თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს კანონი „საქართველოს საგადასახადო კოდექსი“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ:

მოსარჩელეები არიან რელიგიური გაერთიანებები, რომლებსაც აქვთ ინტერესი, რომ სხვა ქვეყნიდან საქართველოში შემოიტანონ რელიგიური დანიშნულების ნივთები დღგ-ს და იმპორტის გადასახადის გადახდის გარეშე. „საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის“ კონსტიტუციური შეთანხმების დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს პარლამენტის 2002 წლის 22 ოქტომბრის #1697 დადგენილების (შემდგომში კონსტიტუციური შეთანხმება) მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „ეკლესიის მიერ წარმოებული საღვთისმსახურო პროდუქცია – მისი დამზადება, შემოტანა, მიწოდება და შემოწირულობა, ასევე არაეკონომიკური მიზნით არსებული ქონება და მიწა გათავისუფლებულია გადასახადებისაგან.“ ამ ნორმით, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საპატრიარქო სრულად თავისუფლდება სხვა ქვეყნიდან საქართველოში ნებისმიერი საღვთისმსახურო პროდუქციის შემოტანისათვის (იმპორტი) დაწესებული ნებისმიერი გადასახადისაგან, მათ შორის იმპორტის დროს დამატებული ღირებულების გადასახადისა (დღგ) და უშუალოდ იმპორტის გადასახადისაგან. საგადასახადო კოდექსის 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი განსაზღვრავს შემთხვევას, როდესაც წარმოიშობა დღგ-ს გადასახადის გადახდის ვალდებულება იმპორტის დროს: ეს არის ნებისმიერი განსაზღვრული საგნის, მათ შორის რელიგიური საგნების იმპორტი. საგადასახადო კოდექსის 195-ე მუხლი კი განსაზღვრავს იმას, თუ ვინ არის იმპორტის გადასახადის გადამხდელი: ეს არის ნებისმიერი პირი, მათ შორის რელიგიური ორგანიზაცია (კონსტიტუციური შეთანხმებით, გარდა საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის საპატრიარქოსი) რომელიც საქართველოს საბაჟო საზღვარზე გადაადგილებს საქონელს, მათ შორის რელიგიური დანიშნულების პროდუქციას, (მათ შორის ისეთ პროდუქციას, რომელიც არ არის „ეკლესიის მიერ წარმოებული ).

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი და ამავე კოდექსის 195-ე მუხლი არ ვრცელდება საქართველოს საპატრიარქოზე. კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტი გამორიცხავს საქართველოს საპატრიარქოს, საგადასახადო კოდექსის სადავო ნორმებით, დღგ-ს და იმპორტის გადასახადის გადახდის ვალდებულებისაგან. კონსტიტუციური შეთანხმება ავიწროებს სადავო ნორმით გათვალისწინებული სუბიექტების წრეს და მისგან გამორიცხავს საქართველოს საპატრიარქოს. კონსტიტუციურ შეთანხმებას საგადასახადო კოდექსთან მიმართებაში გააჩნია უპირატესი იურიდიული ძალა „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ და „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად. იმის მიუხედავად, რომ სადავო ნორმები აწესებენ მხოლოდ იმპორტის დროს დღგ-ს და უშუალოდ იმპორტის გადასახადის გადახდის ვალდებულების შემთხვევებს და ვალდებულ სუბიექტებს, სადავო ნორმების განმარტება ხდება მასზე უმაღლესი აქტის - კონსტიტუციური შეთანხმების საფუძველზე. კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტი კი ნებისმიერი გადასახადისგან, მათ შორის იმპორტისა და დღგ-ს გადასახადის გადახდისაგან ათავისუფლებს საპატრიარქოს. სადავო ნორმები, მართალია, პირდაპირ არ ათავისუფლებს საპატრიარქოს იმპორტისა და დღგ-ს გადასახადისაგან, თუმცა სწორედ სადავო ნორმები არის საფუძველი, საპატრიარქოს გარდა სხვა რელიგიური ორგანიზაციებისათვის, რელიგიური დანიშნულების საგნების შემოტანისას გადაიხადონ დღგ-ს და იმპორტის გადასახადი. კონსტიტუციური შეთანხმების საფუძველზე, საგადასახადო კოდექსის 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი და 195-ე მუხლი არ ვრცელდება საპატრიარქოზე. სამაგიეროდ, სადავო ნორმები ვრცელდება ყველა სხვა რელიგიურ ორგანიზაციაზე. ამით, სადავო ნორმებით, სხვა რელიგიური ორგანიზაციები საპატრიარქოსთან შედარებით ჩაყენებულნი არიან არათანაბარ მდგომარეობაში, იმით, რომ საპატრიარქოსაგან განსხვავებით, ევალებათ იმპორტისა და დღგ-ს გადასახადის გადახდა სხვა ქვეყნიდან რელიგიური დანიშნულებით გამოსაყენებელი პროდუქციის იმპორტის (შემოტანის) შემთხვევაში.

ამგვარად, სადავო ნორმა არათანაბარ მდგომარეობაში აყენებს სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან შედარებით იმით, რომ სხვა რელიგიური გაერთიანებები იბეგრებიან იმპორტის და დღგ-ს გადასახადისაგან, ხოლო საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია თავისუფლდება ამ ვალდებულებისაგან. ამით ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებულ თანასწორობის უფლება.

ამასთან საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლი გამორიცხავს რელიგიური საგნების იმპორტს რელიგიური საქმიანობის ცნებიდან, რითაც ამ საქმიანობას აქცევს ეკონომიკურ საქმიანობად, საგადასახადო კოდექსის მე-9 მუხლის მიხედვით. ეს გარემოება სახელმწიფოს აძლევს შესაძლებლობას, დაბეგროს რელიგიური დანიშნულების საგნების იმპორტი დღგ-ს და იმპორტის გადასახადით. ამით საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლი არღვევს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებს, ვინაიდან კონსტიტუციური შეთანხმების საფუძველზე საქართველოს მართლამდიდებლური ეკლესია კვლავაც თავისუფლდება იმპორტის და დღგ-ს გადასახადისაგან, იმავდროულად, საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლი ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-16 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტს, ვინაიდან რელიგიური საგნების იმპორტის დაბეგვრით ირღვევა რელიგიის თავისუფლება.

„საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, „საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ:

საქართველოს მოქალაქეებს, სხვა ფიზიკურ პირებს და იურიდიულ პირებს, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი;“ ამგვარად, გასაჩივრებული სადავო ნორმებით შესაძლოა დაირღვეს მოსარჩელე იურიდიული პირების თანასწორობის უფლება და შესაბამისად, მოსარჩელეები არიან უფლებამოსილი პირები, იდავონ გასაჩივრებული ნორმის კონსტიტუციურობაზე.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა აღნიშნული ტიპის დავისათვის და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) გასაჩივრებულია კანონი, რომლის კონსტიტუციურობის დასადგენად არ არის აუცილებელი გასაჩივრდეს იერარქიულად ზემდგომი ნორმატიული აქტი.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1) სადავო ნორმის არსი და დიფერენცირება

2017 წლის 12 ივლისს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიღო განჩინება N1/12/1226 საქმეზე გიორგი ცინცაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. მოსარჩელე ამ საქმეში ასაჩივრებდა საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის მე-100 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტს, სადაც აღნიშნულია: „2017 წლის პირველ ივლისამდე საგარეო-ეკონომიკური საქმიანობის ეროვნული სასაქონლო ნომენკლატურის 8703 სასაქონლო პოზიციით გათვალისწინებული მსუბუქი ავტომობილი იბეგრება 2017 წლის პირველ იანვრამდე მოქმედი აქციზის განაკვეთით, თუ ავტომობილის საზღვაო გზით ტრანსპორტირება დაიწყო 2017 წლის პირველ იანვრამდე და იგი საზღვაო ტრანსპორტით საქართველოს საბაჟო ტერიტორიაზე შემოტანილ იქნა არა უგვიანეს 2017 წლის 31 მარტისა.“ იმის გამო, რომ მოსარჩელის ავტომობილი საქართველოში შემოტანილი იქნა არა 2017 წლის 31 მარტამდე, არამედ 2017 წლის 11 აპრილს, ავტომობილის დასაბეგრმა აქციზურმა განაკვეთმა შეადგინა 7770 ლარს. ავტომობილი საქართველოში რომ შემოსულიყო 2017 წლის 31 მარტამდე მოსარჩელე გადაიხდიდა 2590 ლარს (საქმეზე გიორგი ცინცაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ განჩინების პირველი თავის მე-7 პუნქტი). მოსარჩელე ამ საქმეში ამტკიცებდა, რომ გასაჩივრებული ნორმა ეწინააღმდეგებოდა საკუთრების და თანასწორობის უფლებას.

საკონსტიტუციო სასამართლომ გიორგი ცინცაძის სარჩელი არ მიიღო არსებითად განსახილველად და #N1/12/1226 განჩინების მეორე თავის მე-3 პუნქტში განაცხადა (https://constcourt.ge/ka/judicial-acts?legal=1684): „საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 309-ე მუხლის მე-100 ნაწილი წარმოადგენს აღმჭურველ ნორმას და განსაზღრავს რა ფაქტობრივი გარემოებების არსებობის შემთხვევაშია შესაძლებელი ავტომობილის დაბეგვრა საგადასახადო კოდექსის ცვლილებებამდე არსებული განაკვეთის შესაბამისად. ამისათვის ნორმა აწესებს შემდეგ წინაპირობებს: ა) ავტომობილი შემოტანილი უნდა იყოს საზღვაო ტრანსპორტით; ბ) მისი ტრანსპორტირება უნდა დაიწყოს 2016 წლის 31 დეკემბრამდე; გ) საქართველოს საბაჟო ტერიტორიაზე შემოტანილ უნდა იქნეს 2017 წლის 31 მარტამდე. სადავო ნორმა არ განსაზღვრავს რა განაკვეთით უნდა გადაიხადონ აქციზი მოსარჩელის კატეგორიაში მყოფმა პირებმა, რომელთა მიერ ავტომობილის საქართველოს საბაჟოზე ტერიტორიაზე შემოტანა მოხდა 2017 წლის 31 მარტის შემდგომ. შესაბამისად, ნორმა არ წარმოშობს რაიმე ვალდებულებას მოსარჩელის მიმართ და მას არ გააჩნია ის შინაარსი, რასაც მოსარჩელე ხდის სადავოდ. აშკარაა, რომ მოსარჩელის მიერ სასარჩელო მოთხოვნის ამგვარად დაყენება ეფუძნება სადავო ნორმის შინაარსის არასწორ აღქმას. თუ იგი მიიჩნევს, რომ მასზე არ უნდა გავრცელდეს რომელიმე საგადასახადო განაკვეთი, მაშინ მან საგადასახადო კოდექსის ის ნორმა უნდა გაასაჩივროს, რომელიც სადავო საგადასახადო ვალდებულებას ადგენს და არა ამ ვალდებულებისგან გათავისუფლების ან/და შემცირების საფუძვლის მარეგულირებელი წესი.“ ამასთან აღსანიშნავია საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 23 მარტის N1/8/671 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე იპ „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია”საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. აღნიშნულ საქმეში მოსარჩელეები სადავოდ ხდიდნენსაქართველოს საგადასახადო კოდექსის 206-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ე” ქვეპუნქტს, რომლითაც სხვა რელიგიური ორგანიზაციები არ თავისუფლდებოდნენ მიწის გადასახადისაგან. ეს მაშინ, როცა საქართველოს საპატრიარქო, კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, თავისუფლდებოდა მიწოს გადასახადისაგან (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 23 მარტის N1/8/671 საოქმო ჩანაწერის მეორე თავის მე-13 პუნქტი). ამასთან დაკავშირებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნული საოქმო ჩანაწერის მეორე თავის მე-14 პუნქტში აღნიშნა: „მოსარჩელე მხარე ასაჩივრებს საგადასახადო კოდექსის 206-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ე” ქვეპუნქტს, რომელიც ადგენს ორგანიზაციის ქონების გადასახადისგან გათავისუფლების საფუძველს. აღნიშნული მუხლი თავისი ბუნებით აღმჭურველი ხასიათისაა და ის არ ადგენს ორგანიზაციის (მათ შორის რელიგიური ორგანიზაციის) უფლების შეზღუდვის წესს. იმ შემთხვევაში, თუ მოსარჩელის პრობლემა დაკავშირებულია მიწის გადასახადთან, რომელიც დადგენილია საგადასახადო კოდექსით, მას საკონსტიტუციო სასამართლოში ევალება სწორედ იმ საკანონმდებლო ნორმის გასაჩივრება, რომელიც უშუალოდ აწესებს რელიგიური ორგანიზაციისთვის მიწის გადასახადს.“ ამ საქმეებიდან გამომდინარე, თანასწორობის მუხლებთან მიმართებაში სადავოდ არის ქცეული იმპორტის გადასახადის დამდგენი ნორმები.

ამ სარჩელით თანასწორობის უფლებასთან მიმართებაში პრობლემად არის დასმული ის საკითხი, რომ საქართველოს საპატრიარქოს აქვს უფლება, საქართველოში შემოიტანოს საღვთისმსახურო საგნები და ამისათვის არ გადაიხადოს დღგ-ს და იმპორტის გადასახადი. საპატრიარქოს ეს პრივილეგია ენიჭება აღმჭურველი ხასიათის, კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტით. ხოლო იმავე რელიგიური ხასიათის პროდუქციის შემოტანა სხვა რელიგიური გაერთიანების მიერ იბეგრება დღგ-ით, საგადასახადო კოდექსის 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით და იმპორტის გადასახადით, საგადასახადო კოდექსის 195-ე მუხლით. განსახილველ სამართლებრივ ურთიერთობაში საპატრიარქოსა და მოსარჩელეებს შორის უთანასწორობა განპირობებულია სწორედ საგადასახადო კოდექსის სადავოდ ქცეული მუხლებით. ცინცაძის საქმე გვასწავლის, რომ როდესაც საგადასახადო ურთიერთობებში უთანასწორობა ხდება, უნდა გასაჩივრდეს ნორმა, რომელიც ადგენს საგადასახადო ვალდებულებას მოსარჩელისათვის და არა აღმჭურველი ხასიათის ნორმა, რომელიც მოსარჩელის მსგავს მდგომარეობაში მყოფი სხვა სუბიექტისათვის ითვალისწინებს საგადასახადო ვალდებულებისაგან გათავისუფლების ან შემცირების წესს. შესაბამისად, საჩივრდება ერთი მხრივ, ნორმა, რომელიც მოსარჩელისაგან საზღვაგარეთ წარმოებული რელიგიური საგნის იმპორტის შემთხვევაში ითვალისწინებს დღგ-ს გადასახადის გადახდას, მეორე შემთხვევაში, საღვთისმსახურო საგნის საქართველოში შემოტანისათვის იმპორტის გადასახადის გადახდას. დავის საგნად არ არის ქცეული კონსტიტუციური შეთანხმება, რომლის აღმჭურველი ნორმა შესადარებელ პირს - საქართველოს საპატრიარქოს - ათავისუფლებს იმპორტისა და დღგ-ს გადასახადის გადახდისაგან საღვთისმსახურო საგნის საქართველოში შემოტანის შემთხვევაში. ცინცაძის საქმეში მსგავსი აღმჭურველი ნორმის გამო წარდგენილი სარჩელი, რაც არ ადგენდა საგადასახადო ვალდებულებას მოსარჩელის მიმართ და მხოლოდ სხვა პირის მიმართ პრივილეგიებს განამტკიცებდა, არ იქნა არსებითად განსახილველად მიღებული.

რაც შეეხება საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლს. ეს უკანასკნელი განსაზღვრავს თუ რას ნიშნავს რელიგიური საქმიანობა. საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად, რელიგიურ საქმიანობაში ექცევა ქვეყნის შიგნით, საქართველოში რელიგიური დანიშნულების საქონლის წარმოება და მისი რეალიზაცია. ასეთი ბრუნვა წარმოადგენს რელიგიურ და არა ეკონომიკურ საქმიანობას, რაც არ იბეგრება. ამის საპირისპიროდ, რელიგიური დანიშნულების პროდუქციის წარმოება და მისი იმპორტი საქართველოში, წარმოადგენს ეკონომიკურ საქმიანობას, ვინაიდან ასეთი ოპერაცია არ ექცევა საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლით გათვალისწინებული რელიგიური საქმიანობის ცნებაში. იმავდროულად, კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტით, საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია გათავისუფლებულია ღვთისმსახურების საგნების შემოტანისათვის დაწესებული გადასახადისაგან. ეს უკანასკნელი საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის იმ ნორმატიულ შინაარსს, რაც გამორიცხავს ღვთისმსახურების საგნების იმპორტს რელიგიური საქმიანობის ცნებიდან, აძლევს დისკრიმინაციულ ხასიათს. კონსტიტუციური შეთანხმების მიხედვით, საპატრიარქოს კუთვნილი ღვთისმსახურების შემოტანა არ იბეგრება, ხოლო საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლით სხვა რელიგიური ორგანიზაციების მიერ მათი კუთვნილი ღვთისმსახურების საგნების შემოტანა ითვლება ეკონომიკურ საქმიანობად, რაც არის დაბეგვრის საფუძველი. ამგვარად, საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც რელიგიური საგნების იმპორტს გამორიცხავს რელიგიური საქმიანობიდან, იწვევს განსხვავებულ მოპყრობას, ერთი მხრივ, საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიას და მეორე მხრივ, სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის.

ამგვარად, საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის მიერ განხორციელებული იმპორტი არ იბეგრება დღგ-თი და იმპორტის გადასახადით, მაშინ როდესაც სხვა რელიგიური ორგანიზაციის მიერ ანალოგიური ქმედების განხორციელება არის დღგ-თი და იმპორტის გადასახადით დასაბეგრი ოპერაცია. საპატრიარქოსათვის საზღვარგარეთიდან შემოტანილი ღვთისმსახურების საგნების იმპორტისათვის გადასახდელი თანხა არ იზრდება დამატებითი ღირებულების და იმპორტის გადასახადით, მაშინ როდესაც სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს იმპორტისათვის დამატებული ღირებულების გადასახადის და იმპორტის გადასახადის გამო ეზრდებათ საზღვარგარეთ წარმოებული რელიგიური საგნების იმპორტის ხარჯები. ამგვარად, ადგილი აქვს განსხვავებულ მოპყრობას, ერთი მხრივ, საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიას და მეორე მხრივ, სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს შორის.

2) შესადარებელი ჯგუფების არსებითი თანასწორობა

სადავო ნორმის კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან შესაბამისობაზე მსჯელობისას უნდა გამოიკვეთოს შესადარებელი ჯგუფები და განისაზღვროს, რამდენად წარმოადგენენ ისინი არსებითად თანასწორ სუბიექტებს კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან მიმართებით. „ისინი ამა თუ იმ შინაარსით, კრიტერიუმით მსგავს კატეგორიაში ანალოგიურ გარემოებებში უნდა ხვდებოდნენ, არსებითად თანასწორნი უნდა იყვნენ კონკრეტულ ვითარებასა თუ ურთიერთობებში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები” და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-2). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ ,,თანასწორობის უფლების შეზღუდვას ადგილი ექნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აშკარაა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობა (ან არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ თანასწორი მოპყრობა) (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 10).

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1509-ე პრიმა მუხლით დადგენილია რელიგიური ორგანიზაციების რეგისტრაციის წესი. მათთვის უზრუნველყოფილია შესაძლებლობა დარეგისტრირდნენ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებად, რაც არ ზღუდავს მათი არაკომერციულ იურიდიულ პირებად დარეგისტრირების შესაძლებლობასაც.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1509-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ)“ და „ზ)“ პუნქტების თანახმად, სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებულ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებად ითვლება მართლმადიდებელი ეკლესია და 1509-ე პრიმა მუხლით გათვალისწინებული რელიგიური გაერთიანებები.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმად რელიგიურ ორგანიზაციებს აქვთ შესაძლებლობა გააჩნდეთ იგივე სამართლებრივი სტატუსი, რაც აქვს საქართველოს საპატრიარქოს, ხოლო საგადასახადო კანონმდებლობის მიზნებისათვის რელიგიურ ორგანიზაციას წარმოადგენს როგორც საპატრიარქო, ასევე სსიპ-ად რეგისტრირებული სხვა რელიგიური ორგანიზაციები და ააიპ-ად რეგისტრირებული რელიგიური ორგანიზაციები.

მოსარჩელეები და საქართველოს საპატრიარქო ფუნქციონირებენ რელიგიური მიზნების განსახორციელებლად. შესადარებელ პირთა ჯგუფები ეწევიან რელიგიურ საქმიანობას. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის მიხედვით ეკონომიკურ საქმიანობას არ მიეკუთვნება რელიგიური საქმიანობა.

შესადარებელი ჯგუფების არსებითად თანასწორობისა და დიფერენცირების საკითხის გამოსაკვლევად მნიშვნელოვანია, განისაზღვროს შესადარებელი ჯგუფების სამართლებრივი სტატუსი, საქმიანობა და მიზნები განსახილველი სამართლებრივი ურთიერთობის კონტექსტში (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 11)

საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის დადებული კონსტიტუციური შეთანხმების თანახმად, საპატრიარქო არის კათოლიკოს-პატრიარქის ბრძანებითა და ლოცვა-კურთხევით დადგენილ საეკლესიო განყოფილებათა და სხვა სტრუქტურულ ერთეულთა ერთობლიობა (ტერმინთა განმარტება, პ.11). ამავე შეთანხმების პირველი მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, საქართველოს საპატრიარქო არის საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის წარმომადგენელი. უფრო კონკრეტულად, საქართველოს საპატრიარქო მოქმედებს როგორც საქართველოს ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია. ხოლო ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ეკლესია არის სახელმწიფოს მიერ აღიარებული სრულუფლებიანი საჯარო სამართლის იურიდიული პირი, რომელიც თავის საქმიანობას წარმართავს საეკლესიო (კანონიკური) სამართლის ნორმებით, საქართველოს კონსტიტუციის, ამ შეთანხმებისა და საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად. წარმოდგენილი ნორმების ანალიზი ცხადყოფს, რომ საქართველოს საპატრიარქო ფუნქციონირებს რელიგიური მიზნების განსახორციელებლად (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 12).

კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, ეკლესიის მიერ წარმოებული საღვთისმსახურო პროდუქცია – მისი დამზადება, შემოტანა, მიწოდება და შემოწირულობა, ასევე არაეკონომიკური მიზნით არსებული ქონება და მიწა გათავისუფლებულია გადასახადებისაგან. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 33-ე მუხლის თანახმად, „რელიგიურ ორგანიზაციად ითვლება ორგანიზაცია, რომელიც შექმნილია რელიგიური საქმიანობის განსახორციელებლად და ასეთად რეგისტრირებულია კანონმდებლობით დადგენილი წესით.“ ამ კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, რელიგიურ საქმიანობას უთანაბრდება იმ რელიგიური ორგანიზაციების (გაერთიანებების) საწარმოთა საქმიანობა, რომლებიც გამოსცემენ რელიგიურ (საღვთისმსახურო) ლიტერატურას ან აწარმოებენ რელიგიური დანიშნულების საგნებს; ამ ორგანიზაციების (გაერთიანებების) ან მათი საწარმოების საქმიანობა, რომელიც დაკავშირებულია რელიგიური (საღვთისმსახურო) ლიტერატურის ან რელიგიური დანიშნულების საგნების რეალიზაციასთან (გავრცელებასთან); აგრეთვე ასეთი საქმიანობით მიღებული ფულადი სახსრების გამოყენება რელიგიური საქმიანობის განსახორციელებლად. საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, რომელიც ვრცელდება როგორც საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიაზე, ასევე სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებზე, რელიგიურ საქმიანობად ითვლება რელიგიური წეს-ჩვეულებების, ცერემონიების, ლოცვების, სხვა საკულტო მოქმედებათა ორგანიზება და ჩატარება; ამავე პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, რელიგიურ საქმიანობას ასევე მიეკუთვნება სასულიერო-სასწავლო დაწესებულებების შენახვა, ამ სასულიერო-სასწავლო დაწესებულებების მოსწავლეთა და მსმენელთა სწავლება.

მოსარჩელეები არიან ორგანიზაციები/გაერთიანებები, რომლებიც ახორციელებენ რელიგიურ საქმიანობას. მოსარჩელეები, საპატრიარქოს მსგავსად, აღასრულებენ რელიგიურ რიტუალებს, ზოგიერთი მოსარჩელე არის ქრისტიანული რწმენის მიმდევარი და რელიგიური წეს-ჩვეულებების აღსასრულებლად სჭირდება სანთლების გამოყენება, ისევე როგორც საპატრიარქოს. სხვა ქრისტიანულ დენომინაციებს, საპატრიარქოს მსგავსად, აქვთ ინტერესი, მათ რელიგიური საქმიანობისათვის იქონიონ ხატები, რომელსაც სპეციფიკური, მართლმადიდებლურისგან განსხვავებული, ხატწერის წესები გააჩნია და მხოლოდ იმპორტის გზით არის ასეთი ხატების საქართველოში მოქმედ საკულტო ნაგებობებში განთავსება შესაძლებელი. იგივე შეიძლება ითქვას მაგალითად ჯვრებზეც, რომლის აგებულებაც შესაძლოა მართლმადიდებლურს არ ემთხვეოდეს და მხოლოდ სხვა ქვეყანაში იყოს მისი წარმოება შესაძლებელი. მუსლიმ თემს შესაძლოა გააჩნდეს ხალიჩის შემოტანის ინტერესი, რასაც მეჩეთში ლოცვის მიზნით დააფენენ, ხოლო კათოლიკე ეკლესიას შესაძლოა ჰქონდეს ღვთისმშობლის ქანდაკების იმპორტის ინტერესი მისი ტაძარში განთავსების მიზნით; იუდეურ თემს სჭირდება, როგორც რელიგიური დანიშნულებით გამოსაყენებელი ნივთები, ისე სპეციალური რელიგიური საკვები პროდუქტები, ისეთი, როგორიცაა, მაგალითად, „მაცა“; რელიგიურ ორგანიზაციებს რელიგიური მსახურებისათვის სჭირდებათ სპეციალური აუდიო-ვიდეო და სხვადასხვა ტიპის ტექნიკური საშუალებები, სპეციალური რელიგიური სამოსი და ა.შ.

ამგვარად, მოსარჩელეებს, რელიგიურ ორგანიზაციებს, გააჩნიათ ისეთივე სამართლებრივი ინტერესი, საქართველოში დღგ-ს და იმპორტის გადასახადის გარეშე შემოიტანონ მათ მიერ რელიგიური დანიშნულებით გამოსაყენებელი საღვთისმსახურო საგნები, როგორც საპატრიარქოს. შესაბამისად, საქართველოს საპატრიარქო სადავო ნორმით გათვალისწინებულ ურთიერთობაში არის მოსარჩელეებთან არსებითად თანასწორი სუბიექტი.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „რწმენის თავისუფლება მოიცავს მისი გამოვლენის – რწმენის შესაბამისად ცხოვრების წარმართვის უფლებასაც (მოქმედების სფერო). რწმენის თავისუფლება არარეალური და არარეალიზებადი იქნება, მის შესაბამისად ადამიანების კომუნიკაციის გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. უფლებას შინაარსი გამოეცლება, თუკი მისი ნაწილი არ იქნება კონკრეტული რწმენის საფუძველზე და მის შესაბამისად ქმედება, ეს პრაქტიკულად ამ უფლების უარყოფამდე მიგვიყვანს, რადგან რწმენის მხოლოდ ქონა არაფერს იძლევა თავად ამ უფლებით სრულყოფილად სარგებლობის თვალსაზრისით. თუ არ არის გარანტიები რწმენის შესაბამისად ცხოვრების წესის წარმართვისა და განვითარებისათვის, აზრი ეკარგება საერთოდ ამ უფლების აღიარებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბერის N1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-13)

3) შეფასების ტესტი

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, თანასწორობის ძირითადი უფლების ფართო შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლოს ვერ ექნება ერთგვარი მიდგომა დიფერენცირების ყოველი შემთხვევის მიმართ. განსხვავებულად მოპყრობის გონივრულობის მასშტაბი განსხვავებული შეიძლება იყოს თითოეულ შემთხვევასთან მიმართებით. დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, სადავო ნორმის საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტის მოთხოვნებთან შესაბამისობის დასადგენად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო იყენებს ორი სახის ტესტს - რაციონალური დიფერენცირების და მკაცრი შეფასების ტესტებს. შეფასების ტესტის განსაზღვრისას არსებით როლს ასრულებს დიფერენცირების ნიშანი, კერძოდ, რას ეფუძნება არსებითად თანასწორ პირებს შორის განსხვავებული მოპყრობა. დიფერენცირების შეფასების შესაბამისი ტესტის განსაზღვრის მიზნით, სასამართლომ, უპირველეს ყოვლისა, უნდა დაადგინოს, უკავშირდება თუ არა განსხვავებული მოპყრობა კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტში მოხსენიებულ კლასიკურ ნიშნებს (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე„საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 18).

დიფერენცირების ნიშანი შესაძლოა განისაზღვროს სხვადასხვა გარემოებებზე დაყრდნობით. მათ შორის მხედველობაში მიიღება სადავო ურთიერთობის მონაწილე პირები, რეგულირების არსი და მიზანი, დამდგარი სამართლებრივი შედეგები (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 19).

საგადასახადო შეღავათით მოსარგებლე პირი არის საქართველოს სამოციულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესია, რომელსაც წარმოადგენს საქართველოს საპატრიარქო. იმავდროულად, დღგ-ისგან და იმპორტის გადასახადისაგან თავისუფლდება საქართველოს სამოციულო ავტოკეფალური მართლამადიდებელი ეკლესის მიერ იმპორტირებული ღვთისმსახურების ნივთები. კონსტიტუციურ შეთანხმებაში ეს შეღავათი აშკარად მიემართება მხოლოდ ერთ რელიგიურ გაერთიანებას - საქართველოს მართლმადიდებლურ ეკლესიას. იმავდროულად, სადავო ნორმებით სხვა რელიგიური ორგანიზაციები გამორიცხულია დღგ-ს და იმპორტის საგადასახადო შეღავათით სარგებლობის შესაძლებლობისგან. რელიგიური საგნების იმპორტი საბოლოო ჯამში ემსახურება რელიგიური საქმიანობის განხორციელებას: მაგალითად, ტაძრების ხატებით და ჯვრებით აღჭურვას. მართლმადიდებლური რელიგიური დანიშნულების საგნების იმპორტის და დღგ-ს გადასახადისაგან გათავისუფლების საგანი და მიზანი არის მხოლოდ მართლმადიდებლური ღვთისმსახურებისათვის ხელის შეწყობა, აღნიშნული მრწამსის გავრცელების წახალისება. ყოველივე ეს გარემოება მიუთითებს, რომ დიფერენცირების ნიშანი არის რელიგია.

ამგვარად, დიფერენცირების ნიშანი არის რელიგია, რაც წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით პირდაპირ გათვალისწინებულ კლასიკურ ნიშანს. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ დიფერენცირების შესაფასებლად უნდა გამოიყენოს შეფასების მკაცრი ტესტი. ამგვარი ტესტის გამოყენების შემთხვევაში დიფერენცირება ფასდება თანაზომიერების ტესტის გამოყენებით: უნდა დაგინდეს დიფერენცირების ლეგიტიმური მიზანი - დაუძლეველი სახელმწიფო ინტერესი, დიფერენცირების გამოსადეგობა, ნაკლებად მზღუდავობა და ვიწრო გაგებით პროპორციულობა;

4) ლეგიტიმური მიზანი და მისი მიღწევის გამოსადეგობა

სადავო ნორმის ლეგიტიმურ მიზნად ვერ დასახელდება ისტორიულ-კულტურული მემკვიდრეობის დაცვა. კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტი საუბრობს ეკლესიის მიერ წარმოებულ საღვთისმეტყველო პროდუქციაზე. იგულისხმება, რომ ეს პროდუქცია ახლანდელ დროშია დამზადებული და საჭიროა მისი საქართველოში შემოტანა, რათა ღვთისმსახურების აღსრულება მოხდეს. ამიტომ ქვეყნის გარეთ ახლად დამზადებულ ღვთისმსახურების პროდუქციას ვერ ექნება ისტორიული ღირებულება. კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტში რომც იგულისხმებოდეს წინა საუკუნეში საზღვარგარეთ ეკელსიის მიერ წარმოებული ჯვარი ან ხატი, ეს გარემოება ცალკე აღებული ვერ გაამართლებს დიფერენცირებას. საქართველოსთვის ისტორიულ-კულტურული ღირებულება შეიძლება ჰქონდეს საქართველოს მუსლიმების ან კათოლიკეების მიერ საზღვარგარეთ წინა საუკუნეში დამზადებულ ამა თუ იმ რელიგიურ ნივთს, თუმცა ასეთი ნივთის იმპორტი სადავო ნორმებით იბეგრება დღგ-ს და იმპორტის გადასახადით. ამგვარად, კულტურული მემკვიდრეობის დაცვით ვერ იქნება გამართლებული ის, რომ რელიგიური დანიშნულების საგნების იმპორტის შემთხვევაში მოსარჩელეები იბეგრებიან იმპორტისა და დღგ-ს გადასახადებით.

სხვა ლეგიტიმურ მიზანად შეიძლება დასახელდეს საქართველოს ავტოკეფალურ მართლამდიდებელ ეკლესიასთან კონსტიტუციური შეთანხმების გაფორმების ფაქტი, როგორც ეს მოხდა საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივნისის N1/2/671 საქმეზე გადაწყვეტილების მეორე თავის 23-ე პუნქტში. მოცემულ შემთხვევაში, ლეგიტიმური მიზანი შეიძლება იყოს კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტის აღსრულება. შესაბამისად, დიფერენცირების ლეგიტიმურ მიზნად შესაძლოა დასახელდეს აღნიშნული კონსტიტუციური შეთანხმებით აღებული ვალდებულების შესრულება.

კონსტიტუციური შეთანხმებით აღებული ვალდებულება მნიშვნელოვანია სახელმწიფოსათვის, იმის გათვალისწინებით, რომ საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს კონსტიტუციური შეთანხმების დადების სავალდებულოობას სახელმწიფოსა და სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის, აღიარებს ეკლესიის დამოუკიდებლობას სახელმწიფოსაგან. მეტიც, საქართველოს კონსტიტუციის მე-8 მუხლი მოითხოვს საერთაშორისო ხელშეკრულებებისა და შეთანხმებების შესაბამისობას კონსტიტუციურ შეთანხმებასთან, რაც ხაზს უსვამს სახელმწიფოსა და ეკლესიას შორის არსებული შეთანხმების სამართლებრივ მნიშვნელობას ნორმატიული აქტების იერარქიაში. ( mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე„საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 31).

ამის მიუხედავად, კონსტიტუციური შეთანხმებით აღებული ვალდებულების შესრულება არ არის საკმარისი საფუძველი სადავო ნორმებით სხვა რელიგიური გაერთიანებების არახელსაყრელ მდგომარეობაში ჩასაყენებლად საქართველოს მართლმადიდებელ ეკლესიასთან შედარებით. როგორც 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილების მეორე თავის 32-ე პუნქტშია აღნიშნული: „კონსტიტუციური შეთანხმება სრულად უნდა შეესაბამებოდეს საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებსა და ნორმებს, კერძოდ, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა სფეროში“. ციტირებული ნორმის მნიშვნელობა არ არის მხოლოდ კონსტიტუციური შეთანხმების მიმართ წაყენებული მოთხოვნა, იგი, იმავდროულად, მიუთითებს ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის სფეროში მოქმედი საყოველთაო პრინციპების გათვალისწინების აუცილებლობაზე სახელმწიფოსა და ეკლესიის ურთიერთობის განსაზღვრისას. ამავე გადაწყვეტილების მეორე თავის 33-ე პუნქტში აღნიშნულია: „სახელმწიფოს ისტორიაში ეკლესიის განსაკუთრებული როლის აღიარებაში ნებისმიერი პრივილეგიის მინიჭების დასაშვებობის თავისთავად მოაზრება აზრს დაუკარგავდა თანასწორობის უფლებას და შეუთავსებელი იქნებოდა საქართველოს კონსტიტუციის, მათ შორის, მე-7 მუხლის და მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნებთან. ამდენად, ეკლესიის როლის აღიარებისთვის არსებული დიფერენცირების მართლზომიერება უნდა შეფასდეს საქმეთა ინდივიდუალური გარემოებებიდან გამომდინარე, კერძოდ, უნდა დადგინდეს, რამდენად მოითხოვს საქართველოს ისტორიაში ეკლესიის განსაკუთრებული როლის აღიარება მართლმადიდებელი ეკლესიისთვის განსახილველი პრივილეგიის მინიჭებას.“ ამავე გადაწყვეტილების მეორე თავის 34-ე მუხლში ასევე აღნიშნულია: „საქართველოს ისტორიაში ეკლესიის განსაკუთრებული როლის აღიარების მიზანს არ წარმოადგენს მართლმადიდებლობის როგორც რელიგიური რწმენის უპირატესობის წარმოჩენა სხვა რელიგიებთან შედარებით. ეკლესიისთვის გარკვეული უფლების მინიჭება არ გულისხმობს იმავე უფლებით სხვა რელიგიური ორგანიზაციების მიერ სარგებლობის ხელშეშლას.“

ამგვარად, არც საქართველოს კონსტიტუციის მე-8 მუხლით აღიარებული მართლამდიდებელი ეკლესიის განსაკუთრებული როლი, არც კონსტიტუციური შეთანხმებიდან აღებული ვალდებულება, ეკლესიის მიერ პროდუქციის შემოტანა გაეთავისუფლებინა ნებისმიერი გადასახადისაგან, არ ამართლებს საგადასახადო პრივილეგიის ექსკლუზიურად ეკლესიისათვის დაწესებას და სხვა რელიგიური გაერთიანებების ამ შეღავათიდან გამორიცხვას. პარლამენტს შეეძლო კონსტიტუციური შეთანხმების მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტი აღესრულებინა იმგვარად, რომ ეკლესიის მიერ შემოტანილი რელიგიური ხასიათის პროდუქციის დღგ-სგან და იმპორტის გადასახადისგან გათავისუფლებასთან ერთად, ამგვარი შეღავათი დაეწესებინა ყველა რელიგიური კონფესიის მიერ რელიგიური ნივთის იმპორტის შემთხვევაში. ამგვარად, იყო შესაძლებელი კონსტიტუციური შეთანხმების მოთხოვნის აღსრულება და არა სხვა რელიგიური გაერთიანებების არახელსაყრელ მდგომარეობაში ჩაყენების გზით.

ღვთისმსახურების შემადგენელი ნაწილი შეიძლება იყოს, მაგალითად, ხატები და სანთლები ქრისტიანებისათვის, ხალიჩა მუსლიმებისათვის, სხვადასხვა სახის სპეციალური საკვები/რელიგიური პროდუქიცა, მაგალითად, „მაცა“ ებრაელებისთვის და სხვა. ეს არის რელიგიური ორგანიზაციების ორდინალური საქმიანობის და მორწმუნეთა რელიგიური მოთხოვნილებების დაკმაყოფილების შემადგენელი ნაწილი. რელიგიური ხასიათის ნივთების იმპორტი არის აუცილებელი იმისათვის, რომ რელიგიური ღვთისმსახურება ჯეროვნად აღსრულდეს. შესაბამისად, ნებისმიერი რელიგიური ორგანიზაცია დაინტერესებულია, ისარგებლოს სადავო ნორმით დაწესებული შეღავათით. არც საქართველოს კონსტიტუციის მე-8 მუხლი, არც საკონსტიტუციო შეთანხმება არ მოითხოვს იმას, რომ რელიგიური დანიშნულების ნივთების იმპორტთან დაკავშირებით ეკლესია თავისუფლდებოდეს დღგ-ს და იმპორტის გადასახადებიდან, ხოლო სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს ეკისრებოდეს ამგვარი გადასახადის გადახდა. კონსტიტუციური შეთანხმება შესაბამისობაში უნდა მოდიოდეს თანასწორობის უფლებასთან, ხოლო კონსტიტუციის მე-8 მუხლი არ უნდა იქნეს განმარტებული თანასწორობის უფლების მოთხოვნების საწინააღმდეგოდ. კონსტიტუციური მართლმსაჯულების განხორციელებისას საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციას განიხილავს როგორც ერთიან ორგანიზმს. შეუძლებელია, სადავო საკითხის კონსტიტუციურობის სრულფასოვანი გადაწყვეტა, თუ სასამართლო კონსტიტუციის ნორმებს ერთმანეთთან კავშირში არ წაიკითხავს/განმარტავს (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის გადაწყვეტილება N3/1/659 საქმეზე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ თავი II პუნქტი 20).

ამგვარად, სადავო ნორმით გათვალისწინებული დიფერენცირება ვერ იქნება გამართლებული კონსტიტუციის მე-8 მუხლით და კონსტიტუციური შეთანხმების აღსრულების ინტერესით.

შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი ასევე ვერ იქნება რელიგიური უმცირესობათა ჯგუფების მიერ გადასახადის თავიდან აცილება. გადასახადების გადახდა მნიშვნელოვანი კონსტიტუციური ვალდებულებაა და, შესაბამისად, გადასახადების გადახდისაგან თავის არიდების პრევენცია უმნიშვნელოვანეს საჯარო ინტერესს წარმოადგენს. შესაბამისად, სახელმწიფო უფლებამოსილია, მიიღოს სპეციალური ზომები, რომელიც გამორიცხავს გადასახადის გადამხდელის მიერ გადასახადისაგან გათავისუფლების საფუძველების ხელოვნურად შექმნის გზით გადასახადების გადახდის თავიდან არიდებას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე„საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 38).

მოსარჩელეთა საქმიანობა ემსახურება რელიგიურ მიზნებს და არა გადასახადების თავიდან აცილებას. სადავო რეგულაცია მიმართულია არა ხელოვნურად შექმნილი გადასახადისაგან გათავისუფლებულ ტრანზაქციებზე რეაგირებისაკენ, არამედ დიფერენცირებულ რეჟიმში აქცევს მოსარჩელეებს რელიგიური დანიშნულების საგნების იმპორტისას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ სახელმწიფო ორგანოების საქმიანობის ფარგლებში გარკვეული ტექნიკური სირთულეების არსებობა/წარმოშობა ვერ გახდება კონსტიტუციის მოთხოვნების უგულებელყოფის საფუძველი. ამდენად, თუ მოპასუხე მიიჩნევს, რომ არსებობს საგადასახადო შეღავათით ბოროტად სარგებლობის საფრთხეები, იგი უფლებამოსილია, შემოიღოს ამ საფრთხეების აღმოფხვრისკენ ვიწროდ მიმართული ნორმები (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 3 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე„საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. თავი II პუნქტი 39).

სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება არ არის ვარგისი საშუალება რომელიმე ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. ამგვარი დიფერენცირება არათუ შეფასების მკაცრი ტესტის, არამედ რაციონალური კავშირის ტესტის მოთხოვნასაც კი არ აკმაყოფილებს.

5) საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლი და რელიგიის თავისუფლება

2017 წლის 23 მარტს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიღო საოქმო ჩანაწერი N1/8/671 საქმეზე სსიპ „საქართველოს ევანგელურ-ბაპტისტური ეკლესია”, ააიპ „საქართველოს სიცოცხლის სიტყვის ეკლესია”, სსიპ „ქრისტეს ეკლესია”, სსიპ „საქართველოს სახარების რწმენის ეკლესია”, ააიპ „მეშვიდე დღის ქრისტიან - ადვენტისტთა ეკლესიის ტრანსკავკასიური იუნიონი”, სსიპ „ლათინ კათოლიკეთა კავკასიის სამოციქულო ადმინისტრაცია”, ააიპ „ქართველ მუსლიმთა კავშირი”, სსიპ „წმინდა სამების ეკლესია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. ამ საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად განსახილველად არ მიიღო საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 168-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ” ქვეპუნქტი თანასწორობის უფლებასთან მიმართებაში. ამ საქმეში საკონსტიტუციო სასამართლომ ვერ დაინახა დიფერენცირება საქართველოს მართლამდიდებლურ ეკლესიასა და სხვა რელიგიურ კონფესიებს შორის, ვინაიდან ქვეყნის შიგნით, საქართველოს ტერიტორიაზე რელიგიური დანიშნულების საგნის მიწოდების შემთხვევაში დღგ-ს გადასახადისგან თავისუფლდებოდა, როგორც მართლმადიდებელი ეკლესია, ისე სხვა რელიგიური კონფესია.

N1/8/671 საოქმო ჩანაწერის მეორე თავის მე-4 პუნქტში აღნიშნულია: „საგადასახადო კოდექსის 161-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა” ქვეპუნქტის თანახმად, დღგ-ით დასაბეგრ ოპერაციას საქართველოს ტერიტორიაზე ეკონომიკური საქმიანობის ფარგლებში საქონლის მიწოდება წარმოადგენს. ეკონომიკური საქმიანობა, თავის მხრივ, საგადასახადო კოდექსის მე-9 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, გულისხმობს ნებისმიერ საქმიანობას, რომელიც ხორციელდება მოგების, შემოსავლის ან კომპენსაციის მისაღებად, მიუხედავად ასეთი საქმიანობის შედეგებისა, თუ ამ მუხლით სხვა რამ არ არის გათვალისწინებული. ამასთანავე, ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ეკონომიკურ საქმიანობას არ მიეკუთვნება რელიგიური საქმიანობა. საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, „რელიგიურ საქმიანობად ითვლება დადგენილი წესით რეგისტრირებული რელიგიური ორგანიზაციის (გაერთიანების) საქმიანობა, რომლის მიზანია აღმსარებლობისა და სარწმუნოების გავრცელება...“. ხოლო ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით, რელიგიურ საქმიანობას უთანაბრდება იმ რელიგიური ორგანიზაციების (გაერთიანებების) საწარმოთა საქმიანობა, რომლებიც გამოსცემენ რელიგიურ (საღვთისმსახურო) ლიტერატურას ან აწარმოებენ რელიგიური დანიშნულების საგნებს; ამ ორგანიზაციების (გაერთიანებების) ან მათი საწარმოების საქმიანობა, რომელიც დაკავშირებულია რელიგიური (საღვთისმსახურო) ლიტერატურის ან რელიგიური დანიშნულების საგნების რეალიზაციასთან (გავრცელებასთან); აგრეთვე ასეთი საქმიანობით მიღებული ფულადი სახსრების გამოყენება რელიგიური საქმიანობის განსახორციელებლად.“ საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლით გათვალისწინებული რელიგიური საქმიანობის ცნება ვრცელდებოდა როგორც საპატრიარქოზე, ასევე ყველა სხვა რელიგიურ კონფესიაზე.

მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნა, რომ საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი საუბრობს საქართველოს ტერიტორიაზე რელიგიური გაერთიანებების საწარმოთა მიერ რელიგიური დანიშნულების საგნების წარმოებაზე და გავრცელებაზე. ეს ნორმა არაფერს ამბობს სხვა ქვეყნის ტერიტორიიდან საქართველოში რელიგიური დანიშნულების საგნების შემოტანაზე (იმპორტზე). ამის პარალელურად, კონსტიტუციური შეთანხმება მხოლოდ საპატრიარქოს ათავისუფლებს მართლმადიდებლური ღვთისმსახურების საგნების იმპორტის შემთხვევაში დღგ-ს გადასახადისა და იმპორტის გადასახადის გადახდის ვალდებულებისგან. საგადასახადო კოდექსის 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის “გ” ქვეპუნქტი სხვა რელიგიურ გაერთიანებებს დღგ-ს გადამხდელად მიიჩნევს საქართველოს ტერიტორიაზე ღვთისმსახურების საგნების იმპორტის შემთხვევაში, ხოლო საგადასახადო კოდექსის 195-ე მუხლი სხვა რელიგიურ გაერთიანებებს იმპორტის გადასახადის გადამხდელად მიიჩნევს საქართველოს ტერიტორიაზე ღვთისმსახურების საგნების იმპორტის შემთხვევაში.

N1/8/671 საქმეში რელიგიური ორგანიზაციების მიერ ღვთისმსახურების საგნების საქართველოს ტერიტორიაზე წარმოება და მიწოდება არ იქნა მიჩნეული ეკონომიკურ საქმიანობად, რაც დღგ-თი შეიძლებოდა დაბეგრილიყო. მაგრამ წინამდებარე საქმეში დავის საგანს წარმოადგენს სხვა ქვეყანაში წარმოებული რელიგიური საგნების საქართველოში შემოტანის დღგ-თი და იმპორტის გადასახადით დაბეგვრა. ეკონომიკურ საქმიანობას არ წარმოდგენს რელიგიური საქმიანობა და ამის გამო ასეთი საქმიანობა არ იბეგრება დღგ-ს გადასახადით. საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი ამომწურავად განმარტავს იმას, თუ რას ნიშნავს რელიგიური საქმიანობა და ეს არის რელიგიური, საღვთისმეტყველო ლიტერატურის გამოცემა, რელიგიური საგნების წარმოება, ამგვარი ლიტერატურის რეალიზაცია და გავრცელება. საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი რელიგიურ საქმიანობად არ მიიჩნევს რელიგიური საგნების იმპორტს, რაც გულისხმობს იმას, რომ ამგვარი საქმიანობა ითვლება ეკონომიკურ და შესაბამისად, დღგ-თი დასაბეგრ და იმპორტის გადასახადით დასაბეგრ საქმიანობად, საგადასახადო კოდექსის 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტისა და 195-ე მუხლის საფუძველზე, რომლის მიხედვითაც, დღგ-ით დასაბეგრი ოპერაციებია: [..] საქონლის იმპორტი, ხოლო იმპორტის გადასახადის გადამხდელია პირი, რომელიც საქართველოს საბაჟო საზღვარზე გადააადგილებს საქონელს.

საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მეორე პუნქტით, რელიგიური საგნების ან რელიგიური ლიტერატურის იმპორტი რომ ჩათვლილიყო რელიგიური საქმიანობად, ბუნებრივია, ასეთი საქმიანობა ვერ იქნებოდა მიჩნეული ეკონომიკურ საქმიანობად საგადასახადო კოდექსის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე და შესაბამისად, არ იარსებებდა ამ სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საფუძველი საკონსტიტუციო სასამართლოს N1/8/671 საოქმო ჩანაწერის საფუძველზე. თუმცა რელიგიური საქონლის იმპორტი არ ითვლება რელიგიურ საქმიანობად, საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე. საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი მხოლოდ საქართველოს ტერიტორიაზე, ქვეყნის ფარგლებს შიგნით რელიგიურ საქმიანობაზე საუბრობს. მართლმადიდებელი ეკლესიის გარდა ყველა სხვა რელიგიური გაერთიანების მიერ რელიგიური დანიშნულების საგნის იმპორტი იბეგრება დამატებული ღირებულების გადასახადითა და იმპორტის გადასახადით.

აქვე აღსანიშნავია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ N1/8/671 საოქმო ჩანაწერში განმარტა, რომ: „რელიგიური ორგანიზაციების ან მათი საწარმოების საქმიანობა, რომელიც დაკავშირებულია რელიგიური დანიშნულების საგნების რეალიზაციასთან, უთანაბრდება რელიგიურ საქმიანობას, რომელიც საგადასახადო კოდექსის თანახმად, დღგ-ით დაბეგვრას არ უნდა ექვემდებარებოდეს.“ (იხ. სამოტივაციო ნაწილი, პგ. 5). სასამართლომ, როგორც ეს ზემოთ უკვე ითქვა, ქვეყნის შიგნით რელიგიური დანიშნულების საგნების რეალიზაცია იგულისხმა, მათ შორის, რელიგიური ორგანიზაციების საწარმოების მიერ განხორციელებული რეალიზაცია. ანალოგიურად, როგორც უშუალოდ რელიგიური ორგანიზაციების, ისე, რელიგიური ორგანიზაციების საწარმოების მიერ, რელიგიური დანიშნულების საგნების იმპორტი, ასევე რელიგიურ საქმიანობად უნდა ჩაითვალოს.

ვინაიდან საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლი გამორიცხავს რელიგიური საგნების იმპორტს რელიგიური საქმიანობიდან და მიაკუთვნებს მას ეკონომიკურ საქმიანობას, ამით ხდება ჩარევა კონსტიტუციის მე-16 მუხლით დაცულ, რელიგიის თავისუფლების სფეროში.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ნანა სეფაშვილი და ია რეხვიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-3 პუნქტში განაცხადა: საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლით გარანტირებული რწმენის თავისუფლება დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთ ძირითად პრინციპს წარმოადგენს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „რწმენის თავისუფლება ადამიანის თვითგამორკვევის საწყისი და საფუძველია. ყველა სხვა უფლების მსგავსად, ეს თავისუფლებაც ადამიანის ღირსების პატივისცემის გამოხატულებაა. „ადამიანის ღირსება და პიროვნული თავისუფლება მის ძირითად უფლებებში, მათ ადეკვატურ დაცვასა და სრულად განხორციელებაში გამოიხატება““ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის №1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4).

ამავე გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-7 პუნქტში აღნიშნულია: რწმენის თავისუფლება მოიცავს მისი გაცხადების (forum externum) – რწმენის შესაბამისად ცხოვრების უფლებას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის №1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-13). იგი გულისხმობს ადამიანის უფლებას, გააცხადოს თავისი რელიგია თუ რწმენა აღმსარებლობით, ქადაგებით, წესებისა თუ რიტუალების შესრულებით, როგორც ინდივიდუალურად, ისე სხვებთან ერთად, როგორც საქვეყნოდ, ისე განკერძოებით. მართალია, საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლი პირდაპირ არ უთითებს ამის შესახებ, მაგრამ უდავოა, რომ იგი გულისხმობს რწმენის გაცხადების უფლებას, ვინაიდან რწმენის თავისუფლება თეორიული და ილუზორული იქნებოდა მის შესაბამისად ცხოვრების შესაძლებლობის გარეშე. რწმენის მხოლოდ ქონა ვერ უზრუნველყოფს აღნიშნული უფლებით სრულყოფილად სარგებლობას, თუკი არ არსებობს საკმარისი გარანტიები ცხოვრების წესის რწმენის შესაბამისად წარმართვისთვის. ნებისმიერი რწმენა მისი კონკრეტული გამოვლინებებით რეალიზდება, ამიტომ, თუ პირი იძულებული იქნება მათზე უარი თქვას, ის ვერც კონკრეტული რწმენის მიმდევარი იქნება (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის №1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-59).

რელიგიის გაცხადებისათვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია რელიგიური დანიშნულების საგნები, რომელთა გარეშე როგორც ცალკე, ისე სხვებთან ერთად რელიგიური პრაქტიკა და რიტუალების აღსრულება შეუძლებელი იქნებოდა ან ამგვარი რიტუალის ჩატარება არ იქნებოდა საკუთარი რელიგიური მოთხოვნების შესაბამისად მოქმედება. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ნანა სეფაშვილი და ია რეხვიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-20 პუნქტის თანახმად: „იმისათვის, რომ ქმედებამ ავტომატურად მოიპოვოს დაცვა რელიგიის თავისუფლების საფუძველზე, იგი უნდა წარმოადგენდეს ამ რელიგიის გაცხადებას, ხოლო იმისათვის, რომ ქმედება წარმოადგენდეს „რელიგიის გაცხადებას“, საჭიროა მჭიდრო და პირდაპირი კავშირის არსებობა ქმედებასა და რელიგიას შორის. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიაჩნია, რომ ასეთი კავშირი უდავოდ არსებობს ისეთ დროს, როდესაც ქმედება წარმოადგენს შესაბამისი რელიგიის უშუალო მოთხოვნას. მაგალითად, რელიგიური ტექსტების კითხვა, ლოცვა, მარხვის შენახვა, რელიგიური რიტუალების განხორციელება წარმოადგენს რელიგიის გაცხადების ტრადიციულ ფორმებს და არსებობს მჭიდრო და პირდაპირი კავშირი ქმედებასა და რელიგიას შორის. შესაბამისად, ამგვარი ქმედებები, როგორც შესაბამისი რელიგიის გაცხადება, უპირობოდ ხვდება კონსტიტუციის მე-16 მუხლით გარანტირებული რწმენის/აღმსარებლობის თავისუფლების დაცვის ფარგლებში.”

სადავო ნორმა უკავშირდება რელიგიური დანიშნულების ნივთის იმპორტირების გამორიცხვას რელიგიური საქმიანობის ნუსხიდან და მის ეკონომიკური საქმიანობის სფეროში მოქცევას. რელიგიური დანიშნულების საგნის (მაგალითად, ხალიჩა მუსლიმების შემთხვევაში, ქანდაკება კათოლიკეების შემთხვევაში, „მაცა“ ებრაელების შემთხვევაში და ა.შ.) გამოყენება ხდება იმ მიზნით, რომ სათანადოდ ჩატარდეს ღვთისმსახურება საკულტო ნაგებობებში. ხალიჩა და ქანდაკება ლოცვის, რელიგიური ღვთისმსახურების ჩატარების განუყოფელი ნაწილია. ამ საგნების იმპორტი კი რელიგიური ღვთისმსახურების ჩატარების აუცილებელი პირობა. იგივე შეიძლება ითქვას რელიგიური ორგანიზაციებისთვის და მორწმუნე ადამიანებისთვის რელიგიური დანიშნულებით გამოსაყენებელ სხვადასხვა ნივთზე. შეუძლებელია ჩატარდეს რელიგიური რიტუალი ან მორწმუნე ადამიანებმა და რელიგიურმა ორგანიზაციებმა იმოქმედონ საკუთარი რწმენის, პრაქტიკისა და წესების შესაბამისად საქართველოში, თუ სათანადო საგანი, არც ქვეყანაში მოიპოვება, ვერც სხვა ქვეყნიდან ხდება მისი შემოტანა. ამასთან ერთად, საყურადღებოა, რომ მაგალითად, ერთ-ერთი მოსარჩელე რელიგიური ორგანიზაციის, - საქართველოს ებრაელთა კავშირის შემთხვევაში, იუდეური თემის წარმომადგენლებისთვის განკუთვნილი სპეციალური საკვების, რელიგიური დანიშნულების პროდუქტის, მაცას შემოტანა უშუალოდ იმპორტის გზით ხორციელდება ისრაელიდან, რა დროსაც, მაგალითად, საქართველოს ებრაელთა კავშირი ჩვეულებრივი წესით იბეგრება და მას უწევს მიმდინარე გადასახადების გადახდა, როგორიცაა იმპორტის გადასახადი და დღგ იმპორტის ოპერაციაზე (იხ. „სხვა დანართები,“ დანართი: 1). საგულისხმოა, რომ საქართველოს ფინანსთა მინისტრის N275 ბრძანებით დამტკიცებული საგარეო-ეკონომიკური საქმიანობის ეროვნული სასაქონლო ნომენკლატურის დანართში N1 სასაქონლო პოზიციაზე - „1905 90 100 00“ არსებული ნივთი - „მაცა“ ჩვეულებრივად ექვემდებარება 12%-იან იმპორტის გადასახადსა და ასევე 18%-იან დღგ-ს გადასახადს იმპორტის დროს, მიუხედავად იმისა, რომ ეს პროდუქცია ცალსახად რელიგიური დანიშნულებისაა.

ამგვარად, რელიგიური საგნის იმპორტსა და რელიგიის თავისუფლებას შორის არსებობს მჭიდრო კავშირი. სადავო ნორმით რელიგიის თავისუფლებაში ჩარევა ხდება იმის გამო, რომ რელიგიური საგნის იმპორტი არ არის მოხსენიებული რელიგიური საქმიანობის ცნებაში, ამით ხდება ამგვარი საგნების იმპორტის ეკონომიკური საქმიანობის ცნების ქვეშ მოქცევა და დაბეგვრა.

სადავო ნორმა არ აწესებს პასუხისმგებლობას რელიგიური საქმიანობისათვის. სადავო ნორმა ითვალისწინებს რელიგიურ მრწამსთან მჭიდროდ დაკავშირებული საქმიანობის დაბეგვრას. რამდენად შესაძლებელია რელიგიური საქმიანობის ან ორგანიზაციის დაბეგვრა ჩაითვალოს რელიგიის თავისუფლებაში ჩარევად? ამ კითხვაზე დადებითი პასუხი გასცა ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე იეჰოვას მოწმეთა ასოციაცია საფრანგეთის წინააღმდეგ (ASSOCIATION LES TEMOINS DE JEHOVAH c. FRANCE, no 8916/05, 2011 http://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-105386).

ამ საქმის მიხედვით, იეჰოვას მოწმეთა ორგანიზაციის დაფინანსების წყაროს შეადგენდა წევრთა მიერ ნებაყოფლობით გადახდილი შემოწირულობები (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის მე-8 პუნქტი). საგადასახადო ადმინისტრაციამ 1997 წელს მოახდინა იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის მიერ 1993-1996 წლებში მიღებული შემოწირულობების კომპიუტერული დამუშავება. 1997 წლის 24 იანვარს საგადასახადო ადმინისტრაციამ იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციას მოსთხოვა 1993-1996 წლებში წევრებისგან მიღებულ შემოწირულობაზე დეკლარაციის წარდგენა მომდევნო ერთი თვის განმავლობაში. ამასთან ასოციაციას უნდა გადაეხადა დარიცხული გადასახადი (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის მე-11 პუნქტი). საგადასახადო ადმინისტრაციის ინფორმაციით, 1993-1996 წლებში იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის შემოსავალი იყო 42 490 374 ევრო, საიდანაც წევრების შემოწირულობები იყო 38 200 653 ევრო (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის მე-12 პუნქტი).

იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციამ გაასაჩივრა საგადასახადო მოთხოვნა და ითხოვა საფრანგეთის კანონმდებლობით დადგენილი შეღავათით სარგებლობა, რაც რელიგიური ორგანიზაციისათვის გადაცემულ საჩუქარსა და შემოწირულობას ათავისუფლებდა გადასახადისაგან. საგადასახადო ორგანომ უარი განაცხადა ამ მოთხოვნის დაკმაყოფილებაზე, ვინაიდან იმისათვის, რომ ასოციაციას რელიგიური ორგანიზაციისათვის დაწესებული შეღავათით ესარგებლა, ამისათვის მას უნდა ჰქონოდა მინისტრის ან პრეფექტის თანხმობა (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის მე-13 პუნქტი).

იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის შემოსავალი დაიბეგრა 60 პროცენტით და შეადგინა 22,920,392 ევრო. ამას დაემატა ჯარიმა და საურავი 22,418,484.84 ევროს ოდენობით. ჯარიმის დაკისრება განაპირობა მომჩივანის მიერ საგადასახადო დეკლარაციის წარუდგენლობამ (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის მე-14 პუნქტი). საგადასახადო ადმინისტრაციის გადაწყვეტილება ძალაში დატოვეს ეროვნულმა სასამართლოებმა. ვერსალის სააპელაციო სასამართლომ განაცხადა, რომ მინისტრის მიერ იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციას არ ჰქონდათ მინიჭებული უფლება, ესარგებლათ მიღებული შემოწირულობისათვის გადასახადისაგან გათავისუფლებით უფლებით. სააპელაციო სასამართლოს თქმით, იმისათვის, რომ ორგანიზაციას ესარგებლა საგადასახადო შეღავათით მას უნდა დაემტკიცებინა, რომ იყო რელიგიური ორგანიზაცია. სასამართლოს თქმით, მოსარჩელე იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციას არ წარუდგენია მტკიცებულება, რომ ის რელიგიური ორგანიზაცია იყო, რამაც სასამართლოს არ მისცა იმის განსაზღვრის შესაძლებლობა, რომ იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმიანობა მხოლოდ რელიგიური ღვთისმსახურება იყო. ამის დამტკიცება იყო უმთავრესი პირობა შეღავათის სარგებლობისათვის (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის 21-ე პუნქტი). ეს გადაწყვეტილება ასევე ძალაში დატოვა საკასაციო სასამართლომაც (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის 25-ე პუნქტი).

ამ საქმეში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განაცხადა: რელიგიის თავისუფლებით ძირითადად დაცული არის ადამიანის შინაგანი სამყაროს ნაწილი (forum internum), ეს თავისუფლება ასევე გულისხმობს რელიგიის გამოხატვასაც (forum externum), ინდივიდუალურად, პირად გარემოში, ან კოლექტიურად საჯარო ადგილას იმ ადამიანებთან ერთად, ვინც იზიარებენ საერთო რელიგიას. რელიგია შესაძლოა გამოიხატებოდეს სიტყვებით და ქმედებებით. კონვენციის მე-9 მუხლი ჩამოთვლის რელიგიისა და რწმენის გამოხატვის სხვადასხვა ფორმას: ღვთისმსახურების აღსრულებას, სწავლებას, რელიგიურ პრაქტიკებს და რიტუალების აღსრულებას. ევროპული სასამართლო მიუთითებს, რომ გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა, კონვენციით გარანტირებული რელიგიის თავისუფლება გამორიცხავს სახელმწიფოს მხრიდან მისი ლეგიტიმურობის ან რელიგიის გამოხატვის ფორმების სისწორის შეფასებას (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის 48-ე პუნქტი).

ევროპული სასამართლო მიუთითებს კომისიის ადრეულ გადაწყვეტილებაზე, რომლითაც კონვენციის მე-9 მუხლთან მიმართებაში დასაშვებად გამოცხადდა საჩივარი, რაც ეხებოდა რელიგიური ინსტიტუციიდან თანხის ამოღებას, რის შედეგადაც ვერ ხერხდებოდა რელიგიური რიტუალის აღსრულება და ეკლესიის შენახვა (Institut de prêtres français et autres c. Turquie, no 26308/95, décision de la Commission du 19 janvier 1998). ხსნის არმიის მოსკოვის ფილიალი რუსეთის წინააღმდეგ საქმეში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ კონვენციის მე-11 მუხლთან მიმართებაში და მე-9 მუხლთან კავშირში განიხილა საქმე, რაც ეხებოდა იმას, რომ რელიგიური გაერთიანების საბანკო ანგარიშზე ყადაღის დადება და საკუთრების ჩამორთმევა იყო საზიანო ხსნის არმიის მოსკოვის ფილიალის მიერ მისი რელიგიური საქმიანობის განსახორციელებლად (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის 49-ე პუნქტი).

საფრანგეთის მთავრობა აცხადებდა, რომ შემოწირულობის დაბეგვრა გავლენას არ ახდენდა მომჩივანი ასოციაციის და მისი წევრების რელიგიის თავისუფლებაზე. მთავრობის აზრით, იეჰოვას მოწმეებს ჰქონდათ შესაძლებლობა, როგორც სურდათ ისე აღევლინათ ღვთისმსახურება. საფრანგეთის მთავრობის აზრით, ვალის გადახდას რელიგიური ორგანიზაციის ლიკვიდაცია რომც გამოეწვია, არაფერი უშლიდა ხელს იმას, რომ ეს ორგანიზაცია ხელახლა დაფუძნებულიყო. სასამართლო შენიშნავს, რომ რელიგიური ორგანიზაციის შემოსავლის 90 პროცენტი მოდიოდა შემოწირულობებზე. ამ შემოწირულობის დაბეგვრა ნიშნავდა რელიგიური გაერთიანებისათვის სასიცოცხლო რესურსის გამოცლას, რის გამოც რელიგიური ორგანიზაცია ვეღარ შეძლებდა ღვთისმსახურების სათანადოდ განხორციელებას. ევროპული სასამართლო შენიშნავს, რომ შემოწირულობა ქმნიდა გაერთიანების დაფინანსების არსებით ნაწილს. ამის გამო საგადასახადო ღონისძიება პირდაპირ გავლენას ახდენდა რელიგიაზე. გადასახადით დაბეგვრა ასუსტებს რელიგიური გაერთიანების მდგრადობას, გავლენას ახდენს რელიგიური გაერთიანების ფუნქციონირებაზე და რელიგიური ხასიათის საქმიანობაზე. ამასთან რელიგიური გაერთიანების საგადასახადო ვალდებულების უზრუნველყოფა შეიძლება მომხდარიყო საკულტო ნაგებობებით. რელიგიურ გაერთიანების რესურსსა და ამავე გაერთიანების უნარზე - განახორცილოს რელიგიური საქმიანობა- დაბეგვრის ზემოქმედების მასშტაბის გათვალისწინებით, ხდება ჩარევა კონვენციის მე-9 მუხლით გარანტირებულ რელიგიის თავისუფლებაში (იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმის 53-ე პუნქტი). საბოლოოდ, აღნიშნულ საქმეში დადგინდა კონვენციის მე-9 მუხლის (რწმენის გამოხატვის თავისუფლება) დარღვევა, ვინაიდან საგადასახადო კანონმდებლობა, რაც რელიგიური გაერთიანების შემოწირულობას ბეგრავდა, არ იყო განჭვრეტადი და არ აკმაყოფილებდა კანონიერების მოთხოვნას.

იეჰოვას მოწმეთა ასოციაციის საქმე საყურადღებოა იმ თვალსაზრისით, რომ საგადასახადო დაბეგვრამ შესაძლოა გავლენა მოახდინოს რელიგიური გაერთიანების ფინანსურ მდგრადობაზე, შეუზღუდოს მას რელიგიური ღვთისმსახურების აღსრულებისათვის აუცილებელი საგნების შეძენის შესაძლებლობა, ამავე დროს საგადასახადო ვალდებულება რისკის ქვეშ აყენებს რელიგიური გაერთიანების საკუთრებაში არსებულ სხვა ქონებას, საკულტო ნაგებობების ჩათვლითაც. მსგავს შემთხვევასთან გვაქვს საქმე ამ საქმეში, როცა იბეგრება რელიგიური დანიშნულები საგნები მისი იმპორტის შემთხვევაში. ამგვარად, იმის გათვალისწინებით, რომ დაბეგვრა გავლენას ახდენს რელიგიური ორგანიზაციის ფინანსურ მდგრადობაზე, უზღუდავს მას რელიგიური ღვთისმსახურების აღსრულებისათვის აუცილებელი საგნების შეძენის შესაძლებლობას, ამგვარი დაბეგვრით ხდება ჩარევა საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლით გათვალისწინებულ რელიგიური რწმენის გამოხატვის თავისუფლებაში. ამ შემთხვევაში გამოყენებული უნდა იქნეს თანაზომიერების ტესტი, რისთვისაც უნდა არსებობდეს ლეგიტიმური მიზანი, შეზღუდვა აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად უნდა იყოს გამოსადეგი, აუცილებელი და, ვიწრო გაგებით, პროპორციული საშუალება. თანაზომიერების ტესტი პირდაპირ არის გათვალისწინებული საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლის მე-2 პუნქტით: „ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის, ჯანმრთელობის ან სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით.“

როგორც ვხედავთ, საქართველოს კონსტიტუცია თავად გვთავაზობს რელიგიის თავისუფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების ჩამონათვალს. ეს გარემოება გულისხმობს, რომ დაუშვებელია რელიგიის გაცხადების თავისუფლების შეზღუდვა ისეთი ლეგიტიმური მიზნით, რაც პირდაპირ არ არის მოხსენიებული საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლის მე-2 პუნქტით. ლეგიტიმური მიზნები, რომლის შეზღუდვისაც დასაშვებია რწმენის გაცხადების თავისუფლების შეზღუდვები არის შემდეგი:

· საზოგადოებრივი უსაფრთხოება

· ჯანმრთელობის დაცვა

· სხვათა უფლებების დაცვა

დავის საგანს წარმოადგენს საგადასახადო კოდექსის ნორმა. ეს კოდექსი არ არეგულირებს საზოგადოებრივ უსაფრთხოებასთან და ჯანმრთელობასთან დაკავშირებულ ურთიერთობებს, შესაბამისად, სადავო ნორმით პირველი ორი ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა არის თეორიულად გამორიცხული. რჩება ერთადერთი მიზანი - სხვათა უფლებები და თავისუფლებები. სადავო ნორმა უკავშირდება გადასახადების აკრეფას და შემდეგ ბიუჯეტში მის მიმართვას. აკრეფილ გადასახადებს საბოლოო ჯამში სახელმწიფო უნდა ხარჯავდეს ადამიანის უფლებებთან დაკავშირებულ აქტივობებზე, მათ შორის განათლებაზე, სოციალურ, ჯანდაცვის პროგრამებზე. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ოგანეს დარბინიანი და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (საქმე ეხებოდა განათლების უფლებას), ასევე როინ გავაშელიშვილი და ვალერიან მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ (საქმე ეხებოდე ბიუჯეტიდან დაფინანსებულ საყოველთაო ჯანდაცვას) განაცხადა: ისეთი ამოწურვადი სახელმწიფო რესურსი, როგორიც სახელმწიფო ბიუჯეტია, პირველ რიგში, ადამიანის ძირთადი უფლებების ეფექტურ რეალიზაციას უნდა მოხმარდეს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 12 სექტემბრის №2/3/540 გადაწყვეტილება საქმეზე: „რუსეთის მოქალაქეები - ოგანეს დარბინიანი, რუდოლფ დარბინიანი, სუსანნა ჟამკოციანი და სომხეთის მოქალაქეები - მილენა ბარსეღიანი და ლენა ბარსეღიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 25 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე როინ გავაშელიშვილი და ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ II-37).

სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა არის მიზნის მისაღწევად გამოსადეგი საშუალება. იმავდროულად, დადგენილი შეზღუდვა არის ნაკლებ მზღუდავი. ამის მიუხედავად, კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, ვიწრო გაგებით, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვის პროპორციულობა. აღსანიშნავია ის, გარემოება, რომ საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტით რელიგიურ საქმიანობას მიეკუთვნება ქვეყნის შიგნით რელიგიური ორგანიზაციების საწარმოთა საქმიანობა. გადასახადისაგან, მათ შორის დღგ-სგან, თავისუფლდება ქვეყნის შიგნით რელიგიური დანიშნულების საგნების წარმოება და რეალიზაცია. ამგვარად, იმპორტის შემთხვევაში დღგ-ს და იმპორტის გადასახადის თავიდან აცილების საშუალებას წარმოადგენს ამ პროდუქციის ქვეყნის შიგნით წარმოება, ანუ რელიგიური დანიშნულებით გამოსაყენებელი პროდუქციის საწარმოების გადმოტანა ქვეყნის შიგნით. ქვეყანაში რელიგიური საწარმოების გადმოტანის შესაძლებლობა და შესაბამისად, გადასახადისაგან გათავისუფლების შესაძლებლობა ამცირებს ამ საგნების ქვეყნის გარედან შემოტანის საჭიროებას, შესაბამისად, მცირდება ბიუჯეტის მიერ მიღებული შემოსავალი. ამიტომ სახელმწიფოს მიზანი - რელიგიური საგნების იმპორტის დაბეგვრით მიიღოს მეტი შემოსავალი, რაც საბოლოო ჯამში მოხმარდება ადამიანის უფლებების დაცვას, არაეფექტურია იმ პირობებში, როდესაც არსებობს ამ საქმიანობის ქვეყნის შიგნით განხორციელების და ამით დაბეგვრის თავიდან აცილების შესაძლებლობა.

ნებისმიერ შემთხვევაში მოპასუხის - სახელმწიფოს დასამტკიცებელია ის, გარემოება, თუ როგორია რელიგიური საგნების იმპორტის შემთხვევაში გადასახადებიდან მიღებული სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავალი ყოველწლიურად. რამდენად არის ამგვარი შემოსავალი იმდენად დიდი, რომ მისი არარსებობის შემთხვევაში ბიუჯეტის ფისკალური მდგრადობა რისკის წინაშე დადგებოდა: „სახელმწიფოს ფისკალური და ეკონომიკური უსაფრთხოება მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ ინტერესს წარმოადგენს და მისთვის საფრთხის შექმნა, თავისთავად, ვერ იქნება მოაზრებული ადამიანის რომელიმე ძირითადი უფლებით დაცული სფეროს ნაწილად.“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 25 ოქტომბრის გადაწყვეტილება საქმეზე როინ გავაშელიშვილი და ვალერიანე მიგინეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ II-36). მოპასუხე მხარემ უნდა დაამტკიცოს, რომ ქვეყნის შიგნით წარმოებული რელიგიური საგნების გადასახადებისაგან გათავისუფლების მიუხედავად, იმდენად დიდია სხვა ქვეყნებიდან მართლმადიდებელი ეკლესიის გარდა სხვა რელიგიური ორგანიზაციების მიერ ამგვარი საგნების იმპორტი, რომ მისი რელიგიური საქმიანობის დეფინიციის ქვეშ მოქცევა და გადასახადებისაგან გათავისუფლება, მნიშვნელოვან შემოსავლებს დააკარგვინებს სახელმწიფოს. ამის მიუხედავად, გონივრულია იმის ვარაუდი, რომ იმპორტის გზით სახელმწიფო ბიუჯეტის მიერ მიღებული შემოსავალი მნიშვნელოვნად დიდია, ვინაიდან იმავე პროდუქციის ქვეყნის შიგნით წარმოება თავისუფლდება გადასახადისაგან. სადავო ნორმა ხელსაყრელ პირობებში აყენებს იმ რელიგიურ ორგანიზაციებს, რომლებიც ქვეყნის შიგნით აწარმოებენ რელიგიურ საგნებს და ტვირთს აკისრებს იმ რელიგიურ ორგანიზაციებს, რომლებსაც საქართველოში სათანადო რესურსების არარსებობის გამო, სხვა ქვეყნიდან შემოაქვთ რელიგიური საგნები. ამის გამო, სადავო ნორმა ვიწრო გაგებით არაპროპორციულია.

მართალია, სახელწიფოს გააჩნია საკმაოდ ფართო მიხედულების ზღვარი, მაშინ როდესაც საქმე უკავშირდება შეზღუდვად რესურსებს და ეკონომიკური სტრატეგიის დაგეგმარებას („რუსეთის მოქალაქეები - ოგანეს დარბინიანი, რუდოლფ დარბინიანი, სუსანნა ჟამკოციანი და სომხეთის მოქალაქეები - მილენა ბარსეღიანი და ლენა ბარსეღიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-26), მაგრამ როცა, ერთი მხრივ, საქმე ეხება საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებულ რელიგიის თავისუფლებით სათანადოდ, თანაბარ პირობებში სარგებლობას, მეორე მხრივ, საბიუჯეტო თანხას, რომელზეც უარის თქმა მძიმე ტვირთად შეიძლება არ დააწვეს ქვეყნის ბიუჯეტს (mutatis mutandis(„რუსეთის მოქალაქეები - ოგანეს დარბინიანი, რუდოლფ დარბინიანი, სუსანნა ჟამკოციანი და სომხეთის მოქალაქეები - მილენა ბარსეღიანი და ლენა ბარსეღიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-33), განსაკუთრებით იმ პირობებში, როცა სახელმწიფო უარს ამბობს იმ პროდუქციის დაბეგვრაზე და შესაბამისად, დამატებით მისაღებ შემოსავალზე, რომელსაც ქვეყნის შიგნით აწარმოებენ სხვადასხვა რელიგიური ორგანიზაციები, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ღონისძიება ვერ იქნება ვიწრო გაგებით პროპორციული.

ვითხოვთ, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის, 159-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის და 195-ე მუხლის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობას კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებაში, რაც მოსარჩელეებს აკისრებს რელიგიური დანიშნულების საგნების (ღვთისმსახურების პროდუქციის) იმპორტის შემთხვევაში დღგ-ს და იმპორტის გადასახადის გადახდას, ასევე საგადასახადო კოდექსის მე-11 მუხლის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობას კონსტიტუციის მე-16 მუხლის პირველ და მეორე პუნქტთან მიმართები, რაც გამორიცხავს რელიგიური საგნის იმპორტს რელიგიური საქმიანობიდან.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა