თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა.საქართველოს მთავრობის 01.03.2013 წლის №45 დადგენილება „შრომითი მოვალეობის შესრულებისას დასაქმებულის ჯანმრთელობისათვის ვნების შედეგად მიყენებული ზიანის ანაზღაურების დახმარების დანიშვნისა და გაცემის წესის დამტკიცების თაობაზე“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 31¹ მუხლის პირველი პუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს სარჩელის საკონსტიტუციო სასამართლოში არსებითად განსახილველად არ მიღების საფუძველი. კონსტიტუციური სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს, კერძოდ:

კონსტიტუციური სარჩელი ხელმოწერილია მოსარჩელეთა წარმომადგენლის მიერ და მასში აღნიშნულია ამავე კანონის 31¹ მუხლით გათვალისწინებული მითითებები;

სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ. კერძოდ, მოსარჩელეებს წარმოადგენენ ფიზიკური პირები, რომელთა კონსტიტუციით გარანტირებული უფლებები უშუალოდ დაირღვა სადავო ნორმების მოქმედების შედეგად;

სარჩელით სადავოდ გამხდარი საკითხი „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და ,,ე“ ქვეპუნქტების მიხედვით არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

ამავდროულად, სარჩელში მითითებული არცერთი სადავო საკითხი ჯერჯერობით არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

არ არის დარღვეული მისი შეტანის კანონით განსაზღვრული ვადა;

სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის;

ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლით განსაზღვრული არცერთი საფუძველი.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

სადავო ნორმათა შესაბამისობა კონსტიტუციის მე-5 მუხლთან მიმართებით

შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურება სხვადასხვა დროს სხვადასხვა აქტებით რეგულირდებოდა. სადავო აქტის შესაძლო არაკონსტიტუციურ ჩანაწერზე მსჯელობამდე, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია მცირე შესავალის სახით სასამართლოს მოვახსენოთ ყველა იმ სამართლებრივ აქტზე, რომელიც არსებობდა მოცემული მიმართულებით:

1. საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის №48 ბრძანებულება ,,შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ“ საფუძველზე, რომლის მე-11 პუნქტის ,,ა“ და ,,ბ“ ქვეპუნქტების მიხედვით ,, ა) დაზარალებულს ზიანი აუნაზღაურდება ყოველთვიური სარჩოს გადახდით იმ ვადით, რა ვადითაც დადგენილი აქვს შრომის უნარის ხარისხის დაკარგვა, მიუხედავად იმისა, მინიჭებული აქვს თუ არა ინვალიდობის ჯგუფი; ბ) ზიანი ანაზღაურდება იმავე ან იმავე თანრიგის ნებისმიერი სპეციალობის მუშაკის ბოლო სამი თვის სრულად ნამუშევარი ფაქტობრივად მიღებული საშუალო ხელფასიდან იმ ოდენობით, რამდენი პროცენტითაც დაკარგული აქვს შრომის უნარის ხარისხი.“

„შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის #48 ბრძანებულების (ძალადაკარგულია 01/03/2007-დან) მე-2 პუნქტის თანახმად, საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრომ უზრუნველყოს 100%-იანი სახელმწიფო წილობრივი მონაწილეობით შექმნილ საწარმოებში, რომლებსაც უფლებამონაცვლე არა ჰყავთ, საწარმოო ტრავმით დაზარალებულ პირთა აღრიცხვის, ზიანის ანაზღაურების გაანგარიშებისა და გაცემის კონტროლის დაწესება. ამავე ბრძანებულების 23-ე პუნქტის მიხედვით, „მეწარმეთა შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებული ორგანიზაციულ-სამართლებრივი ფორმის საწარმოებისა და საქართველოს სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებული არაკომერციული იურიდიული პირებისა და საჯარო სამართლის იურიდიული პირების გაკოტრების ან ლიკვიდაციის შემთხვევაში დამქირავებელი ვალდებულია დაზარალებულს ყოველთვიური სარჩოს ნაცვლად მისცეს კომპენსაცია ფულადი სახით ორგანიზაციის ქონებიდან, მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად.

ამდენად, #48 ბრძანებულება დაზარალებულისათვის ერთჯერადი კომპენსაციის გაცემას ითვალისწინებდა მხოლოდ იმ შემთხვევებისათვის, თუ მოხდებოდა მეწარმე სუბიექტის გაკოტრება ან ლიკვიდაცია. ყველა სხვა შემთხვევაში დაზარალებულს ეძლეოდა ყოველთვიური სარჩო.

2. საქართველოს პრეზიდენტის 2007 წლის 06 თებერვლის №93 ბრძანებულებით ძალადაკარგულად გამოცხადდა საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვალის №48 ბრძანებულება ,,შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ“ და ამავე ბრძანებულებით საქართველოს მთავრობას დაევალა 2007 წლის 01 მარტამდე უზრუნველეყო შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესის დამტკიცების შესახებ ახალი ნორმატიული აქტის მიღება.

2007 წლის 24 მარტს მიღებულ იქნა საქართველოს მთავრობის №53 დადგენილება (შემდგომში - №53 დადგენილება) ,,შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ”, რომლის მე-2 მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების მოქმედებით არსებითად გაუარესდა მოსარჩელეთა მდგომარეობა, რადგან ყოველთვიური ,,ზიანის ანაზღაურების სარჩოს“ ნაცვლად დამსაქმებელს უფლება მიეცა გადაეხადა მოსარჩელეთათვის ერთჯერადი კომპენსაცია.

აღნიშნული პუნქტები ჩამოყალიბდა შემდეგი სახით:

2) დამსაქმებელს უფლება აქვს „შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მუშაკის ჯანმრთელობისათვის ვნების მიყენების შედეგად ზიანის ანაზღაურების წესის შესახებ“ საქართველოს პრეზიდენტის 1999 წლის 9 თებერვლის №48 ბრძანებულების მოთხოვნათა დაცვით დანიშნული ყოველთვიური „ზიანის ანაზღაურების სარჩოს“ ნაცვლად გასცეს ერთჯერადი კომპენსაცია ზიანის ანაზღაურების სარჩოს მიმღებთან შეთანხმებით.

3. დამსაქმებელის (მათ შორის სამინისტროს, საქვეუწყებო დაწესებულების, სტრუქტურული ერთეულის ან საჯარო სამართლის იურიდიული პირის) გაკოტრების ან ლიკვიდაციის შემთხვევაში წყდება დანიშნული „ზიანის ანაზღაურების ყოველთვიური სარჩოს“ გაცემის ვალდებულება.

№53 დადგენილებამ არ მოაწესრიგა, თუ რა შედეგი დადგებოდა იმ შემთხვევაში, როდესაც ვერ მიიღწეოდა სარჩოს მიმღებთან შეთანხმება ზიანის ანაზღაურების სარჩოს ნაცვლად ერთჯერადი კომპენსაციის გაცემაზე. ამ საკითხის ღიად დატოვება პრაქტიკაში, მოსარჩელეების საზიანოდ, განიმარტა სახელმწიფოს მხრიდან ყოველთვიური სარჩოს გადახდაზე უარად, ვინაიდან მოსარჩელეებს არ მიუღიათ სარჩო 2007 წლის 24 მარტიდან 2013 წლის 01 მარტამდე.

3. 2013 წლის 01 მარტს საქართველოს მთავრობამ მიიღო №45 დადგენილება (შემდგომში - №45 დადგენილება), რომლითაც მოსარჩელეებს აღუდგათ ყოველთვიური სარჩოს მიღება ზიანის ანაზღაურების სახით. აღნიშნული დადგენილების პირველი დანართის მე-5 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტების მიხედვით:

1. დახმარება შეიძლება დაენიშნოს საქართველოს მოქალაქეს, რომელიც დასაქმებული იყო საქართველოს ტერიტორიაზე სახელმწიფოს 100%-იანი წილობრივი მონაწილეობით შექმნილ და ლიკვიდირებულ საწარმოში (უფლებამონაცვლე არ ჰყავს), 2007 წლის 1 იანვრამდე დადგენილი აქვს პროფესიული დაავადება ამ დამსაქმებელთან მუშაობის გამო ან ამავე დამსაქმებლის ბრალეულობით შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მის ჯანმრთელობას მიადგა ზიანი და:

ა) სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადასტურებული აქვს ფულადი გასაცემლის მიღების უფლება;

ბ) სააგენტოს მხრიდან 2007-2008 წლებში გაცემულია ერთჯერადი კომპენსაცია ან დაფარულია დავალიანება.

2. ამ წესის შესაბამისად, დახმარება შეიძლება დაენიშნოს ასევე საქართველოს მოქალაქეს რომელსაც 2007 წლის 1 იანვრამდე დადგენილი აქვს პროფესიული დაავადება სს „ჭიათურმანგანუმში” ან „საქნახშირის“ დეპარტამენტში მუშაობის გამო ან ამავე დამსაქმებლის ბრალეულობით შრომითი მოვალეობის შესრულებისას მის ჯანმრთელობას მიადგა ზიანი.

№45 დადგენილებით სს „ჭიათურმანგანუმის“ თანამშრომლებისთვის ერთ-ერთ კრიტერიუმად განისაზღვრა 2007 წლის 1-ლ იანვრამდე პროფესიული დაავადების დადგენა.

№45 დადგენილების მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, დახმარება ინიშნება განცხადების წარდგენის მომდევნო თვის პირველი რიცხვიდან, დახმარების შეწყვეტის საფუძვლის წარმოშობამდე.

№45 დადგენილების მე-5 მუხლით მოწესრიგდა დახმარების დასანიშნად საჭირო მოთხოვნები, დახმარების მიმღებ პირთა წრე. მნიშვნელოვანია ამ ნორმის ციტირება, რათა გამოიკვეთოს ნორმის დისპოზიციაში მოცემული წინაპირობების არსებობის კუმულაციური ხასიათი, რაც მნიშვნელოვანია მოსარჩელეთა შემთხვევაში კონკრეტული დასკვნის გასაკეთებლად:

აღსანიშნავია, რომ „და“ კავშირის არსებობა პირველი პუნქტის დასასრულს „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების არსებობას კუმულაციურ ხასიათს სძენს.

№45 დადგენილება ამოქმედდა 01.03.2013 წელს. შესაბამისად, ამ დადგენილების ამოქმედების დღიდან, სს ჭიათურმანგანუმის თანამშრომლებს, რომელთაც 2007 წლის 1-ლ იანვრამდე პროფესიული დაავადება ჰქონდათ დადგენილი, მიეცათ უფლება განცხადებით მოეთხოვათ დახმარების დანიშვნა, რომლის დანიშვნა შესაძლებელია მხოლოდ დახმარების შესახებ განცხადების წარდგენის მომდევნო თვის პირველი რიცხვიდან.

ამდენად, №45 დადგენილებით სს „ჭიათურმანგანუმის“ თანამშრომლებისათვის ამოქმედდა შემდეგი რეჟიმი: 2007 წლის 1-ელ იანვრამდე დადგენილი უნდა ჰქონოდათ პროფესიული დაავადება ამ დამსაქმებელთან მუშაობის გამო ან ამავე დამსაქმებლის ბრალეულობით შრომითი მოვალეობის შესრულებისას ჯანმრთელობისათვის ზიანის მიყენების ფაქტი, სასამართლოს კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადასტურებული უნდა ჰქონოდათ ფულადი გასაცემლის მიღების უფლება და სოციალური მომსახურების სააგენტოს მხრიდან 2007-2008 წლებში გაცემული უნდა ყოფილიყო ერთჯერადი კომპენსაცია ან დაფარულიყო დავალიანება.

შესაბამისად, ამ დადგენილებით საერთოდ მოწესრიგების მიღმა დარჩა საკითხი რა სამართლებრივი შედეგი დგებოდა იმ შემთხვევაში, თუ არ იქნებოდა გაცემული ერთჯერადი კომპენსაცია, რადგან ერთჯერადი კომპენსაციის გაცემა დამოკიდებული იყო სარჩოს მიმღების თანხმობაზე.

საგულისხმოა ისიც, რომ თუ დახმარების დანიშვნის ერთ-ერთ პირობად მიეთითა პროფესიული დაავადების 2007 წლის 1-ლ იანვრამდე დადგენა, რა სამართლებრივ ლოგიკას დაექვემდებარა დახმარების დანიშვნა დახმარების შესახებ განცხადების შეტანიდან მომდევნო თვის პირველი რიცხვში. ამიტომ ჩვენი შეფასებით არაკონსტიტუციურია სადავო აქტის სადავო ნორმების ნორმატიული შინაარსი, რომლითაც არსებითად შეილახა მოსარჩელეთა უფლებები.

საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 24 მარტის №53 დადგენილების ამოქმედებიდან 2013 წლის 01 მარტამდე, საქართველოს მთავრობის მიერ №45 დადგენილების მიღებამდე, მოსარჩელეებს შეუწყდათ ყოველთვიური სარჩოს მიღება, მათ ასევე არ გაუციათ თანხმობა №53 დადგენილებით განსაზღვრული ერთჯერადი კომპენსაციის მიღებაზე. ნათელია, რომ საქართველოს მთავრობამ 2007 წლის 24 მარტიდან 2013 წლის 01 მარტამდე უარი განაცხადა ეზრუნა შრომითი მოვალეობის შესრულებისას ჯანმრთელობადაზიანებულ პირებზე მიუხედავად ამის საკანონმდებლო საფუძვლისა, რაც თავისი შინაარსით სახელმწიფოს მხრიდან ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებას უფრო ჰგავს, ვიდრე სოციალური სახელმწიფოს პრინციპის გამოვლინებას.

ამიტომ შეუსაბამოდ და არაკონსტიტუციურად მიგვაჩნია სახელმწიფოს ქმედება, რომლის მიხედვითაც საქართველომ მხოლოდ 2007 წლის 24 მარტიდან 2013 წლის 01 მარტამდე განაცხადა უარი ეზრუნა შრომითი მოვალეობის შესრულებისას ჯანმრთელობადაზიანებულ პირებზე. თუ მოსარჩელეებს ეკუთვნოდათ ყოველთვიური სარჩო 2007 წლის 24 მარტამდე და ეკუთვნით 2013 წლის 01 მარტიდან, რომელსაც დღეის მდგომარეობით ღებულობენ, გაუგებარია რა სამართლებრივი საფუძვლით თქვა უარი სახელმწიფომ სოციალური სახელმწიფოს ვალდებულებაზე სადავო დროის მონაკვეთში.

სადავო ნორმების მოქმედების შედეგად 2007 წლის 24 მარტიდან 2013 წლის პირველ მარტამდე შეიქმნა ერთგვარი საკანონმდებლო ვაკუუმი, რის შედეგადაც მოწესრიგების გარეშე დარჩა აღნიშნულ პერიოდში მოსარჩელეების მიერ ყოველთვიური სარჩოს მიღების წესი. სადავო ნორმათა მოქმედებით მოსარჩელეებს წაერთვათ შესაძლებლობა, ესარგებლათ სოციალური სახელმწიფოს მიერ განსაზღვრული შესაძლებლობებით, რადგან აღარ არსებობს სამართლებრივი საფუძველი, რომელზე დაყრდნობითაც მოითხოვენ ზემოაღნიშნულ პერიოდში მისაღები ყოველთვიური სარჩოს ანაზღაურებას. აქვე გასათვალისწინებელია შრომითი მოვალეობის შესრულებისას დაკისრებული სარჩოს სამართლებრივი ბუნება, რომელიც პირს ენიშნება შრომისუუნარობის ვადით. საქართველოს მთავრობის 2007 წლის 24 მარტის №53-ე დადგენილებით ყოვლად შეუსაბამოდ ერთჯერადი თანხის გაცემით „დარეგულირდა“ შრომის უნარდაკარგულ პირთა ფულადი თანხით კომპენსირების საკითხი.

№45 დადგენილების ამოქმედებით სახელმწიფომ საჯარო და კერძო ინტერესების ბალანსის დაცვის გარეშე, მიიღო ისეთი გადაწყვეტილება, რომელიც არ ჯდება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპში და სავარაუდოდ არღვევს წინამდებარე სარჩელში მოცემულ მოსარჩელეთა კონსტიტუციურ უფლებებს. „სახელმწიფომ უფლებების დაცვისა და უზრუნველყოფისას უნდა შეძლოს კერძო და საჯარო ინტერესების გონივრული დაბალანსება, მხოლოდ ასეა შესაძლებელი როგორც უფლებით სარგებლობის, ისე კონკრეტული საჯარო მიზნების მიღწევა. დემოკრატიულ საზოგადოებაში არ შეიძლება არსებობდეს მიზანი, ინტერესი, რომლის მიღწევის საპირწონე ამა თუ იმ უფლების დარღვევაა. არც ერთი ინტერესის მიღწევა არ შეიძლება მეორე ინტერესის ხელყოფის ხარჯზე. „სამართლებრივ სახელმწიფოში კანონზომიერია იმის მოლოდინი, რომ კერძო და საჯარო ინტერესების ურთიერთმიმართება სამართლიანი იქნება” (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის N№1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 19).“

აქედან გამომდინარე, სადავო ნორმებით სახელმწიფომ მოიხსნა საქართველოს უზენაესი კანონით გათვალისწინებული სოციალური მზრუნველობის ვალდებულება, რაც არაკონსტიტუციურია.

სადავო ნორმათა შესაბამისობა კონსტიტუციის მე-19 მუხლთან მიმართებით:

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, ,,საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია.“ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა განსაკუთრებით აღნიშნა ამ უფლების მნიშვნელობა და დანიშნულება. მისი განმარტებით, ,,საქართველოს კონსტიტუციისა და საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებული პრინციპებიდან და ნორმებიდან გამომდინარე, საკუთრების უფლება წარუვალი და უზენაესი ადამიანური ღირებულებაა, საყოველთაოდ აღიარებული ძირითადი უფლება, დემოკრატიული საზოგადოების, სოციალური და სამართლებრივი სახელმწიფოს ქვაკუთხედია, საკუთრება ადამიანის ყოფიერების არსებითი საფუძველია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 1997 წლის 21 ივლისის №1/51 გადაწყვეტილება საქმეზე ქ. თბილისის ჩუღურეთის რაიონის სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება.“

,,საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საკუთრების უფლება ადამიანის ღირსების და თავისუფლების წონად კატეგორიად განიხილება და სასამართლო აღნიშნავს, რომ ,,...ეს გარემოება მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს სახელმწიფოს უფრო მეტ სიფრთხილეს და ზომიერებას უფლებაში შესაძლო ჩარევისა და რეგულირების ფარგლების დადგენისას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქეები - დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).[1]

თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში საქართველოს მთავრობამ ამ კონკრეტული სამართლებრივი საკითხის რეგულირებისას არ გაითვალისწინა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით გარანტირებული უფლების კონსტიტუციური მნიშვნელობა და სადავო ნორმათა შემუშავების შედეგად შეზღუდა საკუთრების უფლება. კერძოდ, სადავო ნორმათა მოქმედებით უფლებაში ჩარევა გამოიხატება იმაში, რომ მოსარჩელეებს არ აქვთ შესაძლებლობა, მიიღონ ყოველთვიური სარჩო, რომელიც ეკუთვნოდათ სადავო პერიოდის განმავლობაში. ფაქტობრივად, სადავო ნორმები ამ პირებს ართმევს საკუთრებას, რომლის მიღების კანონიერი უფლებაც მათ გააჩნიათ სოციალური სახელმწიფოს შინაარსის გათვალისწინებით. შეზღუდვა გამოიხატება იმაშიც, რომ ერთ-ერთი სადავო ნორმის, კერძოდ საქართველოს მთავრობის #45 დადგენილების #1 დანართის მე-5 მუხლის მე-5 ნაწილის მიხედვით, ,,ამ წესის შესაბამისად დანიშნული დახმარება გადაანგარიშებას არ ექვემდებარება“. ამგვარი მოწესრიგება ეწინააღმდეგება კონსტიტუციით გარანტირებულ საკუთრების უფლებას, რადგან ასეთ შემთხვევაში ყოველთვიური სარჩოს ოდენობა დადგინდება იმ ხელფასის ოდენობის გათვალისწინებით, რომელსაც პირი იღებდა იმ პერიოდში, როცა მიიღო საწარმოო ტრავმა. ამგვარი წესის გამოყენება დაუშვებელია, რადგან დროის გასვლასთან ერთად იცვლება ფულის ღირებულებაც და შესაძლოა იმდენად გაუფასურდეს, რომ ,,ყოველთვიურ სარჩოს“ დაეკარგოს თავისი მიზანი და მნიშვნელობა და მხოლოდ სიმბოლური დახმარების ტოლფასი გახდეს.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლი ითვალისწინებს საკუთრების უფლების შეზღუდვის საფუძვლებს. კერძოდ:

· ,,საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით:“[2]

· ,,აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებისათვის საკუთრების ჩამორთმევა დასაშვებია კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში, სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან ორგანული კანონით დადგენილი გადაუდებელი აუცილებლობისას, წინასწარი, სრული და სამართლიანი ანაზღაურებით.“[3]

მოცემული შემთხვევა არ შეესაბამება არც ერთ ზემოთ აღნიშნულ საფუძველს, შესაბამისად, სადავო ნორმების მოქმედებით საკუთრების უფლებაში ჩარევა გაუმართლებელია და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი. სახელმწიფოს ამ ქმედებით მოსარჩელეებს მიადგათ ზიანი, მათ წაერთვათ საკუთრების უფლება იმ შემოსავალზე, რაც მათ გარანტირებულად და უვადოდ ეკუთვნოდათ. მოსარჩელეებს აქვთ სასამართლო გადაწყვეტილებები სარჩოს უვადოდ დანიშვნის შესახებ.

სადავო ნორმათა შესაბამისობა კონსტიტუციის 26-ე მუხლთან მიმართებით:

საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, ,,შრომის თავისუფლება უზრუნველყოფილია. ყველას აქვს სამუშაოს თავისუფალი არჩევის უფლება. უფლება შრომის უსაფრთხო პირობებზე და სხვა შრომითი უფლებები დაცულია ორგანული კანონით.“

შრომის უფლება დაცულია არა მხოლოდ საქართველოს, არამედ საერთაშორისო დონეზეც. კერძოდ, ეს უფლება გათვალისწინებულია სხვადასხვა კონვენციით, რომლებიც რატიფიცირებულია საქართველოს მიერ. შრომის უფლება გარანტირებულია ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციითა (23-ე მუხლის პირველი ნაწილი) და ,,ეკონომიკური, სოციალური და კულტურული უფლებების შესახებ“ საერთაშორისო პაქტით (მე-6 მუხლი).

შრომის უფლებით გარანტირებულია არა მხოლოდ თავისუფალი შრომის, არამედ უსაფრთხო შრომის უფლება და მასთან დაკავშირებული სამართლებრივი შედეგებიც.

მოცემულ შემთხვევაში სახეზეა მდგომარეობა, როდესაც მოსარჩელეებს ჯანმრთელობა დაუზიანდათ უსაფრთხო სამუშაო პირობების არარსებობის გამო, დაკარგეს შრომისუნარიანობა და ამ პირობებში უკვე შეეზღუდათ საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული შრომის უფლება. სარჩოს გადახდა წარმოადგენს შეზღუდვის კომპენსირების გზას, დამსაქმებლის (ამ შემთხვევაში კი სახელმწიფოს) ვალდებულებას წარმოადგენს ყოველთვიური სარჩოს გადაუხადოს იმ პირებს, რომელთაც ჯანმრთელობა დაუზიანდათ და შრომისუნარიანობა დაკარგეს. სწორედ ამ საფუძვლით ითხოვენ ყოველთვიური სარჩოს მიღებას, თუმცა სადავო ნორმების მოქმედების შედეგად შეეზღუდათ სარჩოს მიღების შესაძლებლობა დროის გარკვეულ მონაკვეთში.

აღნიშნულიდან გამომდინარე ხდება გაუმართლებელი ჩარევა შრომის უფლებაში, რის გამოც სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი.

[1] ტუღუში თ., ბურჯანაძე გ., მშვენიერაძე გ., გოცირიძე გ., მენაბდე ვ., ადამიანის უფლებები და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სამართალწარმოების პრაქტიკა. თბილისი 2013.

[2] საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტი;

[3] საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტი;

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა