კოლეგიის შემადგენლობა:

ბესიკ ლოლაძე - სხდომის თავმჯდომარე;

ოთარ სიჭინავა - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ჯონი ხეცურიანი - წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა

საქმის დასახელება: საქართველოს მოქალაქე ნინო ბურჯანაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

დავის საგანი: საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 148-ე მუხლის სიტყვების - „საქალაქო (რაიონული) სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების გამოტანამდე, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა სასამართლოს გადაწყვეტილება კანონიერ ძალაში შესული“ - კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I

1. 2009 წლის 11 სექტემბერს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №481) მომართა საქართველოს მოქალაქე ნინო ბურჯანაძემ. მოპასუხედ კონსტიტუციურ სარჩელში დასახელებულია საქართველოს პარლამენტი. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს თავმჯდომარემ 2009 წლის 18 სექტემბერს №481 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის განხილვა-გადაწყვეტისათვის გადმოსცა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას.

2. სადავო ნორმა საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 148-ე მუხლის პირველი წინადადების შემადგენელი ნაწილია. ამ მუხლის სათაურია „სადავო თანხის გადახდის ვალდებულების შეჩერება“. 148-ე მუხლის პირველი წინადადების შესაბამისად, სადავო თანხისა და სანქციების გადახდის ვალდებულების შეჩერება ხდება საგადასახადო ორგანოს მიერ წარდგენილ საგადასახადო მოთხოვნასთან დაკავშირებით დავის დაწყების დღიდან საქალაქო (რაიონული) სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების გამოტანამდე, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა სასამართლოს გადაწყვეტილება კანონიერ ძალაში შესული. შეჩერების პერიოდში გრძელდება ძირითად თანხაზე საურავის დარიცხვა. 148-ე მუხლის მე-2 წინადადება აწესრიგებს იმ საკითხს, თუ რა ხდება მას შემდეგ, რაც სადავო თანხისა და სანქციების გადახდის ვალდებულება შეჩერებულად აღარ ითვლება. ამ დროს სადავო თანხისა და სანქციების გადახდევინება ხდება საქალაქო (რაიონული) სასამართლოს გადაწყვეტილებით განსაზღვრულ ფარგლებში (არდაკმაყოფილებული სარჩელის ნაწილში). გარდა ამისა, საგადასახადო ვალდებულების შესრულებისათვის შეიძლება გამოყენებულ იქნეს საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის ღონისძიებები.

3. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, მოსარჩელეს წარედგინა საგადასახადო მოთხოვნა, რომელიც ითვალისწინებდა საშემოსავლო გადასახადისა და გარკვეული სანქციების გადახდას. მოსარჩელემ საგადასახადო მოთხოვნა გაასაჩივრა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურში და მოითხოვა მისი ბათილად ცნობა. მოსარჩელის მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდა. შემოსავლების სამსახურის შესაბამისი ბრძანება გასაჩივრდა საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს დავების განხილვის საბჭოში. მოსარჩელის მოთხოვნა საბჭომაც არ დააკმაყოფილა.

4. საგადასახადო მოთხოვნა და დავების განხილვის საბჭოს გადაწყვეტილება მოსარჩელემ გაასაჩივრა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიაში. თბილისის საქალაქო სასამართლომ სარჩელი არ დააკმაყოფილა. აღნიშნული გადაწყვეტილება გასაჩივრდა თბილისის სააპელაციო სასამართლოში. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის განჩინებით, სააპელაციო საჩივარი არ დაკმაყოფილდა. სააპელაციო სასამართლოს განჩინება გასაჩივრდა საქართველოს უზენაესი სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატაში. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმწესრიგებელი სხდომის ჩატარების მომენტისათვის არ იყო ცნობილი, თუ რა შედეგით დასრულდა სასამართლო დავა საქართველოს უზენაეს სასამართლოში.

5. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ სარჩელის არდაკმაყოფილების შემდეგ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის თბილისის რეგიონალურმა ცენტრმა (საგადასახადო ინსპექციამ) მოსარჩელის ყადაღადადებული ქონების ღია აუქციონზე რეალიზაციის თაობაზე შუამდგომლობით მიმართა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას. კოლეგიამ დააკმაყოფილა აღნიშნული შუამდგომლობა. კოლეგიის ბრძანება მოსარჩელემ გაასაჩივრა თბილისის სააპელაციო სასამართლოში. სააპელაციო სასამართლომ მოსარჩელის მოთხოვნა არ დააკმაყოფილა. საბოლოოდ, აუქციონზე მოსარჩელის ყადაღადადებული ქონების რეალიზება ვერ მოხერხდა და საქართველოს საგადასახადო კოდექსით დადგენილი წესით, საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შემოსავლების სამსახურის უფროსის ბრძანებით, განხორციელდა მასზე ყადაღის მოხსნა და სახელმწიფო საკუთრებაში მიქცევა.

6. მოსარჩელის აზრით, სადავო დებულების შესაბამისად, საგადასახადო ორგანოს ეძლევა უფლება საგადასახადო დავალიანების ამოსაღებად გაყიდოს ვალდებული პირის საკუთრებაში არსებული ქონება ისე, რომ სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილება საქმეზე არ არის მიღებული და კანონიერ ძალაში შესული. ეს გარემოება იწვევს საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტისა და 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევას.

7. საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, „საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება“. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ამ კონსტიტუციური ნორმით სახელმწიფოს ევალება, დაიცვას საკუთრების უფლება ნებისმიერი უკანონო ხელყოფისაგან.

8. მოსარჩელე, მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხს 21-ე მუხლის მხოლოდ პირველ პუნქტთან მიმართებით აყენებს, ასევე, ყურადღებას ამახვილებს ამავე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებზეც. მისი აზრით, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-3 პუნქტში მითითებული სასამართლო გადაწყვეტილება, როგორც საკუთრების ჩამორთმევის საფუძველი, გულისხმობს სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას. გარდა ამისა, ქონების ჩამორთმევისას სავალდებულო პირობაა სათანადო კომპენსაცია. მოსარჩელის განცხადებით, სადავო ნორმით საკუთრების ჩამორთმევა ხდება ისე, რომ არ არსებობს საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებით გათვალისწინებული არც ერთი წინაპირობა.

9. მოსარჩელე მიუთითებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის №2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილებაზე საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები ზაურ ელაშვილი, სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. ამ გადაწყვეტილების შესაბამისად: „[21-ე მუხლი] გულისხმობს არა მხოლოდ მესაკუთრისათვის უფლების დაცვის სამართლებრივი შესაძლებლობების მინიჭებას, არამედ საკუთრების დაცვას ისეთი ხელყოფისაგან, რომელიც არ თავსდება ამავე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტით დადგენილ ფარგლებში. აქედან გამომდინარე, 21-ე მუხლის მე-2 ან მე-3 პუნქტის დამრღვევი ნორმა, რომელიც არ შეესაბამება საკუთრების უფლების შეზღუდვისადმი ან საკუთრების ჩამორთმევისადმი წაყენებულ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტს, იმავდროულად წინააღმდეგობაში მოვა ამავე მუხლის პირველ პუნქტთანაც“.

10. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, „ყველა ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“. მოსარჩელის პოზიციით, სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება გულისხმობს არა მხოლოდ სასამართლოში სარჩელის შეტანას, არამედ პროცესს სასამართლოსადმი მიმართვიდან საქმის წარმოების დასრულებამდე, მათ შორის, სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებას ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოში. ამის დასადასტურებლად მოსარჩელეს მოჰყავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკა, კერძოდ, 2004 წლის 21 დეკემბრის №2/6/264 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „უნისერვისი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. საკონსტიტუციო სასამართლომ ამ გადაწყვეტილებაში განმარტა, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებით ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოში პირი ახორციელებს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ უფლებას.

11. სასამართლოსადმი მიმართვა, როგორც დარღვეული უფლების დაცვის საშუალება, მოსარჩელის აზრით, უნდა იყოს ეფექტური. სასამართლოში მიმდინარე დავის დასრულებამდე მოსარჩელის ქონებას არ უნდა ემუქრებოდეს საფრთხე. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება იქნება ფორმალური, არაეფექტური და მოსარჩელისათვის რეალურ შედეგს ვერ მოიტანს.

12. საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 31-ე მუხლის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის, მე-10 მუხლის პირველი პუნქტის და მე-16 მუხლის საფუძველზე, მოსარჩელე მოითხოვს: 1. საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიღოს და არსებითად განიხილოს კონსტიტუციური სარჩელი; 2. შეჩერდეს სადავო აქტის მოქმედება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე, რამდენადაც წინააღმდეგ შემთხვევაში მოხდება მოსარჩელისათვის გამოუსწორებელი ზიანის მიყენება - მას აღარ დარჩება თავისი საკუთრების დაბრუნების სამართლებრივი საშუალება; 3. არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 148-ე მუხლის სიტყვები - „საქალაქო (რაიონული) სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების გამოტანამდე, მიუხედავად იმისა, არის თუ არა სასამართლოს გადაწყვეტილება კანონიერ ძალაში შესული“ - საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

13. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 27¹ მუხლის პირველი პუნქტისა და „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიამ №481 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხი განიხილა ზეპირი მოსმენის გარეშე 2009 წლის 9 დეკემბერს.

II

1. განმწესრიგებელი სხდომის მიზნებიდან გამომდინარე, რათა გაირკვეს, ხომ არ არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია მოახდინოს სადავო ნორმის განმარტება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, შეუძლებელია, მაგალითისათვის, დადგინდეს ის, თუ რამდენად არსებობს შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის ნორმას შორის, რამდენად სწორად აქვს გაგებული მოსარჩელეს სადავო ნორმის შინაარსი და ხომ არ ემყარება მოსარჩელის არგუმენტაცია სადავო ნორმის მცდარ აღქმას. ამ საკითხების გარკვევას საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკიდან გამომდინარე, დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.

2. 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინებაში საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული არგუმენტაცია შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (II-9). როდესაც მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი დასაბუთება და სადავო ნორმის რეალური შინაარსი ერთმანეთისაგან განსხვავდება, ანუ როდესაც მოსარჩელის პოზიცია სადავო ნორმაზე მცდარ წარმოდგენას, არასწორ გაგებას ეფუძნება, იქმნება პრობლემა კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულობასთან დაკავშირებით (განჩინება №2/4/420, II-7; განჩინება №2/9/450, II-10; განჩინება №2/1/456, II-6,7).

3. კონსტიტუციური სარჩელიდან გამომდინარე, მოსარჩელე თვლის, რომ სადავო ნორმა იძლევა სამართლებრივ საფუძველს, საგადასახადო მოთხოვნასთან დაკავშირებით სასამართლოში მიმდინარე დავის დასრულებამდე მოხდეს საგადასახადო ვალდებულების შესრულების ღონისძიებების - ქონებაზე ყადაღის დადების და ყადაღადადებული ქონების რეალიზაციის გამოყენება.

4. განჩინების აღწერილობით ნაწილში უკვე გამახვილდა ყურადღება საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 148-ე მუხლის შინაარსზე. 148-ე მუხლის პირველი წინადადება, გასაჩივრებული ნორმის ჩათვლით, სადავო თანხისა და სანქციების გადახდის ვალდებულების შეჩერების მონაკვეთს ადგენს. ამავე მუხლის მე-2 წინადადებით განსაზღვრულია, რომ სადავო თანხისა და სანქციების გადახის „განახლებული ვალდებულების“ შესრულებისათვის შეიძლება გამოყენებულ იქნეს საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის ღონისძიებები. თავისი არსით, 148-ე მუხლის მე-2 წინადადება არის მითითებითი ნორმა. ის ვერ ჩაანაცვლებს იმ სპეციალურ ნორმებს, რომლებიც შეეხება საგადასახადო ვალდებულების შესრულების უზრუნველყოფის კონკრეტულ ღონისძიებებს.

5. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 87-ე მუხლის პირველი ნაწილიდან გამომდინარე, ქონებაზე ყადაღის დადების გამოყენება საგადასახადო ორგანოს შეუძლია „აღიარებული საგადასახადო დავალიანების არსებობის შემთხვევაში“. ქონებაზე ყადაღის დადების გარეშე, რა თქმა უნდა, შეუძლებელია სხვა უზრუნველყოფის ღონისძიების, ყადაღადადებული ქონების რეალიზაციის, გამოყენება. ამდენად, ქონებაზე ყადაღის დადებისა და ყადაღადადებული ქონების რეალიზაციის აუცილებელი წინაპირობაა „აღიარებული საგადასახადო დავალიანების“ არსებობა.

6. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-12 მუხლის 25-ე ნაწილის თანახმად, „აღიარებული საგადასახადო დავალიანება“ განიმარტება, როგორც „სხვაობა გადასახადის გადამხდელის/საგადასახადო აგენტის აღიარებულ ჯამურ საგადასახადო ვალდებულებასა და მის მიერ ცალკეული გადასახადების ან/და სანქციების მიხედვით აღიარებული ზედმეტად გადახდილი თანხების ჯამს შორის“. ე.ი. იმისათვის, რომ მივიღოთ „აღიარებული საგადასახადო დავალიანების“ ოდენობა, რომლის ფარგლებშიც უნდა განხორციელდეს ქონებაზე ყადაღის დადება, უნდა იყოს ცნობილი, თუ რამდენია „აღიარებული ჯამური საგადასახადო ვალდებულება“ და ზედმეტად გადახდილი თანხების ჯამური ოდენობა. ამის გარეშე, ლოგიკურად შეუძლებელია როგორც ქონებაზე ყადაღის დადების, ასევე, ყადაღადადებული ქონების რეალიზაციის განხორციელება.

7. თავის მხრივ, „აღიარებული საგადასახადო ვალდებულება“, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-12 მუხლის 23-ე ნაწილის შესაბამისად, წარმოადგენს გადასახადს ან/და სანქციას, რომელიც სხვა გარემოებებთან ერთად, შეიძლება წარმოიშვას, ასევე, სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე, თუ გადასახადის გადამხდელი არ ეთანხმება საგადასახადო მოთხოვნას. 23-ე ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საქმე შეეხება სასამართლოს მხოლოდ კანონიერ ძალაში შესულ გადაწყვეტილებას.

8. ზემოთმოყვანილი მსჯელობიდან გამომდინარე, კოლეგია მიდის დასკვნამდე, რომ მოსარჩელის არგუმენტაცია ემყარება სადავო ნორმის შინაარსის აშკარად არასწორ გაგებას. სადავო ნორმის ახსნა-განმარტება განსხვავებულ შედეგებს იძლევა. კოლეგიის ამ პოზიციას არ ცვლის ისიც, რომ მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი მასალიდან ჩანს კონკრეტულ საქმეზე სადავო ნორმის განსხვავებული ინტერპრეტაცია საგადასახადო ორგანოებისა და საერთო სასამართლოების მხრიდან.

9. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, ნორმატიული აქტის შემოწმებისას საკონსტიტუციო სასამართლო მხედველობაში იღებს არა მხოლოდ ნორმის სიტყვასიტყვით მნიშვნელობას, არამედ მასში გამოხატულ ნამდვილ აზრსა და მისი გამოყენების პრაქტიკას. კანონის ეს ნორმა აკისრებს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვალდებულებას, მოახდინოს ნორმის განმარტება არა მხოლოდ გრამატიკული, არამედ ახსნა-განმარტების სხვა შესაძლო ხერხების გამოყენებითაც. რაც შეეხება ნორმის გამოყენების პრაქტიკას, მისი კვლევა რელევანტურია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმა იძლევა სხვადასხვა ინტერპრეტაციის საშუალებას და მნიშვნელოვანია გაირკვეს, რამდენად შეესაბამება ის სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპიდან გამომდინარე მოთხოვნებს. 2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2-389 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“ საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა: „გადამოწმებას ექვემდებარება ის, ხომ არ გამოიწვია ნორმის შინაარსსა და პრაქტიკაში მის გამოყენებას შორის განსხვავება ნორმის შეუსაბამობამ სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებთან. თუ კეთილსინდისიერი განმარტების პირობებში შეუძლებელი იქნება ნორმის თვითნებური და ადამიანის უფლებებისათვის საზიანო გამოყენება, მაშინ ნორმა სავსებით დააკმაყოფილებს სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს (II-6)“.

10. როდესაც ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიცია ცალსახაა, მაშინ ნორმის გამოყენების ცალკეულ შემთხვევაზე მსჯელობა აშკარად გასცდება საკონსტიტუციო სასამართლოს კომპეტენციის ფარგლებს. ამ თვალსაზრისით, საგულისხმოა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 31 მაისის №1/1/357 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – თამაზ კილანავა, ნუგზარ კანდელაკი, მანანა ნასარიძე, მადონა ღიბრაძე და ლალი არჩვაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ ჩამოყალიბებული პოზიცია, რომელსაც კოლეგია სავსებით იზიარებს: „ერთმანეთისაგან უნდა განვასხვავოთ სადავო ნორმაში მოცემული სამართლებრივი (ნორმატიული) სინამდვილე და მისი გამოყენების შედეგად დამდგარი ფაქტობრივი სინამდვილე. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია კონსტიტუციასთან მიმართებით შეაფასოს მხოლოდ სადავო ნორმაში გათვალისწინებული დანაწესის კონსტიტუციურობა... მაგრამ თუკი ნორმის რეალურ-პრაქტიკული განხორციელება არ შეესაბამება მის შინაარსს, მაშინ მოსარჩელეთა უფლებების შელახვის წყარო აქ (ნორმის შინაარსში) კი არ არის საძებნელი, არამედ მის პრაქტიკულ განხორციელებაში. საკონსტიტუციო სასამართლო კი ვერ იმსჯელებს სადავო ნორმის გამოყენების კონსტიტუციურობაზე.“ უნდა აღინიშნოს, რომ მსგავსი მიდგომა მყარად არის ჩამოყალიბებული და დამკვიდრებული საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში (განჩინება №2/16/404, II-3; განჩინება №2/8/448, II-12; გადაწყვეტილება №1/1/428,447,459, II-20; განჩინება №1/2/440, II-3).

11. 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინებაში საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „თუ მოსარჩელე კონსტიტუციურ სარჩელში მოითხოვს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას კონსტიტუციის რომელიმე ნორმის მიმართ, ხოლო მისი არგუმენტაცია შეეხება კონსტიტუციის სხვა ნორმას ან ასეთი არგუმენტაცია საერთოდ არ არსებობს, კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია“ (II-8). №412 კონსტიტუციური სარჩელის შემთხვევაში მოსარჩელეები თვლიდნენ, რომ ხდებოდა საკუთრების უფლების შეზღუდვა, ხოლო მათი სასარჩელო მოთხოვნა შეეხებოდა სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით. საკონსტიტუციო სასამართლომ სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში დაუსაბუთებლად მიიჩნია, რადგანაც „აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების უფლების შეზღუდვის ინსტიტუტი და შესაბამისი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი რეგულირება მოცემულია საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტში, რომელიც მოსარჩელეებს სასარჩელო მოთხოვნაში მითითებული არ აქვთ“(II-8).

12. ზემოთმოყვანილი მაგალითის მსგავსია №481 კონსტიტუციური სარჩელის ის ნაწილი, რომელიც შეეხება სადავო ნორმის შესაბამისობას საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ პუნქტთან. მოსარჩელე ზოგადად მიუთითებს, რომ არ არის დაცული საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებით გათვალისწინებული პირობები. აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუციურ სარჩელში არ არის დაკონკრეტებული, თუ რაში გამოიხატება 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის დარღვევა.

13. მართალია, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, „21-ე მუხლის მე-2 ან მე-3 პუნქტის დამრღვევი ნორმა, რომელიც არ შეესაბამება საკუთრების უფლების შეზღუდვისადმი ან საკუთრების ჩამორთმევისადმი წაყენებულ კონსტიტუციურ-სამართლებრივ სტანდარტს, იმავდროულად წინააღმდეგობაში მოვა ამავე მუხლის პირველ პუნქტთანაც“ (გადაწყვეტილება №2/1-370,382,390,402,405, II-6), მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო ადგენს 21-ე მუხლის მე-2 ან მე-3 პუნქტისა და შესაბამისად, პირველი პუნქტის დარღვევას, თუ სასარჩელო მოთხოვნა არ შეეხება ამ პუნქტებს. იმისათვის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაფასოს, რამდენად შეესაბამება საკუთრების უფლების შეზღუდვა ან საკუთრების ჩამორთმევა კონსტიტუციის მოთხოვნებს, მას უნდა ჰქონდეს ამ მოთხოვნების მიმართ, რომლებიც განმტკიცებულია საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებში, სადავო ნორმის გადამოწმების საშუალება. ამგვარი შესაძლებლობა, სასარჩელო მოთხოვნიდან გამომდინარე, №481 კონსტიტუციური სარჩელის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს არ აქვს.

14. საკუთრების უფლების შეზღუდვა და საკუთრების ჩამორთმევა ერთმანეთისაგან განსხვავდება როგორც ფორმალური, ასევე, შინაარსობრივი თვალსაზრისით. მოსარჩელე იყენებს ტერმინს „საკუთრების ფაქტობრივი ჩამორთმევა“ და იმავდროულად მიუთითებს 21-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტებზე. გამოდის, რომ მოსარჩელე სადავო ნორმით გათვალისწინებულ ურთიერთობას განიხილავს როგორც „საკუთრების უფლების შეზღუდვად“, ასევე, „საკუთრების ჩამორთმევად“. აქედან გამომდინარე, კონსტიტუციურ სარჩელში მოტანილი არგუმენტაციის ამ ნაწილს აშკარად წინააღმდეგობრივი ხასიათი აქვს. ამგვარ შემთხვევებში საკონსტიტუციო სასამართლო თვლის, რომ სახეზეა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტისა და „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის მოთხოვნების დარღვევა (განჩინება№2/8/448, II-6, განჩინება №2/6/475, II-4).

15. იქედან გამომდინარე, რომ არ ხდება №481 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღება, კოლეგია საჭიროდ არ თვლის იმსჯელოს საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე.

III

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 43-ე მუხლის მე-5 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტისა და მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ადგენს:

1. კონსტიტუციური სარჩელი №481 (საქართველოს მოქალაქე ნინო ბურჯანაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) არ იქნას მიღებული არსებითად განსახილველად.

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს.

კოლეგიის წევრები

ბესიკ ლოლაძე

ოთარ სიჭინავა

ჯონი ხეცურიანი