თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი „საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 მუხლის ,,ა“ ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹-ე მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტი;

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ;

მიხეილ ხაინდრავას მიმართ მიმდინარეობს სისხლის სამართლის საქმე N007290119011. მიხეილ ხაინდრავას ბრალად ედება სსკ-ის 19, 109-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული დანაშაულის ჩადენა.

27.06.2019 წლის თბილისის საქალაქო სასამართლოს განჩინებით N10340 დაკმაყოფილდა თბილისის ვაკე-საბურთალოს რაიონული პროკურატურის შუამდგომლობა მიხეილ ხაინდრავას დაკავების შესახებ. მოცემულ განჩინებაში სასამართლომ მიუთითა, რომ საქართველოს შს სამინისტროს ქ. თბილისის პოლიციის დეპარტამენტის ვაკე-საბურთალოს სამმართველოს მე-2 განყოფილების თანამშრომლებს ნება დაერთოთ, დააკავონ მიხეილ ხაინდრავა (დაბადებული 04.05.1978 წელს, პ/ნ 01027020219). მოცემული განჩინების მოქმედების ვადად განისაზღვრა 20 დღე.

27.06.2019 წლის განჩინებაში N10340 სასამართლომ მიუთითა, რომ განჩინება არ საჩივრდება. აღნიშნული გარემოება თავის მხრივ მომდინარეობს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 171-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ბოლო წინადადებიდან, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, რომლისთვისაც კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა, ამასთანავე, პირი მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს, ან თუ განიხილება „სისხლის სამართლის სფეროში საერთაშორისო თანამშრომლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად უცხო სახელმწიფოსგან თანხმობის გამოთხოვის საკითხი, გამოძიების ადგილის მიხედვით სასამართლოს პროკურორის შუამდგომლობით, ზეპირი მოსმენის გარეშე გამოაქვს განჩინება პირის დაკავების თაობაზე. ეს განჩინება არ გასაჩივრდება.

საქმეში არსებული მტკიცებულებებით ვერ დასტურდებოდა მიხეილ ხაინდრავას მიმართ დაკავების განჩინების გაცემის კანონიერება, თუმცა სასამართლომ სრულიად უკანონოდ, დასაბუთებული ვარაუდის არარსებობის პირობებში მიიღო ზემოაღნიშნული განჩინება. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 171-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ბოლო წინადადებამ - „ეს განჩინება არ გასაჩივრდება“ მიხეილ ხაინდრავას წაართვა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული უფლება სამართლიან სასამართლოზე. პროკურორის შუამდგომლობაში არ იყო მითითებული მტკიცებულებებზე, რომლებიც დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტს შეუქმნიდა მოსამართლეს, თუმცა, სამწუხაროდ, მაგრამ არა გასაკვირად, სასამართლომ პროკურატურის შუამდგომლობა უაპელაციოდ დააკმაყოფილა. დღევანდელი საკანონმდებლო დანაწესიდან გამომდინარე კი მიხეილ ხაინდრავამ დაკარგა შესაძლებლობა, რომ ზემდგომ ინსტანციაში ედავა მის მიმართ გაცემული უკანონო განჩინების გაუქმების თაობაზე. გარდა იმისა, რომ მოცემული განჩინება არ საჩივრდებდა, პირველი წარდგენის სხდომაზე, სასამართლოს აღარ უმსჯელია და კანონისმიერადაც მოკლებული იყო შესაძლებლობას, რომ ემსჯელა დაკავების საფუძვლების კანონიერების შესახებ. სასამართლომ ამ დროს შეაფასა მხოლოდ განჩინების აღსრულებისას ჰქონდა თუ არა ადგილი ბრალდებულის მიმართ მისი უფლებების დარღვევას. შესაბამისად, მივედით იმ მოცემულობამდე, რომ სასამართლოს მიერ გაცემული დაკავების განჩინებით სასამართლომ დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით უაპელაციოდ დაადგინა, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, რომლისთვისაც კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა, ამასთანავე, პირი მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს.

პირველი წარდგენის სხდომაზე, როდესაც სასამართლომ, ასევე, იმსჯელა აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საკითხზე, რა დროსაც იხელმძღვანელა სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, რომლის მიხედვითაც აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საფუძველია დასაბუთებული ვარაუდი, რომ ბრალდებული მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს. გამომდინარე იმ მოცემულობიდან, რომ დაკავების განჩინებით სასამართლომ ერთხელ უკვე დადგენილად მიიჩნია დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით, რომ არსებობდა ბრალდებულის მიმალვის, სასამართლოში არ გამოცხადების, საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციის განადგურებისა და ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხე, სასამართლომ აღკვეთი ღონისძიების გამოყენების საფუძვლად მიუთითა სასამართლოს მიერ დაკავების განჩინებით დადგენილ გარემოებებზე. სასამართლოები პროცესის მიმდინარეობისას ცალსახად და არაორაზროვნად განმარტავენ, რომ თუ ისინი არ დაეთანხმებიან სასამართლოს მიერ დაკავების განჩინებაში დადგენილ გარემოებებს, მაშინ ეს იქნება სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინების რევიზია, რისი უფლებაც მათ არ გააჩნიათ. გარდა იმისა, რომ დაკავების განჩინებაში დადგენილი ფაქტობრივი და ფორმალური საფუძვლებით შეზღუდულია პირველი წარდგენის სხდომის მოსამართლე, თავის მხრივ, წინასასამართლო სხდომაზე სასამართლო უკვე შეზღუდულია პირველი წარდგენის სხდომაზე სასმართლოს მიერ მიღებული განჩინებით და იგი სამართლებრივად მოკლებულია შესაძლებლობას, რევიზია განახორციელოს მოცემული განჩინების. ეს ყოველივე მოხდა სწორედ მიხეილ ხაინდრავას მიმართ წარმოებულ სისხლის სამართლის საქმეზე.

2019 წლის 29 ივნისს მიხეილ ხაინდრავა 27.06.2019 წლის განჩინების N 10340 საფუძველზე იქნა დაკავებული, 01 ივლისს აღკვეთის ღონისძიების სახით შეეფარდა პატიმრობა და იგი დღემდე იმყოფება პატიმრობაში.

მიხეილ ხაინდრავასთვის სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევა სათავეს იღებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 171-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ბოლო წინადადებიდან, რომლის მიხედვითაც სასამართლოს მიერ გაცემული განჩინება პირის დაკავების შესახებ არ ექვემდებარება გასაჩივრებას.

საქმეში არსებული გარემობები და სამართლებრივი შეფასებები უტყუარად ადასტურებს იმ მოცემულობას, რომ მიხეილ ხაინდრავა არის სათანადო სუბიექტი/მოსარჩელე.

გ)სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის საქართველოს კონსტიტუციის მე-31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის პირველი წინადადებით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სახეზე არ გვაქვს კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი, შესაბამისად, არ დგას საკითხი ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის შესახებ, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ არ არსებობს როგორც „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლით გათვალისწინებული, ისე სასამართლოს სამართალწარმოების პრაქტიკით დადგენილი სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების სამართლებრივი საფუძვლები.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 171-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ბოლო წინადადების - „ეს განჩინება არ გასაჩივრდება“ - საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით:

სადავოდ გამხდარი მოცემული წინადადება გამორიცხას პირის დაკავების შესახებ გაჩინების გასაჩივრების შესაძლებლობას. აღნიშნული განჩინების გასაჩივრების შეუძლებობა წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველ წინადადებასთან.

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავის უფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქმის სამართლიანი და დროული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია“. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება განამტკიცებს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, სამართლიანი სასამართლოს უფლება ინსტრუმენტული ხასიათისაა, მისი მიზანია ადამიანის უფლებების და კანონიერი ინტერესების სასამართლოს გზით ეფექტური დაცვის შესაძლებლობის უზრუნველყოფა.

„სამართლიანი სასამართლოს უფლება, პირველ რიგში, ნიშნავს სახელმწიფო ხელისუფლების ყველა იმ გადაწყვეტილების (ქმედების) სასამართლოში გასაჩივრებისა და სამართლებრივი შეფასების შესაძლებლობას, რომელიც ადამიანის უფლებებს არღვევს.”[1]

ცხადია, რომ კონკრეტული უფლებით სრულად სარგებლობის უზრუნველსაყოფად მნიშვნელოვანია ამ უფლების სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობის არსებობა, სხვაგვარად უფლება, როგორც ასეთი, დგება კითხვის ნიშნის ქვეშ. აქედან გამომდინარე, უფლება–თავისუფლებათა დასაცავად სასამართლოს ხელმისაწვდომობის არარსებობა ან სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების არათანაზომიერი შეზღუდვა არღვევს არა მარტო სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, არამედ საფრთხეს უქმნის ასევე იმ უფლებას, რომლის დაცვასაც უნდა ემსახურებოდეს სასამართლოსადმი მიმართვა. ამასთანავე, სამართლიანი სასამართლოს უფლება განამტკიცებს არა მხოლოდ სასამართლოსადმი ფორმალურ ხელმისაწვდომობას, არამედ ასევე მოითხოვს, რომ კონკრეტული საქმის განმხილველ სასამართლოს უნდა ჰქონდეს უფლების დარღვევაზე რეაგირების ეფექტური საშუალება. წინააღმდეგ შემთხვევაში, ხელმისაწვდომობა სამართლიან სასამართლოზე, როგორც უფლება, იქცევა ფიქციად და მიიღებს მხოლოდ თეორიულ სახეს. საბოლოო ჯამში, რადგან სამართლებრივი სახელმწიფოს არსებობა, უპირველეს ყოვლისა, ადამიანის უფლება–თავისუფლებათა სრულ რეალიზაციასა და ადეკვატურ დაცვას ემსახურება, სამართლიანი სასამართლოს უფლება გულისხმობს ყველა იმ სიკეთის სასამართლოს გზით დაცვის შესაძლებლობას, რომელიც თავისი არსით წარმოადგენს უფლებას. ... „ვინაიდან სამართლებრივი სახელმწიფოს პირველადი ფუნქციაა ადამიანის უფლება-თავისუფლებების სრული რეალიზაცია და ადეკვატური დაცვა, სამართლიანი სასამართლოს უფლება, როგორც სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის განხორციელების ერთგვარი საზომი, გულისხმობს ყველა იმ სიკეთის სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობას, რომელიც თავისი არსით უფლებას წარმოადგენს.“[2]

„სამართლიანი სასამართლოს უფლება არაერთი უფლებრივი კომპონენტისგან შედგება, რომელთა ერთობლიობამაც უნდა უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ადამიანების რეალური შესაძლებლობა, სრულყოფილად და ადეკვატურად დაიცვან, აღიდგინონ საკუთარი უფლებები, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოს მიერ ადამიანის უფლება-თავისუფლებებში ჩარევისას, დაიცვას ადამიანი სახელმწიფოს თვითნებობისაგან. შესაბამისად, სამართლიანი სასამართლოს უფლების თითოეული უფლებრივი კომპონენტის, როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური შინაარსით საკმარისი პროცედურული უზრუნველყოფა სახელმწიფოს კონსტიტუციური ვალდებულებაა. სამართლიანი სასამართლოს უფლების კანონმდებლობით გათვალისწინებული გარანტიები უნდა უჩენდნენ ადამიანებს იმის განცდას, რომ ისინი შეძლებენ საკუთარი უფლებების/კანონიერი ინტერესების სასამართლოში დაცვას, ამასთან, უნდა იწვევდნენ სასამართლოს სამართლიანობის აღქმადობას საზოგადების მხრიდან. გამჭვირვალე, სრულყოფილი, ადეკვატური და საკმარისი პროცედურები უზრუნველყოფს სასამართლოს გადაწყვეტილებათა ლეგიტიმურობას, მათ საზოგადოებრივ აღიარებას, რაც ძალზე მნიშვნელოვანია სასამართლოსადმი და, საბოლოო ჯამში, მთლიანად ხელისუფლებისადმი საზოგადოების ნდობის ამაღლებისა და განმტკიცებისათვის.“[3]

სასამართლოს აღნიშნული განმარტებები ცალსახად უთითებს იმ გარემოებაზე, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სასამართლო დაცვის ძირითადი უფლება ფორმალურად სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას ნიშნავს, ხოლო შინაარსობრივად – ადამიანის უფლებების სრულყოფილ სამართლებრივ დაცვას უზრუნველყოფს. სრულყოფილი დაცვა კი, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს კანონმდებლის ვალდებულებას, შექმნას ისეთი ნორმატიული წესრიგი, რომელიც უზრუნველყოფს პირის უფლებას დროულ, სამართლიან და ეფექტიან სასამართლოზე, რათა პირმა სრულყოფილად შეძლოს მისი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა სასამართლოსადმი მიმართვის გზით. საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების სრულყოფილი რეალიზაციის მნიშვნელობა სამართლებრივი და დემოკრატიული სახელმწიფოსთვის.“[4]

კანონმდებელს გააჩნია ფართო მიხედულება, საპროცესო წესრიგს დაუქვემდებაროს სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზაცია, თუმცა ამ პროცესში უფლებაშემზღუდველი ღონისძიებები აუცილებლობის პროპორციულად უნდა იქნეს გამოყენებული. კანონმდებელი ვალდებულია, საჭიროებებზე მორგებული, მოქნილი მექანიზმების შემოღებით უზრუნველყოს, ერთი მხრივ, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა და მეორე მხრივ, მომეტებულად არ შეზღუდოს უფლება.“[5]

საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ წლების მანძილზე გაკეთებული განმარტებები ცალსახად ასახავს გასაჩივრების უფლების მნიშვნელობას სამართლიანი სასამართლოს არსებობისთვის.

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 171-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის მიხედვით, თუ არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, რომლისთვისაც კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა, ამასთანავე, პირი მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს, ან თუ განიხილება „სისხლის სამართლის სფეროში საერთაშორისო თანამშრომლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის მე-4 პუნქტის შესაბამისად უცხო სახელმწიფოსგან თანხმობის გამოთხოვის საკითხი, გამოძიების ადგილის მიხედვით სასამართლოს პროკურორის შუამდგომლობით, ზეპირი მოსმენის გარეშე გამოაქვს განჩინება პირის დაკავების თაობაზე. ეს განჩინება არ გასაჩივრდება.

ჩვენ მიერ სადავოდ გახდილი წინადადება პირებს ართმევს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებულ უფლებას სამართლიან სასამართლოზე.

სსსკ-ის მე-3 მუხლის მე-11 ნაწილის მიხედვით დასაბუთებული ვარაუდი არის ფაქტების ან ინფორმაციის ერთობლიობა, რომელიც მოცემული სისხლის სამართლის საქმის გარემოებათა ერთობლიობით დააკმაყოფილებდა ობიექტურ პირს, რათა დაესკვნა პირის მიერ დანაშაულის შესაძლო ჩადენა, ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებული საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებისთვის ან/და აღკვეთის ღონისძიების გამოყენებისთვის გათვალისწინებული მტკიცებულებითი სტანდარტი. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, როდესაც პროკურორი შუამდგომლობს სასამართლოს წინაშე პირის დაკავების შესახებ განჩინების გაცემის შესახებ, ამ დროს სასამართლო ხელმძღვანელობს სწორედ დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით. ამ დროს არაა გამორიცხული და პრაქტიკაშიც საკმაოდ ხშირად გვხვდება ისეთი შემთხვევები, როდესაც რეალურად დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტი სახეზე არაა, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, თუმცა სასამართლოები პროკურორის შუამდგომლობებს მაინც აკმაყოფილებენ.

დღეს არსებული საკანონმდებლო მოცემულობით, სასამართლოს მხრიდან უკანონო გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევაში პირს არ გააჩნია სამართლებრივი მექანიზმი, რომ დაიცვას უფლება სამართლიან სასამართლოზე. გარდა იმისა, რომ მოცემული განჩინება პირის დაკავების შესახებ არ საჩივრდება, პირველი წარდგენის სხდომაზე, სასამართლოს არ მსჯელობს დაკავების საფუძვლების კანონიერების შესახებ. სასამართლო ამ დროს აფასებს მხოლოდ განჩინების აღსრულებისას ჰქონდა თუ არა ადგილი ბრალდებულის მიმართ მისი უფლებების დარღვევას. შესაბამისად, მივდივართ იმ მოცემულობამდე, რომ სასამართლოს მიერ გაცემული დაკავების განჩინებით სასამართლო დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით უაპელაციოდ ადგენს, რომ პირმა ჩაიდინა დანაშაული, რომლისთვისაც კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა, ამასთანავე, პირი მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს, რის საფუძველზეც გასცემს განჩინების პირის დაკავების შესახებ.

პირველი წარდგენის სხდომაზე, (სისხლის სამართლის საპროცსო კოდექსი XX თავი) როდესაც სასამართლო, ასევე, მსჯელობს აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საკითხზე, იგი ხელმძღვანელობს სსსკ-ის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, რომლის მიხედვითაც აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საფუძველია დასაბუთებული ვარაუდი, რომ ბრალდებული მიიმალება ან არ გამოცხადდება სასამართლოში, გაანადგურებს საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას ან ჩაიდენს ახალ დანაშაულს. გამომდინარე იმ მოცემულობიდან, რომ დაკავების განჩინებით სასამართლომ ერთხელ უკვე დადგენილად მიიჩნია დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით, რომ არსებობდა ბრალდებულის მიმალვის, სასამართლოში არ გამოცხადების, საქმისათვის მნიშვნელოვან ინფორმაციის განადგურების ან/და ახალი დანაშაულის ჩადენის საფრთხე, სასამართლოები აღკვეთის ღონისძიების გამოყენების საფუძვლად უთითებენ სასამართლოს მიერ დაკავების განჩინებით დადგენილ გარემოებებზე. სასამართლოები პროცესის მიმდინარეობისას ცალსახად და არაორაზროვნად განმარტავენ, რომ თუ ისინი არ დაეთანხმებიან სასამართლოს მიერ დაკავების განჩინებაში დადგენილ გარემოებებს, მაშინ ეს იქნება სასამართლოს მიერ მიღებული განჩინების რევიზია, რისი უფლებაც მათ არ გააჩნიათ. გარდა იმისა, რომ დაკავების განჩინებაში დადგენილი ფაქტობრივი და ფორმალური საფუძვლებით შეზღუდულია პირველი წარდგენის სხდომის მოსამართლე, თავის მხრივ, წინასასამართლო სხდომაზე სასამართლო უკვე შეზღუდულია პირველი წარდგენის სხდომაზე სასმართლოს მიერ მიღებული განჩინებით და იგი სამართლებრივად მოკლებულია შესაძლებლობას, რევიზია განახორციელოს მოცემული განჩინების.

ფაქტია, რომ დაკავების შესახებ განჩინების გასაჩივრების შეუძლებლობის პირობებში პირს ერთმევა შესაძლებლობა იდავოს სასამართლოს მიერ მის მიმართ დადგენილი ფორმალური და ფაქტობრივი გარემოებების კანონიერების შესახებ. როგორც უკვე აღვნიშნეთ, პირველი წარდგენის სხდომაზე სასამართლო აფასებს მხოლოდ განჩინების აღსრულებისას არსებულ მოცემულობას, ანუ განჩინების აღსრულებისას ხომ არ ჰქონდა ადგილი ბრალდებულის მიმართ მისი უფლებების დარღვევას. რეალურად, პირველი წარდგენის სხდომაზე სასამართლოს სხვა მოცემულობა არც გააჩნია. თუ პირველი წარდგენის სხდომის მოსამართლეს ექნება კანონისმიერი საფუძვლები, რომ იგი არ დაეთანხმოს მოსამართლის მიერ მიღებულ დაკავების შესახებ განჩინებას, მაშინ გამოვა, რომ რეალურად პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ მოხდება პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერვე მიღებული განჩინების კანონიერების შეფასება.

სასამართლო, როდესაც გასცემს განჩინებას პირის დაკავების შესახებ, ამით იგი დასაბუთებული ვარაუდის სტანდარტით დადასტურებულად მიიჩნევს იმ ფაქტობრივ და ფორმალურ საფუძვლებს, რაზეც სასამართლოს განჩინებაში აქვს ნამსჯელი. პირველი წარდგენის სხდომაზე სასამართლოს უფლებამოსილია იმსჯელოს მხოლოდ განჩინების აღსრულების კანონიერების საკითხზე, ხოლო წინასასამართლო სხდომაზე სასამართლოსთვის დადგენილად მიიჩნევა პირველი წარდგენის სხდომაზე სასამართლოს მიერ დადგენილი ფორმალური და ფაქტობრივი საფუძვლები. ეს ყოველივე, რა თქმა უნდა, არ გულისხმობს იმას, რომ პირველი წარდგენის მოსამართლე უფლებამოსილი არაა პირი გაათავისუფლოს დაკავებიდან, ან წინასასამართლოს სხდომის მოსამართლე არაა უფლებამოსილი, პირის მიმართ გამოყენებული პატიმრობა შეცვალოს უფრო მსუბუქი სახის აღკვეთის ღონისძიებით, თუმცა ამ შემთხვევაში სასამართლოები განჩინებებს მიიღებენ იმ საფუძვლით, რომ დაკავების აუცილებლობა სახეზე აღარაა ან შეიცვალა ფაქტობრივი და ფორმალური გარემოებები და პატიმრობის აუცილებლობა სამართლებრივი აუცილებლობა აღარ არსებობს და არა იმ საფუძვლით, რომ ისინი არ იზიარებენ სასამართლოს მიერ პირის დაკავების შესახებ განჩინებაში დადგენილ ფაქტობრივ და ფორმალურ საფუძვლებს.

ეს ყოველივე ნათლად მიუთითებს, რომ სსსკ-ის 171-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ბოლო წინადადება არღვევს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის პირველი წინადადებით დადგენილ უფლებას სამართლიან სასამართლოზე.

სავარუდოდ, მოპასუხე მხარის მითითება საჯარო ლეგიტიმურ მიზანთან მიმართებით იქნება კვლავაც სასამართლოს გადატვირთულობისგან დაცვა და პირველი წარდგენის სხდომაზე დაკავების კანონიერების შეფასების შესაძლებლობა, თუმცა ორივე საფუძველი დაუსაბუთებელი და სამართლებრივ რეალობას აცდენილია.

მიგვაჩნია, რომ სადავოდ გამხდარი ნორმა ვერ პასუხობს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებულ მოთხოვნებს. ამასთანავე, მიგვაჩნია, რომ სადავოდ გამხდარ ნორმას არ გააჩნია ლეგიტიმური საჯარო მიზანი და აღნიშნული სახეზე რომც იყოს, სადავო ნორმა მაინც ვერ პასუხობს, აუცილებლობისა და ვიწრო პროპორციულობით დადგენილ კრიტერიუმებს.

[1] ისრაელის მოქალაქეები თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/531, 5 ნოემბერი, 2013.

[2] საქართველოს მოქალაქეები ლევან იზორია და დავით-მიხეილი შუბლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №1/2/503,513, 11 აპრილი, 2013.

[3] საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/1/574, 23 მაისი, 2014.

[4] ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/2/577, 24 დეკემბერი, 2014.

[5] ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, №3/2/577, 24 დეკემბერი, 2014.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი