლო. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეების არჩევა კი დამოკიდებულია საქართველოს პარლამენტის სრული შემადგენლობის უმრავლესობის მხარდაჭერაზე. შედეგად, სასამართლოს დემოკრატიული ლეგიტიმაცია, აგრეთვე გამომდინარეობს ინსტიტუციური შუამავლობის პრინციპიდან, რომლის ფარგლებშიც, ძალაუფლება გადაეცემა დამოუკიდებელ სასამართლო ხელისუფლებას სხვა წარმომადგენლობითი რგოლების გავლით.

9. ამასთანავე, სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმაცია არ გამოიხატება მხოლოდ დემოკრატიულ ინსტიტუტებთან მის კავშირში, არამედ ეფუძნება სხვადასხვა საკვანძო სტრუქტურულ და პროცედურულ გარანტიებს, რომელთა დაცვა წარმოადგენს სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის უმნიშვნელოვანეს წინაპირობას და, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს საზოგადოების მხრიდან მისდამი ნდობის ჩამოყალიბებასა და შენარჩუნებას. აღნიშნული გარანტიები მოიცავს სასამართლო სისტემის ფორმირების, მოსამართლეთა შერჩევის, დანიშვნისა თუ დაკავებული თანამდებობიდან გათავისუფლების კრიტერიუმებსა და პროცედურებს, აგრეთვე იმ გადაწყვეტილებებს, რომლებიც შეეხება მოსამართლის დამოუკიდებლობასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებს. პარალელურად, გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელების ვადების მკაფიო და წინასწარ განსაზღვრულ ჩარჩოებს. აღნიშნული მექანიზმების ერთობლიობა განაპირობებს სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმაციას და უზრუნველყოფს საზოგადოების მხრიდან მისდამი ნდობის განმტკიცებას დემოკრატიულ სახელმწიფოში.

10. მაშასადამე, სახალხო სუვერენიტეტის პრინციპთან სასამართლო ხელისუფლების კავშირი გამოიხატება, ერთი მხრივ, კონსტიტუციური ნორმების საფუძველზე სასამართლო სისტემის შექმნასა და მისი ფუნქციური მოდელის განსაზღვრაში, ხოლო, მეორე მხრივ, სასამართლო ხელისუფლების ფორმირების პროცესში იმ სხვადასხვა სახელისუფლებო შტოს მონაწილეობაში, რომელიც თავად ხალხის ნების საფუძველზე ფლობს დემოკრატიულ ლეგიტიმაციას. ხსენებული მექანიზმების ერთობლიობა, სასამართლო სისტემის ფუნქციონირებასთან დაკავშირებული სხვადასხვა საკვანძო სტრუქტურულ და პროცედურულ გარანტიებთან კავშირში, უზრუნველყოფს იმას, რომ, სასამართლო ხელისუფლება იყოს ერთდროულად დამოუკიდებელი ხელისუფლების პოლიტიკური შტოებისგან და, იმავდროულად, არ გადაიქცეს დემოკრატიული ლეგიტიმაციისაგან მოწყვეტილ ინსტიტუტად. ასეთია ბალანსი, რომელიც უზრუნველყოფს სასამართლო ხელისუფლების საზოგადოების მხრიდან ნდობით აღჭურვას და ლეგიტიმაციას.

1.2. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის არჩევის კონსტიტუციური პროცედურები და უფლებამოსილების განხორციელების პირობები

11. სასამართლო ხელისუფლების ორგანიზების/ფუნქციონირების თითოეულ ელემენტს, მათ შორის, მოსამართლეთა თანამდებობაზე განწესების პროცედურებსა და ვადებს, როგორც აღინიშნა, განსაკუთრებული კონსტიტუციური მნიშვნელობა გააჩნია, სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმურობის კონტექსტში. ამ მხრივ, არსებითი საქართველოს კონსტიტუციით შემოთავაზებული მართლმსაჯულების ინსტიტუციური სისტემაა, რომელიც ადგენს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეთა შერჩევის კრიტერიუმებს, თანამდებობაზე განწესების პროცედურებს, წარმდგენ და ამრჩევ სუბიექტებს, ისევე, როგორც განსაზღვრავს ვადას, რომლის განმავლობაში პირი აღიჭურვება სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელების კომპეტენციით. მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი პროცედურებისა და უფლებამოსილების ვადის დაცვით თანამდებობაზე განწესებული პირი მიიჩნევა ლეგიტიმურად, განახორციელოს სამოსამართლო უფლებამოსილება.

12. საქართველოს კონსტიტუციის 61-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინებით, უვადოდ, ორგანული კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით, ირჩევს საქართველოს პარლამენტი. იმავდროულად, მართალია, საქართველოს კონსტიტუცია პირდაპირ არ ადგენს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის ზღვრულ, ფიქსირებულ ასაკს, თუმცა ჩანაწერი „ორგანული კანონით დადგენილი ასაკის მიღწევამდე“ მიუთითებს იმაზე, რომ მოსამართლის ხსენებულ პოზიციაზე განწესება კონკრეტული ვადით არის შემოფარგლული. საკანონმდებლო ორგანო, სხვადასხვა ფაქტორის გათვალისწინებით, უფლებამოსილია, თავად დაადგინოს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის ზღვრული თანამდებობრივი ასაკი, „უვადოდ“ დანიშვნის არსისა და მიზნის დაურღვევლად. მას შემდეგ კი, რაც ორგანული კანონით დადგინდება მოსამართლის მანდატის ზღვრული ვადა, იგი მიჩნეულ უნდა იქნეს საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი ინსტიტუციური მოთხოვნების განუყოფელ ნაწილად და მოსამართლესაც, აღნიშნულ თანამდებობაზე, სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელების შესაძლებლობა, ზოგადი წესის მიხედვით, სწორედ ამ ვადამდე უნდა გააჩნდეს.

13. ამრიგად, სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელების ზღვრული ასაკის დაწესებით, საზოგადოებამ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს მართლმსაჯულების განხორციელების კომპეტენცია კონკრეტული ვადით და იმ პირობით მიანდო, რომ იგი თანამდებობაზე განწესდება საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული კრიტერიუმებისა და პროცედურების შესაბამისად. საპენსიო ასაკით ან უფლებამოსილების 10-წლიანი ვადით (საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის პირობებში არჩეულ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეებთან მიმართებით) განისაზღვრება ის ობიექტური დროითი ზღვარი, რომლის განმავლობაშიც, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე აღჭურვილია კომპეტენციით, განახორციელოს მართლმსაჯულება.

14. კონსტიტუციური წესრიგისაგან განსხვავებული წესით უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელება კი კონსტიტუციურად გამართლებული შეიძლება იქნეს მხოლოდ უფრო აღმატებული ინტერესის არსებობის შემთხვევაში.

1.3. მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების კონსტიტუციური სტანდარტი და საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა

15. მოცემულ საქმეზე, საკონსტიტუციო სასამართლომ ზღვრული ასაკის მიღწევისას ან თანამდებობაზე ყოფნის 10-წლიანი ვადის გასვლის შემთხვევაში, საქმეების დასრულების მოტივით, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების შესაძლებლობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით განმტკიცებულ სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების ისეთ უფლებრივ კომპონენტებს დაუკავშირა, როგორებიცაა დროული და ეფექტიანი მართლმსაჯულება (იხ., №3/8/1620 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 21-ე−27-ე პარაგრაფები).

16. აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილების 10-წლიანი ვადის ამოწურვის შემდგომ უფლებამოსილების გაგრძელების კონსტიტუციურობის საკითხის გადაწყვეტისას, დაადგინა, რომ რამდენადაც სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება მოქმედებს საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული ინსტიტუციური სისტემის ფარგლებში, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნა ვერ იქნება სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმაციის პრინციპისა და მოსამართლის უფლებამოსილების მკაფიოდ განსაზღვრული კონსტიტუციური ჩარჩოების უგულებელყოფით, პირისათვის დროულ და ეფექტიან მართლმსაჯულებაზე უფლების უზრუნველყოფა (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) და საქართველოს მოქალაქეები ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-68-69).

17. 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელება მხოლოდ იმ შემთხვევაში მიიჩნია საქართველოს კონსტიტუციასთან თავსებადად, როდესაც მოსამართლის უფლებამოსილების ვადის მკაცრი დაცვა წარმოშობს საკონსტიტუციო სასამართლოს ინსტიტუციური პარალიზების რისკს (მაგალითად, თუ შესაბამისმა სახელმწიფო ორგანომ კანონით დადგენილ ვადაში არ აირჩია/დანიშნა საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლე, რაც სათანადო კვორუმის არარსებობის გამო შეუძლებელს ხდის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უფლებამოსილების განხორციელებას). ამასთანავე, მოსამართლისათვის ვადის გაგრძელება დასაშვებად ჩაითვალა მხოლოდ იმ პირობით, რომ ამგვარი ზომა წარმოადგენს საგამონაკლისო ღონისძიებას, არის უკიდურესად აუცილებელი, დროებითი და მიმართულია სასამართლოს ფუნქციაუნარიანობის შენარჩუნებისაკენ. საპირისპიროდ, საკონსტიტუციო სასამართლომ არ გაიზიარა არგუმენტი, რომლის მიხედვითაც, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილების ვადა უნდა გაგრძელებულიყო იმ შემთხვევაში, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო საქმეზე იმყოფებოდა სათათბირო ოთახში. ამ მხრივ, მართალია, აღიარებულ იქნა სასამართლოს შემადგენლობის ცვლილების გავლენა სამართალწარმოებაზე − კერძოდ, შესაძლებლობა იმისა, რომ სასამართლოში ახალი მოსამართლის დანიშვნამ მართლაც გამოიწვიოს საქმის განხილვის დაყოვნება, თუმცა დადგინდა, რომ სამართალწარმოების გაჭიანურება, გონივრულ ფარგლებში, დასაშვებია და არ იწვევს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნების შეზღუდვას.

18. მაშასადამე, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტების შესაბამისად, მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელება ექცევა საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებისგან გადახვევის დასაშვებ ფარგლებში, როდესაც ამგვარი ღონისძიება გამოიყენება, როგორც გამონაკლისი ზომა, მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში, როდესაც უფლებამოსილების დაუყოვნებლივი შეწყვეტა იწვევს სასამართლოს ფუნქციონირების შეფერხებას და წარმოშობს რისკებს იმისა, რომ სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება გადაიქცეს ილუზორულად. სხვა სიტუაციაში, როდესაც მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელება სცდება უკიდურეს, საგამონაკლისო საჭიროებას და გადაიქცევა ზოგად, რეგულარულ ღონისძიებად, იგი საქართველოს კონსტიტუციასთან შეუთავსებლად მიიჩნევა.

19. განსხვავებული აზრის ავტორები მივიჩნევთ, რომ №1620 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხის გადაწყვეტისას, საკონსტიტუციო სასამართლოს სწორედ ზემოხსენებული სტანდარტებით უნდა ეხელმძღვანელა ან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, დაეძლია საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა ან წარმოეჩინა მკაფიო და დასაბუთებული განსხვავება, განსახილველ საქმეზე სადავოდ გამხდარ საკითხსა და 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილებაში შეფასებულ სამართლებრივ პრობლემას შორის. მიუხედავად ზემოხსენებული შესაძლებლობის მთელი რიგი სპექტრისა, საკონსტიტუციო სასამართლო არც საკუთარი წინარე პრაქტიკით დადგენილ სტანდარტებს დაეყრდნო, არც განსხვავებული მიდგომების გამოყენების ლოგიკა წარმოაჩინა და არც წინარე პრაქტიკასა და მოცემულ სამართლებრივ პრობლემას შორის განსხვავება დაასაბუთა. შედეგად კი, მიიღო გადაწყვეტილება, რომლითაც ჩამოყალიბებული განმარტებები წარმოშობს ბუნდოვანებას იმის თაობაზე, რამდენად შეესაბამება №3/8/1620 გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტები იმ კონსტიტუციურ ინტერპრეტაციას, რომელიც თავადვე, 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილებით ჩამოაყალიბა.

1.4. გასაჩივრებული ინსტიტუტის შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნებთან

20. №1620 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ გამხდარი ინსტიტუტის ფარგლებში, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ენიჭება შესაძლებლობა, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს გაუგრძელოს უფლებამოსილება, განხილვაში არსებული საქმეების დასრულების მოტივით. იმავდროულად, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელება დასაშვებია არა მხოლოდ მაშინ, როდესაც იგი კონკრეტულ საქმეზე დანიშნულია მომხსენებელ მოსამართლედ, არამედ იმ შემთხვევაშიც, როდესაც იგი უბრალოდ წარმოადგენს იმ პალატის წევრს, რომლის შემადგენლობაშიც განიხილება საქმე.

21. პირველ რიგში, აღვნიშნავთ, რომ, დამოუკიდებლად, ის გარემოება, რომ მოსამართლე კონკრეტულ საქმეზე დანიშნულია მომხსენებელ მოსამართლედ, თავისთავად, არ იძლევა გონივრულ საფუძველს ვარაუდისათვის, რომ მისი ჩანაცვლება შეუძლებელია ან/და მისი მონაწილეობის გარეშე საქმეებზე გადაწყვეტილებების გამოტანა სრულიად ვერ ხერხდება ან/და მისთვის უფლებამოსილების დაუყოვნებლივად შეწყვეტა სხვაგვარად გამოიწვევს მართლმსაჯულების სისტემის პარალიზებას. შესაბამისად, უზენაეს სასამართლოში კონკრეტულ საქმეზე მომხსენებელი მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის ამოწურვა, თავისთავად, არ წარმოშობს იმ უკიდურეს, საგანგებო სამართლებრივ სიტუაციას, რომელიც კონსტიტუციურად დასაშვებს გახდიდა მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელებას.

22. საპირისპიროდ, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლე შესაძლოა, დანიშნულ იქნეს მომხსენებელ მოსამართლედ ათეულობით და ასეულობით საქმეზე (მაგალითად, საქმეზე თანდართული მასალებით დასტურდება, რომ იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უფლებამოსილება გაუგრძელა მოსამართლეებს, რომელთაგანაც ერთ-ერთს წარმოებაში ჰქონდა 205, მეორეს კი − 218 საქმე) რომლებთან დაკავშირებითაც, საბოლოო გადაწყვეტილების მიღება, თავის მხრივ, ბუნებრივია, საჭიროებს დროის ხანგრძლივ პერიოდს. ვფიქრობთ, რომ აღნიშნული გარემოება განაპირობებს უფლებამოსილების გაგრძელების მექანიზმის გამოყენებას საკმაოდ ხანგრძლივი პერიოდის განმავლობაში, რაც ეწინააღმდეგება აღნიშნული ინსტრუმენტის საგამონაკლისო და დროებით ხასიათს.

23. სადავო რეგულირება კიდევ უფრო შორს მიდის და უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელებას დასაშვებად მიიჩნევს პალატის მიერ საქმეებზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების ვადით. იმ შემთხვევაში, როდესაც უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების საფუძვლად საკმარისად მიიჩნევა პალატის შემადგენლობაში ყოფნის ფაქტი, მნიშვნელოვნად ფართოვდება იმ საქმეების სპექტრი, რომლებზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების მოტივითაც, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს შეუძლია, გაუგრძელოს უზენაესი სასამართლოს კონკრეტულ მოსამართლეს უფლებამოსილება.

24. აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ სადავო ინსტიტუტის მოქმედების ფარგლები იმდენად ფართოა, რომ, უფლებამოსილების ამოწურვის შემდეგ, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს აძლევს შესაძლებლობას, მონაწილეობა მიიღოს იმ საქმეების გადაწყვეტაშიც, რომლებიც პალატის წარმოებაში იყო მისთვის არა მხოლოდ უფლებამოსილების გასვლის მომენტისათვის, არამედ გადაწყვიტოს პალატის წარმოებაში არსებული ახალი საქმეები, რომლებიც უზენაეს სასამართლოში კონკრეტული მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების პერიოდში დარეგისტრირდა. მართალია, №1620 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითი განხილვის სხდომაზე იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენელმა განმარტა, რომ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეზე საქმეები არ ნაწილდება უფლებამოსილების ვადის გასვლამდე ბოლო 2 თვის განმავლობაში, ისევე, როგორც უფლებამოსილების გაგრძელების პერიოდში, თუმცა აღნიშნული წესი ვრცელდება უზენაეს სასამართლოში საქმეების უშუალოდ იმ მოსამართლეზე განაწილებაზე, რომელსაც ეწურება/გაუგრძელდა უფლებამოსილება და, მოქმედ საკანონმდებლო სივრცეში, არაფერი გამორიცხავს მის მიერ, უფლებამოსილების გაგრძელების პერიოდში, პალატის სხვა მოსამართლეებზე განაწილებული ახალი საქმეების გადაწყვეტაში მონაწილეობას.

25. შესაბამისად, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების ინსტიტუტის არსებული საკანონმდებლო მოწესრიგება, ნაცვლად იმისა, რომ ექსტრაორდინალურ სიტუაციებზე რეაგირების, მართლმსაჯულების ფუნქციონირების პარალიზების პრევენციისათვის განკუთვნილ დროებით მექანიზმად ფუნქციონირებდეს, იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ანიჭებს შესაძლებლობას, გამოყენებულ იქნეს ფაქტობრივად ყველა იმ საქმეზე, რომელთა განხილვა-გადაწყვეტის პროცესშიც კონკრეტული მოსამართლე რაიმე ფორმით მონაწილეობს. აღნიშნული ნორმატიული მოწესრიგება არსებითად ეწინააღმდეგება სადავო ღონისძიების კონსტიტუციურად დასაშვებ ფარგლებს, საფრთხეს უქმნის მოსამართლის მანდატის მკაფიოდ განსაზღვრული ვადით განხორციელების პრინციპს და უშვებს მართლმსაჯულების განხორციელებას საამისოდ კონსტიტუციური ლეგიტიმაციის არმქონე პირის მიერ.

26. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მივიჩნევთ, რომ რეგულირება, რომელიც იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ანიჭებს კომპეტენციას, გაუგრძელოს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეს უფლებამოსილება მის ან იმ პალატის, რომლიც შემადგენლობაშიც არის იგი, განხილვაში არსებულ საქმეებზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანის მოტივით, ამკვიდრებს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების იმგვარ ინსტიტუციურ მოდელს, რომელიც სცდება საგამონაკლისო ღონისძიების ფარგლებს და ეწინააღმდეგება სასამართლო ხელისუფლების ლეგიტიმურობის კონსტიტუციურ პრინციპს.

2. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში სახელმძღვანელო კრიტერიუმებისა და სათანადო პროცედურების არარსებობა

27. განსახილველ საქმეზე, არსებობდა კიდევ ერთი გარემოება, რის გამოც, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობას არაკონსტიტუციურად უნდა ეცნო იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების ინსტიტუტი მოქმედი ფორმით. მიგვაჩნია, რომ სადავო ინსტიტუტის არსებული მოწესრიგება, გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების ნორმატიულ დონეზე სათანადო სახელმძღვანელო კრიტერიუმების განუსაზღვრელობის გამო, წარმოშობს უფლებამოსილების გაუმჭვირვალედ, დაუსაბუთებლად, ბოროტად, ან თუნდაც შეცდომით, გამოყენების რეალურ რისკებს.

28. დამოუკიდებელი სასამართლო ხელისუფლების ფუნქციონირების მიზნის უზრუნველსაყოფად, საქართველოს კონსტიტუცია მოითხოვს, რომ სასამართლო სისტემა/ინდივიდუალური მოსამართლე მოქმედებდეს სრულიად ავტონომიურად და დაცული იყოს არა მხოლოდ ხელისუფლების საკანონმდებლო და აღმასრულებელი შტოების პოლიტიკური ზემოქმედებისაგან, არამედ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შიდა იერარქიული გავლენებისაგანაც. ნორმატიული ჩარჩო, რომელიც აწესრიგებს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების ინსტიტუტს, აუცილებლად უნდა ითვალისწინებდეს გარანტიებს, რომლებიც გამორიცხავს უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების შესახებ გადაწყვეტილების პროცესში თვითდაინტერესებას, კორპორატივიზმს, ფავორიტიზმს თუ სხვა არამართლზომიერი მოტივებით, თვითნებური და დაუსაბუთებელი, ან თუნდაც უკიდურესად სუბიექტური, გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას. მხოლოდ ამგვარ საკანონმდებლო ჩარჩოს შესწევს ძალა, გააქარწყლოს საზოგადოების წევრებში გონივრული ეჭვები სასამართლო ხელისუფლების დამოუკიდებლობის შესახებ.

29. საკითხის გადაწყვეტისას, უზრუნველყოფდა თუ არა სადავო ინსტიტუტის მომწესრიგებელი კანონმდებლობა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის დამოუკიდებლობას მისთვის იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ უფლებამოსილების გაგრძელების პერიოდში, ჩვენი კოლეგები დაეყრდნენ რამდენიმე გარემოებას − კერძოდ იმას, რომ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილების გაგრძელების გადაწყვეტილებას იღებს ლეგიტიმური, დამოუკიდებელი და კოლეგიური კონსტიტუციური ორგანო და არა პოლიტიკური აქტორი. ამასთანავე, სადავო ინსტიტუტი შემოფარგლულია დროული და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელების მიზნით, ატარებს დროებით ხასიათს და დადგენილია მისი გამოყენების მაქსიმალური ზღვრული ვადა და, პარალელურ რეჟიმში, არსებობას განაგრძობს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ვალდებულება, ვაკანტური თანამდებობის დასაკავებლად გამოაცხადოს კონკურსი. სადავო მექანიზმის კონსტიტუციურობის მხარდამჭერ ერთ-ერთ არგუმენტს ისიც წარმოადგენდა, რომ, ნორმატიულ დონეზე, მისი გამოყენების კონკრეტული კრიტერიუმების წინასწარ ობიექტურად განსაზღვრა, ხოლო პრაქტიკაში სადავო ინსტიტუტის გამოყენება არ იძლევა დასაბუთებული ეჭვის საფუძველს მისგან მომდინარე მანკიერებების თაობაზე (იხ., №3/8/1620 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 34-ე−44-ე პარაგრაფები).

30. საქართველოს კონსტიტუციის 64-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წარმოადგენს, მათ შორის, საერთო სასამართლოების დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის, მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების მიზნით შექმნილ ორგანოს. ვიზიარებთ მოსაზრებას, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს, როგორც კონსტიტუციური და ნორმატიულად დამოუკიდებელი ორგანოს მონაწილეობა, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის კარიერასთან დაკავშირებული გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში, ხელს უწყობს სასამართლო ხელისუფლების/მოსამართლის დამოუკიდებლობას პოლიტიკური ორგანოსაგან და მეტად მოსალოდნელს ხდის მიუკერძოებელი და ობიექტური გადაწყვეტილების მიღებას, მაგრამ არ არსებობს თავისთავადი კავშირი კონსტიტუციური ორგანოს დამოუკიდებლობის გარანტიებსა და მის მიერ გადაწყვეტილების მიღების კრიტერიუმებს, წესს, პროცედურასა და გადაწყვეტილების დასაბუთებულობის მოთხოვნას შორის (იხ., საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების − თეიმურაზ ტუღუშის, ირინე იმერლიშვილის, გიორგი კვერენჩხილაძის და თამაზ ცაბუტაშვილის განსხვავებული აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2020 წლის 30 ივლისის №3/1/1459,1491 გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით, 13).

31. იმისათვის, რომ შესაძლებელი გახდეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ დამოუკიდებელი, მიუკერძოებელი, ობიექტური და არა მიზანშეწონილობაზე დაფუძნებული გადაწყვეტილების მიღება, საჭიროა, არსებობდეს ობიექტური, რელევანტური და გამჭვირვალე კრიტერიუმები, რომლებიც დაექვემდებარება სათანადოდ დასაბუთებას და შემდგომ − გადამოწმებას სასამართლოს მხრიდან. ამ მხრივ, მოქმედი საკანონმდებლო სივრცე არ იძლევა საფუძველს იმისათვის, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების დისკრეცია ნორმატიულად შეზღუდულად იქნეს მიჩნეული.

32. პირველ რიგში, აღვნიშნავთ, რომ სადავო რეგულირება უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელებას განსაზღვრავს არა როგორც ვალდებულებას, არამედ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისკრეციულ უფლებამოსილებას. სამართლებრივი მოდელი, რომელიც ქმნის მხოლოდ მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების შესაძლებლობას, ვერ უზრუნველყოფს იმ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას, რომელსაც საკანონმდებლო ორგანო ფორმალურად ასახელებს − კერძოდ, დროული და ეფექტიანი მართლმსაჯულების უზრუნველყოფას. იმ შემთხვევაში, თუ უფლებამოსილების ვადის გასვლის გამო უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის მანდატის დაუყოვნებლივ შეწყვეტა მართლაც ქმნის საფრთხეს ზემოხსენებული ინტერესებისათვის, მაშინ კანონმდებელს სადავო მექანიზმი უნდა შეემუშავებინა არა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისკრეციის სახით, არამედ ნორმატიულად უზრუნველეყო მოსამართლის მანდატის ავტომატური გაგრძელება ყველა იმ საქმეზე, რომელთა განხილვაშიც იგი მონაწილეობს, მიუხედავად საქმეების რაოდენობისა. მხოლოდ ამ გზით იქნებოდა მიღწეული თითოეული პირის კონსტიტუციური უფლება დროულ და ეფექტიანი მართლმსაჯულებაზე.

33. გარდა იმისა, რომ ეჭვქვეშ დგება უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების მექანიზმის არსებულ მოწესრიგებასა და დროული და ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელების ლეგიტიმურ მიზანს შორის შინაარსობრივი ბმა, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მიხედვით, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მსგავსი დისკრეციული უფლებამოსილება არ არის შემოსაზღვრული არა თუ ობიექტური, მკაფიო, წინასწარ განსაზღვრული, არამედ მინიმალური კრიტერიუმებითაც კი. სადავო ნორმაში არსებული ჩანაწერი „მოსამართლის მონაწილეობით დაწყებული საქმის განხილვის დამთავრებამდე“ შესაძლებელია, წარმოადგენდეს მხოლოდ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილების გამოყენების შესაძლო მიზნობრიობაზე მითითებას, თუმცა იგი დამოუკიდებლად, და არც სხვა საკანონმდებლო ნორმებთან ერთობლიობით, არ განსაზღვრავს უფლებამოსილების გამოყენების სტანდარტებს, ფარგლებს და რელევანტურ, გამჭვირვალე, ობიექტურად გადამოწმებად კრიტერიუმებს. აღნიშნულს ადასტურებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარმომადგენლის განმარტებაც, რომ, პრაქტიკაში, შესაძლებელია, უზენაესი სასამართლოს ორ მოსამართლეს დასამთავრებელი ჰქონდეს თანაბარი რაოდენობის საქმე, თუმცა, სხვადასხვა ფაქტორის გათვალისწინებით, მათ განსხვავებული ვადებით გაუგრძელდეთ ან რომელიმე მათგანს საერთოდ არ გაუგრძელდეს მოსამართლის უფლებამოსილება.

34. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შემადგენლობამ ობიექტურად რთულად მიიჩნია იმ შემთხვევებისა და კონკრეტული კრიტერიუმების წინასწარ მკაცრად განსაზღვრის შესაძლებლობა, როდესაც დგება უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების საჭიროება, თუმცა, საკუთარ მსჯელობასთან კონფლიქტურად, სადავო ინსტიტუტის მანკიერებების გაკეთილშობილებას პრაქტიკაში მისი გამოყენების მაგალითებით შეეცადა. ჩვენმა კოლეგებმა მიუთითეს, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების საკითხის გადაწყვეტისას, იკვლევს ისეთ საკითხებს, როგორებიცაა უზენაეს სასამართლოში საქმეთა ნაკადის სტატისტიკური ანალიზი, პალატების დატვირთულობა, პალატაში არსებულ მოსამართლეებზე განაწილებული საქმეების რაოდენობა და სირთულე, უფლებამოსილების გაგრძელების შემთხვევაში, მოსამართლის მიერ საქმეების დასრულების რეალისტურობა და სხვა. ამავდროულად, მათივე განმარტებით, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ამგვარ გადაწყვეტილებას იღებს, „ინდივიდუალური შეფასების საფუძველზე, დროის კონკრეტულ მონაკვეთში, უზენაესი სასამართლოს პალატებში საქმეთა და მოსამართლეთა რაოდენობის, თითოეულ მოსამართლეზე განაწილებული საქმეებისა და უშუალოდ იმ მოსამართლის მონაწილეობით დაწყებული საქმეების რიცხოვნობის ურთიერთმიმართების შეფასების შედეგად, რომლის უფლებამოსილების გაგრძელების საკითხიც დგას დღის წესრიგში“ (იხ., №3/8/1620 გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის 31-ე და 44-ე პარაგრაფები). აღნიშნული ნათლად წარმოაჩენს რეალურ შესაძლებლობას იმისა, რომ, სათანადო ნების არსებობის შემთხვევაში, ფაქტობრივად არსებული და გამოყენებაში მყოფი კრიტერიუმები გადაიქცეს საკანონმდებლო ორგანოს მიერ ნორმატიულად განსაზღვრულ, სამართლებრივად სავალდებულო სტანდარტებად.

35. ჩვენმა კოლეგებმა საკუთარი მსჯელობა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დისკრეციული უფლებამოსილების შეზღუდული ბუნების წარმოსაჩენად, როგორც მივუთითეთ, იმ არგუმენტებსაც დააფუძნეს, რომ სადავო ღონისძიებას გააჩნია დროებითი ხასიათი, დადგენილია მისი გამოყენების მაქსიმალური ზღვრული ვადა და იუსტიციის უმაღლესი საბჭო ვალდებულია, მოსამართლის ვაკანტური თანამდებობის დასაკავებლად გამოაცხადოს კონკურსი.

36. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კანონმდებლობა აღნიშნულ ინსტიტუტს, ფორმალურად, დროებით მექანიზმად აყალიბებს (მიუთითებს რა, მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების შესაძლებლობაზე, საქმეზე საბოლოოდ გადაწყვეტილების მიღებამდე), ღონისძიების რეალური დროებითობა შინაარსობრივად არ არის გარანტირებული. კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების მკაცრად შეზღუდულ ვადებს ან საგანგებო, ექსტრაორდინალური საჭიროებების (მართლმსაჯულების შეუფერხებლად განხორციელების მიზნის) არსებობის აუცილებლობას და მისი დადგენის მკაფიო კრიტერიუმებს, რაც შესაძლებელს ხდის უფლებამოსილების გაგრძელებას გრძელვადიან პერსპექტივაში და მრავალჯერადად. ასეთ პირობებში, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილება შეიძლება გაგრძელდეს იმ პალატაში არსებულ ფაქტობრივად ყველა საქმეზე, რომლის შემადგენლობაშიც კონკრეტული მოსამართლე შედის, რაც მნიშვნელოვნად აღემატება დროებითი ღონისძიების ფარგლებს. ამ მოცემულობას ვერ გააკეთილშობილებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის ვაკანტურ პოზიციაზე კონკურსის გამოცხადების ვალდებულება, რადგან საბოლოო გადაწყვეტილებას უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის არჩევის თაობაზე საქართველოს პარლამენტი იღებს, რომელმაც, სხვადასხვა გარემოების, მათ შორის, გადაწყვეტილების მიღებისათვის საქართველოს კონსტიტუციითა და კანონით დადგენილი კვორუმის არარსებობის, გამო, შესაძლოა ვერ მოახერხოს მოსამართლის ვაკანტურ პოზიციაზე პირის დროული არჩევა.

37. ამასთანავე, იმდენად, რამდენადაც საქართველოს კანონმდებლობით არ არის გათვალისწინებული იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ სადავო ინსტიტუტთან დაკავშირებით გადაწყვეტილების მიღების კრიტერიუმები, შეუძლებელია საუბარი აღნიშნულ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღების ვალდებულებაზე, ისევე, როგორც ამგვარ გადაწყვეტილებაზე სასამართლო კონტროლის განხორციელების შესაძლებლობაზე. ხსენებული გარემოებები განაპირობებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილებების გაუმჭვირვალობას და მნიშვნელოვნად ზღუდავს საზოგადოების შესაძლებლობას, აკონტროლოს მის წინაშე ანგარიშვალდებული საჯარო ორგანოს გადაწყვეტილებების კანონიერება/დასაბუთებულობა.

38. ბუნებრივია, არ ვაკნინებთ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მცდელობას, საკუთარი აქტებით ან/და დამკვიდრებული პრაქტიკით, შეიზღუდოს დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების ფარგლები, გადაწყვეტილების მიღების პროცესში სხვადასხვა ფაქტორის მხედველობაში მიღებით, თუმცა, მივიჩნევთ, რომ, თვითშეზღუდვა წარმოადგენს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კეთილი ნების გამოვლინებას და არა საკანონმდებლო, ნორმატიული ვალდებულების შედეგს. საკითხის მნიშვნელობის გათვალისწინებით, ცხადია, პრაქტიკის დადებითი მაგალითები ვერ გამორიცხავს და დააზღვევს მომავალში ამგვარი დისკრეციის არაგონივრულად გამოყენების რისკებს.

39. გარდა ამისა, თავისთავად ის გარემოება, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დადგა საჭიროების წინაზე, უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესში, დამოუკიდებლად შეემუშავებინა კრიტერიუმები და უზრუნველეყო მათი პრაქტიკაში გამოყენება, კიდევ ერთხელ ადასტურებს მის პრობლემურობას. მაგალითად, მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კანონმდებლობა უზენაესი სასამართლოს მოსამართლის უფლებამოსილების ვადის გაგრძელებას ითვალისწინებს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე, პრაქტიკაში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო სადავო ინსტიტუტს კონკრეტული, ფიქსირებული ვადით იყენებს, მაშინაც კი, თუ მოსამართლე ვერ ახერხებს მის წარმოებაში არსებული საქმეების დასრულებას. უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების მექანიზმის მსგავსი მოფიდიცირებული ფორმით გამოყენება იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მხრიდან, შესაძლოა, სწორედ იმის ინდიკატორს წარმოადგენს, რომ თავად იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ გააცნობიერა საქმეებზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღების ვადით მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელებისაგან მომდინარე რისკები და სადავო კანონმდებლობით, პირდაპირ მსგავსი უფლებამოსილების არარსებობის მიუხედავად, მისი გამოყენება, პრაქტიკაში, კონკრეტული ვადით შემოსაზღვრა.

40. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მივიჩნევთ, რომ უზენაესი სასამართლოს მოსამართლისათვის უფლებამოსილების გაგრძელების სადავო ნორმით განსაზღვრული ინსტიტუტის არსებული მოწესრიგება არ ითვალისწინებს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებისათვის ობიექტურ, რელევანტურ, გამჭვირვალე და გადამოწმებად კრიტერიუმებს, რის გამოც, იგი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები

გიორგი კვერენჩხილაძე

თეიმურაზ ტუღუში