თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა.საქართველოს ორგანული კანონი „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“.

ბ.საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის დადგენილება N8/2012 „საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ“.

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

2018 წლის 17 დეკემბერს თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას სარჩელით მიმართა საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ და მოითხოვა საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარის 14 ნოემბრის N01-02/2022 გადაწყვეტილების, N59 ქუთაისის საოლქო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარის 12 ოქტომბრის N108/გ02 გადაწყვეტილება და კიდევ რამდენიმე საოლქო საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარეების ბათილად ცნობა.

საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თავმჯდომარის 14 ნოემბრის N01-02/2022 გადაწყვეტილებით ცენტრალური კომისიის თავმჯდომარემ მიზანშეუწონლად მიიჩნია N58 წყალტუბოს, N59 ქუთაისის N32 გორის, N41 ნინოწმინდის საოლქო საარჩევნო კომისიების თავმჯდომარეების მიმართ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენა.

თბილისის საქალაქო სასამართლო გაეცნო სარჩელს, თანდართულ მასალებს და მიიჩნია, რომ წარმოდგენილი სარჩელი არ უნდა მიეღო წარმოებაში. სასამართლოს განმარტებით: „სასამართლოს მიაჩნია, რომ სასამართლო მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნებოდა უფლებამოსილი ემსჯელა საკითხზე, თუკი უფლებამოსილი ორგანო საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო“ კოდექსით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტთან დაკავშირებით შეადგენდა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ოქმებს, რომელიც „საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2012 წლის 2 მარტის N8/2012 დადგენილების მე-7 მუხლის მე-4 მუხლის მოთხოვნის გათვალისწინებით დაუყოვნებლივ გამოეგზავნებოდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას. იმ პირობებში, კი როდესაც სარჩელის მოთხოვნასთან დაკავშირებით (სადავო წერილის ბათილად ცნობა და შესაბამისად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმების შედგენის დავალება) არსებობს უფლებამოსილი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება და ამავდროულად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენის დავალება, ზემოაღნიშნულ სამართლებრივ ნორმათა ანალიზის საფუძველზე, არ მიეკუთვნება სასამართლოს განსახილველ საკითხთა კატეგორიას, სასამართლო მიიჩნევს, რომ არ არსებობს ააიპ საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის სარჩელის წარმოებაში მიღების საფუძველი და სარჩელი, თანდართული მასალებით, მოსარჩელე მხარეს უნდა დაუბრუნდეს უკან.(იხ. დანართი 1)

ამის შემდეგ საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ საქალაქო სასამართლოს 2018 წლის 17 დეკემბრის N3/7839-18 განჩინება გაასაჩივრა სააპელაციო სასამართლოში. სააპელაციო სასამართლომ 2018 წლის 20 დეკემბრის N3ბ/3423-18 განჩინებით გაიზიარა საქალაქო სასამართლოს დასაბუთება და აღნიშნა, რომ „სასამართლო მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნებოდა უფლებამოსილი ორგანო საქართველოს საარჩევნო კოდექსით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტთან დაკავშირებით შეადგენდა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ოქმებს, რომელიც „საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2012 წლის 2 მარტის N8/2012 წლის დადგენილების შესაბამისად დაუყოვნებლივ გადაეგზავნებოდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას.“(იხ. დანართი 2)

აღნიშნული განჩინებებიდან ირკვევა, რომ საია არის წინამდებარე სარჩელის შემოტანაზე უფლებამოსილი პირი, რადგან მას შეეზღუდა სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება - სასამართლოში გაესაჩივრებინა ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიერ სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის კანონიერების საკითხი.

გ)სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. სადავო ნორმების ანალიზი და სასარჩელო მოთხოვნა

მოსარჩელეს არაკონსტიტუციურად მიაჩნია საქართველოს ორგანული კანონის საარჩევნო კოდექსის 77-ე მუხლის პირველი ნაწილი, ასევე საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ N8/2012 დადგენილების მე-7 მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილები საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საარჩევნო კოდექსის 77-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, საქართველოს საარჩევნო კანონმდებლობის დარღვევა შეიძლება გასაჩივრდეს შესაბამის საარჩევნო კომისიაში. საარჩევნო კომისიის გადაწყვეტილება შეიძლება გასაჩივრდეს ზემდგომ საარჩევნო კომისიაში ან სასამართლოში ამ კანონით დადგენილი წესით და დადგენილ ვადებში, თუ ამ კანონით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. აღნიშნული ნორმა საარჩევნო კოდექსით განსაზღვრულ შესაბამის სუბიექტს უფლებას აძლევს საარჩევნო კანონმდებლობის დარღვევა გაასაჩივროს შესაბამის საარჩევნო კომისიაში. კომისიის გადაწყვეტილება ზემდგომი ადმინისტრაციული ორგანოში გასაჩივრების შემდეგ კი შესაძლოა გასაჩივრდეს სასამართლოში, საარჩევნო კოდექსით გათვალისწინებული წესითა და დადგენილი ვადებით. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ნორმაში მოცემულია ტერმინი „გადაწყვეტილება“, საარჩევნო კომისიამ კი შესაძლოა განცხადება/საჩივრის განხილვის შემდეგ ორგვარი გადაწყვეტილება მიიღოს: შეადგინოს ან არ შეადგინოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი.

საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ N8/2012 დადგენილების მე-7 მუხლის მე-2 ნაწილი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილ პირებს განსაზღვრავს .ასეთი პირები არიან ა) ცესკოს თავმჯდომარე; ცესკოს მიერ უფლებამოსილი პირი; შესაბამისი საოლქო საარჩევნო კომისიის მიერ უფლებამოსილი პირი. მე-7 მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენის თაობაზე წარდგენილ განცხადება/საჩივარს იხილავს და გადაწყვეტილებას იღებს ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილი პირი „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით დადგენილი წესის შესაბამისად.

აღნიშნული ნორმები ერთი მხრივ ადგენენ უფლებამოსილ პირებს, რომლებსაც შეუძლიათ განიხილონ საარჩევნო კანონმდებლობასთან დაკავშირებული განაცხადი/სარჩელი და მიიღონ გადაწყვეტილება, ხოლო მეორე მხრივ, განსაზღვრავენ აღნიშნული გადაწყვეტილების ზემდგომ ადმინისტრაციულ ორგანოსა და შემდეგ სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობას. თავის მხრივ, უფლებამოსილი პირები განცხადება/საჩივრის განხილვისას და გადაწყვეტილების მიღებისას სარგებლობენ დისკრეციით: შეადგინონ ან არ შეადგინონ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი. ამდენად, აღნიშნული ნორმების ლოგიკური და სისტემური ანალიზიდან გამომდინარე, უფლებამოსილი პირის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაში უნდა მოიაზრებოდეს როგორც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენის, ასევე ოქმის შედგენაზე უარის თქმის შემთხვევები და სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობა ორივე შემთხვევაში უნდა იყოს შესაძლებელი. ამასთან, არც საარჩევნო კოდექსი და არც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი არ გამორიცხავს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენაზე უარის თქმის შემთხვევაში აღნიშნული გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობას.

თუმცა, თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2018 წლის 17 დეკემბრის N3/7839-18 და თბილისის სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატის 2018 წლის 20 დეკემბრის N3ბ/3423-18 განჩინებებით სასამართლოებმა დაადგინეს, რომ „სასამართლო მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნებოდა უფლებამოსილი ორგანო საქართველოს საარჩევნო კოდექსით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტთან დაკავშირებით შეადგენდა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ოქმებს, რომელიც „საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის 2012 წლის 2 მარტის N8/2012 წლის დადგენილების შესაბამისად დაუყოვნებლივ გადაეგზავნებოდა თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიას.“(იხ. დანართი 2)

აღნიშნული განმარტებით, სასამართლომ დაადგინა, რომ მოსარჩელეს(საია) არ ჰქონდა უფლება უფლებამოსილი პირის მიერ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენაზე უარი სასამართლოში გაესაჩივრებინა. სადავოდ გამხდარი ნორმები ადგენენ განცხადება/საჩივრის განხილვის უფლებამოსილებას, თუმცა სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის შემთხვევაში არ ითვალისწინებენ გასაჩივრების შესაძლებლობას. მოსარჩელეს სადავოდ გამხდარი ნორმების სწორედ ის ნორმატიული შინაარსი მიაჩნია არაკონსტიტუციურად, რომელიც მას არ აძლევს უფლებას სასამართლოში გაასაჩივროს საქართველოს საარჩევნო კოდექსით გათვალისწინებული სამართალდარღვევის ჩადენის ფაქტთან დაკავშირებით ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენაზე უარი.

2. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლების სფერო

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სამართლიანი სასამართლოს უფლება „… ქმნის კონსტიტუციითა თუ კანონით დაცული, აღიარებული, რომელიმე უფლებისა თუ სამართლებრივი ინტერესის სასამართლოში დაცვის პროცესუალურ გარანტიას. სამართლიანი სასამართლოს უფლების ეფექტურობაში არ მოიაზრება სასამართლოს შესაძლებლობა, შექმნას ან გააფართოვოს მატერიალური უფლების ფარგლები, იგი მხოლოდ უკვე არსებული უფლების ეფექტური დაცვის შესაძლებლობაზე მიუთითებს“[1]. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი იცავს პირის საპროცესო უფლებას, მის შესაძლებლობას, საქართველოს კონსტიტუციითა და კანონმდებლობით დადგენილი მატერიალური უფლებების დასაცავად მიმართოს სასამართლოს და ჰქონდეს ამ უფლების სასამართლოს მეშვეობით დაცვის ეფექტური მექანიზმები.

3. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებაში ჩარევა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთ გადაწყვეტილებაში მიუთითა, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლება ინსტრუმენტული ხასიათისაა და მისი რეალიზაცია „... მოითხოვს იმ კონკრეტული უფლების არსებობას, რომლის დაცვაც განაპირობებს სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 4 აპრილის №1/2/440 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ანატოლი კოზლოვსკი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1) ანუ აუცილებელია, იყოს prima facie უფლება, რომლის სასამართლო წესით დაცვაც სურს მოსარჩელეს. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვისთვის პირს დარღვეული უნდა ჰქონდეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მისი უფლებები და თავისუფლებები ან უნდა იდგეს ასეთი დარღვევის უშუალო და გარდაუვალი საფრთხის წინაშე[2].

განსახილველ შემთხვევაში, ერთი მხრივ მოსარჩელეს აქვს უფლება, განცხადება/საჩივრით მიმართოს შესაბამის საარჩევნო კომისიას ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენის თაობაზე, ხოლო მეორე მხრივ, სადავოდ გამხდარი ნორმები ზღუდავენ მის უფლებას უფლებამოსილი პირის მიერ ოქმის შედგენაზე უარი გაასაჩივროს სასამართლოში. საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს კონსტიტუციის 22-ე მუხლის საფუძველზე გაერთიანებული არასამთავრობო ორგანიზაციაა, რომლის ერთ-ერთ სტრატეგიულ ამოცანას საარჩევნო პროცესებზე დაკვირვების გზით საარჩევნო პროცესის გაჯანსაღების ხელშეწყობა წარმოადგენს. სწორედ გაერთიანების უფლების ფარგლებში ახორციელებს საია სადამკვირვებლო მისიებს საპარლამენტო თუ საპრეზიდენტო არჩევნებზე. შესაბამისად, მის ინტერესს წარმოადგენს, გაერთიანების უფლების ფარგლებში დააკვირდეს საარჩევნო პროცესს და განცხადებით/საჩივრით მიმართოს შესაბამის საარჩევნო კომისიას ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენასთან დაკავშირებით. ხოლო სადავოდ გამხდარი ნორმატიული შინაარსის ფარგლებში, მას მართალია აქვს უფლება მიმართოს შესაბამის ორგანოს განცხადებით, თუმცა სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის თქმის შემთხვევაში, აღნიშნული გადაწყვეტილების სასამართლოს მიერ კანონიერების შემოწმების შეუძლებლობა, მას არ აძლევს საშუალებას ეფექტურად განახორციელოს აღნიშნული უფლება.

ამასთან აღსანიშნავია, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე ხვიჩა ყირმიზაშვილი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, სადაც დავის საგანს დაზარალებულად ცნობაზე უარის სასამართლოში გასაჩივრება წარმოადგენდა. ამ საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ არ მიიჩნია აუცილებლად იმის განსაზღვრა, არის თუ არა დაცული დაზარალებულად ცნობის უფლება საქართველოს კონსტიტუციით, იმისათვის რომ ამ საკითხზე დადგენილი შეზღუდვა კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში მოექცია (ძველი რედაქციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი). ამ საქმეში მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-9 პუნქტში განაცხადა: „განსახილველ შემთხვევაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო არ დგას იმის საჭიროების წინაშე, რომ შეაფასოს, რამდენად არის დაცული კონსტიტუციით დაზარალებულის ესა თუ ის უფლება ან რამდენად შეესაბამება დაზარალებულისათვის კანონით მინიჭებული უფლებები კონსტიტუციურ სტანდარტებს. როგორც აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი ინსტრუმენტული ხასიათის არის და იცავს ნებისმიერი სიკეთის, მათ შორის, კანონით მინიჭებული უფლებების დაცვის შესაძლებლობას.“

ამგვარად, ყირმიზაშვილის საქმიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია კანონით გათვალისწინებული უფლების სასამართლოს წესით დაცვის შესაძლებლობა. საარჩევნო კოდექსის 39-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „არჩევნებზე დაკვირვების უფლება აქვთ ადგილობრივ და საერთაშორისო დამკვირვებელ ორგანიზაციებს, რომლებიც აკმაყოფილებენ ამ კანონით დადგენილ პირობებს და რეგისტრაციას გაივლიან ცესკოში ან შესაბამის საოლქო საარჩევნო კომისიაში.“ საარჩევნო კოდექსის 41-ე მუხლის პირველი ნაწილის „მ“ ქვეპუნქტის თანახმად, დამკვირვებელს უფლება აქვს: გაასაჩივროს საარჩევნო კომისიის ქმედება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით; საკონსტიტუციო სასამართლომ 2008 წლის 20 მაისს მიღებულ საოქმო ჩანაწერის მეორე თავის მე-4 პუნქტში N1/3/452,453 საქმეზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (საქმე ეხებოდა სადამკვირვებლო ორგანიზაციის მიერ საარჩევნო უბანში დამონტაჟებული ვიდეოთვალის ჩანაწერებზე წვდომას) განაცხადა: „საქართველოს საარჩევნო კოდექსის შესაბამისად, დამკვირვებელს ხელთ აქვს არაერთი შესაძლებლობა დააკვირდეს საარჩევნო პროცესის ნებისმიერ ეტაპს, დაკვირვების შედეგად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია საარჩევნო პროცესის მიმდინარეობის შესახებ.“

ამგვარად, საქართველოს კანონმდებლობა ანიჭებს სადამკვირვებლო ორგანიზაციას უფლებას დააკვირდეს წინასაარჩევნო და კენჭისყრის პროცესს, ამ დროს აღმოჩენილი დარღვევები გაასაჩივროს საარჩევნო კომისიაში ან სასამართლოში. ეს არის კანონით გათვალისწინებული უფლება, რის დასაცავად, ყირმიზაშვილის საქმიდან გამომდინარე, გარანტირებული უნდა იყოს სასამართლოზე ხელმისაწვდომობის უფლება, თუნდაც საქართველოს კონსტიტუცია პირდაპირ არ საუბრობდეს საზოგადოებრივი გაერთიანების მიერ არჩევნებზე დაკვირვების უფლებასთან დაკავშირებით. საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მიერ არჩევნებზე დაკვირვება კანონმდებლის მიერ შექმნილი და არა კონსტიტუციით გარანტირებული უფლება რომც იყოს, ამის მიუხედავად, კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი ითვალისწინებს ასეთი უფლების სასამართლოში დაცვის შესაძლებლობა.

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, ვინაიდან მოსარჩელეს არ აქვს შესაძლებლობა სასამართლოსთვის მიმართვის გზით ეფექტურად განახორციელოს საკუთარი გაერთიანების უფლების ან და საარჩევნო კოდექსის ფარგლებში მინიჭებული არჩევნებზე დაკვირვების უფლება, სახეზეა კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებაში ჩარევა. ამასთან, ვინაიდან დადგინდა, რომ სახეზეა უფლებაში ჩარევა, უფლებაში ჩარევის კონსტიტუციურობა უნდა შემოწმდეს თანაზომიერების ტესტით.

4. ლეგიტიმური მიზანი

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ თანამედროვე დემოკრატიულ და სამართლებრივ სახელმწიფოში სამართლიანი სასამართლოს უფლებას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს, იგი არ არის აბსოლუტური და „შეიძლება შეიზღუდოს გარკვეული პირობებით, რაც გამართლებული იქნება დემოკრატიულ საზოგადოებაში ლეგიტიმური საჯარო ინტერესით“.

ამასთანავე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, შეზღუდვის კონსტიტუციურობა უნდა შეფასდეს თანაზომიერების პრინციპის შესაბამისად. თანაზომიერების პრინციპის მიხედვით, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ, პირველ რიგში, უნდა შეამოწმოს ის ლეგიტიმური მიზანი, რომლის მისაღწევადაც კანონმდებელმა მიიღო სადავო აქტი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის N2/12/1229, 1242, 1247, 1299 გადაწყვეტილება საქმეზე ხვიჩა ყირმიზაშვილი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-13) .

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეში ოგანეს დარბიანიანი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მეორე თავის 24-ე პუნქტში განაცხადა: „ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას, პირველ რიგში, მნიშვნელოვანია დადგინდეს ის ლეგიტიმური საჯარო მიზანი, რომლის მიღწევასაც უკავშირდება შეზღუდვა. ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია.“

მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმატიული შინაარსი მას არ აძლევს უფლებას სასამართლოში გაასაჩივროს საარჩევნო კოდექსის დარღვევის გამო ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უფლებამოსილი პირის უარი. აღნიშნული შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლოა დაფიქსირდეს სწრაფი, ეფექტური მართლმსაჯულების განხორცილების ინტერესი. სადავო ნორმის მიზნად მოპასუხე მხარე ასევე განიხილავს პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფას და სასამართლო სისტემის გადატვირთვისგან დაცვას.

4.1. სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულება

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ უკვე იმსჯელა საქმის სასამართლოში გასაჩივრების უფლების შეზღუდვის საფუძვლად სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულების ინტერესის ლეგიტიმურობაზე. სასამართლომ არ გაიზიარა საქართველოს პარლმენტის მოსაზრება, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლება თავად გასაჩივრების მსურველი პირისათვის სწრაფი მართლმსაჯულების უზრუნველყოფის მიზნით შეიძლება შეიზღუდოს. სასამართლოს განმარტებით „გაუმართლებელია პირის სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა მისივე ინტერესებზე მითითებით. როდესაც საქმის განხილვის სწრაფად დასრულება თავად პირის ინტერესებშია, შეუძლებელია, პირს გააჩნდეს საქმის ხელოვნურად გახანგრძლივების მოტივაცია. პირიქით, ასეთ შემთხვევაში იგი თავად უკეთ გადაწყვეტს, მის რომელ ინტერესს მიანიჭოს უპირატესობა და რა მოცულობით ისარგებლოს სამართლიანი სასამართლოს უფლებრივი გარანტიებით“.[3]

აქედან გამომდინარე, წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის მიზნებისთვისაც მოპასუხის სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი - სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულების განხორციელების ინტერესი, ვერ იქნება სასამართლოში საქმის გასაჩივრების უფლების შეზღუდვისთვის ლეგიტიმური.

4.2. პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფა და სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვა

მეორე სავარაუდო ლეგიტიმური მიზანი ,რომელიც შესაძლოა მოპასუხემ დაასახელოს, შესაძლოა იყოს პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფა და სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვა. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „პროცესის ეკონომიურობა და სასამართლოს ხელოვნური გადატვირთვის თავიდან აცილება უმნიშვნელოვანესია მართლმსაჯულების ხარისხის უზრუნველყოფისთვის“.[4] საკონსტიტუციო სასამართლომ ყირმიზაშვილის საქმეში მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-16 პუნქტში განაცხადა: „სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ისეთი სასამართლო სისტემის არსებობა, რომლის ფარგლებშიც უზრუნველყოფილი იქნება ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების ადეკვატური, დროული დაცვა. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოპასუხის მიერ დასახელდა ღირებული ლეგიტიმური მიზანი და დასაშვებია სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვის მიზნით.“

შესაბამისად, სასამართლო გადატვირთვისგან დაცვა ნამდვილად წარმოადგენს ღირებულ ლეგიტიმურ მიზანს, რომლის მისაღწევად დასაშვებია სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნათა განუხრელი დაცვით. თუმცა, მიუხედავად იმისა, რომ არსებობს უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი, ამასთანავე აღნიშნული ინტერესი უნდა იყოს გამოსადეგი, აუცილებელი რა პროპორციული საშუალება.

5. გამოსადეგობა და აუცილებლობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, იმისთვის, რომ სადავო ნორმით განსაზღვრული შეზღუდვა თანაზომიერების პრინციპთან შესაბამისად ჩაითვალოს, იგი უნდა აკმაყოფილებდეს გამოსადეგობის და აუცილებლობის კრიტერიუმებს. კერძოდ, ღონისძიების გამოსადეგობაზე მსჯელობისას „საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი საქართველოს პარლამენტის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილ უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის – რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას“[5]. ამასთან, გამოსადეგობასთან ერთად შემზღუდველი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს შეზღუდვის აუცილებელ (ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ) საშუალებას. უფრო კონკრეტულად, „საშუალების აუცილებლობას ობიექტური გარემოებები იწვევს და მას სხვა ალტერნატივა არ გააჩნია. საშუალებისადმი ასეთი მიდგომა გამორიცხავს შეზღუდვის ხელოვნურობას. აუცილებლობით გამოწვეული შეზღუდვა აუცილებელი საშუალების გამოყენებით გამართლდება. მხოლოდ ასეთი შეზღუდვა შეიძლება პასუხობდეს პრაქტიკული გონიერების მოთხოვნებს და სუბიექტის მზაობას, უფლების შეზღუდვა მიიჩნიოს, როგორც გარდაუვალი აუცილებლობა“[6].

სადავო ნორმატიული შინაარსი სრულად ზღუდავს მოსარჩელის უფლებას პირველი და მეორე ინსტანციის სასამართლოებში გაასაჩივროს ადმინისტრაციული ორგანოს უარი საარჩევნო კოდექსის დარღვევასთან დაკავშირებით ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევა ოქმის შედგენაზე. ცხადია, აღნიშნულ პირობებში მცირდება პირველი და მეორე ინსტანციების სასამართლოების მიერ განსახულველ საქმეთა რაოდენობა და ხდება სასამართლოთა განტვირთვა. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ ხვიჩა ყირმიზაშვილის საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-17 პუნქტში განაცხადა: „ამგვარი რეგულირება ამცირებს სასამართლოს განსახილველ საქმეთა რაოდენობას და, შედეგად, ხელს უწყობს სასამართლოს განტვირთვას. ამდენად, სადავო ნორმით გათვალისწინებული უფლების შემზღუდველი ღონისძიება დასახელებული მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალებაა.“

მნიშვნელოვანია ისიც რომ მოსარჩელის ინტერესის დაკმაყოფილება - შეამოწმოს ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ ოქმის შედგენაზე უარის თქმისას აღნიშნული ორგანოს დისკრეციული უფლებამოსილების კანონიერება მხოლოდ სასამართლო კონტროლის განხორციელებითაა შესაძლებელი. ამასთან, არ არსებობს რაიმე ნაკლებად მზღუდავი მექანიზმი, რომელიც იმავე ეფექტურობით უზრუნველყოფდა სასამართლოს განტვირთვას. არ იკვეთება სხვა, ნაკლებად მზღუდავი სამართლებრივი მექანიზმი, რომელიც იმავე ეფექტიანობით უზრუნველყოფდა სასამართლოს განტვირთვას, როგორც ამას ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის გასაჩივრების აბსოლუტური აკრძალვა უზრუნველყოფს. აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებული შემზღუდველი ღონისძიება აკმაყოფილებს აუცილებლობის მოთხოვნებს (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის N2/12/1229, 1242, 1247, 1299 გადაწყვეტილება საქმეზე ხვიჩა ყირმიზაშვილი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-19).

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს რომ უფლებაში ჩარევა წარმოადგენ გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას.

6. პროპორციულობა ვიწრო გაგებით

ვინაიდან მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმა შეესაბამება გამოსადეგობისა და აუცილებლობის მოთხოვნებს, შეზღუდვის პროპორციულობა უნდა შეფასდეს ვიწრო გაგებით. თანაზომიერების ტესტის ხსენებული კომპონენტი მოითხოვს, რომ „უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის“.[7]

განსახილველ შემთხვევაში ერთმანეთს უპირისპირდება პირის უფლება სასამართლოში გაასაჩივროს უფლებამოსილი პირის უარი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენაზე და სასამართლოს სისტემის გადატვირთვისგან დაცვის ლეგიტიმური ინტერესი. შეპირისპირებულ სიკეთეთა შორის სამართლიანი ბალანსის დადგენისთვის მნიშვნელოვანია გაანალიზდეს თუ რა ღირებულება აქვს აღნიშნულ შემთხვევაში პირის მიერ სამართლიანი სასამართლოს უფლების გამოყენებას საარჩევნო პროცესის გამართული ფუნქციონირებისთვის. ხოლო ანალიზის შემდეგ დადგინდეს - დაცულ უფლებას, თუ შეზღუდვის ლეგიტიმურ ინტერესს შორის გადაიხრება სამართლიანობის ბალანსი.

ლეგიტიმური არჩევნები ყველაზე მეტად აუცილებელი, მაგრამ არასაკმარისი პირობაა დემოკრატიისთვის. პერიოდული და სამართლიანი არჩევნები წარმოადგენს ძირითად ინსტრუმენტს, რომლის საშუალებითაც კანონმდებლები საკუთარ ძალაუფლებას ამომრჩევლის წინაშე ანგარიშვალდებულების კვალდაკვალ ახორციელებენ. ჩვენ შეგვიძლია წარმოვიდგინოთ არჩვენები დემოკრატიის გარეშე, მაგრამ რთულია მოდერნული დემოკრატიების წარმოდგენა საყოველთაო და გამჭირვალე არჩევნების გარეშე.[8]

საარჩევნო პროცესებზე დაკვირვება მნიშვნელოვან როლს თამაშობს იმის დასამტკიცებლად წარიმართა თუ არა არჩევნები კანონიერებისა და სამართლიანობის პრინციპების დაცვით. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ არჩევნებზე დაკვირვება არ მოიცავს დაკვირვებას უშუალოდ არჩევნების დღეს. ის ასევე მოიაზრებს წინასაარჩევნო პროცესზე დაკვირვებასაც. არჩევნებზე დაკვირვების პროცესში არასამთავრობო ორგანიზაციებს ხელშესახები და განსაკუთრებული მნიშვნელობის როლი უკავიათ. მათი საქმიანობა უზრუნველყოფს საარჩევნო პროცესის სამართლიანობას და მთავრობასა და მის პოლიტიკურ მოწინააღმდეგეებს შორის ანგარიშვალდებულებას აძლიერებს. ამომრჩეველთა უფლება გულისხმობს არჩევნებში მონაწილეობას, არამედ იმასაც გქონდეს ინფორმაცია საარჩევნო პროცესის მიმდინარეობასთან დაკავშირებით.

ვენეციის კომისიის მიერ დადგენილი სტანდარტების მიხედვით, დემოკრატიული არჩევნებისთვის მნიშვნელოვანია ხმის მიცემის უფლება იყოს საყოველთაო, თანასწორი, თავისუფალი, ფარული და პირდაპირი.[9] აღნიშნულ პრინციპთაგან ერთ-ერთია ამომრჩევლის უფლება თავისუფლად გააკეთოს არჩევანი. ამ პრინციპის დეკლარირებას ახდენს საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება - „უზრუნველყოფილია ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენა“. აღნიშნული უფლება სახელმწიფოს აკისრებს პოზიტიურ ვალდებულებას გადადგას ქმედითი ნაბიჯები, რათა როგორც წინასაარჩევნოდ, ასევე უშუალოდ არჩევნების დღეს ამომრჩეველს ჰქონდეს ნების თავისუფალი გამოვლენის შესაძლებლობა. პოზიტიური ვალდებულება შესაძლოა მოიცავდეს მასმედიის, შეკრება მანიფესტაციის უფლებისა და გამოხატვის თავისუფლების იმგვარ ფორმებში მოქცევას, რომ არ შეფერხდეს ნების თავისუფლად გამოვლენისთვის საჭირო პირობები.

საკუთარი პოზიტიური ვალდებულების განსახორციელებლად სახელმწიფომ შესაძლოა დაადგინოს სანქციები, რომლებიც უზრუნველყოფს ამომრჩევლის ნების გამოვლენის თავისუფლებას. ჩვენს კანონმდებლობაში აღნიშნულ სანქციებს წარმოადგენს საარჩევნო კოდექსის მე-10 თავი, რომელიც განსაზღვრავს პასუხისმგებლობას საარჩევნო კანონმდებლობის დარღვევისთვის. საარჩევნო ადმინისტრაციაში განცხადება/საჩივრის შეტანისა და განხილვის ინსტრუქციის დამტკიცების შესახებ 2012 წლის 2 მარტის N8/2012 დადგენილების მე-7 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი დგება საქართველოს ორგანული კანონის საარჩევნო კოდექსის 79-ე, 81-ე და 86-ე-92-ე მუხლებითა და საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174² მუხლებით გათვალისწინებულ ადმინისტრაციულ სამართალდარღევათა შესახებ. ამასთან, სადამკვირვებლო ორგანიზაციებს საარჩევნო კოდექსის 78-ე მუხლის საფუძველზე უფლება აქვთ გაასაჩივრონ საარჩევნო კანონმდებლობის დარღვევა და განცხადებით/საჩივრით მიმართონ შესაბამის საარჩევნო კომისიას სამართალდარღვევის ოქმის შედგენასთან დაკავშირებით.

როგორც წინასაარჩევნო პერიოდში, ასევე არჩევნების დღეს საარჩევნო კოდექსის დარღვევამ შესაძლოა გამოიწვიოს ამომრჩეველთა უფლებების დარღვევა. საარჩევნო კოდექსის დარღვევამ შესაძლოა მნიშვნელოვნად შეზღუდოს ამომრჩევლის ნების თავისუფალი გამოვლენაც. ვინაიდან კანონმდებელმა მოსარჩელეს, როგორც დამკვირვებელ ორგანიზაციას მისცა შესაძლებლობა, სადამკვირვებლო მისიის ფარგლებში, მიმართოს საარჩევნო კომისიას განცხადებით, რათა საარჩევნო კოდექსის დამრღვევის მიმართ შედგენილ იქნას ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი, ლოგიკურია იმის თქმაც, რომ გარკვეულწილად სახელმწიფომ საკუთარი პოზიტიური ვალდებულების დელეგირება დამკვირვებელ ორგანიზაციებზეც მოახდინა. შესაბამისად, ვინაიდან ამომრჩევლის ნების თავისუფლად გამოვლენისთვის სათანადო გარემოს შექმნა არჩევნების ნორმალური ფუნქციონირებისთვის აუცილებლობას წარმოადგენს, დამკვირვებელ ორგანიზაციებს ასევე უნდა შეეძლოთ სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის გასაჩივრება, რათა გამოირიცხოს საარჩევნო კომისიის დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენების მიმართ არსებული ეჭვები და დაცული იქნეს ამომრჩევლის ინტერესი - გამოავლინოს ნება თავისუფლად.

საარჩევნო კომისიაში უფლებამოსილი პირი განიხილავს საკითხს საარჩევნო კოდექსის დარღვევისთვის ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენასთან დაკავშირებით. აღნიშნულ პროცესში ადმინისტრაციული ორგანო სარგებლობს დისკრეციული უფლებამოსილებით - განცხადებაში აღნიშნული ფაქტობრივი გარემოებები მიიჩნიოს ან არ მიიჩნიოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენის საფუძვლად. აღნიშნული დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების კანონიერების შემოწმება ხდება მხოლოდ იმ შემთხვევაში თუ ორგანო სამართალდამრღვევი პირის მიმართ შეადგენს სამართალდარღვევის ოქმს, რომელსაც შემდეგში შეუძლია აღნიშნული გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრება. ხოლო, იმ შემთხვევაში, როცა უფლებამოსილი პირი უარს აცხადებს სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე, განმცხადებელს არ აქვს შესაძლებლობა აღნიშნული გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების უფლება, შესაბამისად დისკრეციული უფლებამოსილების კანონიერების შემოწმების შესაძლებლობა. მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ უფლებამოსილი პირის მიერ სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის შემთხვევაშიც უნდა არსებობდეს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების, შესაბამისად, დისკრეციული უფლებამოსილების კანონიერების შემოწმების შესაძლებლობა. ამის საჭიროებას განაპირობებს ის გარემოება, რომ დისკრეციული უფლებამოსილების შეუმოწმებლობის შემთხვევაში შესაძლოა უფლებამოსილმა პირმა საკუთარი უფლებამოსილება გამოიყენოს ამომრჩეველთა უფლების საზიანოდ. კერძოდ, შესაძლოა არსებობდეს ოქმის შედგენისთვის საკმარისი ფაქტობრივი გარემოებები, თუმცა უფლებამოსილმა პირმა იმის გათვალისწინებით, რომ არ იქნება შემოწმებული მისი გადაწყვეტილება, საკუთარი შეხედულებისამებრ არ შეადგინოს სამართალდარღვევის ოქმი, რაც შეაფერხებს საარჩევნო პროცესში ამომრჩევლის ნების თავისუფლად შესაძლებლობას. ამგვარი სცენარის პირობებში, ვერც მოსარჩელე განახორციელებს საკუთარ ინტერესს - განახორციელოს საარჩევნო პროცესზე ეფექტური დაკვირვება და ვერც ამომრჩეველი ისარგებლებს ისეთი საარჩევნო სივრცით, სადაც შეძლებს ნების თავისუფლად გამოვლენას.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, „სამართლიანი სასამართლოს უფლება, პირველ რიგში, ნიშნავს სახელმწიფო ხელისუფლების ყველა იმ გადაწყვეტილების (ქმედების) სასამართლოში გასაჩივრებას და სამართლებრივ შეფასებას, რომელიც ადამიანის უფლებებს არღვევს. ამ თვალსაზრისით, სამართლიანი სასამართლოს უფლების განხორციელება სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპს უკავშირდება და მნიშვნელოვანწილად განსაზღვრავს მის არსს“.[10] განსახილველ შემთხვევაში ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმის შედგენაზე უარის თქმის შესახებ გადაწყვეტილების სასამართლო კონტროლი ემსახურება თვითნებური, დაუსაბუთებელი და მიკერძოებული გადაწყვეტილებების პრევენციას. ცხადია, სასამართლო უფლებამოსილი არ არის, ჩაანაცვლოს გადაწყვეტილების მიმღები სუბიექტი, მის ნაცვლად განახორციელოს დისკრეციული უფლებამოსილება და მიიღოს გადაწყვეტილება, თუმცა, სასამართლომ უნდა შეამოწმოს აღნიშნული სუბიექტის მიერ საკუთარი მიხედულების გამოყენების მართებულობა. წინააღმდეგ შემთხვევაში ეჭვქვეშ დადგება არა მხოლოდ სამართლიანი სასამართლოს, არამედ – სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების კონსტიტუციური უფლების გარანტიები.

ვენეციის კომისიის რეკომენდაციით საარჩევნო საკითხებზე საჩივარი შესაძლოა წარდგენილი იქნას საარჩევნო კომისიაში ან სასამართლოში. საპარლამენტო არჩევნებზე საჩივარს პირველი ინსტანციით შეიძლება განიხილავდეს პარლამენტი. ნებისმიერ შემთხვევაში საჩივრის განმხილველი საბოლოო ორგანო უნდა იყოს სასამართლო.[11] ამგვარად, ვენეციის კომისიის საარჩევნო საკითხებზე კარგი პრაქტიკის კოდექსით, დასაშვებია საარჩევნო ხასიათის დარღვევებთან დაკავშირებით საჩივარი თავდაპირველად საარჩევნო კომისიამ ან პარლამენტმა გამოიკვლიოს, იმ პირობებში თუ საჩივრის საბოლოო განმხილველი იქნება სასამართლო ორგანო. ამ კუთხით აღსანიშნავია საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობა ყირმიზაშვილის საქმეში, რომლის მეორე თავის მე-10 მუხლში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი (ძველი რედაქცია) იცავს პირის უფლებას, დაიცვას საკუთარი უფლებები ინსტიტუციურად და სისტემურად დამოუკიდებელ სასამართლო ორგანოში.“ ის გარემოება, რომ უკანონო ქმედების გასაჩივრების შესაძლებლობა ადმინისტრაციულ ორგანოში და სასამართლო წესით გასაჩივრების შესაძლებლობა არ არის უფლების დაცვის იდენტური საშუალებები. შესაბამისად, სადამკვირვებლო ორგანიზაციის მიერ წინასაარჩევნო კამპანიის დროს მომხდარი დარღვევების საარჩევნო ადმინისტრაციაში გასაჩივრება ვერ ჩაანაცვლებს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის N2/12/1229, 1242, 1247, 1299 გადაწყვეტილება საქმეზე ხვიჩა ყირმიზაშვილი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ II-10)

საარჩევნო ადმინისტრაციის გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრებასთან დაკავშირებით იგივე რეკომენდაციების შეგვიძლია ამოვიკითხოთ ეუთოს დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებათა ოფისის ინსტრუქცია საარჩევნო კანონმდებლობის გადახედვის შესახებ რეზოლუციიდან, რომლის მიხედვითაც: საარჩევნო კანონმდებლობა უნდა უზრუნველყოფდეს საარჩევნო კომისიის მიერ მიღებული გადაწყვეტილების შესაბამის სასამართლოში გასაჩივრების უფლებას, რომელიც ვალდებული იქნება გადახედოს და განახორციელოს საბოლოო მართლმსაჯულება აღნიშნულ საკითხზე. ამასთან, სასამართლოში გასაჩივრების, როგორც საფინალო მექანიზმის გამოყენება უნდა წარიმართოს სწრაფად.[12]

ამგვარად, ვენეციის კომისიის საარჩევნო საკითხებზე კარგი პრაქტიკის კოდექსის 3.3 პუნქტის „d” ქვეპუნქტი განსაზღვრავს საჩივრის განმხილველი ორგანოს - საარჩევნო კომისიის, პარლამენტის, საბოლოო შემთხვევაში სასამართლოს უფლებამოსილებას იმასთან დაკავშირებით, თუ რა ტიპის საჩივრების განხილვა შეუძლიათ მათ. ეს საკითხებია: რამდენად უფლებამოსილია კანდიდატი მონაწილეობა მიიღოს არჩევნებში, რამდენად სათანადოდ იქნა დაცული საარჩევნო კამპანიის წესები, რამდენად სწორია არჩევნების შედეგები.[13] სადავო ნორმების საფუძველზე საერთო სასამართლოებმა სწორედ საარჩევნო კამპანიის წესების სავარაუდო დაუცველობაზე საიას მიერ წარდგენილი სარჩელები არ განიხილეს.

წინამდებარე სარჩელში წამოჭრილი პრობლემის ანალიზისთვის, ასევე მნიშვნელოვანია 2018 წლის 28 ოქტომბრისა და 28 ნოემბრის საპრეზიდენტო არჩევნებზე ეუთოს/დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის საერთაშორისო საარჩევნო სადამკვირვებლო მისიის საბოლოო ანგარიში. აღნიშნულ ანგარიშში პირდაპირაა ნათქვამი, რომ „ცენტრალური საარჩევნო კომისიის თამჯდომარის გადაწყვეტილებები არ შეედგინა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა ოქმი საარჩევნო კამპანის მიმდინარეობასთან დაკავშირებულ სამართალდარღვევებზე არ ექვემდებარება გასაჩივრებას, რაც დარღვევებზე ეფექტურად რეაგირების უფლებას ზღუდავს, ეს კი სამართლებრივი დაცვის ეფექტური საშუალებების ქონასთან დაკავშირებულ ეუთოს წინაშე აღებულ ვალდებულებებსა და საერთაშორისო სტანდარტებს ეწინააღმდეგება.[14]

საბოლოოდ, ვინაიდან სამართალდარღვევის ოქმის შედგენაზე უარის თქმის შემთხვევაში, აღნიშნული გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების აკრძალვით მოსარჩელეს ერთმევა შესაძლებლობა, გაერთიანების თავისუფლების ფარგლებში, კანონით (საარჩევნო კოდექსით) მინიჭებული უფლების ფარგლებში, მოახდინოს საარჩევნო დარღვევებზე ეფექტური რეაგირება და დაიცვას ისეთი მნიშვნელოვანი უფლება, როგორიცაა ამომრჩევლის ნების თავისუფლად გამოვლენის შესაძლებლობა, უფლებაში ჩარევა ვერ იქნება მიჩნეული პროპორციულად. შესაბამისად, სამართლიანი ბალანსი დაცულ უფლებასა და შეზღუდვის ლეგიტიმურ ინტერესს შორის, სასამართლოზე წვდომის უფლებისაკენ უნდა გადაიხაროს და სადავო ნორმატიული შინაარსი არაკონსტიტუციურად იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

[1] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 3 აპრილის №2/2/630 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4.

[2] საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16.

[3] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 28 დეკემბრის №2/8/734 გადაწყვეტილება საქმეზე „ააიპ „ფრემა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20

[4] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/1/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-69

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის N3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48.

[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის N1/2/411 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი“, შპს „პატარა კახი“, სს „გორგოტა“, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი“ და შპს „ენერგია“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ“, II-30.

[7] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-43.

[8] Richard H. Pildes, Elections, The oxford handbook of comparative constitutional law, 2012, 473.

[9] Code of good practice in electoral matters, European commission for democracy through law, adopted by the venice commission at its 52^nd session(venice, 18-19 October 2002), 5.

[10] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 ივნისის №1/466 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14.

[11] Code of good practice in electoral matters, European commission for democracy through law, adopted by the venice commission at its 52^nd session(venice, 18-19 October 2002), subparagraph a of paragraph 3.3. page 11 https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2002)023rev2-cor-e

[12] OSCE, Guidelines for Reviewing a Legal Framework for Elections, Warsaw, January 2001, available at: https://www.osce.org/odihr/elections/17579?download=true [2/29/20]

[13]https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2002)023rev2-cor-e გვერდი 11

[14] Georgia Presidential Election, 28 October and 28 November 2018 ODIHR Election Observation Mission Final Report., 22. Available at: https://www.osce.org/odihr/elections/georgia/412724 [2/29/20].

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა