კოლეგიის შემადგენლობა:

ვასილ როინიშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი;

ხვიჩა კიკილაშვილი – წევრი.

სხდომის მდივანი: მანანა ლომთათიძე.

საქმის დასახელება: აკაკი ბეგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2020 წლის 16 ივნისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №1512) მიმართა საქართველოს მოქალაქე აკაკი ბეგაშვილმა. №1512 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, გადაეცა 2020 წლის 17 ივნისს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2020 წლის 29 დეკემბერს.

2. №1512 კონსტიტუციურ სარჩელში საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივ საფუძვლებად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹ მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო საჩივარი ქონებრივ-სამართლებრივ დავაში დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს. ეს ღირებულება განისაზღვრება იმის მიხედვით, თუ გასაჩივრებული გადაწყვეტილების რა ზომით შეცვლაზე შეაქვს საჩივარი მხარეს.

4. საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.

5. №1512 კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ სადავო ნორმა ბლანკეტური შინაარსისაა და იგი გამორიცხავს სააპელაციო საჩივრის წარდგენის შესაძლებლობას ნებისმიერ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება არ აღემატება 2000 ლარს. მოსარჩელე მხარე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს სადავო ნორმის იმ ნორმატიულ შინაარსს, რომელიც კრძალავს პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებას იმ შემთხვევაში, როდესაც დავის საგნის ღირებულება ნაკლებია 2000 ლარზე, თუმცა პირველი ინსტანციის სასამართლოთა განმარტებები ამა თუ იმ კანონის ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით მნიშვნელოვნად განსხვავდება ერთმანეთისგან.

6. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, წინამდებარე კონსტიტუციურ დავაში წამოჭრილი პრობლემა უკვე გადაწყვეტილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილებით საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმა №2/7/779 გადაწყვეტილებით, არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების მსგავსად, ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს უფლებას. ამასთან, მოსარჩელე მხარის განმარტებით, ორივე შემთხვევაში სადავო ნორმები შეიცავს უფლების მზღუდავ მსგავს სამართლებრივ საშუალებებს და იწვევს იდენტურ სამართლებრივ შედეგს, კერძოდ, პირს ეკრძალება პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრება.

7. ამასთან, მოსარჩელე მიუთითებს, რომ არ არსებობს რაიმე ახალი გარემოება, რომელიც საჭიროებს არსებითი განხილვის ფორმატში შეფასებას. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ, მართალია, საკონსტიტუციო სასამართლომ ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში შეაფასა პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებთან მიმართებით სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნები, თუმცა ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის არსებობა არანაკლებ მნიშვნელოვანია სამოქალაქო სამართლებრივი ნორმების განმარტების თვალსაზრისით. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ სუბიექტის ქცევას, სამოქალაქო ურთიერთობებში შესვლამდე, განაპირობებს კანონისმიერი მოთხოვნები. სასამართლოების მიერ ნორმათა არაერთგვაროვანი განმარტების პირობებში კი ბუნდოვანი ხდება კერძო ურთიერთობების ხასიათი, რაც ართულებს მსგავსი ურთიერთობების სტაბილურობას. შესაბამისად, აუცილებელია, ნორმის სუბიექტმა იცოდეს, თუ რას მოითხოვს მისგან კანონი.

8. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის საფუძველზე, მოსარჩელე მხარე შუამდგომლობს, საკონსტიტუციო სასამართლომ, განმწესრიგებელი სხდომის ფარგლებში, მიიღოს განჩინება საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის იმ ნორმატიული შინაარსის ძალადაკარგულად გამოცხადების შესახებ, რომელიც გამორიცხავს პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებას იმ შემთხვევაში, როდესაც დავის საგნის ღირებულება ნაკლებია 2000 ლარზე, თუმცა პირველი ინსტანციის სასამართლოთა განმარტებები ამა თუ იმ კანონის ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით განსხვავდებიან ერთმანეთისგან.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მისაღებად აუცილებელია, იგი აკმაყოფილებდეს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი ან კონსტიტუციური წარდგინება დასაბუთებული უნდა იყოს. ამავე კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით კი, განისაზღვრება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის იმ მტკიცებულებათა წარდგენის ვალდებულება, რომელიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური სარჩელი მიიჩნევა დაუსაბუთებლად და არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

2. განსახილველ საქმეზე სადავოდ გამხდარი ნორმის თანახმად, სააპელაციო საჩივარი ქონებრივ-სამართლებრივ დავაში დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმა ბლანკეტური შინაარსისაა და იგი გამორიცხავს სააპელაციო საჩივრის წარდგენის შესაძლებლობას იმ შემთხვევაშიც, როდესაც პირველი ინსტანციის სასამართლოთა განმარტებები, ამა თუ იმ კანონის ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით, მნიშვნელოვნად განსხვავდება ერთმანეთისგან. შესაბამისად, მოსარჩელის მტკიცებით, სადავო ნორმას აქვს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779გადაწყვეტილებით საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების მსგავსი შინაარსი. ხსენებულიდან გამომდინარე, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის საფუძველზე, მოსარჩელე მხარე შუამდგომლობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და განმწესრიგებელი სხდომის აქტით მისი ძალადაკარგულად გამოცხადების თაობაზე.

3. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის თანახმად: „თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, ... მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, დასახელებული ნორმა „წარმოადგენს სასამართლო პროცესის ეკონომიურობისა და მართლმსაჯულების ეფექტურობის პრინციპის გამოხატულებას. აღნიშნული ნორმა სასამართლოს ანიჭებს შესაძლებლობას, მის მიერ ერთხელ უკვე შეფასებული და არაკონსტიტუციურად ცნობილი ქცევის წესი გააუქმოს არსებითად განხილვის გარეშე. სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება მიზნად ისახავს მასში ასახული მოწესრიგების რეალურ აღსრულებას. მოცემული ნორმით, საკონსტიტუციო სასამართლო, ერთი მხრივ, კონტროლს უწევს საკუთარი გადაწყვეტილებების აღსრულების პროცესს, ხოლო, მეორე მხრივ, ქმნის ადამიანის უფლებათა დარღვევისაგან დაცვის პრევენციულ მექანიზმს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინება საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-8).

4. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, იმისათვის, რომ სადავო ნორმა ძალადაკარგულად იქნეს ცნობილი არსებითად განსახილველად მიღების გარეშე, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის მიხედვით, აუცილებელია, სახეზე იყოს ორი წინაპირობა: (ა) სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავდეს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად და (ბ) საკონსტიტუციო სასამართლო უნდა იზიარებდეს სასამართლოს გადაწყვეტილებაში ადრე გამოხატულ პოზიციას.

5. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტში არსებული ტერმინი - „იმავე შინაარსის ნორმა“ - არ გულისხმობს სიტყვასიტყვით იგივე ფორმულირების შემცველი წესის მიღებას/არსებობას. „ნორმის მხოლოდ ტექსტუალური, რედაქციული ან სხვა ფორმალური განსხვავება ვერ ჩაითვლება არსებით განმასხვავებელ ფაქტორად. სასამართლო ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეაფასებს, არის თუ არა სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსი შინაარსის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინება საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10). შინაარსობრივი მსგავსება, თავის მხრივ, სახეზეა მაშინ, როდესაც სადავო ნორმით დადგენილი სამართლებრივი მოწესრიგების არაკონსტიტუციურობა უკვე დადგენილია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ და არ არსებობს სხვა ფაქტობრივი და სამართლებრივი გარემოებები, რომლებიც სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის ხელახლა შეფასების საჭიროებას/საფუძველს შექმნიდა.

6. ამრიგად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად იმეორებს №1512 კონსტიტუციურ სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების შინაარსს. ამასთან, არსებითი მსგავსების პირობებშიც კი აუცილებელია, გამოირკვეს, ხომ არ არსებობს რაიმე ახალი გარემოება, რის გამოც აუცილებელი იქნებოდა სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის ხელახალი შეფასება არსებითი განხილვის ფორმატში.

7. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779გადაწყვეტილებით, საქართველოს კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, არაკონსტიტუციურად ცნო საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“, „გ“ და „დ“ ქვეპუნქტების სადავო სიტყვები იმ ნაწილში, რომელიც პირს ართმევდა შესაძლებლობას, სააპელაციო სასამართლოში გაესაჩივრებინა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევასთან დაკავშირებით მიღებული გადაწყვეტილება, როდესაც პირველი ინსტანციის სასამართლოთა განმარტებები ამა თუ იმ კანონის ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით განსხვავდებოდნენ ერთმანეთისგან.

8. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779გადაწყვეტილებაში მიუთითა, რომ „გასაჩივრების უფლების არსებობას უმთავრესად ორი მიზანი გააჩნია: ქვედა ინსტანციის მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორება და კანონის განმარტების და გამოყენების ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრება. ამავე დროს, ხსენებული ინტერესები ყოველ კონკრეტულ შემთხვევასთან მიმართებით სხვადასხვა ხარისხის შეიძლება იყოს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20).

9. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნულ გადაწყვეტილებაში შეამოწმა, არსებობდა თუ არა სადავო ნორმებით გათვალისწინებულ შეთხვევებში გასაჩივრების მომეტებული საჭიროება და რამდენად აღემატებოდა ხსენებული უფლების შეზღუდვის შედეგად შელახული მოსარჩელის ინტერესი სადავო ნორმით დაცულ სიკეთეებს. მან განმარტა, რომ „პირის ინტერესი, გაასაჩივროს სასამართლოს გადაწყვეტილება, პირდაპირ არის დამოკიდებული სასამართლოს გადაწყვეტილებით შეზღუდული უფლების ინტენსივობაზე. რაც უფრო ინტენსიურია პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილებიდან მომდინარე უფლების შეზღუდვა, მით უფრო მაღალია ხსენებული გადაწყვეტილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრების ინტერესი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-25).

10. სასამართლომ მიუთითა, რომ „როდესაც სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა უკავშირდება ამა თუ იმ სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების პროცედურებსა და მისი გასაჩივრების უფლებას, შეფასების სტანდარტები მკაცრია. პირს, რომელსაც სახელმწიფო სამართალდარღვევისთვის პასუხისმგებლობას აკისრებს, უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, სრულად ისარგებლოს საქმის სამართლიანი განხილვის პროცედურული გარანტიებითა და გასაჩივრების უფლებით. ამასთანავე სხვადასხვა სიმძიმის პასუხისმგებლობის დაკისრების მიმართ შესაძლებელია არსებობდეს განსხვავებული პროცედურული გარანტიები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის №2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-16).

11. საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე დაადგინა, რომ სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლების არსებობის ერთ-ერთი მიზანია ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბება და სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა. შესაბამისად, გასაჩივრების დაუშვებლობა იმ პირობებში, როდესაც ერთი და იმავე ინსტანციის სასამართლოები ნორმებს განსხვავებულად განმარტავენ, ფაქტობრივად, სააპელაციო მექანიზმის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს ფუნქციაზე უარის თქმას უთანაბრდება. იმავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნები განსაკუთრებით მკაცრია პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებთან მიმართებით. გარკვეული ქმედების ამკრძალავი და მისი ჩადენისთვის პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმები საკმარისი სიცხადით უნდა იყოს ფორმულირებული.

12. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „პასუხისმგებლობის დაკისრების კონტექსტში, კონსტიტუციის მოთხოვნაა, არსებობდეს კონკრეტული, მკაფიოდ განსაზღვრული საკანონმდებლო ნორმა, რომლის საფუძველზეც, შესაძლოა, მოხდეს პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის №2/1/598 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნუგზარ კანდელაკი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-33). „პირმა საკმარისი სიცხადით უნდა იცოდეს, რას მოითხოვს მისგან კანონი, განსაკუთრებით, თუ იგი ქმედების თავისუფლების შემზღუდავ და პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებს შეეხება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე დავით მალანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-46). ამგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია არაერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის არსებობის პირობებში სააპელაციო სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების შეზღუდვა იმისდა მიუხედავად, თუ რომელ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას შეეხებოდა საქმე.

13. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ დასახელებულ საქმეში შეაფასა ცალკეული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების აკრძალვის კონსტიტუციურობა და დაადგინა პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების საფუძველზე მიღებული გადაწყვეტილებების გასაჩივრების სტანდარტები. მოცემული დავის ფარგლებში საერთოდ არ შეფასებულა, გასაჩივრების რა ინტერესი შეიძლება არსებობდეს სხვა, მათ შორის, სამოქალაქო სამართლებრივი ურთიერთობების მომწესრიგებელი ნორმების მიმართ. საკონსტიტუციო სასამართლომ ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაში გასაჩივრების ინტერესი პირდაპირ დაუკავშირა სასამართლოს გადაწყვეტილებით უფლების შეზღუდვის ინტენსივობას და სამართალდარღვევის სიმძიმეს. სასამართლომ ასევე აღნიშნა, რომ სამართლებრივი უსაფრთხოების მიმართ წაყენებული მოთხოვნები პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმების მიმართ მკაცრია, ვინაიდან მათ საფუძველზე ხდება პირის სამართალდამრღვევად ცნობა, მისი გაკიცხვა. მნიშვნელოვანია აგრეთვე ისიც, რომ ზოგადად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკით, პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმებისა და სამოქალაქო სამართლის მომწესრიგებელი ნორმების მიმართ წაყენებული განჭვრეტადობის სტანდარტებიც განსხვავებულია. წინასწარ განჭვრეტის მოთხოვნა განსაკუთრებით აქტუალურია პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებთან მიმართებით, მაშინ, როდესაც, სამოქალაქო სამართლის მომწესრიგებელი ნორმებისადმი წაყენებული განჭვრეტადობის ხარისხის მოთხოვნა არ არის ისეთივე მკაცრი, როგორსაც სამართლებრივი პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმებისადმი წაყენებული კრიტერიუმები გულისხმობს (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 29 დეკემბრის №3/7/679 გადაწყვეტილება საქმეზე „„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-33, 38, 43).

14. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლი არ იმეორებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების შინაარსს და არ უნდა დაკმაყოფილდეს მოსარჩელე მხარის შუამდგომლობა „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის საფუძველზე, საქმის არსებითი განხილვის გარეშე, სადავო ნორმის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ.

15. მოსარჩელე მხარე დამატებით მიუთითებს, რომ იმ შემთხვევაში, როდესაც ამა თუ იმ კანონის ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით არსებობს არაერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკა, პირს აქვს გასაჩივრების მომეტებული ინტერესი, რომელიც არ უნდა იზღუდებოდეს დავის საგნის ღირებულებით. შესაბამისად, აღნიშნული არგუმენტის საფუძველზე უნდა შეფასდეს, განხორციელდა თუ არა სადავო ნორმით საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს უფლების შეზღუდვა.

16. საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ სადავო ნორმა უდავოდ ემსახურება ისეთი ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას, როგორიც არის პროცესის ეკონომიურობის უზრუნველყოფა და სასამართლო სისტემის გადატვირთვისგან დაცვა. საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ სასამართლოს გადატვირთულობა მნიშვნელოვან სირთულეს წარმოადგენს, რომელიც, ერთი მხრივ, აფერხებს საქმეთა დროულ განხილვას, ხოლო, მეორე მხრივ, ართულებს საქმეთა სრულყოფილად გამოკვლევას. ამდენად, სასამართლოს გადატვირთულობის პრევენცია პირდაპირ კავშირშია მართლმსაჯულების გამართულ ფუნქციონირებასთან. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ბუნებრივია, რომ უკლებლივ ყველა საქმეზე სააპელაციო სასამარლოსათვის მიმართვის უფლების დადგენა მნიშვნელოვნად გააუარესებდა ზემდგომი სასამართლოების საქმიანობის ეფექტურობას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „პროცესის ეკონომიურობა და სასამართლოს ხელოვნური გადატვირთვის თავიდან აცილება უმნიშვნელოვანესია მართლმსაჯულების ხარისხის უზრუნველყოფისთვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/1/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-69). „სახელმწიფომ უნდა უზრუნველყოს ისეთი სასამართლო სისტემის არსებობა, რომლის ფარგლებშიც უზრუნველყოფილი იქნება ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების ადეკვატური, დროული დაცვა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის №2/12/1229, 1242, 1247, 1299 გადაწყვეტილება საქმეზე "საქართველოს მოქალაქეები - ხვიჩა ყირმიზაშვილი, გია ფაცურია და გვანცა გაგნიაშვილი და „შპს ნიკანი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ", II-16). აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლოს გადატვირთვისგან დაცვა ნამდვილად წარმოადგენს ღირებულ ლეგიტიმურ მიზანს, რომლის მისაღწევად დასაშვებია საქმის სააპელაციო წესით გასაჩივრების უფლების შეზღუდვა.

17. სადავო ნორმის საფუძველზე პირს ეზღუდება პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების სააპელაციო წესით გასაჩივრება იმ შემთხვევაში, როდესაც დავის საგნის ღირებულება არ აღემატება 2 000 ლარს. ამგვარი რეგულირება, ცხადია, ამცირებს სააპელაციო სასამართლოს მიერ განსახილველ საქმეთა რაოდენობას. სასამართლოების სამუშაო ტვირთის შემცირებით ხორციელდება მართლმსაჯულების სფეროში დროის, ადამიანური თუ მატერიალურ რესურსების დაზოგვა. ეს კი, ხელს უწყობს სასამართლოს განტვირთვას და მისი რესურსების ეფექტიანად გამოყენებას მართლმსაჯულების მიზნებისათვის.

18. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მოცემული დავა თვისებრივად განსხვავდება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილებით განხილული დავისგან, ამასთან, არა მხოლოდ სადავო ნორმით მოწესრიგებული ურთიერთობის ხასიათის/ბუნების მიხედვით, არამედ სადავო ნორმიდან მომდინარე შეზღუდვის ინტენსივობითაც. კერძოდ, 2018 წლის 19 ოქტომბრის №2/7/779 გადაწყვეტილებით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა სადავო ნორმების საფუძველზე კონკრეტულ სამართალდარღვევებთან მიმართებით გასაჩივრების აკრძალვის კონსტიტუციურობის თაობაზე. პირს, სადავო ნორმების საფუძველზე, წართმეული ჰქონდა შესაძლებლობა, სააპელაციო წესით ედავა კონკრეტულ სამართალდარღვევასთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებაზე. შესაბამისად, სრულად გამოირიცხებოდა სააპელაციო სასამართლოს მიერ კონკეტულ სამართალდარღვევასთან მიმართებით კანონის ნორმის განმარტებისა და ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრების შესაძლებლობა. აღნიშნულის საფუძველზე, საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ უფლების შეზღუდვით შელახული ინტერესები მნიშვნელოვნად აღემატებოდა უფლების შეზღუდვის შედეგად დაცულ სიკეთეს, რამაც სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობა განაპირობა. №1512 კონსტიტუციური სარჩელით შესაფასებელი მოცემულობა კი სხვაგვარია. კერძოდ, სადავო ნორმის საფუძველზე მხოლოდ იმ შემთხვევაში იკრძალება სააპელაციო საჩივრის წარდგენა, თუ დავის საგნის ღირებულება არ აღემატება 2 000 ლარს. შესაბამისად, ამა თუ იმ კანონის ნორმის შინაარსთან დაკავშირებით არაერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის არსებობისას, არ გამოირიცხება სააპელაციო სასამართლოს მიერ საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის შესაძლებლობა. ამგვარი შესაძლებლობა რჩება და არსებობს ყველა იმგვარი დავის პირობებში, რომელშიც დავის საგნის ღირებულება აღემატება 2 000 ლარს.

19. შესაბამისად, სადავო ნორმის საფუძველზე სრულად არ გამოირიცხება სააპელაციო წესით გასაჩივრებისა და ამ გზით ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრების შესაძლებლობა. ამასთან, სასამართლო ითვალისწინებს, რომ მოსარჩელეს, აღნიშნულის საწინააღმდეგოდ, არ წარმოუდგენია რაიმე წონადი არგუმენტი, რაც სასამართლოს დაანახვებდა, რომ ამგვარი პირობების მიუხედავად, მას მაინც გააჩნდა პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილების გადამოწმების ისეთი განსაკუთრებული ინტერესი, რომლის უგულვებელყოფაც სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობას განაპირობებდა. ამდენად, №1512 კონსტიტუციური სარჩელი, ამ მხრივ, დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 31-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-5, მე-7, მე-8, მე-10 და მე-13 პუნქტების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად №1512 კონსტიტუციური სარჩელი („აკაკი ბეგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. განჩინება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

3. განჩინება გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე 15 დღის ვადაში, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის შემადგენლობა:

ვასილ როინიშვილი

ევა გოცირიძე

გიორგი კვერენჩხილაძე

ხვიჩა კიკილაშვილი