კოლეგიის შემადგენლობა:

ნიკოლოზ ჩერქეზიშვილი (თავმჯდომარე);

ლამარა ჩორგოლაშვილი (მომხსენებელი მოსამართლე);

ზაურ ჯინჯოლავა.

სხდომის მდივანი: ელენე ლაღიძე.

საქმის დასახელება: შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორი მერაბ კიკვაძე საქართველოს პრეზიდენტისა და პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს პრეზიდენტის 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 და 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 ბრძანებულებების და „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების და 27¹ მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელე – შპს „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორი მერაბ კიკვაძე, მოპასუხეები – საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლები: ბათარ ჩანქსელიანი, მარინე რობაქიძე, იოსებ ლომაშვილი და საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენელი თინათინ სირაძე.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის 2005 წლის 21 ივლისისა და 30 სექტემბრის განმწესრიგებელი სხდომების N2/7/336 და N2/9/344 საოქმო ჩანაწერებით გაერთიანდა 327-ე, 336-ე და 344-ე ნომრებით რეგისტრირებული კონსტიტუციური სარჩელები და მიღებულ იქნა არსებითად განსახილველად.

სასამართლო კოლეგიამ ცალ-ცალკე იმსჯელა არსებითად განსახილველად წარმოდგენილი კონსტიტუციური სარჩელების შესახებ და

გამოარკვია:

1. 2005 წლის 26 აპრილს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის N327) მომართა შპს „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელმა პარტნიორმა მერაბ კიკვაძემ და მოითხოვა საქართველოს პრეზიდენტის 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 და 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულებების არაკონსტიტუციურად ცნობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით.

კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

1. მოსარჩელის აზრით, საქართველოს პრეზიდენტის 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 ბრძანებულების არაკონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით მდგომარეობს შემდეგში:

საკუთრების საგანს, მოცემული დავის პირობებში, წარმოადგენს მოსარჩელის მოთხოვნის უფლება, რომელიც რეგლამენტირებულია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 1999 წლის 5 მარტის კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით და რომლის მიხედვითაც, სააქციო საზოგადოება „აზოტს“, მოსარჩელის სასარგებლოდ, დაეკისრა 1 820 779 ლარის გადახდა. დღეისათვის აღნიშნული საფუძვლიდან გამომდინარე, ფულადი ვალდებულების დარჩენილი თანხა შეადგენს 999 379 ლარს.

მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ რუსთავის სასამართლოს 2001 წლის 21 თებერვლის განჩინებით, სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ მიმართ გაიხსნა გაკოტრების საქმის წარმოება.

სადავო აქტით დადგენილია, რომ სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ აქციათა პაკეტი (90%), პირდაპირი მიყიდვის წესით, სიმბოლურ ფასად (500 000 აშშ დოლარის ეკვივალენტი ეროვნულ ვალუტაში) გადაეცა კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ს ბიზნესგეგმით გათვალისწინებული ღონისძიებების შესრულების პირობით, თუმცა დასახელებული პირობებიდან, მოსარჩელის აზრით, არსად ჩანს, რომ აღნიშნულ ბიზნესგეგმას გავლილი აქვს სათანადო ექსპერტიზა და იგი მოწონებულია იმ თვალსაზრისით, რომ ხელს შეუწყობს სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ სამეურნეო და საფინანსო პრობლემათა დროულ გადაწყვეტას.

მოსარჩელის აზრით, საქართველოს პრეზიდენტის 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულების არაკონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით მდგომარეობს შემდეგში:

სადავო აქტით დადგენილია, რომ საერთაშორისო ენერგეტიკული კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“ დაუთმობს სააქციო საზოგადოება „აზოტს“ საქართველოს მოსახლეობისა და საბიუჯეტო ორგანიზაციების მიმართ მოხმარებულ ბუნებრივ გაზზე 22 111 941 ლარის ოდენობის დავალიანების დაფარვის მოთხოვნის უფლებას.

შესაბამისად, სააქციო საზოგადოება „აზოტს“ წარმოექმნება დათმობილი თანხის ოდენობის შესაბამისი ფულადი ვალდებულება „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ის მიმართ, ხოლო საქართველოს მოსახლეობასა და საბიუჯეტო ორგანიზაციებს იგივე ოდენობის ვალდებულება სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ მიმართ. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 246-ე მუხლის შესაბამისად, საგადასახადო ორგანო მოსთხოვს საქართველოს მოსახლეობასა და საბიუჯეტო ორგანიზაციებს, შეასრულოს ვალდებულებები სახელმწიფოს მიმართ. მოთხოვნის სრულად ან ნაწილობრივ დაკმაყოფილების შემთხვევაში, გადასახადის გადამხდელის, ე.ი. სააქციო საზოგადოება „აზოტის“, საგადასახადო ვალდებულება ჩაითვლება შემცირებულად.

საქართველოს პრეზიდენტის 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულების განხორციელების შედეგად გაიზრდება სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ კრედიტორული დავალიანება 22 111 941 ლარით. ამ შემთხვევაში ძირითადი კრედიტორი გახდება კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“ და მას სხვა კრედიტორებთან შედარებით მიეცემა განუსაზღვრელი უფლებები.

მოსახლეობის სოციალური მდგომარეობის გათვალისწინებით, სრულიად უპერსპექტივოა დავალიანების ამოღება, რაც იმას ნიშნავს, რომ სააქციო საზოგადოება „აზოტს“, მოთხოვნის უფლების მიღების შედეგად, გაეზრდება კრედიტორული დავალიანება, რის შედეგადაც, უკვე პრაქტიკულად, შეუძლებელი გახდება რეაბილიტაციის გეგმის შესრულება. რეაბილიტაციის გეგმის შესრულება კი წარმოადგენს მოსარჩელის საკუთრების მიღების ერთადერთ კანონიერ საშუალებას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 და 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულებებით დარღვეულია მისი, როგორც შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორის საკუთრების უფლება, რადგან ვერ მიიღო სარგებელი საკუთარი ქონებიდან და, ამასთანავე, შეიზღუდა მისი, როგორც მეწარმის უფლება.

2. 2005 წლის 23 ივნისს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის N336) მომართა შპს „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელმა პარტნიორმა მერაბ კიკვაძემ და მოითხოვა 1996 წლის 25 ივნისის საქართველოს კანონის „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ მე-18 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტების არაკონსტიტუციურად ცნობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით.

კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძვლად მითითებულია „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ გაკოტრების საქმესთან დაკავშირებით, რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2001 წლის 27 ივლისის კანონიერ ძალაში შესული განჩინებით გადავადდა გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნა და დამტკიცდა რეაბილიტაციის გეგმა, რომლის მიხედვით, მოვალის კრედიტორული დავალიანების დაფარვა გათვალისწინებული იყო შეთანხმებული გრაფიკით.

აღნიშნული გეგმა არ შესრულდა და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს განცხადების საფუძველზე, 2005 წლის 6 ივნისის განჩინებით, გაიხსნა გაკოტრების საქმის წარმოება.

მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული კრედიტორული მოთხოვნეის რიგითობა არაკონსტიტუციურია, იქიდან გამომდინარე, რომ იგი ქმნის დაუსაბუთებელ და კანონსაწინააღმდეგო პრივილეგიებს, რაც არათანაბარ მდგომარეობაში აქცევს კრედიტორებს და კრედიტორთა უმრავლესობას აყენებს კანონიერი ქონებრივი მოთხოვნების მიუღებლობის რეალური საფრთხის წინაშე.

მოსარჩელის აზრით, სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ მიმართ გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნა ნიშნავს, რომ გაკოტრების მასა გაიყიდება იმ ფასად, რაც, უკეთეს შემთხვევაში, ნაწილობრივ უზრუნველყოფს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს კრედიტორული დავალიანების (30 მლნ. ლარი) დაფარვას, „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის „ა¹“ ქვეპუნქტის (მეორე რიგი) შესაბამისად, რომლითაც გადასახდელი გადასახადები და მოსაკრებლები, აგრეთვე საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნები რიგითობის მეორე რიგშია შეტანილი.

მოსარჩელე თვლის, რომ კანონმდებელმა არასწორად მიანიჭა უპირატესობა არაუზრუნველყოფილ, მათ შორის ბანკების მოთხოვნებსაც, სოციალური დაზღვევის ორგანოთა და სამედიცინო ფონდების, აგრეთვე უმუშევრობის დაზღვევის მოთხოვნებთან შედარებით.

მოსარჩელის აზრით, „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტის არაკონსტიტუციურობა გამომდინარეობს ამავე კანონის პირველი პუნქტის არაკონსტიტუციურობიდან, რადგან ამ ნორმით (მე-2 პუნქტით) ხაზგასმულია ის გარემოება, რომ რიგში შემდგომ მყოფი კრედიტორები მხოლოდ მაშინ მიიღებენ გაკოტრების მასიდან ანაზღაურებას, როცა წინა რიგის კრედიტორები მთლიანად დაკმაყოფილდებიან და რომ კრედიტორებისათვის დადგენილი რიგითობა იცავს მხოლოდ ერთი რიგის მოთხოვნების მქონე ყველა კრედიტორის უფლებებს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ 1996 წლის 25 ივნისის საქართველოს კანონის „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ მე-18 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტებით დარღვეულია მისი, როგორც შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორის საკუთრების უფლება, რადგან მან ვერ მიიღო სარგებელი საკუთარი ქონებიდან და, ამასთანავე, შეიზღუდა მისი, როგორც მეწარმის უფლება.

3. 2005 წლის 3 აგვისტოს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის N344) მომართა შპს „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელმა პარტნიორმა მერაბ კიკვაძემ და დამატებით მოითხოვა, 1996 წლის 25 ივნისის საქართველოს კანონის „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ მე-18 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან ერთად, 27¹ მუხლის არაკონსტიტუციურად ცნობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით.

კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ კანონის 27¹ მუხლით დადგენილია ამავე კანონის მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ა¹“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული გაკოტრების მოთხოვნათა დაკმაყოფილების შესაძლებლობა გაკოტრების მასის რეალიზაციიდან მიღებული ამონაგების ნაწილით (წინასწარი განაწილება).

მოსარჩელე თვლის, რომ სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობა გამომდინარეობს იქიდანაც, რომ, ამ კანონის საფუძველზე, გაკოტრების მასის რეალიზაციიდან მიღებული ამონაგების ნაწილით (თუ სრულადაა დაფარული ამავე კანონის მე-19 მუხლით გათვალისწინებული მოთხოვნები), შესაძლებელია, დაიფაროს მხოლოდ მე-18 მუხლის პირველი პუნქტის ჯერ „ა“ და, მისი დაკმაყოფილების შემდგომ, „ა¹“ ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული მოთხოვნები.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მოითხოვს საქართველოს პრეზიდენტის 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 და 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 ბრძანებულებების და „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების და 27¹ მუხლის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით.

სასამართლო კოლეგიის გადაწყვეტილებით, საქმეზე მოწმის სახით მოწვეულ იქნენ: სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ და საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენლები, ხოლო 2006 წლის 17 იანვარს, საქმის არსებითად განხილვისას, სასამართლო კოლეგიის მიერ დაკმაყოფილდა მოსარჩელის მიერ დაყენებული შუამდგომლობა სააქციო საზოგადოება „ენერჯი-ინვესტის“ წარმომადგენლის მოწმის სახით მოწვევის თაობაზე.

საქმეზე მოპასუხედ მოწვეულ საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლებს, ბათარ ჩანქსელიანს, მარინე რობაქიძეს და იოსებ ლომაშვილს მიაჩნიათ, რომ „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის სადავო ნორმები საქართველოს კონსტიტუციასთან წინააღმდეგობაში არ მოდიან შემდეგ გარემოებათა გამო:

„გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მიზანი არ არის ყოველი კრედიტორის მოთხოვნის დაკმაყოფილება, ვინაიდან ამ კანონის პირველ მუხლში ნათქვამია: „ამ კანონის მიზანია მოვალის ფინანსური სიძნელეების დაძლევა და მოვალის საწარმოს ლიკივდაციით ან რეაბილიტაციით კრედიტორთა მოთხოვნების დაკმაყოფილება“, ხოლო განმარტებით ბარათში კანონპროექტზე „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონში ცვლილებებისა და დამატებების თაობაზე“ აღნიშნულია, რომ გაკოტრების საქმის წარმოებისას საჭიროა „გაკეთდეს ოპტიმალური არჩევანი საწარმოს ლიკვიდაციას თუ რეაბილიტაციას შორის, რისი გარანტიც არის კრედიტორთა არჩევანი მიზანმიმართული ხელსაყრელობისა და მეტი სარგებელის მიღებისაკენ“, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ აღნიშნული კანონი ემსახურება კრედიტორთა ქონებრივი ინტერესების დაცვას და არა მათ უგულებელყოფას.

მოპასუხის წარმომადგენლები თვლიან, რომ გაკოტრების მასის თანაბრად განაწილების შემთხვევაში, მართალია, ყოველი კრედიტორი მიიღებდა გარკვეულ დაკმაყოფილებას, მაგრამ ვერ მოხდებოდა ვერც ერთი მათგანის სრულად დაკმაყოფილება, რაც „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლით აღიარებული საკუთრების უფლების დარღვევას გამოიწვევდა. რიგითობის წესი კრედიტორთა დაკმაყოფილების მაქსიმალურად დაკმაყოფილების საშუალებას წარმოადგენს.

საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლებს მიაჩნიათ, რომ იმ შემთხვევაში, თუ გაკოტრების მასა არასაკმარისია მოთხოვნის უფლების მატარებელი ყოველი პირის დასაკმაყოფილებლად, კრედიტორს შეუძლია, წამოიწყოს საგაკოტრებო მორიგების პროცედურა, რომელიც გათვალისწინებულია აღნიშნული კანონის მესამე თავით და დაიცვას თავისი კანონიერი ინტერესები. საჩივრის აღძვრის საშუალებით (სადავო კანონის 31-ე მუხლი), მას შეუძლია მიაღწიოს გაკოტრების საქმის მწარმოებელი სასამართლოს დადგენილების – გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნის თაობაზე – გასაჩივრებას.

საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლების აზრით, სახელმწიფოს მხრიდან რაიმე სახის ჩარევა საკუთრების უფლებაში შეიძლება გამართლდეს კანონისმიერი საჯარო/საერთო ინტერესით. ის, თუ რა წარმოადგენს საჯარო ინტერესს, არის სახელმწიფოს შეფასების ობიექტი, ამასთან დაკავშირებით, მოპასუხეს მაგალითად მოჰყავს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება სპორონგისა და ლონროთის საქმეზე შვეციის წინააღმდეგ, რომელშიც აღნიშნულია, რომ კონვენციით დანერგილი ადამიანთა უფლებების დაცვის მექანიზმის შესაბამისად, სახელმწიფო ხელისუფლებას შეუძლია, გააკეთოს პირველადი შეფასება, როგორც საკუთრების უფლების შეზღუდვის ღონისძიებასთან დაკავშირებული საზოგადოებრივი პრობლემის არსებობის შესახებ, ასევე ამ პრობლემის გამოსასწორებლად გადასადგმელი ნაბიჯის თაობაზე. მოპასუხე ასევე მიუთითებს იმავე სასამართლოს გადაწყვეტილებაზე – სკოლო იტალიის წინააღმდეგ, რომელშიც სასამართლომ აღნიშნა, რომ “ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ” ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლის მეორე პუნქტი უფლებას აძლევს სახელმწიფოს, მიიღოს ისეთი კანონები, რომლებიც საჭიროა საკუთრებით სარგებლობაზე კონტროლის განსახორციელებლად საერთო ინტერესების შესაბამისად.

ამასთანავე, მოპასუხე მიიჩნევს, რომ რიგითობის წესის დადგენა აპრობირებულია მსოფლიოს ბევრ ცივილიზებულ ქვეყანაში და მაგალითად მოჰყავს საფრანგეთი, რუსეთის ფედერაცია, იტალია, ბელგია, დიდი ბრიტანეთი, გერმანია, ჰოლანდია და ამერიკის შეერთებული შტატები.

ამდენად, მოპასუხე თვლის, რომ კანონით დადგენილი რიგითობა ემსახურება სოციალური სამართლიანობის განმტკიცებას.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლების აზრით, 1996 წლის 25 ივნისის საქართველოს კანონის „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ მე-18 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები სრულ შესაბამისობაშია როგორც საქართველოს კონსტიტუციასთან, ასევე საერთაშორისო სამართლით დადგენილ ნორმებთან და, ამდენად, მოსარჩელეს უარი უნდა ეთქვას კონსტიტუციური სარჩელის დაკმაყოფილებაზე, უსაფუძვლობის გამო.

საქმეზე მოპასუხედ მოწვეულ საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენელ თინათინ სირაძეს მიაჩნია, რომ საქართველოს პრეზიდენტის 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 და 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულებები წინააღმდეგობაში არ მოდიან საქართველოს კონსტიტუციასთან, შემდეგ გარემოებათა გამო:

ზემოაღნიშნული სადავო ნორმები არ წარმოადგენენ ნორმატიული ხასიათის სამართლებრივ აქტებს, რადგან ისინი ადგენენ არა მრავალჯერადი გამოყენების ქცევის ზოგად წესებს, არამედ არიან ერთჯერადი ხასიათის და, ამდენად, მათ ინდივიდუალური სამართლებრივი აქტის ბუნება აქვთ. არც ერთი მათგანი არ აკმაყოფილებს „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მეორე მუხლის მესამე პუნქტით გათვალისწინებულ ნორმატიული აქტის დეფინიციას.

ამასთანავე, საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენელს მიაჩნია, რომ სადავო აქტების შინაარსიც შეუსაბამობაში არ მოდის საქართველოს კონსტიტუციასთან.

მოპასუხის წარმომადგენელი თვლის, რომ კონსტიტუციურ სარჩელში არ არის მითითებული ის გარემოებები და მტკიცებულებები, რაც დაადასტურებდა სარჩელის საფუძვლიანობას. მისი აზრით, მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი არგუმენტი იმის თაობაზე, რომ მისი მოთხოვნის დაკმაყოფილება, საქართველოს პრეზიდენტის 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 ბრძანებულების საფუძველზე, დამოკიდებული გახდა მხოლოდ კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ის კეთილ ნებაზე, შეიძლება ეხებოდეს საერთო სასამართლოში განსახილველ დავებს და არავითარ კავშირში არ არის კონსტიტუციის მითითებულ მუხლებთან. ამასთანავე, აღნიშნული ბრძანებულება, რომელიც წარმოადგენს აღმჭურველ ადმინისტრაციულ სამართლებრივ აქტს, უკვე შესრულებულია, რასაც მოწმობს ის ფაქტი, რომ 2003 წლის 20 მარტს საქართველოს სახელმწიფო ქონების მართვის სამინისტროსა და კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ს შორის გაფორმდა ნასყიდობის ხელშეკრულება, რომლის 2.1.2 მუხლით, მყიდველმა იკისრა წარმოდგენილი ბიზნესგეგმით გათვალისწინებული ვალდებულებების სრულად და დროულად შესრულება.

ამდენად, საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენელს მიაჩნია, რომ სადავო ბრძანებულებების მოქმედება შეწყდება მათი ძალადაკარგულად გამოცხადების დღიდან, ეს კი არანაირ სამართლებრივ შედეგებს არ გამოიწვევს, და, ვინაიდან აღნიშნული ბრძანებულებები გამოცემულია საქართველოს კანონმდებლობის მოთხოვნათა სრული დაცვით, არ არსებობს მათი ბათილად ცნობის საფუძველი. რაც შეეხება უკვე შესრულებული კანონიერი სამართლებრივი აქტების ძალადაკარგულად გამოცხადების მიზანს და სამართლებრივ შედეგებს, იგი უფრო სრულყოფილ ანალიზსა და დასაბუთებას მოითხოვს.

რაც შეეხება საქართველოს პრეზიდენტის 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულებას, მოპასუხეს მიაჩნია, რომ პირველ შემთხვევაში, საქართველოს პრეზიდენტმა გამოიყენა კანონმდებლობით მინიჭებული უფლება და სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ აქციათა პაკეტის 90% გადასცა კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ს და ამავე ბრძანებულებით მოცემული გარიგების პირობად განსაზღვრა ბიზნესგეგმით გათვალისწინებული ღონისძიებების შესრულება, რაც სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ კრედიტორების დაკმაყოფილებასაც გულისხმობდა.

საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენელი შეეხო „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის სადავო ნორმებსაც და აღნიშნა, რომ კანონმდებელს კონსტიტუციით ენიჭება უფლებამოსილება, საზოგადოებრივი ინტერესის საფუძველზე, შეზღუდოს მესაკუთრე, მაგრამ ამ შემთხვევაში თანაზომიერების პრინციპს გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება. სადავო კანონით, კრედიტორთა რიგითობის დადგენისას, კანონმდებელმა პრიორიტეტად დასახა და, შესაბამისად, აუცილებელ საზოგადოებრივ საჭიროებად მიიჩნია სახელფასო დავალიანებების, საბიუჯეტო გადასახდელების, არაუზრუნველყოფილი მოთხოვნების, სოციალური დაზღვევის, საპენსიო და სამედიცინო, უმუშევართა დაზღვევის ფონდების მოთხოვნათა დაკმაყოფილება.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენელს მიაჩნია, რომ მოსარჩელის არგუმენტაცია არ ასაბუთებს საქართველოს პრეზიდენტის გასაჩივრებული ბრძანებულებების საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე და 30-ე მუხლებთან შეუსაბამობას, ამდენად, იგი თვლის რომ მოსარჩელეს უარი უნდა ეთქვას სარჩელის დაკმაყოფილებაზე.

მოწმედ მოწვეული საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენლების – გელა კვარაცხელიას და მურთაზ ქავზიანიძის განმარტებით, ვინაიდან კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ის მიერ არ შესრულდა რეაბილიტაციის გეგმით გათვალისწინებული პირობა, რომელიც ითვალისწინებდა დავალიანების დაფარვას, ფინანსთა სამინისტრომ შეიტანა განცხადება სასამართლოში, გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნის თაობაზე, რომელიც ჯერ არ დასრულებულა და ამ შემთხვევაში კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“ წარმოდგენილია როგორც ერთ-ერთი კრედიტორი. რაც შეეხება კანონით გათვალისწინებულ რიგითობას, მოწმეებს მიაჩნიათ, რომ კრედიტორული მოთხოვნები იმდენად დიდია, რომ არ არსებობს მათი დაკმაყოფილების არანაირი საშუალება, ამდენად, კანონით გათვალისწინებული რიგითობა, რომელიც უპირატესობას ანიჭებს საგადასახადო ვალდებულებებს, არ შეიძლება მივიჩნიოთ არაკონსტიტუციურად. ფინანსთა სამინისტროს წარმომადგენლის ჩვენებით, იგი, როგორც ერთ-ერთი კრედიტორი, ცდილობს მაქსიმალურად დაიცვას თავისი ინტერესები.

სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ წარმომადგენელ ირინა ბაქრაძის განმარტებით, 2001 წლის 21 თებერვალს ერთ-ერთი კრედიტორის მიერ ქალაქ რუსთავის საქალაქო სასამართლოში შეტანილ იქნა განცხადება სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნის შესახებ, მაგრამ ამავე პერიოდში, ინვესტორის სახით, აღნიშნულ საწარმოში შევიდა კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“ და გაკოტრების საქმის წარმოების გახსნა გადავადდა სამი წლით, საწარმო კი მოექცა რეაბილიტაციის რეჟიმში, შესაბამისად, შემუშავდა ახალი ბიზნესგეგმა. თუმცა ინვესტორმა კომპანიამ ვერ შეძლო კრედიტორული დავალიანების დაფარვა, რადგან სახეზე იყო ზედავალიანება, პასივები მნიშვნელოვნად აღემატებოდა აქტივებს და 2005 წლის 6 ივლისს გაიხსნა სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ გაკოტრების საქმის წარმოება. ამასთანავე, მოწმემ აღნიშნა, რომ სააქციო საზოგადოება „აზოტს“ ჰყავდა 28 კრედიტორი, რომელთა მიმართ დავალიანება აღემატებოდა 500 მლნ. გაკოტრების მმართველმა 400 მლნ. ჩათვალა სადავოდ და მხოლოდ 100 მლნ. კრედიტორული დავალიანება აღიარა. მათ შორის, სადავოდ დარჩა შპს „ლილი და კომპანიის“ კრედიტორული დავალიანება. ვინაიდან სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ საწესდებო კაპიტალი 27 მლნ-ს შეადგენდა, ხოლო გაკოტრების მმართველის მიერ აღიარებული 100 მლნ. მაინც იყო ზედავალიანება, მოწმეს მიაჩნია, რომ კანონში ზუსტად არის დაცული ის პრინციპი, რომ პირველი რიგის კრედიტორი არის სახელმწიფო, რადგან ბიუჯეტში შესული დავალიანება ათასობით ოჯახს უკან უბრუნდება.

მოწმის ჩვენებით, ჯერ კიდევ არ არის დასრულებული სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ გაკოტრების საქმის წარმოება და იმ აღიარებული 100 მლნ-დან ჯერ არც ერთი კრედიტორი არ დაკმაყოფილებულა.

საქმეზე მოწმედ მოწვეული სააქციო საზოგადოება „ენერჯი-ინვესტის“ იურიდიული განყოფილების უფროსის მოადგილის სვეტლანა ნიბლაძის განმარტებით, აღნიშნული საზოგადოება გასული წლის 7 ოქტომბრიდან გახდა სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ აქტივების მესაკუთრე, მისი ინფორმაციით, პრეზიდენტის სადავო ბრძანებულებები აღარ მოქმედებენ, რადგან დღეის მდგომარეობით, სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ უძრავ-მოძრავი ქონების მესაკუთრე არის სააქციო საზოგადოება „ენერჯი-ინვესტი“, რომელიც, მოწმის ჩვენებით, არ აიღებს პასუხისმგებლობას ადრე წარმოშობილ ვალებზე და მხოლოდ აქტივებზე იქნება პასუხისმგებელი. ამასთანავე იგი აღნიშნავს, რომ გაკოტრების მმართველს უფლება აქვს, სადავოდ გახადოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც შეეხება შპს „ლილი და კომპანიის“ კრედიტორულ დავალიანებას.

საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ კონსტიტუციური სარჩელის მასალების, საქმის არსებითად განხილვის დროს, მოწმეთა ჩვენებების საფუძველზე, დაადგინა გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო გარემოებანი.

1. მოსარჩელე, შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორი მერაბ კიკვაძე 327-ე ნომრით რეგისტრირებული კონსტიტუციური სარჩელით მოითხოვს საქართველოს პრეზიდენტის 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 და 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულებების არაკონსტიტუციურად ცნობას, რომელთა შესაბამისად გაკოტრების საქმის წარმოების პროცესში მყოფი სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ სახელმწიფო საკუთრებაში არსებულ აქციათა პაკეტის 90%, პირდაპირი მიყიდვით, გადაეცა კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ს სიმბოლურ ფასად, ბიზნესგეგმით გათვალისწინებული პირობების შესრულებით, და დადგენილი იქნა „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ის მიერ მოსახლეობისა და ორგანიზაციების მიერ მოხმარებული გაზის ღირებულების მოთხოვნის უფლების სააქციო საზოგადოება „აზოტისათვის“ გადაცემა, რაც, მოსარჩელის აზრით, სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ კრედიტორული დავალიანების 22 მილიონით გაზრდას გამოიწვევს და უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, შეამცირებს სააქციო საზოგადოება „აზოტზე“ დაკისრებული მისი კუთვნილი თანხების ამოღების შანსს.

რუსთავის საქალაქო სასამართლოს 2001 წლის 27 ივლისის განჩინებით, დაკმაყოფილებულ იქნა სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ გენერალური დირექტორის განცხადება 2001 წლის თებერვალში აღძრული გაკოტრების წარმოების გახსნის საქმის გადავადების შესახებ და სააქციო საზოგადოება „აზოტი“ გადაყვანილ იქნა რეაბილიტაციის რეჟიმში. იმავე სასამართლომ, 2003 წლის 8 ივლისის განჩინებით, სააქციო საზოგადოება „აზოტს“ გაუხანგრძლივა რეაბილიტაციის გეგმის შესრულების ვადები. საქმის მასალებიდან ირკვევა, რომ რეაბილიტაციამ ვერ მიაღწია მიზანს – დაეძლია მოვალის ფინანსური სიძნელეები, აღედგინა საწარმოს ლიკვიდურობა და თავიდან აეცდინა ლიკვიდაცია. პირიქით, როგორც რუსთავის საქალაქო სასამართლო 2005 წლის 6 ივნისის განჩინებაში მიუთითებს, ნაცვლად რეაბილიტაციის პროცესისა, ამ რეჟიმის პერიოდში საწარმოს მიმართ წარმოიშვა ახალი ვალდებულებები და ადგილი ჰქონდა ქონების არასამართლებრივ განკარგვას, რაც საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს მხრივ სასამართლოსადმი მიმართვის საფუძველი გახდა, რომელმაც ზემოაღნიშნული განჩინებით შეწყვიტა რეაბილიტაცია და გაკოტრების საქმის წარმოება გაიხსნა. 2005 წლის 22 ივლისის ნასყიდობის ხელშეკრულებით, სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ საკუთრებაში არსებული მთელი აქტივები შეისყიდა სააქციო საზოგადოება „ენერჯი ინვესტმა“ და დღეისათვის მის მესაკუთრედ ითვლება.

საქართველოს პრეზიდენტის ორივე სადავო ბრძანებულება მიღებული იყო სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ რეაბილიტაციის განხორციელების მიზნით, რომელიც მიღწეული ვერ იქნა კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ის მიერ ვალდებულებების შეუსრულებლობის გამო, რამაც რეაბილიტაციის შეწყვეტა გამოიწვია.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან, დღეის მდგომარეობით, სააქციო საზოგადოება „აზოტის“ ქონების რეალიზაციის პროცესი დასრულებულია კომპანია „იტერა ინტერნეშენელ ენერჯი ლლს“-ის მონაწილეობის გარეშე, მოთხოვნის უფლების დათმობაც ამავე მიზეზით ვერ განხორციელდა, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმატიული აქტები საქმის განხილვის მომენტისათვის ფაქტობრივად არ მოქმედებენ, მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს შეტყობინებით, ეს აქტები ოფიციალურად ძალადაკარგულად არ გამოცხადებულა. როგორც ვხედავთ, საწარმოს რეაბილიტაციის მიზნით მიღებული სადავო აქტები არ შესრულდა და სწორედ ეს შეუსრულებლობა გახდა რეაბილიტაციის შეწყვეტის საფუძველი, რასაც საწარმოს სრული გაკოტრება მოჰყვა. ამიტომ სასამართლო ვერ გაიზიარებს საქართველოს პრეზიდენტის წარმომადგენლის განცხადებას, რომ პრეზიდენტის ბრძანებულებები შესრულებული იქნა.

საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციასთან შესაბამისობაზე, თუ საქმის განხილვის მომენტისათვის იგი არ მოქმედებს და, მაშასადამე, არანაირი სამართლებრივი შედეგები არ მოჰყვება.

„საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად, ამას სასამართლოში წარმოების შეწყვეტა მოსდევს.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 50-ე მუხლისათვის არ არის უცხო ნორმატიული აქტის იურიდიული ძალის არმქონედ მიჩნევა, თუნდაც იგი არ იყოს გამოცხადებული ძალადკარგულად, მით უმეტეს, როდესაც არ არსებობს ამ აქტებით მოწესრიგებული ურთიერთობები.

2. მოსარჩელე მოითხოვს არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები იმ მოსაზრებით, რომ გადასახადებისა და მოსაკრებლების, აგრეთვე საერთაშორისო ორგანიზაციების მოთხოვნების გაკოტრების ტაბულის მეორე ადგილზე განთავსებით, დაუსაბუთებელ პრივილეგიებს უქმნის სახელმწიფო საკუთრებას, რაც არათანაბარ მდგომარეობაში აყენებს კრედიტორებს, რომელთა უმრავლესობა კანონიერი ქონებრივი მოთხოვნების მიუღებლობის რეალური საფრთხის წინაშე დგება. ამავე მოტივებით, მოსარჩელე კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ მიიჩნევს იმავე კანონის 27¹ მუხლს, რომელიც გაკოტრების მასის რეალიზაციიდან მიღებული ამონაგების წინასწარ განაწილებას აწესრიგებს. მოსარჩელეს მიუღებლად მიაჩია კანონის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტი, რომლის თანახმად, თუ გასანაწილებელი გაკოტრების მასა არ არის საკმარისი ერთი რიგის მოთხოვნების სრულად დაკმაყოფილებისათვის, მაშინ ისინი დაკმაყოფილდებიან მათი მოცულობის პროპორციულად.

მოსარჩელე კონსტიტუციურ სარჩელს, პირველ ყოვლისა, იმით ასაბუთებს, რომ კანონის სადავო ნორმით, იზღუდება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით აღიარებული მისი საკუთრების საყოველთაო უფლება.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო არაერთხელ მიუთითებდა თავის გადაწყვეტილებებში, რომ საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური. საერთაშორისო სამართლის ნორმები, საქართველოს კონსტიტუციის აღნიშნული მუხლიც და საქართველოში მოქმედი სხვა საკანონმდებლო აქტებიც დასაშვებად მიიჩნევენ ამ უფლების შეზღუდვას.

„ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლი იცავს ყოველი ფიზიკური ან იურიდიული პირის საკუთარი ქონებით შეუფერხებლად სარგებლობის უფლებას. საკუთრების ჩამორთმევა დაიშვება მხოლოდ საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის კანონითა და საერთაშორისო სამართლის ზოგადი პრინციპებით გათვალისწინებულ პირობებში. ამასთან, აღნიშნული დებულებები არანაირად არ ხელყოფენ, სახელმწიფოს უფლებას, საკუთრების უფლებაში ჩარევის თაობაზე. იმავე ოქმის პირველი მუხლის მეორე ნაწილში გადმოცემულია სახელმწიფოს შეუდავებელი (იმპერატიული) უფლება, გამოიყენოს ისეთი კანონი, რომელსაც ის აუცილებლად მიიჩნევს საერთო ინტერესების შესაბამისად, საკუთრებით სარგებლობის კონტროლისათვის და გადასახადებისა თუ სხვა მოსაკრებელის, ანდა ჯარიმების გადახდის უზრუნველსაყოფად.

სასამართლო თვლის, რომ „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენციის მიერ საკუთრების უფლებაში სახელმწიფოს ჩარევის ერთ-ერთ საფუძვლად გადასახადებისა და სხვა მოსაკრებელის მითითება მიმართულია საზოგადოებაში სოციალური თანასწორობის დამკვიდრებისაკენ და წარმოადგენს „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველ მუხლში აღნიშნული „საერთო ინტერესების“ განხორციელების გამოხატულებას, ვინაიდან გადასახადებითა და მოსაკრებელით მიღებული თანხები სახელმწიფო ბიუჯეტის საშუალებით უბრუნდება მოსახლეობას, მათი სოციალური მოთხოვნების დაკმაყოფილების სახით, რაც მეტად მნიშვნელოვანია გარდამავალი პერიოდის სირთულეების პირობებში.

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ სპორონგისა და ლონროთის საქმეზე შვეციის წინააღმდეგ მიუთითა, რომ „ნაციონალურ ხელისუფლებას, რომელიც უშუალოდ იცნობს თავისი საზოგადოების პირობებსა და მის მოთხოვნილებებს, საერთაშორისო სასამართლოსთან შედარებით, უპირატესობა აქვს შეაფასოს რა იგულისხმება „საზოგადოების ინტერესის ქვეშ“.

სასამართლოს მიაჩნია, რომ აქედან გამომდინარე იქნა გადაწყვეტილი სახელმწიფოს მიერ გადასახადებისა და მოსაკრებლების გაკოტრების ტაბულის მეორე რიგში, ე.ი. პრივილეგირებულ კრედიტორად შეტანა საზოგადოების პრობლემების გადაწყვეტის უზრუნველსაყოფად.

საკუთრების უფლებაში სახელმწიფოს ჩარევის საერთო ინტერესების კანონიერ მიზნებთან შესაბამისობის მაგალითს წარმოადგენს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება სკოლოს საქმეზე იტალიის წინააღმდეგ. სასამართლო დაემყარა იმ ფაქტს, რომ „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენციის პირველი დამატებითი ოქმის პირველი მუხლი უფლებას აძლევს სახელმწიფოს, მიიღოს ისეთი კანონები, რომელთაც საერთო ინტერესების მიზნებისათვის თვლის საჭიროდ, რა თქმა უნდა, იმის დადგენით, დაცული იყო თუ არა სამართლებრივი თანაზომიერება საზოგადოების ინტერესების მოთხოვნებსა და პირის ძირითადი უფლებების დაცვის აუცილებელ პირობებს შორის. სასამართლო მოცემულ შემთხვევაში ვერ ხედავს თანაზომიერების პრინციპის დარღვევას.

იგივე მოსაზრებაა გატარებული გადაწყვეტილებაში ჯეიმსის საქმეზე გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ.

საერთო ინტერესებიდან გამომდინარე, სახელმწიფოს მიერ საკუთრების უფლებაში კანონზომიერი ჩარევა საკონსტიტუციო სასამართლოს არ მიაჩნია თავისუფალი მეწარმეობის განვითარების ხელის შეწყობის ვალდებულების დარღვევად და საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართება დასაბუთებულად.

3. სასამართლო კოლეგია არ იზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას გაკოტრების ტაბულაში გაკოტრების მოთხოვნების დაკმაყოფილების რიგითობის წესის არაკონსტიტუციურობაზე.

სასამართლომ გამოარკვია, რომ გაკოტრების საქმეებზე კრედიტორთა დაკმაყოფილების რიგითობა ზოგად წესს წარმოადგენს, რომელიც ევროპის თითქმის ყველა ქვეყანაშია დამკვიდრებული, რიგის შიგნით მოთხოვნათა განლაგების თანმიმდევრობის უმნიშვნელო განსხვავებით. გაკოტრების მასის კრედიტორებს შორის პროპორციულად განაწილება და მათი თანაზომიერად დაკმაყოფილება შეუსრულებადი აღმოჩნდა და აღიარებულია კრედიტორთა რანგირების წესი.

საფრანგეთის კანონმდებლობა ხელფასებს და ხელფასის განაკვეთის მოთხოვნებს, გადასახდელ გადასახადებს, მოსაკრებლებს პრივილეგირებულ კატეგორიას მიაკუთვნებს და არაუზრუნველყოფილი კრედიტორები (გაკოტრების კრედიტორები) გაკოტრების მასიდან მხოლოდ იმ შემთხვევაში დაკმაყოფილდებიან, თუ წინა რიგის მოთხოვნები სრულად იქნება დაკმაყოფილებული. მაშასადამე, სახელმწიფო ხაზინა სარგებლობს პრივილეგიით, გადასახადების ამოღებასთან დაკავშირებით.

იტალიის კანონმდებლობის თანახმად, არსებობს ზოგადი და სპეციალური პრივილეგირებული (ანუ, პირველ რიგში დასაკმაყოფილებელი) მოთხოვნები. გაკოტრების კრედიტორები ბოლო რიგში არიან განთავსებული და მათ დაკმაყოფილებამდე სახელმწიფოსათვის გადასახდელი გადასახადების ამოღება ხორციელდება.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო თვლის, რომ გაკოტრების ტაბულაში მოთხოვნების დაკმაყოფილების რიგითობის წესი თითქმის ყველა ევროპულ ქვეყანაში გამოიყენება. რიგის შიგნით ამა თუ იმ მოთხოვნისათვის სახელმწიფოს მიერ პრიორიტეტის მინიჭება გამომდინარეობს სახელმწიფოს ზემოთ განხილული უფლებიდან, დააწესოს კონტროლი ქონების სწორად განაწილებაზე მოვალის გაკოტრების შემთხვევაშიც და სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ ცნობის საფუძველი არ არსებობს.

სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას იმის თაობაზეც, რომ სადავო კანონის მიერ გაკოტრების ტაბულაში სახელმწიფოსათვის პრივილეგიური მდგომარეობის მინიჭებით ამ უკანასკნელს ეკარგება სტიმული, გადაარჩინოს საწარმო გაკოტრებისაგან, მისი დავალიანების უპირატესი ამოღების შესაძლებლობის გამო, და იოლად მიდის გაკოტრების ინიცირებისაკენ. ეს მოსაზრება დამყარებულია ვარაუდზე და ამ მიმართულებით რაიმე დასაბუთება წარმოდგენილი არ ყოფილა.

4. მოსარჩელის მოთხოვნა, მისი დავალიანების რიგგარეშე დაკმაყოფილების შესახებ, იმ მოტივით, რომ იგი დადასტურებულია საქართველოს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილებით, რაც აგრეთვე გაკოტრების მმართველს არ აძლევდა უფლებას, სადავოდ გაეხადა მისი კუთვნილი თანხები, არ ემყარება კანონს.

„გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტებით, დაშვებულია კრედიტორთა მოთხოვნების შემოწმება მაშინაც, თუ იგი ემყარება სააღსრულებო დოკუმენტს და დავის შემთხვევაში, გათვალისწინებულია სასამართლოსათვის სარჩელით მიმართვის წესი. მოსარჩელის მიერ აღნიშნული წესი დაცული არ არის. ამას გარდა, სასამართლოს გადაწყვეტილებების საფუძველზე, კრედიტორთა მოთხოვნების დაკმაყოფილების რიგითობა ადრეც არსებობდა და ახლაც გათვალისწინებულია „სააღსრულებო წარმოებათა შესახებ“ საქართველოს კანონის XIV¹ თავით.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, იხელმძღვანელა რა საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტითა და მე-2 პუნქტით, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7 და მე-8 პუნქტებით, აგრეთვე „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13, 32-ე და 33-ე მუხლებით,

საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია
ადგენს:

1. წარმოებით შეწყდეს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორის მერაბ კიკვაძის კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ 2002 წლის 31 დეკემბრის N568 და 2003 წლის 4 ოქტომბრის N503 ბრძანებულებების კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით;

2. არ დაკმაყოფილდეს შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ლილი და კომპანიის“ დამფუძნებელი პარტნიორის მერაბ კიკვაძის კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ „გაკოტრების საქმეთა წარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების და 27¹ მუხლის კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან და 30-ე მუხლის მეორე პუნქტთან მიმართებით;

3. ეს გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან;

4. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება;

5. გადაწყვეტილება გაეგზავნოს საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს მთავრობას, საქართველოს პარლამენტსა და საქართველოს უზენაეს სასამართლოს;

6. გადაწყვეტილება გამოქვეყნდეს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ 7 დღის ვადაში.

კოლეგიის წევრები:

ნიკოლოზ ჩერქეზიშვილი

ლამარა ჩორგოლაშვილი

ზაურ ჯინჯოლავა.