• დოკუმენტის სტრუქტურა

    • დაკაშირებული დოკუმენტები

    • „შპს იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
      • 21.07.2017
      • N2/3/680
      • გადაწყვეტილება
    • „შპს იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ
      • 24.11.2015
      • N2/8/680
      • საოქმო ჩანაწერი
    • ცვლილებები

  • Copied
ხშირად დასმული კითხვები მომხმარებლის სახელმძღვანელო კონტაქტი
ENG

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

ავტორიზაცია
  • ავტორიზაცია
  • მთავარი
  • სასამართლო
    • სასამართლოს შესახებ
    • მოსამართლეები
    • კანონმდებლობა
    • სააპლიკაციო ფორმები
    • წლიური ანგარიში
    • აპარატი
    • ვაკანსია
  • სხდომები
  • სასამართლო აქტები
  • მედია
    • სიახლეები
    • საზაფხულო სკოლა
    • საერთაშორისო ურთიერთობები
    • ფოტო გალერეა
    • ვიდეო გალერეა
    • ბიბლიოთეკა
  • საჯარო ინფორმაცია
    • მოითხოვე ინფორმაცია
    • ინფორმაციის მოთხოვნის სახელმძღვანელო
    • ფინანსური გამჭვირვალობა
    • სტატისტიკა
    • პასუხისმგებელი პირები
  • გამოცემები
  • ჟურნალი
    • ჟურნალის შესახებ
    • ჟურნალის გამოცემები
    • სტატიათა კონკურსი
    • დაუკავშირდით ჟურნალს
  • ENG

„შპს იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

დოკუმენტის ტიპი კონსტიტუციური სარჩელი
ნომერი N680
ავტორ(ებ)ი „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“
თარიღი 4 ნოემბერი 2015

თქვენ არ ეცნობით სარჩელის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ სარჩელის დოკუმენტი

 

 

განმარტებები სადავო ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

სარჩელი აკმაყოფილებს ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის

მე-18 მუხლის ,,ა“-,,ზ“ ქვეპუნქტებით დადგენილ მოთხოვნებს:

 

  1. სარჩელი ფორმალურად გამართულია და შეიცავს კანონით სავალდებულო ყველა რეკვიზიტს;
  2. შემოტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ კონსტიტუციის მე-2 თავით გათვალისწინებული უფლებების დარღვევის გამო ;
  3. სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია;
  4. სადავო საკითხთან დაკავშირებით არ არსებობს საკონსტიტუციო სასამართლოს სხვა გადაწყვეტილება;
  5.  სარჩელი შემოტანილია კანონით დადგენილი ვადების დაცვით;
  6. არ არსებობს სადავო აქტზე მაღლა მდგომი სხვა კანონი, რომლის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით მსჯელობა იქნებოდა საჭირო სადავო აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობის უზრუნველყოფის მიზნით.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, არ არსებობს მისი სასამართლოში არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

 

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

  1. სსსკ-ის 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების, ასევე, 152-ე მუხლის ნორმატიული შინაარსის შეუსაბამობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან

  2. 1.1. სსსკ-ის 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ნორმატიული შინაარსის შეუსაბამობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან

სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ზემოაღნიშნული ნორმების გრამატიკული, სისტემური, ისტორიული, ტელეოლოგიური განმარტებით სსსკ-ის 151 მუხლი ემსახურება სისხლის სამართლის პროცესში ქონებაზე ყადაღის დადების მიზნისა და საფუძვლების განსაზღვრას. სსსკ-ის 151-ე მუხლი იწყება ზოგადი სპეციალური სუბიექტის ქონების მიმართ ყადაღის გამოყენების შესაძლებლობით, გრძელდება კიდევ უფრო სპეციალური დისპოზიციებით და ერთმნიშვნელოვნად უნდა იკითხებოდეს შემდეგნაირად, კერძოდ:

151-ე მუხლის პირველი ნაწილი ადგენს ყადაღის მიზანს (ქონების შესაძლო ჩამორთმევის უზრუნველსაყოფად), სპეციალურ სუბიექტს (ბრალდებული, მისი მოქმედებისათვის მატერიალურად პასუხისმგებელი პირი ან/და მასთან დაკავშირებული პირის), სპეციალურ საფრთხეს/ფაქტობრივ მდგომარეობას (თუ არსებობს მონაცემები, რომ ქონებას გადამალავენ ან დახარჯავენ ან/და ქონება დანაშაულებრივი გზით არის მოპოვებული), რომელთა კუმულატიურად არსებობის შემთხვევაში ზემოაღნიშნული სპეციალური სუბიექტის ქონებას შესაძლებელია რომ პროკურორის შუამდგომლობისა და სასამართლოს განჩინების საფუძველზე დაედოს ყადაღა.

151-ე მუხლი კიდევ უფრო მეტად სპეციალურია თავისი შინაარსით, ვინაიდან ის ქმნის ყადაღის დადების შესაძლებლობას კონკრეტული დანაშაულების მომზადებისთვის (323-ე–330-ე და 3311 მუხლებით გათვალისწინებული ერთ-ერთი დანაშაულის ან სხვა განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის მომზადებისას), თუ სახეზეა სპეციალური სუბიექტი (151-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი) და თუ არსებობს შესაბამისი საფრთხე (საკმარისი მონაცემები, რომ ეს ქონება გამოყენებული იქნება დანაშაულის ჩასადენად).

151-ე მუხლის მესამე ნაწილი კიდევ უფრო სპეციალური ნორმაა, რამეთუ ის ქმნის შესაძლებლობას რომ ყადაღა დაადოს სპეციალური სუბიექტის (კორუფციული, რეკეტული ან ქურდული სამყაროს წევრის) სპეციალურ ქონებას (არსებობს საკმარისი მონაცემები, რომ ამ ქონების მიმართ ჩადენილია დანაშაული ან იგი დანაშაულებრივი გზით არის მოპოვებული).

 

იქიდან გამომდინარე, რომ სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილები ვერ აკმაყოფილებს სიცხადის კონსტიტუციურ სამართლებრივ კრიტერიუმს, ეს ნორმები ქმნის საფრთხეს რომ ყადაღა დაედოს სტატუსის არ მქონე პირის ქონებას, ვინაიდან:

  1. 151-ე მუხლის პირველი ნაწილის დისპოზიცია ითვალისწინებს ტერმინს „მასთან [ბრალდებულთან] დაკავშირებული პირი“ და ასევე, „მისი [ბრალდებულთან] მოქმედებისთვის მატერიალურად პასუხისმგებელი პირი“, რომლის განმარტებას კანონი არ იცნობს და რაც ფართო განმარტების საგანი შეიძლება გახდეს სისხლის სამართლის პროცესში;
  2. 151-ე მუხლის მეორე ნაწილის დისპოზიცია ბუნდოვანია: ცალსახად არ ადგენს რომ ეს მუხლი მხოლოდ ზოგიერთი დანაშაულების მომზადებაში ბრალდებისას ითვალისწინებს ყადაღის დადების შესაძლებლობას და ასევე, არ არის ცალსახა ბმა ამავე მუხლის პირველ ნაწილთან და შესაბამისად ქმნის სპეციალური სუბიექტის (ბრალდებულის) დისპოზიციიდან ამოვარდნის საფრთხეს;
  3. 151-ე მუხლის მესამე ნაწილი ასევე ბუნდოვანია, მაშინ როდესაც ერთმნიშვნელოვნად უნდა იკითხებოდეს სპეციალური სუბიექტისა (კორუფციული, რეკეტული ან ქურდული სამყაროს წევრი) და სპეციალური ქონების (არსებობს საკმარისი მონაცემები, რომ ამ ქონების მიმართ ჩადენილია დანაშაული ან იგი დანაშაულებრივი გზით არის მოპოვებული) კავშირი. ნორმაში გამოყენებული კავშირები დისპოზიციას ბუნდოვანს ხდის.
  4. სპეციალურ სიბიექტთან ბმის არ არსებობა კი ქმნის იმის რეაურ საფრთხეს, რომ მესამე პირის პროცესულაური დაცვის უფლებსი გარეშე დარჩეს. რასაც ადგილი ვერ ექნება სპეციალური სუბიექტის შემთხვევაში, რადგან „კონსტიტუცია გამორიცხავს პირისთვის ბრალის წარდგენიდან დამნაშავედ ცნობამდე რომელიმე პერიოდის კონსტიტუციური გარანტიების მიღმა დატოვებას. დაუშვებელია, ადამიანის თავისუფლების შეზღუდვა საქმის წარმოების/განხილვის რომელიმე ეტაპზე დარჩეს კონსტიტუციით დაცვის მიღმა. ცხადია, ეს განუზომლად გაზრდის სახელმწიფოს თვითნებობის/ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების რისკს.“ (Ⴑაქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, 2015 წლის 15 სექტემბრის გადაწყვეტილება, პ.23, 26).

გამომდინარე იქიდან, რომ სსსკ-ის 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილები ბუნდოვანია, ორაზროვანია და ის შინაარსობრივად აცდენილია სისხლის სამართლის პროცესში ქონებაზე ყადაღის დადების მიზანს და საფუძვლებს, როგორც ეს მოვიყვანეთ ზემოთ, სსსკ-ის 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილები საფრთხეს ქმნის ნებისმერ მესამე პირის ქონებაზე გამოყენებულ იქნას ამ მუხლით გათვალისიწინებული ყადაღა. ამის ნათელი მაგალითებია ქ. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 10 მარტის განჩინება და ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2014 წლის 21 მარტის განჩინება.

ქ. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2014 წლის 10 მარტის განჩინებით ყადაღა დაედო შპს „იუსიჯი გრინ ფაუერის“ უძრავ ქონებას სსსკ-ის 151-ე მუხლის მეორე ნაწილზე დაყრდნობით, მაშინ როდესაც:

  • სისხლის სამართლის საქმეზე აღძრული იქნა შპს „უნივერსალ კაპიტალ გრუპის“ ხელმძღვანელ პირთა მიერ სისხლის სამართლის კოდექსის 218-ე მუხლის მეორე ნაწილის „ბ“ ქვე-პუნქტით, 210-ე მუხლის მეორე ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით და ამავე კოდექსის 194-ე მუხლის მე-3 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით;
  • შპს „უნივერსალ კაპიტალ გრუპი“ არ წარმოადგენს ბრალდებულს აღნიშნულ საქმეზე;
  • ზემოაღნიშნული სისხლის სამართლის საქმე არ არის აღძრული, არც 323-ე–330-ე, 3311 მუხლებით გათვალისწინებული დანაშაულის ან სხვა განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულის მომზადების მუხლით;
  • და შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“ ჩათვლილ იქნა ბრალდებულ პირთან დაკავშირებულ პირად, მაშინ როცა სისხლის სამართლის საქმეზე არ არსებობს ბრალდებული და არ არის განსაზღვრული თუ ვინ შეიძლება იყოს ბრალდებულთან „დაკავშირებული“ პირი.

ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2014 წლის 21 მარტის განჩინებით ძალაში დარჩა ზემოაღნიშნული საქალაქო სასამართლოს განჩინება, იმის მიუხედევად რაც ზემოთ იქნა აღნიშნული. დამატებით სასამართლოს მიერ ყადაღა გამართლებულ იქნა სსსკ-ის 151-ე მუხლის მე-3 ნაწილით. ვინაიდან, სასამართლომ მიიჩნია რომ ადგილი ჰქონდა „ქონების მიმართ“ ჩადენილ დანაშულს, მაშინ როდესაც 151-ე მუხლის მესამე ნაწილი სპეციალური სუბიექტის (კორუფციული, რეკეტული ან ქურდული სამყაროს წევრის) მიერ სპეციალური ქონების მიმართ ჩადენილი დანაშაულის შემთხვევას ბრალდების შემთხვევაში ყადაღის გამოყენებას ითვალისწინებს, თუმცა ამას ერთმნიშვნელოვნად არ ადგენს ნორმა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ნორმატიული შინარსი ვერ აკმაყოფილებს სიცხადის კონსტიტუციურ სამართლებრივ კრიტერიუმს, აღნიშნული ნორმები ქმნის იმის საფრთხეს რომ იქ, სადაც მოსამართლის განმარტების წილი, კანონის განსაზღვრულობასთან მიმართებით მინიმუმი უნდა იყოს, რადგან საქმე ეხება პირის მიმართ საპროცესო ღონისძიების გადაწყვეტას სისხლის სამართლის პროცესში, სადაც ყველაზე მეტი ინტენსივობით ხდება ჩარევა ადამიანის უფლებებში, ეს პროპორცია დარღვეულია. სწორედ ამიტომ ნორმის ბუნდოვანებიდან, ორაზროვნებიდან გამომდინარე არსებობს რეალური საფრთხე, ხოლო შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ მიმართ რეალურად განხორცილებული შედეგი, რასაც სტატუსის არ მქონე პირის ქონებაზე ყადაღის დადება ჰქვია. შესაბამისად, სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ნორმატიული შინაარსი არღვევს შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ საკუთრების უფლებას (საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტები) და მეწარმეობის თავისუფლებას (საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მეორე პუნქტი).

 

  1. 1.2. სსსკ-ის 152-ე მუხლის შესაბამისად: „ქონებაზე ყადაღის დადება მესაკუთრეს ან მფლობელს უკრძალავს ქონების განკარგვას, ხოლო აუცილებლობის შემთხვევაში – აგრეთვე ქონებით სარგებლობას.“

 

სსსკ-ის 152-ე მუხლი სადავოა, იმდენად რამდენადაც:

პირველი, მუხლი, რომელიც უნდა ადგენდეს სპეციალური სუბიექტის (ბრალდებულის), როგორც ქონების მესაკუთრის მიმართ გამოყენებული ყადაღის შინაარსს მისი სამომავლო ჩამორთმევის მიზნით, არ აკეთებს ბმას სპეციალურ სუბიექტზე. მუხლი უთითებს ზოგადად მესაკუთრესა და მფლობელზე და მათ მიმართ ქონების განკარგვის აკრძალვასა და საჭიროებისას სარგებლობის აკრძალვაზე. აქ, გარდა იმისა რომ დაკონკრეტება უნდა იყოს სპეციალურ სუბიექტზე, სრულიად გაუგებარია თუ რატომ ხდება მფლობელის, როგორც სუბიექტის ნორმაში ჩართვა.

მეორე, ნორმა სცდება ყადაღის არსს, რომელიც ქონების განკარგვის აკრძალვით უნდა შემოიფარგლებოდეს.

 

საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, “საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება”. 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს საკუთრების უფლების შეზღუდვის საფუძველს, კერძოდ, „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის დასაშვებია ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნულ უფლებათა შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, იმგვარად, რომ არ დაირღვეს საკუთრების უფლების არსი”. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის შესაბამისად:

  1. „საკუთრების უფლება კონსტიტუციიდან და კანონმდებლობიდან გამომდინარე, თანაბრად ვრცელდება როგორც ფიზიკურ, ასევე იურიდულ პირებზე. შესაბამისად, საკუთრების ობიექტზე ისინი ზუსტად ერთი და იმავე ხარისხის ბატონობას ახორციელებენ. აღნიშნული მატერიალური სიკეთის სარგებლობის და განკარგვის ფარგლებიც ერთნაირი აქვთ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისი #3/1/512 გადაწყვეტილება, პ.67, ანალოგიურად, იხ. Agrotexim v. Greece);
  2. საკუთრების თავისუფალი ფლობისა, სარგებლობის და განკარგვის უფლება დაცულია კონსტიტუციური გარანტიით (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისი #3/1/512 გადაწყვეტილება, პ.33 და პ.77);
  3. ყადაღა წარმოადგენს საკუთრების უფლებაში ინტენსიურ ჩარევას თანახმად ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკისა (ჩარევა ქონების მშვიდობიანი სარგებლობის უფლებაში AGOSI v. The United Kingdom);
  4. საკუთრების უფლების შეზღუდვა მხოლოდ კონსტიტუციის 21 მუხლით დადგენილი წესით არის შესაძლებელი და თუ 21-ე მუხლის მე-2 ან მე-3 პუნქტის დამრღვევი ნორმა, რომელიც არ შეესაბამება საკუთრების უფლების შეზღუდვისადმი ან საკუთრების ჩამორთმევისადმი წაყენებულ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტს, იმავდროულად წინააღმდეგობაში მოვა ამავე მუხლის პირველ პუნქტთანაც (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის #2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილება, II.პ.6;). შესაბამისად, „კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტი, როგორც ნორმა პრინციპი, იმავდროულად, სუბსიდიური ტვირთის მატარებელია დანარჩენი პუნქტებისათვის“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2001 წლის 7 ივნისის #1/1/103/117/137/147–48,152–53 გადაწყვეტილება); საქართველოს კონსტიტუციის 21–ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს საკუთრების უფლებაში ჩარევის დამატებით კრიტერიუმს, ... კერძოდ სახელმწიფოს უფლება „შექმნას და გამოიყენოს ისეთი სამართლებრივი მექანიზმები, რომლებიც საერთო ინტერესების შესაბამისად, უზრუნველყოფენ საკუთრებით სარგებლობას, როდესაც საზოგადოებრივი მოთხოვნილების აუცილებელი დაკმაყოფილება უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე პირის საკუთრების უფლება.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2005 წლის 13 ივლისის #2/5/309,310,311 გადაწყვეტილება პ.1;)
  5. არ უნდა მოხდეს მესაკუთრისა და უფლების სუბიექტის სრული გაუცხოება (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის #1/2/411 გადაწყვეტილება, II.პ.27;) შეზღუდვის შედეგად საკუთრების უფლების ფორმალურად კი არ უნდა დარჩეს მესაკუთრეს, (რაც გაუმართლებელია), არამეს უფლების შინაარსის შეზღუდვის ფარგლებში უნდა მოხდეს უფლების არსის შენარჩუნება. „საკუთრების შინაარსის შეზღუდვის ნებისმიერ შემთხვევაში, საკუთრება უნდა დარჩეს საკუთრებად და მან უნდა შეძლოს ამ შეზღუდვით გამოწვეული ტვირთის ტარება.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის #1/2/411 გადაწყვეტილება, II.პ.24;) საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, შეზღუდვით არ უნდა მოხდეს მესაკუთრისა და უფლების სუბიექტის სრული გაუცხოება: 

 

სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ნორმატიული შინაარსი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან, იმდენად რამდენადაც:

  • სსსკ-ის 151-ე მუხლის მეორე და მესამე ნაწილები არ ადგენს ცალსახა ბმას 151-ე მუხლის პირველი ნაწილით განსაზღვრულ სპეციალურ სუბიექტთან (ბრალდებულთან), რაც ქმნის რეალურ საფრთხეს, რომ სპეციალური სუბიექტის ქონების გარდა ყადაღა დაედოს სხვა პირთა ქონებასაც, რასაც რეალურად არ ითვალისწინებს 151-ე მუხლის მეორე და მესამე ნაწილების საფუძველი იმავე მუხლის პირველი ნაწილი;
  • სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილები არ არის საკმარისად განჭვრეტადი და განსაზღვრული, რაც უფლების შემზღუდავი კანონის აუცილებელი კონსტიტუციური მოთხოვნაა. აღნიშნული ვრცელდება, როგორც 151-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ტერმინებთან მიმართებით, როგორიც არის „მასთან დაკავშირებული პირი“ და „მისი მოქმედებისთვის მატერიალურად პასუხისმგებელი პირი“, ისე სრულად 151-ე მუხლის მეორე და მესამე ნაწილებზე, როგორც ეს მოყვანილია ზემოთ.
  • სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ბუნდოვანებიდან გამომდინარე იქმნება რეალური საფრთხე მუხლის ცალკეული ნაწილების დისპოზიციიდან ამოგლეჯილად გამოყენებისა (რის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს გადაწყვეტილება);
  • სსსკ-ის 152-ე მუხლით გათვალისწინებული ქონებაზე ყადაღის დადება წარმოადგენს საკუთრების უფლებაში ინტენსიურ ჩარევას, ჩარევის შინაარსიდან გამომდინარე რადგან იგი ქონების მფლობელს ან მესაკუთრეს უკრძალავს ქონების განკარგვას, აუცილებლობის შემთხვევაში კი – აგრეთვე ქონებით სარგებლობას.
  • სსსკ-ის 152-ე მუხლით გათვალისწინებული ქონებაზე ყადაღის დადება წარმოადგენს საკუთრების უფლებაში ინტენსიურ ჩარევას, ჩარევის დროში მოქმედების კუთხითაც. მესაკუთრემ შესაძლოა თვეების ან წელიწადზე მეტი დროის განმავლობაშიც კი ვერ განკარგოს და ვერ ისარგებლოს ჯეროვნად კუთვნილი ქონებით. ჩარევის ინტენსივობა დროში განპირობებულია იმით, რომ სსსკ-ის 151-მუხლის პირველი-მესამე ნაწილებიდან (ერთობლიობაში) ამოვარდნილია ბმა სპეციალური სტატუსის მქონე პირთან “ბრალდებულთან“. გამოძიება სისხლის სამართლის საქმეზე შპს „უნივერსალ კაპიტალ გრუპის“ მიმართ მიმდინარეობს უკვე 2 წელიწადია და ამ ხნის განმავლობაში მესამე პირის - სარჩელის ავტორის (შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“) ქონებას დაუსაბუთებლად და არაკანონიერად ადევს ყადაღა; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით „სადავო ნორმის შინაარსის გარკვევის პროცესში, მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს მისი დროში მოქმედების ფარგლები...“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის #1/2/563 გადაწყვეტილება პ.20);
  • არ არსებობს არანაირი ლეგიტიმური მიზანი, რომელსაც კავშირი ექნება სპეცილური სტატუსის არმქონე პირის ქონებაზე ყადაღის დადებასთან. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით „იმ შემთხვევაში, თუ შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს ლოგიკურად არ უკავშირდება _ შეზღუდვა გაუმართლებელია. მხოლოდ ასეთი კავშირის არსებობის შემთხვევაში გადადის სასამართლო სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის შეფასების შემდეგ საფეხურზე: დაცულია თუ არა პროპორციულობა ინდივიდის უფლებასა და საჯარო ინტერესებს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის №1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-44).
  • საკუთრების უფლების შეზღუდვას წარმოადგენს ყველა ის შემთხვევა, როდესაც ხდება სახელმწიფოს მიერ საკუთრების შინაარსისა და ფარგლების დადგენა, ამ მხრივ კონკრეტული რეგულაციის საკანონმდებლო ჩარჩოს განსაზღვრა. ყადაღა, თავის მხრივ, საკუთრების უფლებისათვის ფარგლების დადგენაა სახელმწიფოს მხრიდან და, შესაბამისად, საკუთრების უფლებაში ჩარევას წარმოადგენს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით „უფლებაში ჩარევა უნდა გამართლდეს შესაბამისი საჯარო ინტერესით, თუმცა ეს არ უნდა მოხდეს ადამიანის უფლების ხელყოფის ხარჯზე. კანონმდებელმა სამართლიანად უნდა დააბალანსოს კერძო და საჯარო ინტერესი, ინდივიდის სამართლებრივი პოზიცია და საკუთრების სოციალური დატვირთვა,“ უნდა არსებობდეს ლოგიკური კავშირი სადავო ნორმასა და ლეგიტიმურ მიზნებს შორის (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისი #3/1/512 გადაწყვეტილება, პ.70). ანალოგიური პრაქტიკაა აქვს ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს. საქმეზე AGOSI v. The United Kingdom ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ: პრაქტიკა, რომლის თანახმადაც „…აუცილებელია გავითვალისწინოთ იყო თუ არა თანაზომიერების საფუძვლიანი კავშირი ამკრძალავ მექანიზმებსა და სასურველ მიზანს შორის. სასამართლო ვალდებული იყო დაედგინა იყო თუ არა ხელსაყრელი ბალანსი მიღწეული... 115. სასამართლომ აღნიშნა რომ ყველა ხელშეკმვრელ სახელმწიფოში აღიარებული სამართლის ზოგადი პრინციპებიდან გამომდინარე კონტრაბანდული საქონელი როგორც წესი შესაძლოა იყოს კონფისკაციის ობიექტი... სასამართლომ აღნიშნა რომ ხელსაყრელი ბალანსის მიღწევა დამოკიდებულია ბევრ ფაქტორზე და, რომ მესაკუთრის ქცევა (კონტრაბანდასთან მიმართებით) დარღვევის ხარისხის ჩათვლით ან ამ მესაკუთრის მიერ გამოვლენილი მზრუნველობა არის ერთ-ერთი ყურადსაღები ელემენტი მთელ რიგ საკითხებს შორის.“ (AGOSI v. The United Kingdom, 114-115) აღნიშნული კიდევ ერთხელ ცხადყოფს რომ ყადაღის დადება ქონებაზე, რომელიც კავშირში არ არის ბრალდებულთან ვერ ექნება ლეგიტიმური მიზანი და მითუმეტეს დაცული ვერ იქნება თანაზომიერების პრინციპი.

მოცემულ შემთხვევაში კი სადავო ნორმებით გამოწვეული შედეგი სცდება მის მიზანს, სისხლის სამართლის პროცესში ბრალდებული პირის ქონებაზე მისი სამომავლო ჩამორთმევის მიზნით ყადაღის დადების მიზნის მიღწევის ნაცვლად, შედეგად სტატუსის არ მქონე პირის ქონებაზე ყადაღის დადებას ვიღებთ. ანალოგიურად, 151-ე მუხლის მეორე და მესამე ნაწილები. აქ კიდევ უფრო სპეციალური სუბიექტის (ერთ შემთხვევაში კონკრეტულ დანაშაულებების მომზადებაში, ხოლო მეორე შემთხვევაში კორუფციული, რეკეტული ან ქურდული სამყაროს წევრის ბრალდებისას) სპეციალური ქონების სამომავლო ჩამორთმევის მიზნის მიღწევის ნაცვლად, შედეგად ყადაღას ისევ სტატუსის არ მქონე პირის ქონებაზე ვიღებთ. სადავო ნორმებით ხდება საკუთრების უფლებაში გაუმართლებლად ჩარევა, რამდენადაც დაცული არ არის ადამიანის ძირითად უფლებათა შეზღუდვის მართლზომიერების კონსტიტუციური კრიტერიუმის - თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნა, რომლის თანახმადაც, უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნის მიღწევის გამოსადეგ, აუცილებელ და თანაზომიერ საშუალებას. სსსკ-ის 151 მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილებით მოცემული ყადაღის დადების შესაძლებლობა ცალსახად არღვევს თანაზომიერების პრინციპს, ვინაიდან პირველ რიგში მისი შედეგი სცილდება ლეგიტიმურ საჯარო მიზანს, რადგან ის სტატუსის არ მქონე პირის ქონებაზე ყადაღის დადების შესაძლებლობას ჰქმნის. მეტიც, როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ ნორმა არ არის განჭვრეტადი და საკმარისად განსაზღვრული, რაც უფლების შემზღუდავი კანონის აუცილებელი კონსტიტუციური მოთხოვნაა.

 

სსსკ-ის 152-ე მუხლი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან:

მესაკუთრეს საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის შესაბამისად აქვს ქონების ფლობის, სარგებლობის და განკარგვის უფლებამოსილება (საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი, მუხლი 170, ნაწილი პირველი). ვინაიდან, სსსკ-ის 152-ე მუხლით არ არის ბმა გაკეთებული ყადაღის სპეციალურ სუბიექტთან, ბრალდებულთან, სსსკ-ის 152-ე მუხლი კიდევ უფრო უწყობს ხელს 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე და მესამე ნაწილებთან ერთობლიობაში ყადაღა დაედოს სტატუსის არ მქონე მესამე პირის ქონებას. მესამე პირი კი შეიძლება იყოს ქონების ნებისმერი მესაკუთრე ან მფლობელი. ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც სპეცილური სტატუსის არმქონე ნებისმერი მესაკუთრის და მფლობელის ქონებაზე გამართლებდა ყადაღას, არ არსებობს. ვინაიდან, ერთადერთი მიზანი ქონებაზე ყადაღის დადების, რაც შეიძლება ამოვიკითხოთ საქართველოს სისხლის სამართლის პროცესიდან არის სსსკ-ის 151-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი და ის ბრალდებულს უკავშირდება. ვინაიდან, ზემოაღნიშნული ყადაღის, როგორც ჩარევის ფარგლები ლეგიტიმურ მიზანს ლოგიკურად არ უკავშირდება _ შეზღუდვა გაუმართლებელია, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით ასეთი შეზღუდვა გაუმართლებელია (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის №1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-44).

ამასთან, სახეზეა ბრალდებულის, როგორც მესაკუთრის გაუმართლებელი არაპროპორციული შეზღუდვა, ვინაიდან ყადაღის შინაარსი მოიცავს, არა მხოლოდ განკარგვის აკრძალვას, არამედ ასევე სარგებლობის აკრძალვასაც. მეტიც, სსსკ-ის 152-ე მუხლი ბრალდებულს, როგორც მფლობელს უკრძალავს მის მფლობელობაში არსებული ქონებით სარგებლობას, რომელიც საერთოდ არ წარმოადგენს ქონების მესაკუთრეს და არ არის ამ ქონების მესაკუთრე და შესაბამისად, განმკარგველი.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სსსკ-ის 152-ე მუხლით დადგენილ ყადაღის ფარგლები არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მეორე ნაწილებს, ვინაიდან ის არაპროპორციულად ავრცელებს ყადაღას, განკარგვის და სარგებლობის შინაარსით სპეცილური სტატუსის არმქონე ნებისმერი მესაკუთრის და მფლობელის ქონებაზე. ასევე, ნორმა ყადაღის შინაარსში აქცევს სარგებლობის აკრძალვას და ასევე, ლეგიტიმური მიზნის მიღმა განკარგვის და სარგებლობს უფლების აკრძალვას უწესებს ქონების მფლობელს, რომელი საერთოდ არ წარმოადგენს ქონების მესაკუთრეს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით „სადავო ნორმის შინაარსის გარკვევის პროცესში, მნიშვნელოვან ფაქტორს წარმოადგენს მისი დროში მოქმედების ფარგლები... თუმცა იმ შემთხვევაში, თუ პირის უფლების შემზღუდველი ნორმატიული რეგულირება ლოგიკურად არ უკავშირდება დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანს და, შესაბამისად, არ წარმოადგენს მისი მიღწევის საშუალებას, პირის უფლებაში ჩარევის ინტენსივობის ხარისხს, ნორმის კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით, არ გააჩნია არსებითი მნიშვნელობა. ასეთი ნორმა, პირის უფლებაში ჩარევის ინტენსივობის შეფასების გარეშეც, უკვე არაკონსტიტუციურია.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის #1/2/563 გადაწყვეტილება პ.20) ზემოთაღნიშნულ შემთხვევებში არანაირი ლოგიკური კავშირი არ შეიძლება ჰქონდეს, 151-ე მუხლის პირველი, მეორე, მესამე ნაწილების 152-ე მუხლთან ურთიერთკავშირში სპეციალური სტატუსის არ მქონე პირის ქონებაზე ყადაღის დადებას, რომელიც მოიაზრებს როგორც განკარგვის ისე სარგებლობის აკრძალვას, მაშინ როდესაც სახეზე არ გვაქვს სისხლის სამართლის პროცესში ბრალდებული პირი დასრულებულ დანაშაულებზე, ბრალდებული განსაკუთრებით მძიმე დანაშაულების მომზადებაზე, ან ისეთი სპეციალური სუბიექტი, როგორიც არის რეკეტიორი და ადგილი არ აქვს ქონების მიმართ დანაშაულის ჩადენას. ამასთან, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ აღნიშნულ უძრავ ქონებას 2014 წლის 10 მარტიდან ადევს ყადაღა ფაქტობრივად განუსაზღვრელი ვადით.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე და იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის დამრღვევი ნორმა, რომელიც არ შეესაბამება საკუთრების უფლების შეზღუდვისადმი წაყენებულ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტს, იმავდროულად წინააღმდეგობაში მოვა ამავე მუხლის პირველ პუნქტთანაც“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის N2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილება II-6), სადავო ნორმები არღვევენ სარჩელის ავტორის საკუთრების უფლებას და შესაბამისად საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ნორმატიული შინაარსი, ასევე, 152-ე მუხლი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან.

 

  1. 1.3. სსსკ-ის 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების, ასევე, 152-ე მუხლის შეუსაბამობა საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის პირველ პუნქტთან

 

გამომდინარე იქიდან, რომ 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების, ასევე, 152-ე მუხლი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებს და შესაბამისად არღვევს შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ საკუთრების უფლებას, აღნიშნულით თავის მხრივ, ირღვევა შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ მეწარმეობის თავისუფლება.

შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“ წარმოადგენს მოგების მიღების მიზნით შექმნილ სამეწარმეო სუბიექტს (ამონაწერი სამეწარმეო რეესტრიდან, შედარების აქტი შემოსავლების სამსახურთან). შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ მის საკუთრებაში არსებული 2 ერთეული უძრავი ქონების მიმართ გააჩნდა კონკრეტული ეკონომიკური ინტერესები. მოგახსენებთ, რომ აუდიტის შეფასებით დაყადაღებული მიწების ღირებულება შეადგენს 1,047,000 აშშ დოლარს (იხილეთ აუდიტის დასკვნები), ხოლო აღნიშნულ უძრავ ქონებას 2014 წლის 10 მარტიდან ადევს ყადაღა ფაქტობრივად განუსაზღვრელი ვადით.

ქონებაზე ყადაღის დადება კი წარმოადგენს საკუთრების უფლებაში ინტენსიურ ჩარევას, როგორც შინაარსობრივი კუთხით, რადგან სსსკ-ის 152-ე მუხლით ქონების მესაკუთრეს უკრძალავს ქონების განკარგვას, აუცილებლობის შემთხვევაში კი – აგრეთვე ქონებით სარგებლობას, ისე დროის ინტენსივობით, რადგან ყადაღა ქონებაზე არსებობს დანაშაულის გამოძიების ხანდაზმულობის ვადით. ჩარევის ინტენსივობა დროში განპირობებულია იმით, რომ 151-მუხლის პირველი და მესამე ნაწილებიდან ერთობლიობაში ამოვარდნილია ბმა სპეციალური სტატუსის მქონე პირთან “ბრალდებულთან“. მესაკუთრემ შესაძლოა თვეების ან წელიწადზე მეტი დროის განმავლობაშიც კი ვერ ისარგებლოს ჯეროვნად კუთვნილი ქონებით, მაშინ როდესაც მას სულაც არ ექნება სისხლის სამართლის პროცესით გათვალისწინებული სპეციალური სტატუსი. მითუმეტეს, თუ გავითვალისწინებთ იმას, რომ სისხლის სამართლის საქმე, რომლის ფარგლებშიც შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ უძრავ ქონებას დაედო ყადაღა მიმდინარეობს უკვე 2 წელიწადია და ამ ხნის განმავლობაში სარჩელის ავტორის ქონებას საქართველოს კონსტიტუციის სავარაუდო დარღვევით ადევს ყადაღა. 

იქიდან გამომდინარე, რომ სსსკ-ის 152-ე მუხლი პირის, როგორც კორპორაციის ქონებაზე ყადაღის დადებით ამ ქონებით სარგებლობის უფლების აკრძალვას ახდენს, აუცილებლია დასაბუთების უფრო მაღალი სტანდარტის არსებობა. აღნიშნული განპირობებულია იმით, რომ ეს ქონება, რომელიც საკუთრების უფლებით არის დაცული, თავის მხრივ, კორპორაციის როგორც სამეწარმეო სუბიექტის მეწარმეობის განხორციელების, მოგების მიღებისა და ქვეყნის ჯანსაღი ეკონომიკის შექმნის საფუძველია. სწორედ ეს არის უპირველესი ბმა თუ რატომ შეიძლება გვქონდეს მეწარმეობის თავისუფლების დარღვევასთან საქმე, როდესაც ადრღვეულია საკუთრების უფლება. ამას მოწმობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაც, „მეწარმეობის თავისუფლება არ არსებობს თავისუფალი და გარანტირებული საკუთრების უფლების გარეშე. იმდენად მჭიდროა მათი კავშირურთიერთობა, რომ ერთი სამართლებრივი სიკეთის ყოფიერებას განსაზღვრავს მეორე სიკეთე, საკუთრების თავისუფლებაში ასოცირდება მეწარმეობის თავისუფლება. ეტყობა, ამანაც განაპირობა ის ფაქტი, რომ ზოგიერთი ქვეყნის კონსტიტუცია არ შეიცავს ცალკე ნორმას მეწარმეობის თავისუფლების შესახებ და მას იქ მოიაზრებენ, სადაც საკუთრების უფლების გარანტიებზეა საუბარი. მართლაც, მეწარმეობა საკუთრების თავისუფლების გამოვლენის, მისი შინაარსის დემონსტრირების საუკეთესო ფორმაა. გადაუჭარბებლად შეიძლება ითქვას, რომ საკუთრებაში ვლინდება ადამიანი როგორც მეწარმე სუბიექტი. ქართულ სინამდვილეში სწორედ რომ ახალი საკუთრებითი წესრიგის ჩამოყალიბებამ გახადა შესაძლებელი, გზა გახსნოდა მეწარმეობის თავისუფლებას, შესაფერისი სამეწარმეო წესრიგის დამკვიდრებას. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის დაცვის სუბიექტია კერძო პირთა საკუთრება, როგორი ფუნქციური დატვირთვაც არ უნდა ჰქონდეს მას, სამეწარმეო საქმიანობის განსახორციელებლად იქნება გამოყენებული თუ არასამეწარმეო მიზნებისათვის. საკუთრება უპირობოდ დაცული ფასეულობაა, იმის მიუხედავად, თუ რა ღირებულების მფლობელობაა სახეზე და რა სოციალური ტვირთის მატარებელია იგი.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის #1/2/411 გადაწყვეტილება II.პ.23;)

საკონსტიტუციო სასამართლოს იმავე პრაქტიკის შესაბამისად, მიუხედავად საკუთრებისა და მეწარმეობის თავისუფლების ორგანული კავშირისა შესაძლებელია რომ მეწარმეობის თავისუფლების დარღვევამ ავტომატურად არ გამოიწვიოს საკუთრების უფლების დარღვევა, რაც შესაძლებელია საკუთრების ობიექტის ფუნქციით და სამეწარმეო საქმიანობის ხასიათით იყოს განპირობებული (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის #1/2/411 გადაწყვეტილება, II.პ.25). შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ შემთხვევაში საქმე პირიქითაა, რადგანაც პირველ რიგში ადგილი აქვს საკუთრების უფლების სავარაუდო დარღვევას, ვინაიდან ყადაღა ადევს მის საკუთრებაში არსებულ ქონებას, რომელიც კომპანიას, როგორც სამეწარმეო სუბიექტს შეუძლია რომ ყველაზე მარტივი გზით, გაასხვისოს და მიიგოს მოგება.

აღსანიშნავია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა, რომლის შესაბამისადაც „38.უმთავრესი კონსტიტუციური ღირებულების, ადამიანის ღირსების პატივისცემა მისი სოციალური და ეკონომიკური კონტექსტის ფარგლებში, მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული საკუთრების უფლების სრულფასოვან რეალიზებაზე... საკუთარი დამოუკიდებლობისა და კეთილდღეობის მიზნით ადამიანის მისწრაფება, შექმნას საკუთარი ქონება, უდავოდ იმსახურებს სახელმწიფოს პატივისცემას, რაც საკუთრების შეძენის ისეთ საკანონმდებლო რეგლამენტაციაში უნდა გამოიხატოს, რომელიც უზრუნველყოფს ერთი მხრივ ცალკეული ინდივიდის საკუთრების უფლებით შეუფერხებელ სარგებლობას, ხოლო მერე მხრივ ეფექტურ სამოქალაქო ბრუნვას.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისი #3/1/512 გადაწყვეტილება, პ.38) მართალია, ღირსების უფლებით (განსხვავებით რეპუტაციისაგან), ვერ ისარგებლებს იურიდული პირი, მაგრამ დამოუკიდებლობა, კეთილდღეობა, საკუთრი ქონების შექმნისა ეფექტური სამოქალაქო ბრუნვის პირობებში ნამდვილად წარმოადგენს იურიდიული პირის მისწრაფებას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმით ხდება მეწარმეობის თავისუფლების არაპროპორციული შეზღუდვა. შესაბამისად, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის რომ 151-ე მუხლის პირველი (პირველი წინადადება), მეორე, მესამე ნაწილების ნორმატიული შინაარსი, ასევე, 152-ე მუხლი არღვევს მოსარჩელის მეწარმეობის თავისუფლებას და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

 

  1. სსსკ-ის 154-ე მუხლის შეუსაბამობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტთან

სადავო ნორმებით ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი, ვინაიდან:

  • სსსკ-ის 154-ე მუხლის საქალაქო სასამართლოს განჩინება შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ საკუთრებაში არსებულ ორი ერთეულ უძრავ ქონების დაყადაღების თაობაზე, ისე სააპელაციო სასამართლოს განჩინება, რომლითაც ძალაში დარჩა ყადაღის განჩინება მიღებული იქნა ზეპირი მოსმენის გარეშე. ყადაღის განჩინება სსსკ-ის მიხედვით არ ექვემდებარება გადასინჯვას და მისი არსებობა დამოკიდებულია გამოძიების ხანდაზმულობის ვადაზე.
  • სსსკ-ის 154-ე მუხლი შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერს“, როგორც მესამე პირს დაცვის უფლების გარეშე ტოვებს (ამ შემთხვევაში, შპს დარჩა დაცვის უფლების გარეშე). ვინაიდან, სსსკ-ის 154-ე მუხლი ყურადღების მიღმა ტოვებს სისხლისსამართლის კოდექსით გათვალისწინებული სპეციალურ სუბიექტს, რომელსაც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციურ რანგში აყვანილ მკაფიო პროცესუალურ გარანტიებს უწესებს, რადგან სისხლისსამართლებრივი დევნის პროცესში ვერ გამოირიცხება უფლების ბოროტად თუ შეცდომა (საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, 2015 წლის 15 სექტემბრის გადაწყვეტილება, პ.4); ამიტომ იმის მიუხედავად რომ არც შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერი“ და არც შპს „უნივერსალ კაპიტალ გრუპი“ არ წარმოადგენს სპეციალურ სუბიექტს - ბრალდებულს, ყადაღა ადევს შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“, როგორც სტატუსის არ მქონე პირის ქონებას სსსკ-ის 154-ე მუხლის ფარგლებში; კანონმდებლის მიერ ყადაღის ფარგლების სპეციალურსუბიექტთან მკაფიოდ დაკავშირების შემთხვევაში მესაკუთრეს, როგორც ბრალდებულს დამატებით შეეძლებოდა ბრალდებულის საპროცესო უფლებების გამოყენება, მათ შორის, ვადებთან დაკავშირებით (საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, 2015 წლის 15 სექტემბრის გადაწყვეტილება, პ.23, 26);
  • სისხლის სამართლის საქმე, რომლის ფარგლებშიც შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ უძრავ ქონებას დაედო ყადაღა, მიმდინარეობს უკვე 2 წელიწადია და ამ ხნის განმავლობაში სარჩელის ავტორის ქონებას საქართველოს კონსტიტუციის სავარაუდო დარღვევით ადევს ყადაღა, სახეზე გვაქვს სახელმწიფოს ქმედება (ამ შემთხვევაში, უმოქმედობაში გამოხატული), რომელიც ზიანს აყენებს შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერს“. შესაბამისად, ადგილი აქვს უფლებაში ინტენსიურ ჩარევას დროის მოცულობის გათვალისწინებით;

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით:

  • კონსტიტუციის 42–ე მუხლის პირველი პუნქტით განსაზღვრული სამართლიანი სასამართლოს უფლება უკავშირდებოდა სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს და განსაზღვრავს მის არსს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის #1/3/393,397 გადაწყვეტილება, პ.I;), მას დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის ფუძემდებლური მნიშვნელობა აქვს და ის ადამიანის უფლებათა დაცვის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება). 

ამ ნორმის ღირებულებაზე არაერთხელ მიუთითა საკონსტიტუციო სასამართლომ: „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება #1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, ჳჳ, 1). სასამართლომ აგრეთვე აღნიშნა, რომ „სამართლიანი სასამართლოს უფლება ... უზრუნველყოფს კონსტიტუციური უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას და უფლებებში გაუმართლებელი ჩარევისაგან დაცვას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება #1/1/403,427 საქმეზე „კანადის მოქალაქე ჰუსეინ ალი და საქართველოს მოქალაქე ელენე კირაკოსიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, ჳჳ, 1). ხოლო სამართლიანი სასამართლოს უფლება “ამა თუ იმ უფლებით სრულად სარგებლობის უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი გარანტია ზუსტად მისი სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობაა. თუკი არ იქნება უფლების დარღვევის თავიდან აცილების ან დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლებლობა, სამართლებრივი ბერკეტი, თავად უფლებით სარგებლობა დადგება კითხვის ნიშნის ქვეშ“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება #1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ, 14).

  • იმისათვის, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლებამ უზრუნველყოს ადამიანის სრულყოფილი სამართლებრივი დაცვა, იგი უნდა მოიცავდეს შესაძლებლობათა გარკვეულ მინიმუმს, მათ შორის საქმის განხილვის უფლებას ზეპირი მოსმენით. ეს ის მნიშვნელოვანი უფლებრივი კომპონენტია, რომელიც უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სამართლიანი და სწორი გადაწყვეტილების მიღებას.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით: „სამართლიანი სასამართლოს უფლება არაერთი უფლებრივი კომპონენტისგან შედგება, რომელთა ერთობლიობამაც უნდა უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ადამიანების რეალური შესაძლებლობა, სრულყოფილად და ადეკვატურად დაიცვან, აღიდგინონ საკუთარი უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიერ ადამიანის უფლება-თავისუფლებებში ჩარევისას, დაიცვას ადამიანი სახელმწიფოს თვითნებობისაგან. შესაბამისად, სამართლიანი სასამართლოს უფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური შინაარსით საკმარისი პროცედურული უზრუნველყოფა სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებაა.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ.59). ესენია, „პირის უფლება, მიმართოს სასამართლოს, მოითხოვოს მისი საქმის სამართლიანი საჯარო მოსმენა, გამოთქვას თავისი მოსაზრებები და დაიცვას თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სასამართლო განხილვა მოხდეს გონივრულ, შემჭიდროებულ ვადებში და საქმე განიხილოს დამოუკიდებელმა, მიუკერძოებელმა სასამართლომ” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება #1/3/393,397 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, ჳჳ, 1). „საქმის განხილვა ზეპირი მოსმენით სამართლიანი სასამართლოს უფლების უმნიშვნელოვანესი უფლებრივი კომპონენტია,“ „პირის შესაძლებლობა, მის უფლებასთან დაკავშირებული საქმე განხილულ იქნეს საჯარო მოსმენით და ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის შესაძლებლობა... დაცულია სამართლიანი სასამართლოს უფლებით. შესაბამისად, ნებისმიერი რეგულაცია, რომელიც ახდენს პირის აღნიშნული შესაძლებლობების შეზღუდვას, წარმოადგენს ჩარევას სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის #2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ, 5). საქმის ზეპირი მოსმენა ითვალისწინებს მხარეთა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში და საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას. „საქმის ზეპირი განხილვა, ერთი მხრივ, ხელს უწყობს მხარეებს უკეთ დაასაბუთონ საკუთარი კანონიერი მოთხოვნები, ხოლო, მეორე მხრივ, ეხმარება მოსამართლეს საქმის ყოველმხრივი გამოკვლევის საფუძველზე გამოიტანოს ობიექტური, სამართლიანი და დასაბუთებული გადაწყვეტილება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის #2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ, 35).

  • „სამართლიანი განხილვა ძნელად მიიღწევა ფაქტების საიდუმლო, ცალმხრივი გამოკვლევით. ზეპირი მოსმენა ხელს უწყობს სასამართლოს ყოველმხრივ ინფორმირებას ფაქტობრივი გარემოებების ირგვლივ. ამასთან, დაცვის მხარესთან უშუალო ურთიერთობა უფრო მოსახერხებელია თავად სასამართლოსთვისაც, რადგან მას აქვს შესაძლებლობა, პასუხი მიიღოს ყველა კითხვაზე და ამით ნათელი მოჰფინოს საქმის ბუნდოვან გარემოებებს. ამიტომ, საქმის ზეპირი მოსმენის უფლება, ცხადია, მნიშვნელოვანი ბერკეტია სამართლიანი სამართალწარმოებით სარგებლობისთვის და, შესაბამისად, უფლების უკეთ დაცვისთვის.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ. 62). “მხარის მიერ საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის უფლება ხელს უწყობს გადაწყვეტილების დასაბუთებულობას, აძლიერებს მომავალში მხარის გასაჩივრების უფლების რეალიზაციის შესაძლებლობას და ამცირებს გასაჩივრებისათვის კანონით დადგენილი საფუძვლების დაუსაბუთებლობის ან/და უკანონობის არსებობას/არსებობის ალბათობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის #2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ, 41). „ზეპირი მოსმენა გამორიცხავს რა „საიდუმლო მართლმსაჯულებას”, როდესაც კანონზომიერია ეჭვები როგორც მატერიალური, ისე საპროცესო ნორმების არასწორი, თვითნებური გამოყენებისა, აფერმკრთალებს როგორც ცდუნებას სახელმწიფოს მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისა, ისე ეჭვებს ასეთი თვითნებობისა. ... საბოლოო ჯამში კი, განაპირობებს სასამართლოს გადაწყვეტილებათა მეტ გამჭვირვალობას და ლეგიტიმურობას, ამცირებს შეცდომის დაშვების ალბათობას.“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ.63).
  • სამართლიანი სასამართლოს უფლების დიდი მნიშვნელობის მიხედავად, ის არ არის აბსოლუტური უფლება. „სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება ვერ იქნება გაგებული აბსოლუტური სახით, პროცესუალურ-სამართლებრივი წესრიგის გარეშე, რაც უფლების დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2003 წლის 30 აპრილის გადაწყვეტილება №1/3/161 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ოლღა სუმბათაშვილი და იგორ ხაპროვი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება „შეიძლება შეიზღუდოს გარკვეული პირობებით, რაც გამართლებული იქნება დემოკრატიულ საზოგადოებაში ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის გადაწყვეტილება #1/466 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ, 15). „შეზღუდვები უნდა ემსახურებოდეს კანონიერ მიზანს და დაცული უნდა იყოს გონივრული თანაზომიერება დაწესებულ შეზღუდვასა და დასახულ მიზანს შორის... ამ პირობების დაცვა აუცილებელია, რადგან შეზღუდვები არ უნდა ამცირებდეს პირისათვის ნებადართულ ხელმისაწვდომობას იმ ზღვრამდე, რომ თავად უფლების არსი შეილახოს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება #1/3/393,397 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქეები - ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, ჳჳ, 1)“.
  • „სამართლიანი სასამართლოს უფლება შეიძლება შეიზღუდოს, მათ შორის, საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის გზითაც, მაგრამ ამ შემთხვევაშიც მხოლოდ იმ სავალდებულო პირობის დაცვით, რომ ამგვარი შეზღუდვა ემსახურება ლეგიტიმურ მიზანს და დაცულია თანაზომიერი ბალანსი კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის.“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ.66).

მსგავსად სსსკ-ის 160-ე მუხლის პირველი ნაწილისა, რომელიც ითვალისწინებდა ითვალისწინებს სასამართლოს უფლებამოსილებას, დისკრეციას, ბრალდებულის თანამდებობიდან გადაყენების თაობაზე შუამდგომლობა განიხილოს ზეპირი მოსმენის გარეშე, ანალოგიურად ითვალისწინებს სსსკ-ის 154-ე მუხლის 151-ე და 152-ე მუხლით გათვალისწინებული ყადაღის გამოყენების შესაძლებლობას ზეპირ მოსმენის გარეშე. სადავო ნორმით სასამართლო აქვს უფლება თავად გადაწყვიტოს, ასეთი საკითხი განიხილოს ზეპირი მოსმენით თუ ზეპირი მოსმენის გარეშე.

სსსკ-ის 154-ე მუხლის ლეგიტიმური მიზანი მსგავსად სსსკ-ის 160-ე მუხლის პირველი ნაწილისა სწრაფი მართლმსაჯულებაა, საქმეთა განხილვის გაჭიანურების თავიდან აცილების, პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით „ზოგადად, სწრაფი მართლმსაჯულება – საქმის განხილვა გონივრულ, შემჭიდროებულ ვადებში სამართლიანი სასამართლოს უფლებრივი კომპონენტია. სამართლიანი სასამართლოს უფლება შეიძლება შეიზღუდოს ზემოაღნიშნული ლეგიტიმური მიზნებით. თუმცა ჩარევის თანაზომიერების შეფასებისთვის მხედველობაშია მისაღები როგორც ჩარევის ინტენსივობა, ისე იმ უფლებისა თუ სამართლებრივი ინტერესის მნიშვნელობა, რომლის დაცვის შესაძლებლობაც არის შეზღუდული.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ.69)

ჩვენს შემთხვევაში დასაცავი სიკეთე არის საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი და მეორე პუნქტით და 30-ე მუხლების მეორე პუნქტით დაცული უფლებებით შეუფერხებლად სარგებლობა. 

თანაზომიერების პრინციპის დაცვის შესახებ მსჯელობისას, მსგავსად ზეპირი მოსმენის გარეშე პროკურორის შუამდგომლობის განხილვაზე საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობისას სისხლის სამართლის პროცესში ყადაღის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღება, ისევე როგორც ზეპირი მოსმენის გარეშე ნებისმიერი სხვა საკითხის გადაწყვეტა, ნაკლებ დროს მოითხოვს და, როგორც წესი, წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის – სწრაფი მართლმსაჯულების მიღწევის დასაშვებ, გამოსადეგ გზას. „ცხადია, პროცედურის სიმარტივე განაპირობებს მართლმსაჯულების სისწრაფესა და ეფექტურობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის #2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ-30).

მაგრამ რამდენად არის უფლების ყველაზე ნაკლებად შემზღუდავი და პროპორციული საშუალება? საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით ამ კითხვაზე სწორი პასუხის გაცემისთვის აუცილებელია სადავო ნორმით განსაზღვრული სამართალწარმოების შინაარსის გათვალისწინება.

სისხლის სამართლის პროცესში, მაშინ როდესაც მოსამართლემ უნდა გადაწყვიტოს 151-ე და 152-ე მუხლების შესაბამისად ყადაღის გამოყენების და შესაბამისად საკუთრების უფლების შეზღუდვის საკითხი სასამართლო არაერთი ფაქტის დადგენის წინაშე დგას. ყველაზე მთავარია დაადგინოს თუ რამდენად წარმოადგენს პირი, რომლის ქონებაზეც ყადაღის დადებაა მოთხოვნილი ნორმით გათვალისწინებული სპეციალური სუბიექტი. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ 151-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მოქმედი რედაქცია ითვალისწინებს ფართო შეფასების საჭიროების მქონე ისეთ ტერმინებს როგორიც არის ბრალდებულთან დაკავშირებული პირი ან მისი მოქმედებისათვის მატერიალურად პასუხისმგებელი პირი. რაც შეეხება 151-ე მუხლის მე-2 და მესამე ნაწილებს აქ გარდა იმისა რომ დასადგენია რამდენად წარმოადგენს პირი მუხლით გათვალისწინებულ სპეციალურ სუბიექტს (რაც, თავის მხრივ, ბუნდოვნად არის მოცემული მუხლში), დასადგენი და შესაფასებელია რამდენად არის ქონება, რომელზეც უნდა იქნას გამოყენებული ყადაღა სპეციალური ქონების კატეგორია.

საქართველოს საკონსტიტუციო პრაქტიკის მიხედვით: “იქ სადაც, სასამართლო საკუთარი კომპეტენციის ფარგლებში, დგას ფაქტების დადგენის საჭიროების წინაშე, არსებობს მომეტებული ინტერესი, ჩატარდეს საქმის ზეპირი განხილვა, სადაც მხარეებს ექნებათ შესაძლებლობა, წარადგინონ მტკიცებულებები, ახალი ფაქტობრივი გარემოებები, გამოთქვან მოსაზრებები, გამოხატონ პოზიციები როგორც საკუთარი, ისე მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე, საქმესთან დაკავშირებულ გარემოებებზე შეჯიბრებითი პროცესის ფარგლებში და, საბოლოო ჯამში, დაარწმუნონ სასამართლო საკუთარი არგუმენტების სისწორეში, შედეგად, გავლენა მოახდინონ საკითხის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ.75). ასევე, „ზეპირი განხილვის უფლების დაცვის სტანდარტი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული სამართალწარმოების შინაარსზე. იმ შემთხვევაში, როდესაც საქმის განხილვა უკავშირდება ფორმალურ–სამართლებრივი საკითხების დადგენას, ნაკლებია ზეპირი მოსმენის გამართვის ინტერესი. ამ შემთხვევაში მოქმედებს პრინციპი jura novit curia („სასამართლომ იცის კანონი“) და მხარეების მიერ სამართლებრივ გარემოებებზე მითითებას მხოლოდ დამხმარე ფუნქცია აქვს. განსხვავებულია მიდგომა იმ შემთხვევაში, როდესაც სასამართლო წყვეტს როგორც ფორმალურ–სამართლებრივ საკითხებს, ასევე, აფასებს ფაქტობრივ გარემოებებს. ფაქტობრივი გარემოებების დადგენის შემთხვევაში განსაკუთრებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ზეპირი მოსმენის ჩატარებასა და პირისთვის მოსაზრების წარდგენის შესაძლებლობის მინიჭებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის #2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ჳჳ, 42). “ზეპირი მოსმენით საქმის განხილვის აუცილებლობა არსებობს პირველი ინსტანციის სასამართლოში, რადგან ძირითადად სწორედ ამ ეტაპზე ხდება ფაქტობრივი გარემოებების დადგენა. თუმცა გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს არა იმას, თუ რომელი ინსტანციის სასამართლო იხილავს საქმეს, არამედ რა საკითხებს წყვეტს კონკრეტულ შემთხვევაში სასამართლო. თუ სააპელაციო სასამართლო უფლებამოსილია, განიხილოს არა მხოლოდ სამართლებრივი საკითხები, არამედ ფაქტობრივი გარემოებებიც ან, თუ ზედა ინსტანციის სასამართლო საქმეს იხილავს როგორც პირველი ინსტანციის სასამართლო, მაშინ ძალაში რჩება ზეპირი მოსმენით საქმის განხილვის აუცილებლობა. ისევე როგორც, თუ პირველი ინსტანციის სასამართლო წყვეტს მხოლოდ სამართლებრივი კვალიფიკაციის საკითხებს – ამა თუ იმ ადმინისტრაციული ორგანოს/თანამდებობის პირის მიერ კანონის გამოყენების სისწორეს, როცა არ არის საჭიროება ფაქტობრივი გარემოებების შეფასებისა და, შესაბამისად, მხარე მაღალი ალბათობით ვერ მოახდენს გავლენას საქმის განხილვა/გადაწყვეტაზე, არ არსებობს უპირობო აუცილებლობა საქმის ზეპირი მოსმენით განხილვისა.” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ.76) “ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო მსჯავრდებულის დასწრებას სააპელაციო სტადიაზე ისე მნიშვნელოვნად არ მიიჩნევს, როგორც პირველი ინსტანციის განხილვისას. თუ სააპელაციო სასამართლო განიხილავს მხოლოდ სამართლებრივ საკითხებს, მოსმენა მსჯავრდებულის თანდასწრებით არ არის აუცილებელი. განსხვავებული შემთხვევაა, როცა სააპელაციო სასამართლო საქმის ფაქტობრივ გარემოებებსაც იხილავს. საკითხის შეფასებისას, აქვს თუ არა პირს დასწრების უფლება, ევროპული სასამართლო მხედველობაში იღებს იმ გარემოებას, რამდენად სჭირდება სააპელაციო სასამართლოს მისი დასწრება ფაქტების დასადგენად” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება #1/3/393,397 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქეები - ონისე მებონია და ვახტანგ მასურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”).

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ზეპირი მოსმენით საქმის განხილვის აუცილებლობა არსებობს, როდესაც პირის მონაწილეობას პროცესში შეუძლია გავლენის მოხდენა საკითხის გადაწყვეტაზე. რაც სსსკ-ის 151-ე, 152-ე მუხლით გათვალისწინებული ყადაღის ქონებაზე დადების შემთხვევაში სახეზეა. ვინაიდან, გარდა პროკურატურის მიერ სასამართლოსთვის წარდგენილი ფაქტობრივი გარემოებების დამადასტურებელი მტკიცებულებების წარდგენისა, თავად ქონების მესაკუთრეს უნდა ჰქონდეს უფლება მოიყვანოს საწინააღმდეგო მტკიცებულებები, პირველი, თუ რამდენად წარმოადგენს ის ნორმით გათვალისწინებულ სპეციალურ სუბიექტს, მეორე, რამდენად წარმოადგენს ქონება სპეციალურ ქონებას და მესამე, გააქარწყლოს ის საფრთხეები, რაც შუამდგომლობის ავტორის განცხადებაშია მოცემული. შესაბამისად, ამ შემთხვევაში არსებობს რიგი ახალი ფაქტებისა და გარემოებებისა, რომელთა შეფასება ჯერ არ მომხდარა. შესაბამისად, მხარის უშუალო მონაწილეობა პროცესში პოტენციურად ზრდის გადაწყვეტილებაზე გავლენის მოხდენის ალბათობას. აღნიშნულის დასადასტურებლად იხილეთ შპს „იუ-სი-ჯი გრინ ფაუერის“ საჩივრის ასლი, სადაც არაერთი არსებითი მნიშვნელობის ფაქტობრივი გარემოება და მტკიცებულება (იხილეთ დანართი).

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე და იმის გათვალისწინებით, რომ:

  • კანონით არ არსებობს პირისთვის შეტყობინების ვალდებულება, რომ ბრალმდებელმა მიმართა სასამართლოს სსსკ-ის 151-ე მუხლის გამოყენების შუამდგომლობით, რაც ნიშნავს იმას, რომ პირს მტკიცებულებების წერილობით წარდგენის შესაძლებლობაც არა აქვს, არა თუ საქმის ზეპირად განხილვაში მონაწილეობისა;
  • სსსკ-ის 151-ე, 152-ე მუხლით გათვალისწინებული საპროცესო მოქმედების გამოყენების საკითხის გადაწყვეტა ეფუძნება ფაქტობრივი გარემოებების შესწავლას/დადგენას, ხოლო 154-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო დებულება კი, არა თუ ვერ გამორიცხავს, არამედ პირდაპირ და უშუალოდ ითვალისწინებს ალბათობას, მოსამართლემ ფაქტობრივი გარემოებები შეაფასოს ზეპირი მოსმენის გარეშე.
  • და „ზოგადად, სწრაფი მართლმსაჯულება და საქმეთა განხილვის გაჭიანურების თავიდან აცილება, პროცესის ეკონომიურობა, ისევე, როგორც არდაშვება სასამართლოს ხელოვნური გადატვირთვისა, რაც, საბოლოო ჯამში, ნეგატიურ გავლენას ახდენს მართლმსაჯულების ხარისხზე, უმნიშვნელოვანესი ლეგიტიმური მიზნებია, ვინაიდან თითოეული მათგანის დაცვა ასევე სამართლიანი სასამართლოს უფლებით ეფექტურად სარგებლობას ემსახურება. თუმცა ამ ინტერესების დაცვის აუცილებლობა ვერ გაამართლებს ზეპირი მოსმენის გარეშე საქმეთა განხილვას, თუ ამის შედეგი იქნება კონკრეტული პირების უფლებების დარღვევა, უფლებების დაცვის შეუძლებლობა. სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულების ლეგიტიმური მიზნების დაცვა ალოგიკურია, თუ ამის შედეგი ისევ სამართლიანი სასამართლოს უფლებით სრულყოფილად სარგებლობის შეუძლებლობაა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის #3/2/574 გადაწყვეტილება, პ. 69).
  • საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 154-ე მუხლით გათვალისწინებული ქონებაზე ყადაღის დადება ზეპირი მოსმენის გარშე არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მესამე პუნქტებს

 

სარჩელით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა

 

საქართველო, ბათუმი | კ. გამსახურდიას ქუჩა N8/10, 6010

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

ვებგვერდი შექმნილია ევროკავშირის მხარდაჭერით. მის შინაარსზე სრულად პასუხისმგებელია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო და არ ნიშნავს რომ იგი ასახავს ევროკავშირის შეხედულებებს.

ყველა უფლება დაცულია დამზადებულია იდია დიზაინ ჯგუფის მიერ