თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს საგადასახადო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი; საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის "ა" ქვეპუნქტი; "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ე" ქვეპუნქტი; "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის "ა" ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე და 31 პრიმა მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

არ არსებობს საკონსტიტუციო სასამართლოში სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძველი, რადგან სარჩელი აკმაყოფილებს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მოთხოვნებს, კერძოდ:

სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მოთხოვნებს - სარჩელი შედგენილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებული, შესაბამისი სასარჩელო სააპლიკაციო ფორმის მიხედვით. სარჩელი ხელმოწერილია მოსარჩელეთა მიერ და გათვალისწინებულია 31-ე მუხლის მოთხოვნები.

სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტების მიერ, რადგან „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი ითვალისწინებს, კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის შესაძლებლობას იურიდიული პირებისათვის. მოსარჩელეები წარმოადგენენ იურიდიულ პირებს. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით გათვალისწინებული თანასწორობის უფლება.

სადავო საკითხი განსჯადია საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ, რადგან „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის მიხედვით: „საკონსტიტუციო სასამართლო... უფლებამოსილია განიხილოს და გადაწყვიტოს... საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან მიმართებით მიღებული ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობის საკითხი“.

საკონსტიტუციო სარჩელში მითითებული არც ერთი სადავო საკითხი ჯერჯერობით არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

სარჩელში მითითებული ყველა სადავო საკითხი გადაწყვეტილია საქართველოს კონსტიტუციით, რადგან სადავო ნორმები გასაჩივრებულია საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავის კონკრეტულ მუხლებთან მიმართებით.

სადავო აქტი საკანონმდებლო აქტია და მის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

კანონით არ არის დადგენილი კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის ვადა.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

მოსარჩელე მხარე ვითხოვთ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 201-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა” ქვეპუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად ცნობას, რომელიც რელიგიურ ორგანიზაციებს არ ათავისუფლებს მიწის გადასახადისგან მიწის არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენების შემთხვევაში, განსხვავებით, საქართველოს საპატრიარქოსგან, რომელიც გათავისუფლებია მიწის გადასახადისგან მიწის არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენებისას.

2015 წელს, რელიგიურმა ორგანიზაციებმა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიმართეს N671 სარჩელით, რომელშიც დავის საგანი იყო, მათ შორის, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 206-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტის სიტყვების - „გარდა მიწისა“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შეეხებოდა რელიგიურ ორგანიზაციებს. მოსარჩელეების აზრით, აღნიშნული ნორმა პრივილეგირებულ მდგომარეობაში აყენებდა მართლმადიდებელ ეკლესიას, რადგან ათავისუფლებს მას მიწის გადასახადისგან, მაშინ როდესაც ამგვარი გადასახადისგან არ თავისუფლდებიან სხვა რელიგიური ორგანიზაციები.

საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, „საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 206-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ე“ ქვეპუნქტი ადგენს ორგანიზაციის ქონების გადასახადისგან გათავისუფლების საფუძველს. აღნიშნული მუხლი თავისი ბუნებით აღმჭურველი ხასიათსაა და ის არ ადგენს ორგანიზაციის (მათ შორის რელიგიური ორგანიზაციის) უფლების შეზღუდვის წესს. იმ შემთხვევაში თუ მოსარჩელის პრობლემა დაკავშირებულია მიწის გადასახადთან, რომელიც დადგენილია საგადასახადო კოდექსით, მას საკონსტიტუციო სასამართლოში ევალება სწორედ იმ საკანონმდებლო ნორმის გასაჩივრება, რომელიც უშუალოდ აწესებს რელიგიური ორგანიზაციისთვის მიწის გადასახადს.“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 23 მარტის N1/8/671 საოქმო ჩანაწერი).

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლით აღიარებული უფლება, სამართლებრივი სახელმწიფოს არსებობისათვის მეტად მნიშვნელოვან და ფუძემდებლურ პრინციპს, კანონის წინაშე თანასწორობის კონსტიტუციურ გარანტიას წარმოადგენს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2011 წლის 18 მარტის №2/1/473 გადაწყვეტილებაში განმარტა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი (დღეის მდგომარეობით მე-11 მუხლი) ,,ადგენს კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტურ კონსტიტუციურ პრინციპს, მისი მიზანია არ დაუშვას არსებითად თანასწორის უთანასწოროდ მოპყრობა ან პირიქით. ასევე აღსანიშნავია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილებაში აღნიშნა, რომ ,,კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებისაგან მომდინარეობს ისეთი საკანონმდებლო სივრცის შექმნის ვალდებულება, რომელიც ყოველი კონკრეტული ურთიერთობისათვის არსებითად თანასწორთ შეუქმნის თანასწორ შესაძლებლობებს, ხოლო უთანასწოროებს პირიქით.’’ თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისათვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას.

სადავო ნორმის მიხედვით ქონების გადასახადის გადამხდელია რეზიდენტი ორგანიზაცია მის ბალანსზე ძირითად საშუალებად ან/და საინვესტიციო ქონებად აღრიცხულ აქტივებზე. აღნიშნული ნორმის ტერმინოლოგიის განმარტებისა და საგადასახადო კოდექსის სხვა მუხლებთან სისტემური განმარტების მეთოდის გამოყენებით ნათლად ჩანს, რომ აღნიშნული ნორმა ზოგადად ქონების გადასახადის დამდგენი ნორმაა ნებისმიერი რეზიდენტი ორგანიზაციისთვის და მათ არ ათავისუფლებს მიწის გადასახადისგან არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენების შემთხვევაში.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 30-ე მუხლის “ა” ქვეპუნქტის მიხედვით ორგანიზაციად ითვლება ნებისმიერი რელიგიური ორგანიზაცია, რომელიც არის საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად შექმნილი არასამეწარმეო იურიდიული პირი ან შექმნილია და მოქმედებს უცხო ქვეყნის კანონმდებლობის შესაბამისად. აქედან გამომდინარეობს ის, რომ სადავო ნორმის სუბიექტს წარმოადგენს ყველა რელიგიური ორგანიზაცია და მათ შორის მოსარჩელეებიც.

მიწა წარმოადგენს თუ არა სადავო ნორმაში ნახსენებ "ძირითად საშუალებად აღრიცხულ აქტივს" ამისთვის უნდა გამოვიყენოთ საქართველოს საგადასახადო კოდექსის დამხმარე ნორმები. კერძოდ, საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 31-ე მუხლის მიხედვით, ძირითადი საშუალება ნიშნავს მატერიალურ აქტივს, რომელსაც პირი იყენებს ადმინისტრაციული მიზნებისათვის და რომლის სასარგებლო გამოყენების ვადა ერთ წელზე მეტია.

იმავე კოდექსის მე-15 მუხლის მიხედვით, მატერიალური აქტივი არის აქტივი, რომელიც არ არის არამატერიალური აქტივი. ხოლო არამატერიალური აქტივი აღნიშნული კოდექსის მე-8 მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად არის ფიზიკური ფორმის არმქონე, იდენტიფიცირებადი არაფულადი აქტივი, რომელსაც პირი იყენებს საქონლის წარმოების, საქონლის მიწოდების/მომსახურების გაწევის, სხვისთვის იჯარით გადაცემის ან/და ადმინისტრაციული მიზნებისთვის. არამატერიალურ აქტივს მიეკუთვნება: საავტორო უფლება, პატენტი, სავაჭრო ნიშანი და ა.შ.

მიწას აქვს ფიზიკური ფორმა და ის წარმოადგენს მატერიალურ აქტივს ანუ ქონებას, ეს თავის მხრივ ნიშნავს იმას, რომ ის ასევე წარმოადგენს ძირითად საშუალებას, რომლის გამოყენებაც ამ კონკრეტულ შემთხვევაში მოსარჩელეების მიერ ხდება ადმინისტრაციული მიზნებისთვის. მოვითხოვთ სადავო ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსის გაუქმებას, რომელიც არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენების შემთხვევაში მიწის გადასახადს არ აუქმებს რელიგიური ორგანიზაციებისთვის.

2. საგადასახადო კოდექსის 201-ე მუხლის “ა” ქვეპუნქტის წაკითხვა უნდა მოხდეს საქართველოს სახელმწიფოსა და საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალურ მართლმადიდებელ ეკლესიას შორის კონსტიტუციური შეთანხმების (შემდეგში კონსტიტუციური შეთანხმების) - მე-6 მუხლის მე-5 პუნქტთან ერთად - რომლის თანახმად "ეკლესიის მიერ წარმოებული საღვთისმსახურო პროდუქცია - მისი დამზადება, შემოტანა, მიწოდება და შემოწირულობა, ასევე არაეკონომიკური მიზნით არსებული ქონება და მიწა გათავისუფლებულია გადასახადისაგან."

შესადარებელ პირთა ჯგუფებს წარმოადგენენ ყველა რელიგიური ორგანიზაცია, რომელიც კანონმდებლობით დადგენილი წესით არის ამგვარად რეგისტრირებული და მართლმადიდებელი ეკლესია. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 201-ე მუხლის “ა” ქვეპუნქტი და მისგან გამომდინარე 206-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ე” ქვეპუნქტი საქართველოს საპატრიარქოს გარდა, სხვა რელიგიურ ორგანიზაციებს არ ათავისუფლებს მიწის გადასახადისგან, მიწის არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენების შემთხვევაში.

206-ე მუხლის პირველი ნაწილის "ე" ქვეპუნქტის მიხედვით, შესაბამისი დაბეგვრის ობიექტის მიხედვით, ქონების გადასახადისგან გათავისუფლებულია ორგანიზაციის ქონება, აგრეთვე ორგანიზაციაზე ლიზინგით გაცემული ქონება. თუ აღნიშნულ მუხლს წავიკითხავთ სადავო ნორმასთან ერთობლიობაში, მაშინ გამოდის, რომ სადავო ნორმით რელიგიური ორგანიზაციებისთვის დადგენილი მიწის გადასახადისგან არ არსებობს საგამონაკლისო შემთხვევა მაშინ, როდესაც მიწის გამოყენება ხდება არაეკონომიკური საქმიანობისთვის, განსხვავებით საქართველოს საპატრიარქოსგან.

საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ეკლესიის განსაკუთრებული როლის აღიარება დაკავშირებულია მის ისტორიულ ღვაწლთან და არ ემსახურება მართლმადიდებელი ქრისტიანული რელიგიისთვის პრივილეგირებული სამართლებრივი მდგომარეობის შექმნას აწმყოში. [...] დიფერენცირება და ეკლესიისთვის სამართლებრივად უპირატესი მდგომარეობის შექმნა არ არის და არ შეიძლება იყოს კონსტიტუციის მიზანი.“

იმისათვის, რომ შეფასდეს აქვს თუ არა ადგილი დისკრიმინაციულ მოპყრობას, აუცილებელია დადგინდეს სუბიექტები, რომელთაც ეხებათ განსხვავებული რეგულაციები, წარმოადგენენ თუ არა არსებითად თანასწორ პირებს, ხოლო სადავო აქტით სახელმწიფო ადგენს თუ არა მათ მიმართ უთანასწორო მოპყრობას.

3. შესადარებელი პირთა ჯგუფები „ამა თუ იმ შინაარსით, კრიტერიუმით მსგავს კატეგორიაში ანალოგიურ გარემოებებში უნდა ხვდებოდნენ, არსებითად თანასწორნი უნდა იყვნენ კონკრეტულ ვითარებასა თუ ურთიერთობებში“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება N1/1/493) საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 33-ე მუხლის მიხედვით, რელიგიურ ორგანიზაციად ითვლება ორგანიზაცია, რომელიც შექმნილია რელიგიური საქმიანობის განსახორციელებლად და ასეთად რეგისტრირებულია კანონმდებლობით დადგენილი წესით.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1509-ე პრიმა მუხლით კი დადგენილია რელიგიური ორგანიზაციების რეგისტრაციის წესი, და შესაძლებლობა დარეგისტრირდნენ ისინი საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებად, რაც არ ზღუდავს მათი არაკომერციულ იურიდიულ პირებად დარეგისტრირების შესაძლებლობასაც.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის 1509-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ)“ და „ზ)“ პუნქტების თანახმად, სამოქალაქო კოდექსით გათვალისწინებულ საჯარო სამართლის იურიდიულ პირებად ითვლება მართლმადიდებელი ეკლესია და 1509-ე პრიმა მუხლით გათვალისწინებული რელიგიური გაერთიანებები.

საქართველოს სამოქალაქო კოდექსის თანახმად რელიგიურ ორგანიზაციებს აქვთ შესაძლებლობა გააჩნდეთ იგივე სამართლებრივი სტატუსი, რაც აქვს საქართველოს საპატრიარქოს, ხოლო საგადასახადო კანონმდებლობის მიზნებისათვის რელიგიურ ორგანიზაციას წარმოადგენს როგორც საპატრიარქო, ასევე სსიპ-ად რეგისტრირებული სხვა რელიგიური ორგანიზაციები და ააიპ-ად რეგისტრირებული რელიგიური ორგანიზაციები.

მოსარჩელეები და საქართველოს საპატრიარქო ფუნქციონირებენ რელიგიური მიზნების განსახორციელებლად. შესადარებელ პირთა ჯგუფები ეწევიან რელიგიურ საქმიანობას. საქართველოს საგადასახადო კოდექსის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის მიხედვით ეკონომიკურ საქმიანობას არ მიეკუთვნება რელიგიური საქმიანობა. რელიგიურ საქმიანობად ითვლება დადგენილი წესით რეგისტრირებული რელიგიური ორგანიზაციის (გაერთიანების) საქმიანობა, რომლის მიზანია აღმსარებლობისა და სარწმუნოების გავრცელება. მოსარჩელეს აზრით, აღნიშნული საგადასახადო რეგულირების ნაწილში, შესადარებელი პირთა ჯგუფები წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს. მათი სამართლებრივი სტატუსი, საქმიანობა და მიზნები ანალოგიურია. შესაბამისად, საგადასახადო კოდექსის 201-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა” ქვეპუნქტი ქმნის რელიგიურ დიფერენცირებას.

მოცემულ შემთხვევაში უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევის (რომელსაც ადგილი აქვს) სახელმწიფოს გამოკვეთილი ინტერესი, სახეზე არ გვაქვს. შესაბამისად აშკარაა, რომ სახეზე გვაქვს უფლებაში გაუმართლებელი ჩარევა. იმისათვის, რომ მოხდეს ამ უფლების აღდგენა და არსებითად თანასწორთა მიმართ თანასწორი მოპყრობა, მოსარჩელე მხარე ვითხოვთ 201-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ა” ქვეპუნქტის სიტყვების - “ქონების გადასახადის გადამხდელია რეზიდენტი ორგანიზაცია – მის ბალანსზე ძირითად საშუალებად ან/და საინვესტიციო ქონებად აღრიცხულ აქტივებზე” - იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურად და ძალადაკარგულად გამოცხადებას, რომელიც შეეხება რელიგიური ორგანიზაციებისთვის მიწის გადასახადის დაკისრებას არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენების შემთხვევაში. აღნიშნული გამოიწვევს საპატრიარქოს მსგავსად მათ გათავისუფლებას მიწის გადასახადისგან, რითაც აღმოიფხვრება დისკრიმინაციული მოპყრობა.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია რომ სარჩელი სრულად უნდა დაკმაყოფილდეს და სადავო ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც რელიგიურ ორგანიზაციებს არ ათავისუფლებს მიწის გადასახადისგან მიწის არაეკონომიკური საქმიანობისთვის გამოყენების შემთხვევაში, განსხვავებით საქართველოს საპატრიარქოსგან, უნდა იქნეს ცნობილი არაკონსტიტუციურად და ძალადაკარგულად.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა