თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი ,, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ,,ა’’ ქვეპუნქტი; საქართველოს ორგანული კანონი ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე’’ ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს სარჩელის საკონსტიტუციო სასამართლოში არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები: ა) იგი ფორმით / შინაარსით შეესაბამება ამ კანონის 31​¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს; ბ) იგი შეტანილი არის უფლებამოსილი პირის მიერ; გ) მასში მითითებული ყველა სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია; დ) მასში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ; ე) მასში მითითებული ყველა სადავო საკითხი გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით; ვ) არ არის კანონით სარჩელის შეტანის ვადა დადგენილი; ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტზე მაღლა მდგომი აქტი ნორმატიული აქტების იერარქიაში არ არსებობს, რომლის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა აუცილებელი იქნებოდა

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

I. სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა

თანამედროვე დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოში სამართლიანობის და სამართლებრივი წესრიგის ქვაკუთხედს წარმოადგენს სამართლიანი სასამართლოს უფლება, მისი რეალიზების როგორც კონსტიტუციური, ასევე სხვა საკანონმდებლო საფუძვლები. სწორედ ამ უფლების რეალიზების ერთ-ერთ საფუძველს და საშუალებას წარმოადგენს საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტი -

კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება დაინტერესებული პირის განცხადებით შეიძლება ბათილად იქნეს ცნობილი, თუ: ,, პირი, რომლის უფლებებსა და კანონით გათვალისწინებულ ინტერესებს უშუალოდ ეხება მიღებული გადაწყვეტილება, არ იყო მოწვეული საქმის განხილვაზე“.

აღნიშნული ნორმა იმგვარად არ უნდა იქნეს გამოყენებული და განმარტებული, რომ დაარღვიოს ან გაუმართლებლად შელახოს მესამე პირის კონსტიტუციით გარანტირებული სხვა ძირითადი უფლებები, შეზღუდოს ისინი იმ დოზით, რომ მასში ჩარევა ვერ იქნეს გამართლებული მიზანშეწონილობის, აუცილებლობის და თანაზმომიერების კრიტერიუმით.

,,სადავო ნორმის შინაარსის განსაზღვრისას საკონსტიტუციო სასამართლო, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, მხედველობაში იღებს მისი გამოყენების პრაქტიკას. საერთო სასამართლოები, თავისი კომპეტენციის ფარგლებში, იღებენ საბოლოო გადაწყვეტილებას კანონის ნორმატიულ შინაარსთან, მის პრაქტიკულ გამოყენებასთან დაკავშირებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საერთო სასამართლოების მიერ გაკეთებულ განმარტებას აქვს დიდი მნიშვნელობა კანონის რეალური შინაარსის განსაზღვრისას. საკონსტიტუციო სასამართლო, როგორც წესი, იღებს და იხილავს საკანონმდებლო ნორმას სწორედ იმ ნორმატიული შინაარსით, რომლითაც იგი საერთო სასამართლომ გამოიყენა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 4 მარტის №1/2/552 გადაწყვეტილება საქმეზე „სს „ლიბერთი ბანკი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16).

მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმის საერთო სასამართლოების მიერ არაერთგვაროვანი და არაგონივრული განმარტება და საკანონმდებლო ფორმულირება, ქმნის მისი არაკონსტიტუციური შინაარსით გამოყენების საფუძველს.

აღნიშნული ნორმის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მას ფაქტიურად მინიჭებული აქვს სამოსამართლეო სამართლით (რაც თავის მხრივ ორივე ინსტანციის სასამართლო პრაქტიკით არის განპირობებული, იხ. დანართი) ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით გარანტირებულ კონსტიტუციურ უფლებებს, კერძოდ:

I-1. სადაო ნორმის მიმართება საქართვლოს კონსტიტუციით გარანტირებულ საპროცესო უფლებასთან, 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან, რომლის მეორე წინადადების თანახმად: ,,კანონს, თუ იგი არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს’’.

აღნიშნული საკონსტიტუციო ჩანაწერი მხოლოდ განსაკუთრებულ და კონკრეტული წინაპირობების არსებობის შემთხვევაში (პასუხისმგებლობის შემსუბუქება ან გაუქმება) უშვებს კანონისთვის უკუძალის მინიჭების შესაძლებლობას; რეგულაცია ფორმულირების გათვალისწინებით არის სისხლის სამართლებრივი შინაარსის მატარებელი, თუმცა აღნიშნული საკონსტიტუციო რეგულირების ფარგლებში კანონის უკუქცევითი ძალის დაუშვებლობა/შეზღუდვა ვრცელდება ასევე სამოქალაქო და ადმინისტრაციული სამართლის ფარგლებში წარმოშობილ ურთიერთობებზე. ამასვე ადასტურებს როგორც საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-6 მუხლი, ასევე ,,ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 24-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი;

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის დაკონკრეტებას და შინაარსში მეტი სიცხადის შეტანას ემსახურება ,,ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 24-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი, რომელიც ერთმნიშვნელოვნად და იმპერატიულად ადგენს, რომ ნორმატიულ აქტს მხოლოდ იმ შემთხვევაში აქვს უკუქცევითი ძალა, როცა ეს პირდაპირ არის დადგენილი ნორმატიული აქტით.

ამავე შინაარსის მატარებელია საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის მე-6 მუხლი: - ,, კანონებსა და კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტებს არა აქვთ უკუქცევითი ძალა, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ეს პირდაპირ არის კანონით გათვალისწინებული. არ შეიძლება კანონს მიეცეს უკუქცევითი ძალა, თუ იგი ზიანის მომტანია ან აუარესებს პირის მდგომარეობას“.

გასათვალისწინებელი, რომ ,,ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, იმ პირობებშიც კი, როცა ნორმატიული აქტით მინიჭებული აქვს კანონს უკუქცევითი ძალა, მას ვერ ექნება უკუძალა, თუ კი კანონი ადგენს ან ამძიმებს პასუხისმგებლობას;

ეს უკანასკნელი კი თავისი შინაარსით გარანტირებულია საკონსტიტუციო საპროცესო უფლებით, კერძოდ საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის მეორე წინადადებით და მას გააჩნია აბსოლუტური ხასიათი.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტი მიღებულ იქნა ,,საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსში ცვლილებებისა და დამატებების შეტანის შესახებ“ საქართველოს კანონით (№ 3435), რომელიც გამოქვეყნდა 31/07/2006 წელს, ხოლო ძალაში შევიდა გამოქვეყნებიდან მე-15 დღეს;

არც აღნიშნულ კანონში და განმარტებით ბარათში (იხილეთ დანართი) არ არის მითითება კანონის რაიმე ფორმით უკუძალის მინიჭების შესახებ. შესაბამისად, ის არ შეიძლება გავრცელდეს 15.08.2006 წლამდე წარმოშობილი და მოქმედი კანონმდებლობის ფარგლებში გადაწყვეტილი სამარლებრივი ურთიერთობის მიმართ, განსაკუთრებით მაშინ, როცა საქმე ეხება აღნიშნულ თარიღამდე -15.08.2006 წლამდე კანონიერ ძალაში შესულ სასამართლო გადაწყვეტილებას.

ლენტეხის მაგისტრატმა სასამართლომ ერთი-ერთი ჩემი მარწმუნებლის გოგი გვიდიანის წინააღმდეგ 2018 წლის 16 აგვისტოს განჩინებით საქმეზე №2/86-18 დააკმაყოფილა ხ.ხ; ვ.ხ. და ე.ხ.-ს საჩივარი და ბათილად ცნო კანონიერ ძალაში შესული და აღსრულებული ლენტეხის რაიონული სასამართლოს 2005 წლის 20 ივლისი №2/40 გადაწყვეტილება სწორედ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე; იგივე საქმეზე, ქუთაისი სააპელაციო სასამართლომ იმჯელა სხვა დასაშვებობის წინაპირობებზე, თუმცა არ უმსჯელია გამოყენებული კანონის უკუძალაზე, საქმე ისე დააბრუნა პირველ ინსტანციაში (ქუთაისი სააპელაციო სასამართლოს 2018 წლის 25 დეკემბრის №3/ბ-473-18 განჩინება); ამბროლაურის რაიონულმა სასამართლომ კი ჩემი მარწმუნებლების ბადრი, გოგი და ბიძინა გვიდიანების მიმართ 2019 წლის 31 მაისს დასაშვებლად ცნო ხ.ხ; ვ.ხ.; ე.ხ.; თ.ხ.-ს და კ.ხ.ს საჩივარი ისევ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, არ გაითვალისწინა ჩვენი პოზიცია კანონის უკუძალასთან მიმართებით და არც კი იმჯელა შესაბამის განჩინებაში აღნიშნულთან დაკავშირებით (დანართი: საქმე №3/5-19) .

შესაბამისად, სამოსამართლეო სამართლით კანონს ფაქტიურად მინიჭებული აქვს ე.წ ნამდვილი/რეტროაქტიური უკუძალა, იმ პირობებში, რომ არც კანონი არც მისი განმარტებითი ბარათი არ შეიცავს მითითებას მისი რაიმე ფორმით უკუძალის მინიჭების შესახებ; ის შეიჭრა წარსულში მომხდარ, ამოწურულ, რელიზირებულ და დასრულებულ სამართლებრივ ურთიერთობაში, რაც მას ნამდვილად სძენს ე.წ ნამდვილი/რეტროაქტიურ უკუძალას.

კანონს კი, როგორ უკვე ავღნიშნეთ, ნამდვილი უკუძალა შესაძლებელია მიენიჭოს მხოლოდ განსაკუთრებული წინაპირობების არსებობისას და ნორმატიულ აქტში უკუძალის თაობაზე შესაბამისი მითითების პირობებში;

კანონის ამგვარი განმარტება და პრაქტიკის ჩამოყალიბება, საფუძველს აცლის სასამართლო გადაწყვეტილების და მოქმედი კანომდებლობის მიმართ არსებულ ლეგიტიმურ კანონიერ ნდობის პრინციპს, მოლოდინს, რომ დღეს განხორციელებული ესა თუ ის სამართლებრივი მოქმედება არ იქნება გადაწყვეტილი მომავალში მიღებული კანონით, ასევე, მოლოდინს, რომ სასამართლოს მიერ დადგენილი ფაქტობრივი გარემოებები და გადაწყვეტილი დავა არ დადგება ახალი რეგულაციის პირობებში გადახედვის საჭიროების წინაშე;

ამასთანავე, ამგვარი ინტერპრეტაცია და კანონის ნამდვილი უკუძალის მინიჭება რეალურ საფრთხეს უქმნის სამართლებრივ სტაბილურობას, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს, კონკრეტულ განხილულ სასამართლო პროცესების შემთხვევებში კი იწვევს კონსტიტუციით გარანტირებული სხვა უფლებების შელახვას/დარღვევას (მემკვიდრეობის, საკუთრების, სამართლიანი სასამართლოს და. ა.შ); სამართლწარმოების ან/და სამართალურთიერთობის მხარისათვის, რიგ შემთხვევაში კი (მაგალითად მითითებულ საქმეში ბიძინა და ჯამლათ გვიდიანის მიმართ) მემკვიდრეობის გზით საკუთრების მიმღებისთვის და კეთილსინდისიერ შემძენისთვის მნიშვნელოვან ზიანს, მათი სამართლებრივი მდგომარეობის გაუარესებას.

შესაბამისად, ერთმნიშვნელოვნად მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რომლის თანახმად სადავო ,,გ“ ქვეპუნქტი შეიძლება გამოყენებულ იქნეს 2006 წლის 15 აგვისტომდე დასრულებულ სამართლებრივი ურთიერთობების ან კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების მიმართ, ეწინააღმდეგება საქართვლოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

I-2. სადავო ნორმის ,,გ“ ქვეპუნქტი მიმართება საქართვლოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან.

სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის ქმნის იმის წინაპირობას, რომ შესაბამისი პირის განცხადების საფუძველზე ბათილად იქნეს ცნობილი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება დროში შეუზღუდავად (არ არის კანონმდებლის მიერ მკაფიოდ დადგენილი საჩივრის წარდგენის მაქსიმალური ხანდაზმულობის ვადა) და განახლდეს საქმის განხილვა იმ შემთხვევაშიც, როცა ფაქტობრივი გარემოება არსებითად შეცვლილია, ფიზიკურად არ არსებობს სამართალწარმოების პირვანდელი მხარე - მოსარჩელე ან/და მოპასუხე პირი გარდაცვლილია, გარდაცვლილი არიან საქმის მოწმეები ან ღირებული ინფორმაციის მატარებელი პირები, ხანდაზმულობის გამო განადგურებულია მტკიცებულებები, ასევე ისეთ შემთხვევაში, როცა სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით შეძენილი ქონება განკარგულია თავდაპირველი მესაკუთრის მიერ და ახლანდელ მესაკუთრეს წარმოადგენს კეთილსინდისიერი შემძენი ან მემკვიდრე;

მსგავსი შემთხვევების დიფერენციაციას არ ადგენს კანონმდებელი, ხოლო ზემოთ მითითებული და თანდართული სასამართლო აქტები (რომელთა შინაარს დეტალურად არ ჩავუღრმავდებით) ცხადყოფს, რომ პრაქტიკულად უგულებელყოფილია მემკვიდრეობის საფუძველზე მიღებული ქონების მესაკუთრის (მაგალითად ბიძინა გვიდიანის საქმეებში №2/86-18; №3/ბ-473-18; №3/5-19;) თუ კეთილსინდისიერი შემძენის (ჯამლათ გვიდიანი საქმეში №3/5-19 ) სამართლიანი სასამართლოს უფლებები; კერძოდ, როგორც პირველი, ასევე სააპელაციო ინსტანციის სასამართლოში მიმდინარე საქმეებზე (საქმეში №3/5-19; №2/86-18 და სააპელაციო სასამართლოს მიერ განხილული საქმე №3/ბ-473-18 ) სასამართლომ განიხილა 2005 წლის კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაუქმების მოთხოვნით წარდგენილი სავარაუდო მესამე პირების საჩივარი და ისე მიიჩნია დასაშვებად (ხოლო ლენტეხის მაგისტრატმა სასამართლომ დააკმაყოფილა კიდეც), რომ სხვა მოპასუხე პირების გარდა პროცესის მხარედ განისაზღვრენ არა 2005 წლის სასამართლო პროცესის მონაწილე მოსარჩელე გიორგი გვიდიანი (რომელიც გარდაცვლილია), არამედ მისი მემკვიდრე - ბიძინა გვიდიანი, ასევე საქმეში მესამე პირად ჩართულ იქნა ბადრი გვიდიანისაგან ნასყიდობის გზით 2018 წელს ქონების შემძენი - ჯამლათ გვიდიანი.

სასამართლო 422-ე მ. 1 ნაწ. ,,გ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე საჩივრის განხილვის და სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილებისას არც იკვლევს და არც ინტერესდება, რეალურად შეუძლიათ თუ არა 2005 წლის სასამართლო პროცესის მოსარჩელე მხარეს დავის განახლების შემთხვევაში წარსდგეს სასამართლო პროცესზე, ასევე არ ინტერესდება მოპასუხი მხარის პოზიციით, რომელსაც წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანო და რომელიც 2005 წლის პროცესზე რამდენჯერმე მოწვევის მიუხედავად, არასაპატიო მიზეზით არ გამოცხადდა; გასათვალისწინებელია, ასევე ფაქტი, რომ მაშინდელი მოპასუხე - მუნიციპალიტეტის საკრებულოს შესაბამისი კომისია და წარმომადგენლები, დავის განახლების შემთხვევაში მხოლოდ ფორმალურად იქნებიან წარმოდგენილი პროცესზე მათი უფლებამონაცვლეების საშუალებით; შესაბამისად, ნათელია, რომ არც ნაკვეთის დღევანდელ მესაკუთრებს - მემკვიდრე ბიძინა გვიდიანს, კეთილსინდისიერ შემძენს - ჯამლათ გვიდიანს და თვით მოპასუხეს - მუნიციპალიტეტის საკრებულოს არ გააჩნიათ არავითარი ობიექტური და უტყუარი ინფორმაცია 2005 წლის სასამართლო პროცესის მიმდინარეობაზე და პოტენციურ ე.წ ,,სადავო’’ საქმეზე.

არსებობს დასაბუთებული და ობიექტური რისკი, რომ სასამართლო დავის განახლების შემთხვევაში ვერ უზრუნველყოფს მისი მისიის შესრულებას - საქმეზე დაადგინოს ობიექტური ჭეშმარიტება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლება, სხვა კრიტერიუმებთან ერთად, მოიცავს პროცესის ეფექტურობას და მის გონივრულ ვადაში დასრულებას, პროცესის მხარეთა და მესამე პირების უფლებას საქმე განხილულ იქნეს ობიექტურად, შეჯიბრებითობის და თანასწორობის პრინციპების დაცვით, მიეცეს თანაბარი შესაძლებლობა პროცესის ყველა მონაწილეს დაიცვან საკუთარი უფლებები, წარსდგენ პირადად სასამართლო პროცესზე, ინტერესი, მოახდინონ უფლებების რეალიზება და ზეგავლენა სასამართლოზე, ჭეშმარიტების დადგენის მიზნით;

ზემოთ მითითებული ფაქტობრივი გარემოების არსებობისას, მესაკუთრეს, რომელმაც ეს უფლება მოიპოვა მემკვიდრეობის საფუძველზე და ასევე, კეთილსინდისიერ შემძენს (ანუ პირებს, რომელთაც საკუთრება უშუალოდ სადავო გადაწყვეტილებით არ მოუპოვებიათ), თავიანთ საკუთრებასთან მიმართებაში არსებული 14 წლის წინანდელი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილების და დავის განახლების შემთხვევაში, ავტომატურად ესპობათ საშუალება თანაბარ პირობებში აღმოჩნდნენ განსახილველ დავის მიმდინარეობისას მოსარჩელეთა თუ მოპასუხეთა პირისპირ, ვინაიდან ისინი მოკლებული არიან შესაძლებლობას ფლობდნენ ინფორმაციას ან შეძლონ სათანადო მტკიცებულებების მოპოვება, პროცესზე ჩამოაყალიბონ და სათანადოდ დაიცვან მათი სასარგებლო პოზიცია ისეთ სადაოდ ქცეულ ქონებასთან მიმართებაში, რომელთა თაობაზე მათ ობიექტურად არავითარი ინფორმაცია არ გააჩნიათ თუნდაც ხანდაზმულობის გამო და არც შეიძლება გააჩნდეთ, ვინაიდან ქონებასთან მათი სამართლებრივი და ფაქტობრივი წარმოიშვა მხოლოდ საკუთრების მოპოვების ანუ ამ კონტექსტში კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულებიდან რამდენიმე წელიწადის - კერძოდ 14 წლის გასვლის შემდეგ; ხოლო, გარდაცვლილი პირები კი ნამდვილად ვერ წარსდგებიან განახლებულ სასამართლო პროცესზე, რაც სამართლიანი სასამართლოს უფლების უმნიშვნელოვანესი შემადგენელი ასპექტია.

გასათვალისწინებელია, რომ რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 167-ე მუხლის თანახმად ,,არაკანონიერი“ საფუძვლით რეგისტრირებული მესაკუთრეც კი მოიპოვებს საკუთრების უფლებას საჯარო რეესტრში 15 წლის რეგისტრაციის შემდეგ და უფლება არც კი შეიძლება სასამართლოს განხილვის საგნად იქცეს; შესაბამისად, სამართლებრივი საფუძვლის გარეშე არსებული რეგისტრაციის მესაკუთრესთან შედარებით, აშკარად უსამართლო და არათანაზომიერ მდგომარეობაში აყენებს კანონიერ საფუძველზე რეგისტრირებული ქონების მესაკუთრეს, განსაკუთრებით თუ საკუთრება მოპოვებულია ისეთი სამართლებრივი საფუძვლით, როგორიცაა: კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება, მემკვიდრების მიღება, ნასყიდობის ხელშეკრულება.

ამასთანავე სასამართლოს ყურადღება გვსურს გავამახვილოთ სსკ-ის კოდექსი 128-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დადგენილ ხანდაზმულოვის საერთო -10 წლიან ვადაზე, რომელიც უზრუნველყოფს სამოქალაქო ბრუნვის სატაბილურობას და ახდენს სამოქალაქო / ადმინისტრაციულ საქმეებზე მუდმივი დავის წარმოშობის პრევენციას. აღნიშნული გონივრული და მაქსიმუმი ვადის, ასევე ყოველგვარი ხანდაზმულობის ზედა ზღვარის არ-დადგენა იწვევს სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევას.

კეთილსინდისიერი შემძენი და მემკვიდრე მოკლებულია შესაძლებლობას, ობიქტურად ფლობდეს სრულყოფილ ინფორმაციას 14 წლის წინანდელ სასამართლო პროცესთან მიმართებით; ასეთივე დამაბრკოლებელი გარემოებები არსებობს თვით 2005 წლის სასამართლო პროცესის მოსარჩელის მიმართ (გოგი გვიდიანი), ვინაიდან გასულია ხანდაზმულობის ყოვალგვარი გონივრული ვადა, მტკიცებულებები განადგურებულია, უფრო მეტიც - ფიზიკური პირების უმეტესობა გარდაცვლილია (მაგალითად ორი მოსარჩელე) ან ღრმად მოხუცებულია, გარემოებებზე და პროცესზე არათუ მტკიცებულებების მოძიება, არამედ სრულყოფილად გახსენება და სრული სურათის აღდგენა შეუძლებელია.

მიგვაჩნია, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლების რელიზების ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც გააჩნია სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწ. ,,გ’’ ქვეპუნქტს, ერთი მხრივ უზრუნველყოს საჩივრის ავტორების სასამართლოსთვის მიმართვის უფლებას, ხოლო მეორე მხრივ მისი ხანდაზმულობის ვადით არ-შეზღუდვა და სხვა წინაპირობების არ დადგენა (რაზეც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე იმჯელა), არაპროპორციულად ზღუდავს იმ პირების სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, რომლებიც პროცესის განახლების შემთხვევაში წარმოადგენენ ე.წ სადაო ქონების / სასამართლოს განხილვის საგნის მესაკუთრებს, განსაკუთრებით იმ პირების, რომლებმაც საკუთრება მოიპოვეს მემკვიდრეობით ან კეთილსინდისიერად, რომელთაც კანონიერი ნდობა გააჩნდათ სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების და საჯარო რეესტრის ეროვნულ სააგენტოს შესაბამის ჩანაწერის მიმართ და განახლებულ პროცესში (რომელსაც ვერც კი ივარაუდებდნენ საკუთრების მოპოვების მომენტში), ჩართულ უნდა იქნენ როგორც მემკვიდრე ან კეთილსინდისიერი შემძენი და დაიცვან თავიანთი საკუთების უფლება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზების საბაბით სხვა პირების-მესაკუთრეთა ისეთ მდგომარეობაში ჩაყენება, რომელიც ამ უკანასკნელთა სამართლიანი სასამართლოს უფლების შელახვას იწვევს, რომელიც თავისხმრივ კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს ასევე სხვა კონსტიტუციურ უფლებების არსებობას (საკუთრების უფლება, მემკვიდრეობა) და იწვევს დაუსრულებელ სასამართლო დავას, ვერ იქნება თვით სასამართლოს მიმართვის უფლებით გამართლებული. სადავო ნორმის შესაბამისი ,,გ“ ქვეპუნქტი ქმნის კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილების შესაძლებლობას იმის მიუხედავად, ვინ წარმოადგენენ ქონების რეალურ მესაკუთრეს, ხანდაზმულობის გამო არსებობენ თუ არა ფიზიკურად მოსარჩელეები ან მოპასუხეები; შესაძლებელია თუ არა ღირებულ მტკიცებულებათა მოძიება;

მსგავსი ნორმატიული შინაარსით ნორმის გამოყენებამ კი შესაძლებელია მიგვიყვანოს იმ შედეგამდე, რომ თვით საკუთრების უფლება დარჩეს კონსტიტუციით დაცული სფეროს მიღმა - თუ არ იარსებებენ მოსარჩელეები ან მოპასუხე, ან ისინი ობიექტური გარემოებების გამო მოკლებული იქნებიან თავი სრულფასოვნად წარმოადგინოს განახლებულ პროცესზე, და კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება გაუქმდება, საფუძველი გამოეცლება საჯარო რეესტრში რეგისტრირებულ საკუთრებას და კერძო საკუთრების ბედი დარჩება ღია (ან მოიპოვებს არაკეთილსინდისიერი და სხვა დაინტერესებული პირი), ხოლო განახლებულ პროცესს ექნება იმიტირებული სახე.

უნდა აღინიშნოს, რომ საერთო სასამართლოებში 1996-2005 წლებში მიმდინარე დავის ფარგლებში, ამავე ქონებაზე და ამავე მოსარჩელის მიმართ, მესამე პირების პროცესში ჩაურთველობის მოტივით, ერთხელ უკვე გაუქმდა 2002 წელს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება (იხილეთ დანართი: წალენჯიხის რაიონული სასამართლოს 2002 წლის 12 ნოემბრის გადაწყვეტილება), რომლითაც საკუთრების უფლება მოპოვებული ჰქონდა გოგი გვიდიანის, დავის განახლების შემდგომ კი ისევ მესაკუთრედ აღიარებულ იქნა სასამართლოს მიერ 2005 წელს.

მოყვანილი ფაქტობრივი გარემოებებით ცალსახაა, რომ ანალოგიური საფუძვლით გადაწყვეტილების გაუქმება და დავის განახლება, საჩივრის ავტორების მიერ აპრობირებული მეთოდია, ხოლო სასამართლო დავის განახლებას 2019 წელსაც კი დასაშვებად მიიჩნებს.

ამასთანავე, სასამართლო სადავო ნორმის სუბიექტებად 2005 წლის კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების თაობაზე საჩივრის წარმდგენ უფლებამოსილ პირებად მიიჩნია არა თუ 2005 წლის სასამართლო პროცესში სავარაუდოდ ჩასართავი მესამე პირები (რომელთაც დამოუკიდებელი სასარჩელო მოთხოვნის დაყენების საფუძველიც კი არ გააჩნდათ), არამედ მათი უფლებამონაცვლეები (?!) - შვილები და შვილიშვილი.

მიგვაჩნია, რომ აუცლიებელია გაიმიჯონის ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაში ე.წ ,,მარტივი’’ მოწვევის და ,,სავალდებულო“ მოწვევის მესამე პირები, სადავო ნორმა არ შეიძლება ქმნიდეს მარტივი მოწვევის მესამე პირების მიმართ სასამართლოს მიერ წარსულში გამოყენებული დისკრეციული უფლებამოსილების გადასინჯვის სამართლებრივ საფუძველს, კონკრეტულად კი იმ შემთხვევაში, თუ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილებით დასრულებული სასამართლო წარმოებისას სასამართლოსთვის ცნობილი იყო (ამ შემთხვევაში თვით მოსარჩელის მიერ წარდგენილი მტკიცებულებებით) მესამე პირების არსებობის ფაქტი, ისინი მიჩნეულ იქნენ ე.წ მარტივი მოწვევის მესამე პირებად, რომელთა მოწვევის ვალდებულებაც სასამართლოს არ გააჩნდა (სასკ-ის მე 16 მუხლის 1-ლი ნაწილი) და ამ ფარგლებში გამოყენებული დისკრეცული უფლებამოსილებიდან გამომდინარე არ იქნენ პროცესში ჩაბმულნი.

კონკრეტული ხანდაზმულობის ზედა ზღვარის არარსებობის პირობებში, და იმ შინაარსის გათვალისწინებით, რომლის მიხედვით სათანადო მოსარჩელეებად - სსსკ-ის 422-ე მ.1 ნაწ. ,,გ’’ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულ პირებად, მიჩნეულ შეიძლება იქნენ მესამე პირების უფლებამონაცვლეები, თუნდაც მემკვიდრეები, ასევე ე.წ ,,მარტივი“ მოწვევის მესამე პირები კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დასრულებულ სასამართლო წარმოებაში, ხოლო მოპასუხეებს შეიძლება წარმოადგენდნენ არარსებული ფიზიკური თუ იურდიული პირები, კეთილსინდისიერი შემძენი ან/და კანონისმიერი მემკვიდრე, მიგვაჩნია, რომ საკანონმდებლო ფორმულირება გაუმართლებლად, არაგონივრულად და არაპროპორციულად ზღუდავს 14 -15 წლის წინადელ საქმეში სათანადო მოსარჩელის, ისევე როგორც განკარგული ქონების შემთხვევაში კეთილსინდისიერ შემძენის და მემკვიდრის (რომელსაც რამდენიმე წელიწადია მიღებული აქვს ქონება საკუთრებაში სამკვიდრო მოწმობის საფუძველზე) სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, დასრულებული სასამართლოს დიკრეციული უფლებამოსილების ფარგებში მესამე პირების მოწვევა-არმოწვევის საკითხის თაობაზე მირებული გადაწყვეტილების გადახედვა აკისრებს მესაკუთრეებს გაუმართლებელ ტვირთს, ზღუდავს მათ უფლებას არათანაზომიერად და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ ნაწილთან მიმართებით.

I-3. სადავო ნორმის მიმართება საქართვლოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტი გარანტირებულ საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლებასთან:

გარდა საქართველოს კონსტიტუციის დებულებებისა, საკუთრების უფლების საყოველთაო ხასიათი განმტკიცებულია სხვადასხვა საერთაშორისო აქტებით, მათ შორის, გაეროს „ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციით“, ევროპის საბჭოს „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციით“ და სხვ.

,,უმთავრესი კონსტიტუციური ღირებულების, ადამიანის ღირსების პატივისცემა მისი სოციალური და ეკონომიკური კონტექსტის ფარგლებში, მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული საკუთრების უფლების სრულფასოვან რეალიზებაზე. საკუთრება წარმოადგენს ადამიანის პირადი დამოუკიდებლობის, პიროვნული განვითარების ერთ-ერთ წყაროს. საკუთარი დამოუკიდებლობისა და კეთილდღეობის მიზნით ადამიანის მისწრაფება, შექმნას საკუთარი ქონება, უდავოდ იმსახურებს სახელმწიფოს პატივიცემას, რაც საკუთრების შეძენის ისეთ საკანონმდებლო რეგლამენტაციაში უნდა გამოიხატოს, რომელიც უზრუნველყოფს ერთი მხრივ ცალკეული ინდივიდის საკუთრების უფლებით შეუფერხებელ სარგებლობას, ხოლო მერე მხრივ ეფექტურ სამოქალაქო ბრუნვას’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-38).

იურისპრუდენციაში გაბატონებული შეხედულებით და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ჩამოყალიბებული პრაქტიკის შესაბამისად, უდაოა, რომ საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლება უშუალოდ ერთამნეთთან დაკავშირებული კონსტიტუციური უფლებებია; მემკვიდრეობის უფლება მოიცავს საკუთრების მოპოვებას და მოპოვების შესაძლებლობას, საკუთრების უფლება კი აერთიანებს როგორც შეძენის, ასევე მის სრულფასოვან და შეუზღუდავად ფლობისა თუ განკარგვის გარანტიებს. მართალია, დასაშვებია საკუთრების უფლების შეზღუდვა, თუმცა შეზღუდვისას არ უნდა დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი.

საკუთრებაზე უფლების მოიპოვება შესაძლებელია სამკვიდროს გახსნით, მემკვიდრის მიერ საკუთრების მიღებით; საკუთრების განკარგვა და მისი სამოქალაქო ბრუნვის ნამდვილ ობიექტად ქცევა უძრავი ქონებასთან მიმართებით რელიზირებადია საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს შესაბამისი ჩანაწერით.

,, მემკვიდრეობა წარმოადგენს საკუთრების შეძენის ან მისი განკარგვის ერთ-ერთ ფორმას. საკუთრების შეძენის უფლების მსგავსად, მემკვიდრეობით მიღების უფლებაც საკუთრების წარმოშობამდე მიმდინარე პროცესებს არეგულირებს, შესაბამისად, ეს უფლებაც იცავს პირის შესაძლებლობას, გახდეს მესაკუთრე მემკვიდრეობის გზით. უფლება რეალიზებულად უნდა მივიჩნიოთ პირზე მემკვიდრეობის გზით საკუთრების უფლების გადასვლის მომენტიდან. ამის შემდგომ პიროვნების ქონება დაცულია საკუთრების თავისუფალი ფლობისა და განკარგვის კონსტიტუციური გარანტიით’’. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-75).

იმ შემთხვევაში, როცა პირს სამკვიდროს გახსნის შედეგად საკუთრებაში მიღებული აქვს ქონება, ფაქტი დადატურებულია სამკვიდრო მოწმობით და რეალურად ფლობს მას, ხოლო საჯარო რეესტრის შესაბამისი ამონაწერი არ არის განახლებული, და ამ პერიოდში სასამართლოს მიერ სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე საქმე წარმოებაში მიიღება, ამავდროულად, ამის საფუძველზე აღძრულია სხვა საქმე რეგისტრაციების გაუქმების მოთხოვნით და ამ საქმის ფარგლებში გამოყენებულია უზრუნველყოფის ღონისძიება (რაიონული სასამართლოს საქმე №429-19; სააპელაციოს-საბოლოო ინსტანციის საქმე №3/ბ-300-19 ბიძინა გვიდიანთან მიმართებით) ქმნის მემკვიდრეობის მიღების უფლების და ამ კონტექსტში, საკუთრების უფლების შეზღუდვის წინაპირობებს.

ამბროლაურის რაიონულმა სასამართლომ რამდენიმე პირის, მათ შორის ბიძინა გვიდიანების მიმართ 2019 წლის 31 მაისს დასაშვებლად ცნო ხ.ხ; ვ.ხ.; ე.ხ.; თ.ხ.-ს და კ.ხ.ს საჩივარი საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, ასვე რაიონულმა სასამართლომ განსახილველად მიიღო საჩივრის ავტორების სარჩელი საჯარო რეესტრის მიმართ, რომლითაც ისინი ითხოვენ შესაბამისი ქონების რეგისტრაციის გაუქმებას და სწორედ აღნიშნული საქმის ფარგლებში გამოყენებულ იქნა უზრუნველყოფი ღონისძიება, კერძოდ აეკრძალა საჯარო რეესტრს ყოველგვარი რეგისტრაცია კონკრეტულ საკადასტრო კოდებზე, რამაც გამოიწვია ასევე ამონაწერის განახლების შეუძლებლობაც მემკვიდრის სახელზე (ამბროლაურის რაიონული სასამართლოს 08.04.2019 წლის №429-19 განჩინება სარჩელის უზრუნველყოფის შესახებ).

მსგავს შემთხვევაში, თუ კი მემკვიდრეობით ფაქტობრივად და სამართლებრივად მიღებულია ქონება, თუმცა ამ გზით საკუთრების შეძენის პროცესი ვერ სრულდება ლოგიკური შედეგით - რეესტრში რეგისტრაციით (განხილულ სასამართლო პროცესების ფარგლებში დადასტურებულია, რომ ბიძინა გვიდიანს სამკვიდრო მოწმობით მიღებული აქვს 2016 წელს გარდაცვლილი მამის ქონება, თუმცა რეგისტრაციას ვერ ასრულებს სწორედ სასამართლოს მიერ გამოყენებული უზრუნველყოფის ღონისძიების და საჯარო რეესტრისთვის დაწესებული აკრძალვის გამო) , ვღებულობთ მოცემულობას, რომლის მიხედვით 2016 წელს გარდაცვლილი პირის საკუთრება ვერ იქნება დაცული საკუთრების უფლებით ჯერ კიდევ 2019 წელს, ვინაიდან ბოლოს რეგისტრირებული მესაკუთრე გარდაცვლილია, ხოლო მემკვიდრეს შეეზღუდა საკუთრების შეძენა მემკვიდრეობით გზით და შესაბამისად ის ვერ გახდა რეგისტრირებული მესაკუთრე. კერძო საკუთრება დარჩა ფაქტობრივად საკუთრების უფლებით დაცული სფეროს მიღმა.

,, მემკვიდრეობის უფლება .... წარმოადგენს უმაღლესი რანგის სამართლებრივ სიკეთეს. მემკვიდრეობის უფლების გარანტია ავსებს საკუთრების გარანტიას როგორც ასეთს და ამ უკანასკნელთან ერთად ქმნის კონსტიტუციით გათვალისწინებული კერძო საკუთრებითი წესრიგის საფუძველს. საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება ერთად ქმნიან იმ საზოგადოებრივი წყობილების არსებით, ძირითად ელემენტებს, რომლებიც ადამიანის კერძო ავტონომიის პრინციპს ემყარება. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება ,,დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”-74).

საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,…მემკვიდრეობის უფლების ფუნქციას წარმოადგენს იმის უზრუნველყოფა, რომ მესაკუთრის გარდაცვალებასთან ერთად არ მოხდეს კერძო საკუთრების როგორც საკუთარი ცხოვრების დამოუკიდებლად წარმართვის საფუძვლის დაკარგვა, არამედ ის შენარჩუნდეს სამართალმემკვიდრეობის გზით. იმ შემთხვევაში, თუ არ იარსებებდა მემკვიდრეობის უფლება, კერძო საკუთრება ავტომატურად გადავიდოდა სახელმწიფოს ხელში, რაც ,საბოლოო ჯამში, გამოიწვევდა კერძო საკუთრების ინსტიტუტის დასუსტებას. მემკვიდრეობის უფლების გარეშე თავად საკუთრების უფლების არსი დაიყვანება მფლობელობამდე, რომელიც ადამიანის სიცოცხლის ვადით შემოიფარგლება და რომელსაც ფაქტობრივი დასასრული აქვს და არა სამართლებრივი’’. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-75).

„საკუთრების უფლება ადამიანის არამარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

აქვე გვსურს მოგახსენოთ საერთო სასამართლოების მიდგომა კეთილსინდისიერ შემძენთან დაკავშირებით; ამბროლაურის რაიონული სასამართლოს 08.04.2019 წლის №429-19 განჩინებით, რომელიც შემდგომში ძალაში დაატოვა სააპელაციო სასამართლომაც, აკრძალვა გავრცელდა ბადრი გვიდიანის რეგისტრირებულ საკუთრებაზე იმგვარად, რომ მას უკვე განკარგული ჰქონდა აღნიშნული ქონება და ამავდროულად, კეთილსინდისიერმა შემძენმა - ჯამლათ გვიდიანმა საკუთრებაში ვერ დაირეგისტრირა 2018 წელს ნასყიდობის ხელშეკრულებით შეძენილი ქონება (საბოლოოს ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს №3/ბ-300-19 განჩინება სარჩელის უზურუნველყოფის ღონისძიების თაობაზე).

ნიშანდობლივია, რომ ჯამლათ გვიდინის მიმართ (ისევე როგორც სხვა მესაკუთრეთა მიმართ) ცაგერის რაიონული სასამართლოს მიერ ჯერ კიდევ 2018 წლის 23 აგვისტოს იქნა სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება გამოყენებული, რომელიც სააპელაციო სასამართლომ სამოქალაქო საქმეთა პალატის 2018 წლის 29 მარტის 2/ბ-158-19 განჩინებით მიიჩნია სრულიად უკანონოდ, ხოლო ამის შემდგომ იდენტურ გარემოებებზე და სამართლებრივ ნორმებზე დაფუძნებული ამბროლაურის რაიონული სასამართლოს 2019 წლის 08 აპრილის და 07 ივნისის განჩინებები უზრუნველყოფის ღონისძიების თაობაზე ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2019 წლის 17 სექტემბრის №3/ბ-300-19 განჩინებით ძალაში იქნა დატოვებული (იხ. დანართი).

,,საკუთრების უფლების შეზღუდვის გამართლების კონსტიტუციური სტანდარტი მნიშვნელოვნადაა დამოკიდებული იმაზე, თუ უფლების შეზღუდვის რომელი ფორმაა გამოყენებული სახელმწიფოს მიერ...’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-46;).

,, კონსტიტუციური უფლებების, მათ შორის, საკუთრების უფლების, შეზღუდვის შეფასების საზომი, თანაზომიერების პრიციპია. აღნიშნული პრინციპი წარმოადგენს ადამიანის უფლების შეზღუდვისას კანონმდებლის შებოჭვის მექანიზმს და, შესაბამისად, კონსტიტუციური კონტროლის ელემენტს. თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-60).

,, .... კანონმდებლის მიერ საკუთრების უფლების შეზღუდვისას არ უნდა დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი. ......... საბოლოო ჯამში, თავიდან უნდა იქნეს აცილებული თავად უფლებით დაცული სფეროს ძირითადი არსის გამოფიტვა“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-57;).

ზემოთ მოყვანილი სასამართლო გადაწყვეტილებების გათვალისწინებით, ცალსახა, რომ სადავო ნორმის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ქმნის საფუძველს სადაოდ იქნეს ქცეული ისეთი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილება 10 წლის შემდეგ, რომლის თაობაზეც დავის განახლება იწვევს მემკვიდრის ან/და კეთილსინდისიერი შემძენის მიერ მიღებული ქონების ისეთი ფორმით შეზღუდვას, რომელიც თავის მხრივ გამორიცხავს საკუთრების ნამდვილ უფლებად ქცევას და შესაბამის უწყებაში რეგისტრაციას, ეწინააღმდგება და არაპროპორციულად ზღუდავს საკუთრების უფლებას.

მიგვაჩნია, რომ მსგავი სახის ჩარევა/შეზღუდვა, როცა პროცესის მხარე არ არსებობს და ქონება მემკვიდრეობით განკარგულია, ასევე როცა ქონებას ჰყავს უკვე კეთილსინდისიერი მესაკუთრე, ვერ აკმაყოფილებს თანაზმოიერების კრიტერიუმს და იწვევს ადამიანის უფლებების მომეტებულ შეზღუდვას, რითაც ხელყოფს საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლებას; ბიძინა გვიდიანის საკუთრებაში მიღებული ქონება ფაქტიურად დაუსრულებელი პროცესი შედეგად დარჩა საკუთრების უფლებით დაცული სფეროს მიღმა სადაო ნორმის კონკრეტული შინაარსის საფუძველზე მიღებული სასამართლო განჩინებებით, რაც არღვევს თვითონ საკუთრების უფლების არსს.

მსგავსი საშუალებით ჩარევა, საკუთრების განუწყვეტლივ სადაოდ ქცევა კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილების და დავის განახლების გზით არაპროპორციულად, გაუმართლებლად ზღუდავს პირის უფლებას, რომელმაც ჯერ კიდევ 14 წლის წინ კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე მოიპოვა საკუთრება და უფრო მეტიც, უკვე განკარგა ის.

ვთვლით, რომ თანაზომიერების გონიერებაზე შესაძლებელია ვიმსჯელოთ თუნდაც 10 წლის ფაარგლებში დავის განახლების შემთხვევაში (რაც წარმოადგენს ზოგად ხანდაზმულობის ვადას) და არა ყოველგვარი შეზღუდვის არარსებობის პირობებში. ამასთანავე, საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 167-ე მუხლით დადგენილი 15-წლიანი ვადის გამოყენება (იხ. ამბროლაურის რაიონული სასამართლოს 31.05.2019 წლის №3/5-19 გაჩინება) სრულიად ალოგიკურად, არაგონივრულად და უსამართლოდ მიგვაჩნია კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე მოპოვებული, რეგისტრირებული საკუთრების უფლებასთან მიმართებით.

შესაბამისად, სადავო ნორმის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რომლის მიხედვითაც დავის განახლება შეიძლება მიმართული იყოს მემკვიდრის, კეთილსინდისიერი შემძენის ან/და რეგისტრირებული მესაკუთრის მიმართ დროში შეუზღუდავად, არაგონივრულად, გაუმართლებლად და არაპროპორციულად ზღუდავს კონსტიტუციით გარანტირებულ საკუთრების და მემკვიდრეობის უფლებას, საკუთრების უფლებას აქცევს დეკლარირებულ და ,,არანამდვილ’’ უფლებად .

I-4. სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობა საქართვლოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით: ,,ადამიანის ძირითადი უფლებების განხორციელებამ არ უნდა დაარღვიოს სხვათა უფლებები“.

ცალსახაა, რომ თავისი ლეგიტიმური მიზნით სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტი სხვა უფლებებთან ერთად შესაძლებელია ემსახურებოდეს თვით საკუთრების უფლების, ასევე, სამართლიანი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფას, თუმცა აღნიშნული არ შეიძლება განხორციელდეს სხვა პირების - მაგალითად 10-წლის და მეტი ხნის განმავლობაში რეგისტრირებული მესაკუთრის, კეთილსინდისიერი შემძენის ან/და მემკვიდრის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.

აღნიშნულს ადასტურებს საკონსტიტუციო სასამართლოც: ,,დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-60).

ზემოთ მოყვანილ საერთო სასამართლოების აქტების და შესაბამისი სამართალწარმოების შინაარსით გათვალისწინებით თანახმად, ბიძინა გვიდიანმა საკუთრებაში მიიღო 2016 წელს გარდაცვლილი მამის ქონება მემკვიდრეობით, ხოლო ბადრი გვიდინმა ქონება ფაქტობრივად განკარგა 2008 წელს ჯამლათ გვიდიანზე და შესაბამისი ნასყიდობის ხელშეკრულება გაფორმდა 2018 წელს, ორივე განკარგული ქონება საკუთრებაში მოპოვებული იყო 2005 წლის 20 ივლისის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების საფუძველზე; ამავე სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე საკუთრების უფლება მოიპოვა და საჯარო რეესტრში დაირეგისტრირა გოგი გვიდიანმა 2005 წლის სექტემბერში..

შესაბამისად, 2005 წლის 20 ივლისის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების გაბათილებით არაპროპორციულად იზღუდება მესაკუთრე გოგი გვიდიანის, მემკვიდრე ბიძინა გვიდიანის, კეთილსინდისიერი შემძენის - ჯამლათ გვიდიანის საკუთრების (ასევე მემკვიდრეობის) და სამართლიანი სასამართლოს უფლება.

სასამართლო გადაწყვეტილების აღსრულება და შეუქცევადობა სწორედ რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლებით შემადგენელი ნაწილია. ამავდროულად, გასათვალისწინებელია, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 167-ე მუხლის თანახმად: ,,თუ პირი საჯარო რეესტრში შეტანილია მიწის ნაკვეთის ან სხვა უძრავი ქონების მესაკუთრედ ისე, რომ არ შეუძენია საკუთრების უფლება მათზე, იგი მოიპოვებს ამ საკუთრების უფლებას, თუკი რეგისტრაცია არსებობდა თხუთმეტი წლის განმავლობაში და ამ ხნის მანძილზე პირი ფლობდა მათ, როგორც საკუთარს“. ამავე კოდექსი 128-ე მუხლის მე-3 ნაწილით ადგენს ხანდაზმულოვის საერთო -10 წლიან ვადას.

სამოქალაქო კანონმდებლობით დადგენილ 10-წლიანი ზოგადი ვადის არგათვალისწინებით, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე რეგისტრირებული მესაკუთრის ჩაყენება ისეთი რეგისტრირებული მესაკუთრის ანალოგიურ პირობებში, რომელსაც ქონებაზე საკუთრების უფლებაც კი არ შეუძენია, აშკარად და ერთმნიშვნელოვნად არაგონივრულად, არასამართლიანად და შესაბამისად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს მიჩნეული.

ხოლო თუ რა დოზით ეზღუდება მემკვიდრეს თუ კეთილსინდისიერ შემძენს საკუთრების/მემკვიდრეობის, ასევე პოტენციურ მოსარჩელეებს და მესამე პირებს სამართლიანი სასამართლოს უფლება, ზემოთ უკვე განხილულ იქნა შესაბამის უფლებებთან მიმართებით.

აღნიშნული ფაქტობრივი გარემოების საფუძველზე, მიგვაჩნია რომ სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც კეთილსინდისიერი შემძენის, მემკვიდრის და 10-წელიწადზე მეტი ხნით კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე რეგისტრირებული მესაკუთრის მიმართ ქმნის სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილების და დავის განახლების შესაძლებლობას, ეწინააღმდეგება საქართვლოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მეორე პუნქტს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

I-5. სადავო ნორმის კონკეტული ნორმატიული შინაარსი საქართველოს კონსტიტუციის 12-ე მუხლთან მიმართებით:

,,ყველას აქვს საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება“;

,, მემკვიდრეობის უფლების გარანტია განამტკიცებს პირთა მიერ საკუთრების შეძენის სპეციფიკურ შესაძლებლობას. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მამკვიდრებლის უფლება, ანდერძის საფუძველზე განკარგოს საკუთარი ქონება და მემკვიდრის უფლება, შეიძინოს შესაბამისი საკუთრება მემკვიდრეობის გზით, წარმოადგენს ძირითადი უფლების სახით რეგლამენტირებული თავისუფლების გარანტიის განუყოფელ შემადგენელ ნაწილს. ამასთანავე, მემკვიდრეობის უფლება წარმოადგენს პიროვნული თავისუფლების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვან ასპექტს’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ-76).

მემკვიდრეობით ქონების მიღება, საკუთრების შეძენა და მისი სრულყოფილად რეალიზება წარმოადგენს მე-12 მუხლით დაცული სიკეთის შემადგენელ ნაწილს.

ზემოთ მოყვანილი კონკრეტული საქმის გათვალისინებით, ერთი მხრივ მემკვიდრეობის უფლება რელიზებულია საკუთრების მოპოვებით, რაც დასტურდება ბიძინა გვიდიანის სახელზე გაცემული სამკვიდრო მოწმობით, თუმცა სრულფასოვანი საკუთრების უფლების რელიზებისთვის საჭიროა საკუთრება რეგისტრირებულ იქნეს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ, რაც სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილების შესახებ საჩივრის დასაშვებად მიჩნევით და ასევე გამოყენებული უზრუნველყოფის ღონისძიებით ვერ მოდის სისრულეში;

ყურადღება გვსურს ასევე გავამახვილოთ ,,საჯარო რეესტრის შესახებ“ საქართველოს კანონის 23-ე მუხლით გათვალისწინებულ რეგისტრაციაზე უარის თქმის საფუძვლებზე, კერძოდ ამ მუხლის ,,ზ“ პუნქტზე დაყრდნობით, საჯარო რეესტრი უარს აცხადებს საკუთრების რეგისტრაციაზე, თუ გამოვლინდა რომ სასამართლოში მიმდინარეობს ,,დავა’’; ანუ, იმ შემთხვევაშიც კი, რომ სასამართლოს არ გამოეყენებინა რეგისტრაციის აკრძალვა უზრუნველყოფის ღონისძიების სახედ, საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო უარს განაცხადდებდა რეგისტრაციაზე, შესაბამისად, მემკვიდრეობით მიღებულ და კეთილსინდისიერად შეძენილ ქონებაზე რეგისტრაცია ვერც დასრულდებოდა 2005 წლის 20 ივლისის კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების გაბათილების მოთხოვნის დასაშვებად ცნობის შემთხვევაში.

ფაქტობრივ გარემოების გათვალისწინებით, მემკვიდრეობის უფლება ბოლომდე ვერ არის რეალიზირებული მემკვიდრეს სასამართლო აკრძალვის გამო არ აქვს საჯარო რეესტრში ქონება დარეგისტრირებული, რაც თავის მხრივ გამორიცხავს ჯერ კიდევ 2005 წლიდან დღემდე გარდაცვლილი პირის სახელზე რეგისტრირებული ქონების/მიწის ნაკვეთის კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების უფლებით დაცულ სფეროში გადასვლას.

ფაქტობრივად გვაქვს მოცემულობა, რომ ქონება წარმოადგენს კერძო პირის საკუთრებას, ის რეგიტრირებულია გარდაცვლილ პირზე, თუმცა ის ვერ არის დაცული კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების უფლებით, რადგან: ა) ადრინდელი მესაკუთრე გარდაცვლილია და სუბიექტი არ არსებობს, ვინც შეძლებდა საკუთრების უფლების დაცვას; ბ) მემკვიდრეს ქონება მიღებული აქვს, თუმცა რადგან რეგისტრირების პროცესი არ დასრულებულა, ის ვერ იქნება სრულფასოვანი და ნამდვილი მესაკუთრე. შედეგად, კერძო საკუთრება ფაქტობრივად დარჩა საკუთრების უფლების მიღმა, რაც აპრიორი ეწინააღმდეგება კონსტიტუციურ წესრიგს, კერძო საკუთრების ინსტიტუტს, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს.

,,...უძრავი ქონების როგორც შეძენა, ისე შემდგომში ამ უფლების ნებისმიერი ტრანსფორმაცია საჯარო რეესტრში დარეგისტრირებას მოითხოვს უფლების ნამდვილობისთვის. სწორედ საჯარო რეესტრში უძრავი ქონების დარეგისტრირებით პირს უჩნდება კონკრეტულ ქონებაზე საკუთრების უფლების გარანტია, რაც, იმავდროულად, სახელმწიფოს მხრიდან, მისი ამ უფლების დაცვის ვალდებულებაცაა. ამასთან, უძრავი ქონების რეგისტრაცია სახელმწიფოს ექსკლუზიური უფლებამოსილებაა. ამის შემდეგ მოქმედებს სახელმწიფოს ქმედების კეთილსინდისიერებისა და საჯარო რეესტრის მონაცემების უტყუარობის პრეზუმფცია...“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-37).

შესაბამისად, არაპროპორციულად იზღუდება პირის თავისუფალი განვითარების უფლება მემკვიდრების მიღების და საკუთრების რეგისტრაციის პროცესი დასრულების შეუძლებლობის გამო და სსსკ-ის 422-ე მუხლის 1 ნაწილის ,,გ’’ ქვეპუნქტის მსგავსი ნორმატიული შინაარსი (დავის განახლება მემკვიდრეობით მიღებული ქონების მიმართ) ეწინააღმდეგება პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლებას, არაპროპორციულად ტვირთავს მემკვიდრის უფლებას და წარმოადგენს გადაულახავ ბარიერს სრულყოფილი საკუთრების უფლების არსებობისა და ნამდვილობისთვის.

II. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 426-ე მუხლის მე-4 ნაწილის (სრული წინადადების) კონსტიტუციურობა ნაწილობრივ - გადაწყვეტილების ბათილად ცნობისა და ახლად აღმოჩენილ გარემოებათა გამო საქმის წარმოების განახლების შესახებ განცხადების შეტანა დაუშვებელია გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლიდან 5 წლის გასვლის შემდეგ, გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით...............გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’ საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან, მე-19 მუხლის პირველ პუნქტთან და 34-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებაში.

II-1. სსსკ-ის 426-ე მულის მე-4 ნაწილის სიტყვების - ,,გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით ........ გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’ მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან:

სამართლიანი სასამართოს უფლებას დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის ფუძემდებლური მნიშვნელობა აქვს. ის ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-1.)

,,კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილების უტყუარობის, აღსრულებისა და შეუქცევადობის პრეზუმფცია სამართლიანი სასამართლოს უფლებით დაცული უმნიშვნელოვანესი უფლებრივი კომპონენტია..” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 07 დეკემბრის №2/8/765 გადაწყვეტილება ,,საქართველოს მოქალაქე დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ” –II 37).

სამართლიანი სასამართლოს უფლება ,,...უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისაგან დაცვას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/403,427 საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

განსახილველი სადავო ნორმის კონკრეტული სიტყვები ფაქტიურად უგულებელყოფს ხანდაზმულობის ინსტიტუტს, მის არს და იძლევა დროში დაუსრულებელი სასამართლო პროცესის საკანონმდებლო საფუძველს, კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების მუდმივად გასაჩივრების შესაძლებლობას სხვადასხვა სათანადო მესამე პირების მიერ (ნათელი მაგალითია თანდართულის სასამართლო აქტები).

საკონსტიტუციო სასამართლომ ამავდროულად ერთმნიშვნელოვნად განმარტა, რომ ,, ...მიუხედავად სამართლიანი სასამართლოს უფლების უდავოდ დიდი მნიშვნელობისა, ის არ არის აბსოლუტური უფლება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-3).

„სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება ვერ იქნება გაგებული აბსოლუტური სახით, პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის გარეშე, რაც უფლების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ მიუთითა და დაადასტურა ხანდაზმულობის ვადების მნიშვნელობა, ,, ზოგადად, ვადებს დიდი მნიშვნელობა აქვს სამართლებრივ ურთიერთობებში წესრიგის შეტანისთვის. დროის ფაქტორი ერთ-ერთ მთავარ როლს ასრულებს პირთა შორის ურთიერთობების სამართლებრივ მოწესრიგებაში. გარკვეული დროის დადგომას ან ვადის გასვლას უკავშირდება კონკრეტული იურიდიული შედეგები – სამართლებრივი ურთიერთობების (შესაბამისად პირთა უფლებებისა ან/და მოვალეობების) წარმოშობა, შეცვლა ან შეწყვეტა. ხანდაზმულობით უფლების შეძენის ერთ-ერთ მაგალითს წარმოადგენს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 165-ე და 167-ე მუხლები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ №3/1/531; II-16) ;

,,ვადებს მნიშვნელოვანი წესრიგი შეაქვს სამართლიანი სასამართლოს უფლებით სარგებლობის პროცესშიც. დრო სამართლიანი სასამართლოს უფლებას გასდევს მთლიანად უფლებით სარგებლობის განმავლობაში (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-17).

,,სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადები ასევე მიიჩნევა საქმის სწორად გადაწყვეტის ერთ-ერთ ეფექტურ გარანტიად. კერძოდ: გადაწყვეტილება ეფუძნება მხარეთა მიერ წარდგენილ მტკიცებულებებს, შესაბამისად, მტკიცებულებათა უტყუარობა, მათი ვარგისიანობის, ნამდვილობის უტყუარად დადგენის შესაძლებლობა უმნიშვნელოვანესია სწორი და ობიექტური გადაწყვეტილების მისაღებად. სამართალწარმოებაში შეცდომის თავიდან აცილება უპირველესი მიზანია. ამასთან, ხანგრძლივი დროის გასვლამ შეიძლება გამოიწვიოს მტკიცებულებების შეცვლა ან მათი მოპოვების უკიდურესად გართულება, ზოგჯერ კი – განადგურება, რაც, საბოლოო ჯამში, გაართულებს სადავოდ გამხდარი მტკიცებულებების საიმედოობის დადგენას. როდესაც ხანგრძლივი დროა გასული იმ მოვლენიდან, რომელმაც სადავო გარემოებები წარმოშვა, მაღალია ალბათობა, რომ მტკიცებულებები, რომლებიც ადრე არსებობდა, შეიძლება დაკარგული ან სახეშეცვლილი იყოს, ასევე გაფერმკრთალდება მოწმეთა მეხსიერება, რომელთა ჩვენებებს სასამართლო დავის გადაწყვეტისას უნდა დაეყრდნოს, გაიზრდება სავარაუდო, არასანდო მტკიცებულებათა რიცხვი. შედეგად, მეტი ალბათობით შეიქმნება ნიადაგი საქმის ფაქტობრივი გარემოებების არაობიექტური შეფასებისათვის. ხანდაზმულობის ვადა წარმოადგენს მცდელობას, დაიცვას მხარეები ასეთი საფრთხეებისგან“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-21).

,,ხანდაზმულობის ვადები ხელს უწყობს ფაქტების, მტკიცებულებების შემოწმების სანდოობას “ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ №3/1/531; II-22. )

ხანდაზმულოვის ინსტიტუტის არსებობა ორმაგად მნიშვნელოვანია, როცა საკითხი ეხება კანონიერ ძალაში შესულ სასამართლო გადაწყვეტილებას: ,, .... სამართლიანი მართლმსაჯულება, სასამართლოსადმი სანდოობა, კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების შედეგების შეუქცევადობა სამართლებრივი უსაფრთხოების უმნიშვნელოვანეს გარანტიას წარმოადგენს. სასამართლო ვალდებულია, სიცხადე შეიტანოს და განსაზღვრულობა შესძინოს დავას, გადაწყვეტილებით საბოლოოდ გააქარწყლოს ეჭვი. ამიტომ სასამართლო, როგორც კონფლიქტის მოგვარების ინსტიტუტი, უტყუარობისა და სანდოობის პრეზუმფციით სარგებლობს, სასამართლო პროცესზე განხილული საკითხი კი საბოლოოდ გადაწყვეტილად და დადგენილად ითვლება კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-25.)

საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა, რომ ,,...კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების შეუზღუდავად გასაჩივრების შესაძლებლობა შექმნიდა მოდავე მხარეთა ურთიერთობებში მუდმივ გაურკვევლობას და იმის საშიშროებას, რომ დავა და კონფლიქტი ვერასდროს პოვებდა საბოლოო გადაწყვეტას. ........ პოტენციური მოპასუხე დაცული უნდა იყოს იმისგან, რომ კვლავ დადგეს ძველი სარჩელის წინაშე, რომელიც ერთხელ უკვე გადაწყვეტილი იყო სასამართლოს მიერ, ამასთან, დაცული იყოს იმისგან, რომ საეჭვო, სათუო გახდეს მის მიერ დამყარებული სამართლებრივი ურთიერთობები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-26;).

,,საბოლოო ჯამში, დაუსრულებელი დავის შესაძლებლობა დააფრთხობს პირებს, გაართულებს სამართლებრივი ურთიერთობების დამყარებას – უფლების მუდმივი საეჭვოობის დაშვება მოსპობს თავად უფლების სიცოცხლისუნარიანობას, რადგან ის ვერ იქნება გამოყენებული მომავალი ურთიერთობების დასამყარებლად, უფლებების შესაძენად. ადამიანებს უნდა ჰქონდეთ შესაძლებლობა, თავისუფლად ჩაერთონ ურთიერთობებში, მსგავსი სარჩელებიდან მომდინარე დანაკარგის შიშის გარეშე. ხანდაზმულობის ვადების არარსებობის პირობებში უფლება უსასრულოდ იქნება გაურკვეველ მდგომარეობაში და მისი არა მარტო დაცვა, არამედ არსებობაც ეჭვის ქვეშ დადგება”. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-27.);

მიუხედავად იმის, რომ ხანდაზუმობის ვადების მნიშვნელობა და არსებობა მრავალჯერ გამხდარა საკონსტიტუცი სასამართლოს განხილვის საგანი და ხანდაზმულობის ინსტუცის არსებობაც დადასტურებულად ემსახურება ლეგიტიმურ მიზნებს, ამავდოულად ის წარმოადგენს თვით სამართლიანი სასამართლოს უფლების შემადგენელ ნაწილსაც, კანონმდებელმა აღნიშნული ნორმა იმგვარად ჩამოაყალიბა, რომ ქმნის საფუძველს საერთოდ გაუქმებულად იქნეს მიჩნეული სსსკ-ის 422-მ 1 ნაწილის ,,გ,, ქვეპუნქტთან მიმართებაში მანამდე ცალსახად არსებული და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მხოლოდ კონკრეტული ნორმატიული შინაარსის ფარგლებში გაუქმებული ხანდაზმულობის 5-წლიანი ვადა.

ხანდაზმულობის ვადების უგულებელყოფით იქნა ასევე 14 წლის წინანდელი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების ბათილობის მოთხოვნა დასაშვებად მიჩნეული ამბროლაურის რაიონული სასამართლოს მიერ სწორედ სსსკ-ის 422-ე მუხ. 1 ნაწილის ,,გ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე (დანართი: 31.05.2019 წლის №3/5-19 გაჩინება; ასევე ლენტეხის მაგისტრატი სასამართლო განჩინება №2/86-18; ფაქტიურად იგივეს ადასტურებსს სააპელაციო სასამართლო).

პოზიციას, რომ სასამართლოსთვის მიმართვის ვადა დროში არ უნდა იყოს შეზღუდული (ფაქტიურად კანონმდებელმა ხელახალი მოწესრიგებით ირიბად დაუშვა და საერთო სასამართლოების მიერ მიღებული აქტებიც ამას ადასტურებს) საკონსტიტუციო სამართლო არ იზიარებს (მაგალითად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’- II); საკონსტიტუცი სასამართლო ასევე ხაზგასმით განმარტავს ხანდაზმულობის ვადების მნიშვნელობას სამართლებრივი ურთიერთობების მოწესრიგებისთვის (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II -16-17-21-22-23-24-26-27) და უფრო მეტიც, ამ უკანანსკნელი გადაწყვეტილებით ხანდაზმულობის ვადის არსებობა და საჭიროება კითხვის ნიშნის ქვეშ არც კი დამდგარა;

მიუხედავა აღნიშნულისა და საკონსტიტუცი სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილების უგულებელყოფით (რომელმაც მხოლოდ მთელ რიგი წინაპირობების არსებობის შემთხვევაში გაუქმდა სადაო ნორმით დადგენილი ხანდაზმულობის 5 წლიანი ვადის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი) კანონმდებელმა დაუშვა არაკონსტიტუციური და ბუნდოვანი რეგულირების კანონში ასახვა.

საკონსტიტუციო სასამართლომ ერთხელ უკვე მიუღებლად მიიჩნია სადავო ნორმით მანამდე დადგენილი ხანდაზმულობის 5-წლიანი ვადის სრულად გაუქმება და განმარტა, რომ ,,სადავო ნორმის (5 წლიანი ხანდაზმულობის ვადის) გაუქმება მიუღებელი უნდა იყოს მოწესრიგებული და სტაბილური სამოქალაქო ბრუნვის (ურთიერთობის) ინტერესების აზრითაც. სასამართლო გადაწყვეტილების ხანგრძლივად გადასინჯვის დაშვება საფრთხეს შეუქმნიდა იმ მესამე პირთა ინტერესებს, რომლებმაც უფლება შეიძინეს იმათგან, რომელთაც სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე ეკუთვნოდა იგი... სასამართლო ვალდებულია წერტილი დაუსვას ასეთ მდგომარეობას და გადაწყვიტოს იგი. ის, რაც იწვევდა კონფლიქტს მხარეებს შორის, სასამართლო გადაწყვეტილების შემდეგ ითვლება დადგენილად და უდავოდ. დაუშვებელია კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების მუდმივად ეჭვქვეშ დაყენება, წინააღმდეგ შემთხვევაში საფუძველი გამოეცლებოდა სასამართლოსადმი სანდოობის ვარაუდს. არავინ არ არის დაზღვეული იმისაგან, რომ ახლად აღმოჩენილი გარემოება, რომელიც ეჭვქვეშ დააყენებს კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას კვლავ არ გახდება საეჭვო.“ ”’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ -V).

ზემოთ ჩამოთვლილი ხანდაზმულობის ვადების ლეგიტიმური მიზნების არსებობას იზიარებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოც. 1996 წლის 22 ოქტომბრის გადაწყვეტილებაში საქმეზე სტაბინგი და სხვები გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ, სასამართლო განმარტავს: „ ... ხანდაზმულობის ვადები ემსახურება რამდენიმე მნიშვნელოვან მიზანს, კერძოდ, სამართლებრივ განსაზღვრულობას და საბოლოოობას, პოტენციური მოპასუხეების დაცვას ძველი სარჩელებისგან, რომლებისგან თავის დაცვაც შეიძლება რთული აღმოჩნდეს და უსამართლობის თავიდან აცილებას, რომელიც შეიძლება წარმოიშვას, თუ სასამართლოები იძულებული გახდებიან გადაწყვიტონ საქმეები, რომლებიც შორეულ წარსულში მოხდა, იმ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომლებიც შესაძლოა, დროის გასვლის გამო არასაიმედო ან არასრული იყოს“ (პარ. 51). (II-28)

საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე განმარტა, რომ ,, სწორედ ინტერესთა სამართლიანი დაბალანსებისთვის, დაინტერესებული პირის მოთხოვნით, სასამართლოს გადაწყვეტილების ბათილად ცნობის შესაძლებლობის ზოგადი შემთხვევებიდან უნდა გაიმიჯნოს და დამოუკიდებლად შეფასდეს ის შემთხვევები, როდესაც კონკრეტული დავა (რომელსაც სასამართლოს გადაწყვეტილება ეხება) გადაწყდა სახელმწიფოს და არა კერძო პირის სასარგებლოდ, ამასთან, როდესაც სასამართლოს გადაწყვეტილებით სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული „სათანადო“ მოპასუხის ან დამოუკიდებელი სასარჩელო მოთხოვნით მესამე პირის ინტერესების დარღვევა გამოწვეულია სახელმწიფოს (სასამართლოს ან სხვა სახელმწიფო დაწესებულებების, თანამდებობის პირების) ან/და სხვა პირების (მოწმის, ექსპერტის, მხარის ან მისი წარმომადგენლის) მართლსაწინააღმდეგო/ბრალეული ქმედებით ან, თუ მათთვის ცნობილია ისეთი გარემოებები და მტკიცებულებები, რომლებიც, ადრე რომ ყოფილიყო წარდგენილი სასამართლოში საქმის განხილვის დროს, გამოიწვევდა მისთვის ხელსაყრელი გადაწყვეტილების გამოტანას“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-30)

ყოველივე აღნიშნულის გათვალისწინებით, მიგვაჩნია, რომ კანონმდებლის მიერ არ არის გათვალისწინებული საკონსტიტუცი სასამართლოს მითითებები, ასევე განმარტებები და შინაარსი არ არის ასახული შემდგომ განხორციელებულ საკანონმდებლო ცვლილებებში, არსებული რეგულაცია ეწინააღმდეგება სამართლიანი სასამართლოს უფლების არს, სძენს სასამართლოსათვის მიმართვას აბსოლუტურ ხასიათს, რაც იწვევს ამა თუ იმ კონსტიტუციური უფლების (მაგ. საკუთრება, მემკვიდრეობა) მუდმივ სადაოდ ქცევას, დაუსრულებელ სასამართლო პროცესს, სამოქალაქო ბრუნვის არასტაბილურობას, სასამართლო გადაწყვეტილების არასანდოობას და თვით სამართლიანი სასამართლოს უფლების შელახვას, გაუმართლებლად და არათანაზომიერად ლახავს სხვა პირის (მაგ. მესაკუთრის) სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.

სადაო ნორმის კონკრეტული სიტყვები: ,,გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით ........ გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’, ეწინააღმდეგება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 05 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილებას ,,ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ (უპირობოდ აუქმებს 5-წლიან ხანდაზმულობის ვადას და არ აწესებს ზედა ზღვარს, ასევე არ აწესებს დამატებით მოთხოვნებს 5 წლის შემდეგ გადაწყვეტილების სადაოდ ქცევის შემთხვევაში) ასევე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, საფუძველს აცლის კერძო საკუთრების ინსტიტუტის არსებობას, სამოქალაქო ბრუნვის სტაბილურობას, სასამართლოს სანდოობას და სასამართლო გადაწყვეტილების შეუქცევადობას, შესაბამისად მისი შინაარსი არ შეესაბამება სამართლიანი სასამართლოს უფლების არსს და ცნობილ უნდა იქნეს არაკონსტიტუციურად.

II-2. სადავო ნორმის კონკრეტული სიტყვები (,,გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით ........ გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’, ) საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის 1-ელ პუნქტთან მიმართებით:

ხანდაზმულობის ვადების არარსებობა და უფლების მუდმივად სადაო ქცევა საფუძველს აცლის უფლების მნიშვნელობას, არს და ილუზორულს ხდის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ უფლებას - ამ შემთხვევაში საკუთრებას;

„დაუსრულებელი დავის შესაძლებლობა დააფრთხობს პირებს, გაართულებს სამართლებრივი უსაფრთხოების დამყარებას – უფლების მუდმივი საეჭვოობის დაშვება მოსპობს თავად უფლების სიცოცხლისუნარიანობას, რადგან ის ვერ იქნება გამოყენებული მომავალი ურთიერთობების დასამყარებლად, უფლებების შესაძენად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება საქმეზე „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-27).

,,….უფლება, როგორც ფასეულობა, არ შეიძლება მუდმივად, განუსაზღვრელად, საეჭვოობის (საცილოობის) ხასიათს ატარებდეს. ……. ეს წინააღმდეგობაში მოვიდოდა თვით უფლების იდეასთან და საფუძველს გამოაცლიდა სამართლებრივ წესრიგს. უფლების დაუსრულებლად (მუდმივად), მხოლოდ ეპიზოდურად, გარკვეული დროის მონაკვეთებში ნამდვილობა, არ შეესაბამება უფლების არსებას…”’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II).

თანადართული სასამართლო აქტებით ნათელია, რომ კონკრეტულ პირებს -ჩემს მარწმუნებლებს საკუთრება დარეგისტრირებული აქვთ ჯერ კიდევ 2005 წელს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების საფუძველზე, ხოლო ხანდაზმულოვის ვადის არარსებობის პირობებში, სადავო ნორმა ქმნის საფუძველს, რომ სხვადასხვა და დაუდგენელი რაოდენობის მესამე პირების მიერ მუდმივად გაუქმებას და ხელახალ განხილვას დაექვემდებაროს სასამართლო გადაწყვეტილება, რაც პირდაპირ ხელყოფს საკუთრების უფლების არს - ის მხოლოდ დეკლარირებულ და შინაარსისგან დაცლილი უფლებად იქცევა, რომლის რაიმე ფორმით მფლობელობა და განკარგვაც შეუძელებელი გახდა.

სადავო რეგულაციით, საკუთრების უფლების არაპირდაპირი შეზღუდვის ისეთი ფორმაა გამოყენებული, რომელიც იწვევს სასამართლო გადაწყვეტილების საშუალებით საკუთრებაში მიღებული ქონების თაობაზე განუსაზღვრელი ვადით დავის შესაძლებლობას და არღვევს კერძო საკუთრების უფლების არსს.

მიგვაჩნია, რომ უფლების შეზღუდვის სავარაუდო ინტენსივობა და ხარისხი ვერ იქნება ვერანაირი სხვა ლეგიტიმური მიზნით გამართლებული (თუნდაც სხვისი კონსტიტუციური უფლებებით), ვინაიდან ის ვერ უზრუნველყოფს კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების უფლების დაცვას და ნამდვილ უფლებად ქცევას, შესაბამისად სადავო ნორმის კონკრეტული სიტყვები -,,გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით ........ გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’ ) არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის 1-ელ პუნქტთან მიმართებითაც.

II-3. სადავო ნორმის კონკრეტული სიტყვების -,,გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით ........ გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’ კავშირი საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან :

საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ,ადამიანის ძირითადი უფლების შეზღუდვა უნდა შეესაბამებოდეს იმ ლეგიტიმური მიზნის მნიშვნელობას, რომლის მიღწევასაც იგი ემსახურება“.

ყოველივე ზემოთ მითითებული ფაქტობრივი და სამართლებრივი გარემოებების გათვალისწინებით, ის ლეგიტიმური მიზანი, რაც შეიძლება გააჩნდეს 426-ე მუხლის 4 ნაწილის (მათ შორის ყველაზე მნიშვნელოვანის, სამართლიანი სასამართლოს უფლების უზრუნველყოფა) არ და ვერ იქნება სხვა პირების კონსტიტუციით გარანტირებული ადამიანის უფლებების არაპროპორციულად შეზღუდვის საპირწონე, მითუმეტეს ისეთ შემთხვევაში, როცა შეზღუდვის ფორმა და ინტენსივობა (ხანდაზმულოვის ზედა ზღვარის არარსებობა) კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს თვით ამ უფლების არსებობას (საკუთრების უფლებას, სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, მემკვიდრეობის უფლებას);

თუ როგორ ახდენს სადავო ნორმის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი/ სიტყვები სამართლიანი სასამართლოს, მემკვიდრეობის და საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას, ასევე ამ უფლებებთან მიმართებით თუ რა ინტენსივობის და ხარისხის შეზღუდვის საშუალებას იძლეევა, ამ უფლებებთან მიმართებით უკვე მიმოვიხილეთ და აღარ განვმეორდებით.

,,...დემოკრატიულ საზოგადოებაში არ შეიძლება არსებობდეს მიზანი, ინტერესი, რომლის მიღწევის საპირწონე ამა თუ იმ უფლების დარღვევაა. არც ერთი ინტერესის მიღწევა არ შეიძლება მეორე ინტერესის ხელყოფის ხარჯზე..’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/1/574 გადაწყვეტილება საქმეზე ,, საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’ II – 29)

ვინაიდან, სამართლიანი სასამართლოს უფლება არ შეიძლება გამოყენებულ იქნეს სხვა პირების სამართლიანი სასმართლოს უფლების არაპროპორციული შეზღუდვის და სხვა კონსტიტუციური უფლებების მომეტებული შეზღუდვის პირობებში, მიგვაჩნია, რომ კანონის ფორმულირება და კონკრეტულად სიტყვები: ,, გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით“ იწვევს სხვა კონსტიტუციით გარანტირებული საკუთრების, მემკვიდრეობის, თავისუფალი განვითარების და სამართლიანი სასამართლოს უფლების იმ ხარისხით შეზღუდვას, რაც არ შეესაბამება სხვა პირების სამართლიანი სასამართლოს უფლების (და ამის საფუძველზე სხვა უფლებების) რელიზების ლეგიტიმურ მიზნის მნიშვნელობას. შესაბამისად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი სიტყვები -,,გარდა ამ კოდექსის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით ........ გათვალისწინებული შემთხვევებისა’’ საქართველოს კონსტიტუციის 34-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

III. III-1. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ ნაწილთან მიმართებაში;

საპროცესო კანონმდებლობის სადავო ნორმა უშვებს შესაძლებლობას სსსკ-ის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,გ’’ ქვეპუნქტის საფუძველზე წარდგენილ საჩივარით კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილება გააუქმოს სრულად, იმ შემთხვევაშიც, როცა არ არის დადგენილი მისი სრულად გაუქმების საჭიროება ან როცა ასეთი საჭიროება საერთოდ არ დგას, (რადგან ნაწილობრივ გაუქმების შემთხვევაშიც შესაძლებელია დაკმაყოფილდეს შესაბამისი დაინტერესებული მესამე პირების სამართლებრივი მოთხოვნა) ასევე იძელვა გადაწყვეტილების სრულად გაუქმების საშუალებას იმ შემთხვევაშიც, როდესაც ხელახალი განხილვის შემდეგ შეიძლება არც კი შეიცვალოს გაუქმებული გადაწყვეტილების შინაარსი;

სასამართლოს არ ეძლევა საშუალება დაადგინოს, რა ფარგლებში აახდენს სსსკ-ის 422-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,გ’’ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მესამე პირების ინტერესზე თუ უფლებაზე გასაჩივრებული გადაწყვეტილება, სიტყვასიტყვითი ფორმულირება არ იძლევა გადაწყვეტილების ნაწილობრივ გადასინჯვის საშუალებას.

სსსკ-ის 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილი კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმების შესაძლებლობას იძლევა ისეთ შემთხვევებშიც, როდესაც დადგენილი არ არის გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგების სრულად შეცვლის საჭიროება, როცა საჩივრის ავტორ არსებითი ზეგავლენის მოხდენა არ შეუძლია საქმეზე, არავითარი ხელშესახები, ახალი და უტყუარი მტკიცებულება არ წარდგენილა, რაც არსებითად ცვლის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების შინაარს და მხოლოდ მისი სხდომაზე არ ყოფნის გამო შესაძლებელია გაუქმდეს გადაწყვეტილება.

სადავო რეგულირება საქმის განმხილველ მოსამართლეს ართმევს შესაძლებლობას, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეაფასოს მხარეთა ინტერესები, ახალი გარემოებეი, სავარაუდო დავის განახლების შემთხვევაში სამომავლო მოთხოვნის ფაქტობრივი საფუძვლები, არსი, ოდენობა/ზომა და გადაწყვეტილება სწორედ ამ ინტერესთა შეჯერების შედეგად მიიღოს.

სადავო ნორმასთან მიმართებით საკონსტიტუციო სასამართლომმ ერთხელ უკვე განმარტა, რომ ,,….საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დადგენილი წესი საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით (სამართლიანი სასამართლოს უფლება) დაცული უფლების შემზღუდველი იქნება, თუ ის სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმების შესაძლებლობას იძლევა, მათ შორის, იმ შემთხვევაში, როდესაც ამ გადაწყვეტილების სამართლებრივი უსწორობა სათანადო წესით დადგენილი არ არის…” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 07 დეკემბრის №2/8/765 გადაწყვეტილება ,,საქართველოს მოქალაქე დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”II-40).

,,თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნათა დასაკმაყოფილებლად, გამოსადეგობასთან ერთად, სადავო ნორმით შერჩეული ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს უფლების შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ) საშუალებას... (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 07 დეკემბრის №2/8/765 გადაწყვეტილება ,,საქართველოს მოქალაქე დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”II-52).

ზემოთ მოყვანილ რაიონულ და სააპელაციო ინსტანციის სასამართლო განხილვების მიმდინარეობისას, სასამართლოს არ დაუყენებია მსგავსი საკითხის განხილვის საჭიროებაც კი, ასევე ამ საკითხს არ შეეხო და არ ჩათვალა განსჯის საგნად ამ შემთხვევაში საბოლოო ინსტანციის - სააპელაციო სასამართლომ;

ხ.ხ; ვ.ხ.; ე.ხ.; თ.ხ.-ს და კ.ხ.ს საჩივარით მოთხოვნილ იქნა 2005 წელს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების სრულად გაუქმება, თუმცა აღნიშნული გადაწყვეტილებით საკუთრება მოპოვებული აქვს ხუთ ფიზიკურ პირს, მათ შორის ჩემს მარწმუნებლებს, საერთო ჯამში 27 000 კვ.მ. ფართობის ნაკვეთი; 2005 წლის სასამართლო წარმოებაში სავარაუდოდ მოწვევის მესამე პირებს წარმოადგენდა 13 ოჯახი/კომლი; საჩივრი ავტორები წარმოადგენენ ამ ოჯახების მცირე ნაწილს. ამავდროულად მათ ინტერესის მაქსმიმუმს წარმოადგენს დაახლოებით 6 500 კვ.მ, ფართობის იგივე ნაკვეთი.

ნორმის სადავო განმარტება და გამოყენება ქმნის საფუძველს მივიდეთ დროში დაუსრულებელ სასამართლო დავამდე, ამის საფუძველზე კი მოპოვებული საკუთრების უფლების შინაარსის ,,დაცლამდე’’ , რაც საკუთრებას მხოლოდ დეკლარირებულ უფლებად აქცევს. ის ასევე იძლევა საფუძველს, ისე იქნეს გადაწყვეტილება გაუქმებული სასამართლოს მიერ დასრულებულ პროცესზე მათი არმოწვევის ან არინფორმირებულობის გამო, რომ სამომავლო დავაში მათ არსებითი, ობიექტური და წონადი მტკიცებულების წარდგენაც კი არ შეუძლიათ, რაც სავარაუდოდ იმოქმედებდა გადაწყვეტილების შინაარსზე.

ზემოთ მოყვანილი პრაქტიკული მაგალითის გათვალისწინებით, შესაძლებელია საჩივრის დაკმაყოფილება, პროცესის განახლება და ამის შემდეგ ისევ განახლებული პროცესის დასრულება იმავე შედეგით, რომელიც დადგა კანონიერ ძალაში შესული და მოგვიანებით, გაუქმებული გადაწყვეტულებით. ყოველივე აღნიშნულის შემდეგ, ისევ შესაძლებლობას ქმნის სადავო ნორმა ამჯერად სხვა მესამე პირმა მოითხოვოს გადააწყვეტილების სრულად გაუქმება და ასე გაგრძელდეს უსასრულოდ (ზემოთ მოყვანილ პროცესში სავარაუდო მესამე პირები 13 ოჯახს/კომლს წარმოადგენს, ანუ განუსაზღვრელ და ამავდროულად, არც თუ მცირე პირთა ჯგუფს).

სადავო ნორმი ნორმატიული შინაარსი არ შეიძლება ქმნიდეს პროცესის მსგავსი გაჭიანურების სამართლებრივ საფუძველს და ამით უგულებელყოფდეს, დროში უსასრულოდ და ამ ხარისხით / არაპროპორციულად ზღუდავდეს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.

ამასვე ადასტურებს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტება სხვა სსსკ-ის ნორმასთან მიმართებით: ,,…..სადავო ნორმა კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილების გაუქმების შესაძლებლობას იძლევა ისეთ შემთხვევებშიც, როდესაც დადგენილი არ არის გადაწყვეტილების სამართლებრივი შედეგების სრულად შეცვლის საჭიროება. ამ ვითარებაში გადაწყვეტილების გაუქმება თავად სამართლიანი სასამართლოს უფლების მოთხოვნას არ წარმოადგენს. უფრო მეტიც, საქმის თავიდან განხილვის შედეგად, სასამართლომ შესაძლოა, გადაწყვეტილების მნიშვნელოვანი ნაწილის სამართლებრივი შედეგები არც კი შეცვალოს. ამდენად, სადავო ნორმა საბოლოო გადაწყვეტილების გაუქმების შესაძლებლობას იძლევა, მათ შორის იმ შემთხვევებშიც, როდესაც დადგენილი არ არის მისი მთლიანად გაუქმების, მისგან მომდინარე სამართლებრივი შედეგების სრულად შეცვლის საჭიროება. შესაბამისად, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილი ზღუდავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 07 დეკემბრის №2/8/765 გადაწყვეტილება ,, საქართველოს მოქალაქე დავით ძოწენიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ’’ II-45).

შესაბამისად, სსსკ-ის 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილი გაუმართლებლად, არათანაზომიერად ზღუდავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ ნაწილთან მიმართებაში;

III-2. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ ნაწილთან მიმართებაში:

პროცესების დროში გაჭიანურება, შეგრძნების დაკარგვა, რომ პროცესი დასრულდა კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით და პირი წაარმოადგენს სრულფასოვან მესაკუთრეს, ასევე კანონიერ ძალაში შესული სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე საკუთრების მოპოვების შემთხვევაში მისი მუდმივად გადახედვის და სადაოდ ქცევის შესაძლებლობა, არაპროპორციულად ზღუდავს საკუთრების უფლებას, ხოლო მსგავსი შეზღუდვის ხარისხი და ინტენსივობა შინაარს უკარგავს თვით საკუთრებას როგორც კონსტიტუციურ უფლებას. კანონმდებელი არ შეიძლება ქმნიდეს კონსტიტუციური უფლების დეკლარიბულ უფლებად ქცევის სამართლებრივ წინაპირობებს.

ყოველივე ზემოთ მოყვანილი გარემოებების და მსჯელობის საფუძველზე, მიგვაჩნია რომ 430-ე მუხლის მე-3 ნაწილის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რაც უშვებს გადაწყვეტილების სრულად გაბათილებას (და არა გადასინჯვას) მხოლოდ მესამე პირების არ-ინფორმირებულობის საფუძველზე, იმ შემთხვევაში, როცა მათ არ შეუძლიათ სამომავლო გადაწყვეტილების შინაარსში არსებითი ცვლილება შეიტანონ ან მათი სამომავლო მოთხოვნა მნიშვნელოვნად ნაკლებია სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილების საფუძველზე მოპოვებული უფლებაზე (მაგ. საკუთრება), ლახავს და არღვევს კანონიერ ძალაში შესული სასამართლო გადაწყვეტილების საფუძველზე მოპოვებულ საკუთრების საკუთრების / მემკვიდრეობის უფლებას და ასევე მისი შემდგომი განკარგვის შედეგად, ახალი მესაკუთრის უფლებას, შესაბამისად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ ნაწილთან მიმართებაში.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა