მე და ჩემი მარწმუნებელი ვართ ფიზიკური პირები და სადავო ნორმებით ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის მე–2 თავით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებები და თავისუფლებები, ვარ კონსტიტუციური სარჩელის სუბიექტი და ქვემოთ ჩამოთვლილი კონსტიტუციური ნორმები იძლევა საფუძველს სარჩელის საკონსტიტუციო სასამართლოში არსებითად განსახილველად. ეს ნორმებია: საქართველოს კონსტიტუციის მე–6 მუხლი, 89–ე მუხლის 1–ლი პუნქტის "ვ" ქვეპუნქტი, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამათლოს შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის მე–19 მუხლის 1–ლი ქვეპუნქტის "ე" ქვეპუნქტი, 31–ე მუხლი, 39–ე მუხლის 1–ლი პუნქტის "ა" ქვეპუნქტი და მე–2 პუნქტი, "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ" საქართველოს კანონის 1–ლი მუხლის მე–2 პუნქტი, მე–10 მუხლის 1–ლი პუნქტი და მე–16 მუხლი

ძვირფასო კოლეგებო,

 

გახლავართ ადვოკატი (სიითი ნომერი 0303) და ვიცავ ადამიანის უფლებებს,  მათ შორის სისხლის სამართლის საქმეებზე, ამ საქმიანობის დროს მრავალი სამართლებრივი პრობლემა წარმოჩენილა მატერიალურ თუ პროცესუალურ ნორმათა ხარვეზიანობის გამო. იმის პრეცედენტიც მქონია, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებული კანონის ანალოგია გამოუყენებია. სხვა მხრივ, საურთიერთობოდ ძნელად გასაბედ ბატონ ზურაბ ადეიშვილთანაც მრავალი საჩივარი შემიტანია კონკრეტულ საქმეებზე და ზოგ შემთხვევაში  გამოძიების პრაქტიკა წარმოებულა ჩემი აზრის გათვალისწინებით, ზოგჯერ კი კანონებით დაუკანონებიათ უკანონობანი. Aამ მხრივ გარკვეული მცდელობები ძველ თუ ახალ პარლამენტარებთანაც მქონდა, მაგრამ შედეგები უმეტესად დაცვის მხარის საზიანოდ დამდგარა და ასე გრძელდება კიდეც. საკონსტიტუციო სასამართლოში ორჯერ გადაწყდა კონსტიტუციური სარჩელი ჩემ სასარგებლოდ: ერთხელ - პრეზიდენტ ედუარდ შევარდნაძის 1998 წლის 25 მარტის  #176 ბრძანებულებით დამტკიცებული მოსამართლეობის კანდიდატების შესარჩევი კონკურსის დებულების მე-10 მუხლის მე-7 პუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობის მოთხოვნით იუსტიციის საბჭოს გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების უფლების მოსპობის თაობაზე, მეორეჯერ კი - ”საერთო სასამართლოების შესახებ” საქართველოს 1997 წლის 13 ივნისის ორგანული კანონის 85-2-ე 1-ლი პუნქტის არაკონსტიტუციურობის მოთხოვნით მოსამართლედ დანიშვნისას 18 თვიანი საგამოცდო ვადის აკრძალვის შესახებ. მეორე ნორმა პირდაპირ არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი და საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების შემდგომ მოხდა მისი კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში მოყვანა, ხოლო პრეზიდენტის ბრძანებულება შეიცვალა სასამართლო პროცესის მიმდინარეობისას და მიუხედავად ჩემი კანონიერი მოთხოვნისა, რომ  ბრძანებულების შეცვლის მიუხედავად პირვანდელი ნორმის არაკონსატიტუციურად ცნობა მომხდარიყო, საკონსტიტუციო სასამრთლოს მაშინდელმა შემადგენლობამ, რომელშიც აქტიურ როლს ჩემი ყოფილი ლექტორი და პატივსაცემი ადამიანი თუ იურისტი ბატონი ბესარიონ ზოიძე თამაშობდა, ჩაატარა ფოკუსი და მაშინდელი პრეზიდენტის გულის მოსაგებად, ესაო და იმპიჩმენტის საფუძველი აგარიდეთო, ასევე იმის იმედით, რომ მათი  გადაწყვეტილება აღარ გასაჩივრდებოდა, თქვა: ”ბრძანებულება სადავო აღარ არის არაკონსტიტუციურობასთან მიმართებით, ვინაიდან იგი შეცვალა თავად პრზიდენტმაო”. ჩემი გამარჯვება იყო ის, რომ  იუსტიციის საბჭოს ამ გადაწყვეტილების გასაჩივრების შედეგად ზოგს მოსამართლეობის საგამოცდო ქულები მოემატა და სათანადო სერტიფიკატები მოიპოვეს, ზოგი კი დაინიშნა მოსამართლედ 10 წლიანი ვადით, თუმცა უმრავლეს შემთხვევაში ”უქმად ჩაუვლია ჩემს განწირულ სულისკვეთებას” დამოუკიდებელი მოსამართლეების მომრავლების თვალსაზრისით. ეს ტენდენცია დღესდღეობით თითქოს შესამჩნევი გახდა, მაგრამ ამის რეალურად განსახორციელებლად თქვენი მეტი მონდომებაა საჭირო, ბატონო საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლენო. მხედველობაში მაქვს  სისხლის სამართლის იმ პროცესუალურ და მატერიალურ თუ სხვა ნორმათა ბუნდოვანება მათი კონსტიტუციასთან შესაბამისობის თავლსაზრისით, რომლის ერთი შემთხვევის განმარტების თაობაზე თქვენ 2009 წლის 13 მაისს მიიღეთ გადაწყვეტოლება #1/1/428,447,459.

   ვინაიდან ჩემი სარჩელის დავის საგანი გარკვეულწილად უკავშირდება ამ გადაწყვეტილებაში მოაზრებულ დავის საგანს და ჩემი სარჩელის მოთხოვნის არგუმენტებად სხვა ფაქტორებად  მოტივაციებთან ერთად მინდა გამოვიყენო მაშინდელი პირველი კოლეგიის წევრთა განსხვავებული აზრები გადაწყვეტილებასთან  თუ  მის  სამოტივაციო ნაწილთან   მიმართებით,  ასევე, მომხსენებელი მოსამართლის დასკვნები, მიმაჩნია, რომ ჩემი სარჩელის მათგან განხილვა არაობიექტური იქნებოდა, რაც საფუძველი უნდა იყოს ჩემი სარჩელის განხილვაში მათი აცილებისა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ კანონის 46-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის ”ბ” ქვეპუნქტის შესაბამისად.

   ამასთან, არ მინდა, რომ ხელოვნურად გაიზარდოს მოსარჩელეთა რიცხვი ჩემს ძველ ზემოხსენებულ კონსტიტუციურ სარჩელთა მსგავსად, რაც ხდება კულუარული გზებით, რათა არ მოხდეს ზოგიერთი თანამოსარჩელის პოზიციების ჩემ საწინააღმდეგოდ გამოყენება ადრინდელის მსგავსად ან პროცესის გაჭიანურება.

   Mმე, როგორც ადვოკატს, რომელიც ვიცავ ბრალდებულ ზურაბ მიქაძეს, ასევე საქართველოს თუ სხვა ქვეყნის მოქალაქეებს და ჩემს ინტერესებსაც, ანუ ვარ კანონისმიერი კონსტიტუციური მოსარჩელე, მიმაჩნია, რომ საქართველოს კონსტიტუციას არ შეესაბამება შემდეგი ნორმები:

    სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 169-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი, მე-13 მუხლის  მე-2 ნაწილი,  76-ე მუხლის მე-3 ნაწილი, სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილი, 71-ე მუხლის 1-ლი  ნაწილის ”გ1” ქვეპუნქტი და 3711-ე მუხლი და ”ნორმატიული აქტების შესახებ” საქართველოს კანონის 24-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 39-ე მუხლის, მე-40 მუხლის მე-3 ნაწილის და 42-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მე-2 წინადადების მოთხოვნებს ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, რადგან: კონსტიტუციის 39-ე მუხლში მოაზრებულია ”ევროკონვენციის” მე-6 მუხლით გათვალისწინებული სამართლიანი სასამართლოს პრინციპი; კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მიხედვით, ”საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. ყოველგვარი ეჭვი უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ”; კონსტიტუციის 42-ე მუხლის შესაბამისად, ”კანონს, თუ ის არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არ აქვს”.

      სსსკ მე-3 მუხლის 23-ე ნაწილის შესაბამისად მტკიცებულებაა დოკუმენტი, რომლის საფუძველზეც სასამართლო ადგენს, დამნაშავეა თუ არა გარკვეული პირი, აგრეთვე, განსაზღვრავს  გარემოებებს, რომლებიც გავლენას ახდენს ბრალდებულის პასუხისმგებლობის ხასიათსა და ხარისხზე.”

  Kკანონის ამ დეფინიციით მტკიცებულებად უნდა მოვიაზროთ სსკ 71-ე მუხლში გათვალისწინებული პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისაგან გათავისუფლების ხანდაზმულობის ვადის გარემოებანი და სსკ მე-7 მუხლის 1-ლი ნაწილის მოთხოვნის კატეგორიულობა, რომ პირის სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის საფუძველია ამ კოდექსით გათვალისწინებული მართლსაწინააღმდეგო და ბრალეული ქმედება. ბრალის გამომრიცხავ გარემოებებში სსკ მე-9 თავში მითითებული არაა კონკრეტულად ხანდაზმულობის ვადის გასვლის პირობა, მაგრამ არსებობს ამავე კოდექსის მე-13 თავი, რომელიც ძირითადად სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობისგან შესაძლო გათავისუფლების ვარიანტებს ეხება. სიტყვა ”ძირითადად”  იმიტომ ვახსენე, რომ სსკ 68-ე, 70-ე და 701-ე მუხლები უშვებენ შესაძლებლობებს დამნაშავეთა პასუხისმგებლობისგან გათავისუფლებისა, 71-ე მუხლი კი პირს სავალდებულოდ ათავისუფლებს სისხლისსამართლებრივი პასუხის-მგებლობისგან. ამდენად, 71-ე მუხლი, თავისი ბუნებით უნდა იყოს მოთავსებული არა მე-13, არამედ მე-9 თავში და ამ თავშივე იქნებოდა გათვალისწინებული, რომ მართლსაწინააღმდეგო ქმედება არ შეერაცხება ბრალად იმას, ვისგანაც ჩადენილი დანაშაულიდან გასულია დანაშაულისათვის პასუხისგების, იგივე ბრალის შერაცხვის, ხანდაზმულობის ვადა (სსსკ 33-ე და 34-ე მუხლები კონკრეტულ სუბიექტებს შეეხება, ხოლო 38-ე მუხლი უშვებს ანალოგიებს, რომელშიც, პირველ რიგში, 71-ე მუხლი უნდა მოვიაზროთ). დღეის მდგომარეობით ზურაბ მიქაძის მიმართ დაკავებისას და პასუხისგებაში მიცემისას შერაცხული ხანდაზმული დელიქტებით (სსკ 333-ე და 335-ე მუხლის 1-ლი ნაწილებით)  ინკრიმირებისათვის, ერთადერთი მტკიცებულებაა სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”ბ” და ”გ1” ქვეპუნქტები ერთ შემთხევაში მის სასარგებლოდ, ხოლო მეორეში მის საწინააღმდეგოდ, კერძოდ: პირველი მათგანი (”ბ”) ათავისუფლებს პასუხისმგებლობისაგან და მისი დეფინიცია არის უტყუარი, ანუ ერთგაროვნად აღქმად-აღსრულებადი, რადგან იგი არ გამხდარა არასოდეს არაკონსტიტუციურობის მსჯელობის საგანი, ხოლო მეორე (”გ1”) – არის საეჭვო და თავად საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეთაგან არაერთგვაროვნად განმარტებული.

  Aამდენად, მტკიცებულების კონსტიტუციური უტყუარობის ბუნება, პირველ რიგში, ვლინდება სსკ მე-7 მუხლში გათვალისწინებული დანაშაულის სამივე კომპონენტის (სსკ-ში გათვალისწინებული ნორმა, მართლსაწინააღმდეგობა და ბრალეულობა) ერთობლიობაში, ანუ ბრალეულობის დამდგენი პირობა, მათ შორის, ხანდაზმულობის ვადის მდგომარეობა, ამ უკანასკნელის მომწესრიგებელი დოკუმენტი,  ე.ი. კანონი, რომელიც მიიღეს 2006 წლის 25 ივლისს (#3530) სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” ქვეპუნქტის სახით, უნდა იყოს უტყუარი, ერთგვაროვნად განმარტებადი და არ უნდა არსებობდეს მისი სხვადასხვაგვარად ინტერპრეტაციის შესაძლებლობები. იგი უნდა იყოს იმდენად გასაგები, მარტივი, გონივრულად წაკითხვადი, რომ ”მეფეთა” (საკონსტიტუციო სასამართლოს ზოგიერთ მოსამართლეთა, მაგალითად ბატონი ბესარიონ ზოიძის სპეციალურად რთულად გასაგებ, დამაბნეველ დოქტრინულ-ფილოსოფიურ ტერმინთა შემცველ ფრაზებს) აზრს ”ყმანი” (სამართალშემფარდებელნი) მიხვდნენ და ბატონი კონსტანტინე ვარძელაშვილის მოთხოვნის შესაბამისად გონივრულად წაკითხვადი. უტყუარი, სავალდებულოდ ცალსახად გასაგები ნორმიდან საეჭვო, დისკრეციულ ნორმად რომ გადააქციეს სადავო მუხლი შემდეგიდან ჩანს:

ჯერ ერთი, იმავე სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტი ეხება ნაკლებად მძიმე კატეგორიის დანაშაულებს, ე.ი. ვრცელდება ხანდაზმულობა იმ დელიქტებზე, რომლებიც მოთავსებულია ”გ1” ქვეპუნქტში, ანუ ნაკლებად მძიმე დანაშაულების ხანდაზმულად გამოცხადებას ორი ნორმა არეგულირებს – ”ბ” და ”გ1” ქვეპუნქტები, მაგრამ ეს უკანასკნელი აკეთებს ზოგიერთ გამონაკლისს (ასეთი გამონაკლისები შესაძლებელია ამნისტიის ერთჯერადი კანონებით და არა მუდმივმოქმედი კანონებით) - რისთვისღა არსებობს სსკ მე-12 მუხლით გათვალისწინებული დაყოფა დანაშაულის კატეგორიებისა მათთვის სასჯელად გათვალისწინებული თავისუფლების აღკვეთის მაქსიმალური ვადის მიხედვით. თუ ეხება ერთს, უნდა შეეხოს ყველას და თუ რომელიმე, 4 წლის ვადით ახალმოსულ ხელისუფალს რაიმე სუფთა სამართლებრივი ინტერესი ამოძრავებს, ხანდაზმულობის ვადას კი ნუ გაზრდის, სანქცია გაზარდოს ამა თუ იმ მუხლისა (ასეთ შემთხვევაში ვერ მოსთხოვდნენ პასუხს ძველ დამნაშავეებს ახალი კანონით). ხანდაზმულობა კონსტიტუციური, ასე ვთქვათ, მუდმივი ნორმაა და მისი შეცვლა დროებით მოსული საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ წამდაუწუმ არ უნდა ხდებოდეს – იგი არ უნდა სდევდეს ”ჟამთა სვლას”, იგი კონსტიტუციასავით ”ქვიშა უნდა იყოს და არა წყალივით წარმავალ-წარმომავალი”, ”წყალივით მიმდგარ-მომდგარი ეს ნორმა თავის ალაგს უნდა ჩადგეს”;

მეორე, პარლამენტართ უნდა ახსოვდეთ სსსკ მე-12 მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული სავალდებულო ხასიათის ნორმა: ”ამ კოდექსით გათვალისწინებულ (სსსკ 105-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”ე” ქვეპუნქტი, რომელიც დაყრდნობილია სსკ 71-ე მუხლის მოთხოვნას) შემთხვევებში პირის კანონიერ ინტერესს (გავრცელდეს მასზე ხანდაზმულობის ”ბ” ქვეპუნქტი) პრიორიტეტი აქვს დამნაშავის დასჯის (”გ1” ქვეპუნქტის დაწესება) საჯარო ინტერესებთან შედარებით;

მესამე, ამ პროცესუალურ ნორმას (სსსკ მე-12 მუხლის მე-4 ნაწილს) ამყარებს ასევე მატერიალური სისხლის სამართლის კოდექსის კონსტიტუციური ნორმა მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის სახით: ”თუ დანაშაულის ჩადენიდან განაჩენის გამოტანამდე სისხლის სამართლის კანონი რამდენჯერმე შეიცვალა, გამოიყენება ყველაზე მსუბუქი კანონი”, ე.ი. ”ბ” ქვეპუნქტი და არა ”გ1” ქვეპუნქტი;

მეოთხე, სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”ბ” და ”გ1“  ქვეპუნქტების ერთდროულად არსებობა რომ არაკონსტიტუციურია, ჩანს აქამდე ასეთში არ მხილებული მატერიალური ნორმის – სსკ მე-2 მუხლის 1-ლი ნაწილის – მოთხოვნიდან: ”ქმედების დანაშაულებრიობა და დასჯადობა განისაზღვრება სისხლის სამართლის კანონით, რომელიც მოქმედებდა მისი ჩადენის დროს.” მოსამართლეთა მხრიდან ადრე კონსტიტუციურად სადავო ნორმის, სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილის (მხედველობაშია კანონის უკუძალის გამოყენება) გონივრულად ვერ წაკითხვის შანსს აძლევს ასევე პროცესუალური ნორმა – სსსკ მე-2 მუხლის 1-ლი ნაწილი: ”სისხლის სამართლის პროცესში გამოიყენება ის საპროცესო ნორმა, რომელიც მოქმედებს გამოძიების და სასამართლო განხილვის დროს” – სსსკ 105-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”ე” ქვეპუნქტი არის პროცესუალური ნორმა და ეხება ხანდაზმულობას, რომელიც რეგულირდება მატერიალური ნორმებით – სსკ 71-ე მუხლის პირველი ნაწილის როგორც ”ბ”, ასევე ”გ1” ქვეპუნქტებით;

მეხუთეც, როგორ გამოიყენონ სამართალშემფარდებლებმა სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” და არა ”ბ” ქვეპუნქტი სსკ მე-2 მუხლის 1-ლი ნაწილის და მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის პირობებში, როცა სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილით გათვალისწინებული კანონის უკუძალის კონსტიტუციასთან შესაბამისობასთან დაკავშირებით არსებობს კონსტიტუციური სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის N 1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება, რომელიც ფაქტობრივად იმ დროს სადავო ნორმის შესაძლო სწორად წაკითხვის მცდელობის განმარტებაა და არა ამ ნორმის ზუსტად კონსტიტუციასთან შესაბამისობის  ვერდიქტი?!

საგულისხმოა, რომ კონსტიტუციის 42 მუხლის მე-5 ნაწილის მე-2 წინადადებაში ლაპარაკია ”პასუხისმგებლობაზე”, რაც ზუსტად მოიაზრება სსკ მე-13 თავის სათაურის მცნებასა და მასში განთავსებულ 71-ე მუხლით გათვალისწინებულ დეფინიციაში, განსხვავებით სსკ მე-7 და მე-8 თავების სათაურებში გათვალისწინებულ მართლწინააღმდეგობის (დანაშაულებრიობის) და ბრალის (დასჯადობის) გამომრიცხველი გარემოებების განმარტებებისა, ანუ კონსტიტუციაში გაცხადებული ნორმა ”პასუხისმგებლობის დამძიმებისას უკუძალის არქონა”, პირველ რიგში, უნდა გვანიშნებდეს ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელების (სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” ქვეპუნქტი) არაკონსტიტუციურობას. ხანდაზმულობის ვადის გასვლით არც დანაშაულებრიობა უქმდება და არც სასჯელი მსუბუქდება, იგი პასუხისმგებლობისგან საერთოდ ათავისუფლებს პირს. თუ დანაშაულებრიობის დაწესებად მივიჩნევთ ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელებას (ასე მიაჩნია ბატონ ბესარიონ ზოიძეს და აღნიშნულთან დაკავშირებით აშშ უზენაესი სასამართლოს პრეცენდენტიც მოჰყავს) და ასეთს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილებაც ამართლებს მხოლოდ დანაშაულის ობიექტურ მხარეზე მსჯელობისას, მაშინ განგვიმარტოს, როგორია ამ კონტექსტში პირის სუბიექტური მხარის დამოკიდებულება ამ შედეგისადმი _  დანაშაულის ჩადენის დროს პირს გაცნობიერებული უნდა ჰქონოდა ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელება? ან უნდა გაეთვალისწინებინა მისი დაწესების შესაძლებლობა? ითვალისწინებდა ასეთი შედეგის დადგომის გარდაუვალობას, თუ გაუფრთხილებელი ბრალით მოქმედებდა ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელების ნორმისადმი?! ამ შემთხვევაში შეიძლება გავიხსენოთ სსკ მე-7 მუხლის მე-2 ნაწილი, რომლის მიხედვითაც, ”დანაშაულს არ წარმოადგენს ისეთი ქმედება, რომელიც თუმცა ფორმალურად შეიცავს ამ კოდექსით გათვალისწინებული რომელიმე ქმედების ნიშნებს, მაგრამ მცირე მნიშვნელობის გამო არ გამოუწვევია ისეთი ზიანი, რომელიც აუცილებელს გახდიდა მისი ჩამდენის სისხლისსამართლებრივ პასუხისმგებლობას, ან არ შეუქმნია ასეთი ზიანის საფრთხე”. ასეთივე კონტექსტში შეგვიძლია გამოვიყენოთ სსკ მე-11 მუხლი, რომლის მიხედვითაც, ”თუ სისხლის სამართლის კანონი ითვალისწინებს სასჯელის გადიდებას იმ თანამდევი შედეგის დადგომის გამო (ჩვენს შემთხვევაში - ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელება), რომელსაც არ მოიცავდა დამნაშავის განზრახვა, მაშინ ასეთი გადიდება (ჩვენს შემთხვევაში - სასჯელის დაკისრება ხანდაზმულობის ვადის გასვლის მიუხედავად) შესაძლებელია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც პირმა ეს შედეგი გაუფრთხილებლობით განახორციელა”. გამოდის, რომ დამნაშავეს სსკ მე-10 მუხლით გათვალისწინებული ბრალის ფორმებიდან თვითიმედოვნებით ან დაუდევრობით უნდა ემოქმედა?! Aან სსკ მე-13, მე-14  თუ მე-16 მუხლებით გათვალისწინებულ დენად და განგრძობად დანაშაულებთან თუ დანაშაულთა ერთობლიობასთან გვაქვს საქმე?! ამ ნორმებზე აპელირება იმიტომ მოვახდინეთ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოხსენებული გადაწყვეტილების 24-ე პუნქტში ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელება ქმედების დანაშაულებრიობის დაწესებად აქვს მიჩნეული, ანუ ახალი დანაშაულის დაწესებად?! ეს ხომ აბსურდია!

ამდენად, სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილი ერთგვაროვნად წაკითხვადი რომ არაა და, აქედან გამომდინარე, წარმოქმნის ეჭვებს სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” ქვეპუნქტის კანონგამომყენებელთა მხრიდან სამართლიანად შეფარდებასთან დაკავშირებით, ამაზე მეტყველებს შემდეგი გარემოებები:

ერთ-ერთი მოსამართლის - ქალბატონი ქეთევან ერემაძის - პირდაპირი გაგებით განსხვავებული აზრი გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილთან მიმართებით, ანუ მიაჩნია, რომ სსკ მე-3 მუხლის პირველი ნაწილი არაკონსტიტუციურია;

მეორე მოსამართლის - ბატონი ვახტანგ გვარამიას - განსხვავებული აზრი გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილთან დაკავშირებით, ფაქტობრივად, თავისი შინაარსით გადაწყვეტილების სარეზოლუციო ნაწილის საწინააღმდეგო განსხვავებული აზრია;

მესამე მოსამართლის - პირველი კოლეგიის სხდომის თავმჯდომარის – ბატონი კონსტანტინე ვარძელაშვილის განსხვავებული აზრი სამოტივაციო ნაწილთან მიმართებით, ფაქტობრივად,  რჩევაა სამართალშემფარდებლებისადმი, სადავო კანონი წაიკითხონ გონივრულად;

მეოთხე მომხსენებელი მოსამართლე, გადაწყვეტილების ავტორი, ბატონი ბესარიონ ზოიძე სუსტი მცდელობისას, როგორმე წარმოაჩინოს შავი თეთრად – ”უწოდოს კახაბერი მას, ვინც არ არის კახაბერი”, იყენებს იმ ტერმინებს, რომელთა ”ენასაც” უწუნებს მისი კოლეგა ქალბატონი ქეთევან ერემაძე. კონსტიტუცია და, ასე ვთქვათ, სისხლის სამართლის კონსტიტუციური ნორმები, ამ შემთხვევაში მხედველობაში მაქვს ხანდაზმულობის ინსტიტუტი, ვაჟა-ფშაველას თუU რუსთაველის ენასავით უცვლელი, ზუსტი, ყველა დროს მორგებული და ამის გამო გენიოსური უნდა იყოს და არა პარლამენტში ზოგჯერ შემთხვევით მოხვედრილ  დილეტანტთა ნააზრევის შედეგი – ”მართალი სამართლის ქმნა” რუსთაველმა ”ევროკონვენციის” მე-6 მუხლის დაწესებამდე 1000 წლით ადრე შემოგვთავაზა, ხოლო ვაჟას ”ნისლი ფიქრია მთებისა” ისე უნდა გავიგოთ, რომ მთებივით მყარად მდგარმა საკონსტიტუციო სასამართლომ (ყოველ შემთხვევაში ასეთი უნდა იყოს იგი) ისე იფიქროს, რომ ნისლივით გაუმჭვირვალე გადაწყვეტილებები არ მიიღოს, მან მზის სხივებივით ნათელი ისეთი ვერდიქტები უნდა გამოიტანოს, რომლებიც გაფანტავს ნისლს და მისით  ”ხესა შეიქმს ხმელსა ნედლად”, ხოლო ამ ხის ნაყოფით ”სამართალს პურს აჭმევს”. Mმოკლედ, იმის თქმა მინდა, რომ მსოფლიოს უამრავ ენათა შორის ანბანის მქონე მხოლოდ 14 ენიდან ერთ-ერთის, ქართული ენის განსამარტავად გადამთიელ მეცნიერთა დოქტრინული თუ იურისპრუდენციული ნისლით მოცული, ბუნდოვანი ნააზრევი არ უნდა გამოვიყენოთ, მით უმეტეს, მაშინ, როცა ”ნორმატიული აქტების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის მე-3 ნაწილის მიხედვით, ჩვენი კონსტიტუცია საერთაშორისო კანონებთან შედარებით იერარქიულად მაღლაა  ორი  თავით, ხოლო თავად ”ნორმატიული აქტების შესახებ კანონზე” ოთხი თავით, თუმცა ამ უკანასკნელის 24-ე მუხლის პირველი ნაწილი 4 თავით ზემდგომ ნორმატიულ აქტს, ”ევროკონვენციის” 42-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მეორე წინადადებას დაუპირისპირეს, როცა მასში ჩაწერეს, რომ ”ნორმატიულ აქტს უკუძალა აქვს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს პირდაპირ არის დადგენილი ამ ნორმატიული აქტითო” და , მართლაც, მიიღეს ამგვარი ნორმატიული აქტი სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” პუნქტის სახით, ანუ თუ კანონმდებელს სურს, კონსტიტუციის შესაბამისად კანონს არ ჰქონდეს უკუძალა, ასეთი ჩაწერით მას უნდა მიანიჭოს უკანონო უკუძალა? ამ ლოგიკით, როგორც მოიქცნენ ხანდაზმულობის ვადის უკანონო გაგრძელების შემთხვევაში, შეიძლება სსკ 33-ე მუხლში (შეურაცხაობა ასაკის გამო) ბრალის შერაცხვის ასაკის, ვთქვათ, 13 წლამდე ასაკის შემცირების გამო პასუხისგებაში მისცენ კანონის ცვლილების დღისათვის 14 წლის პირი მაშინ, როცა დანაშაულის ჩადენისთვის ცვლილებამდე კანონით არ ისჯებოდა 14 წელს მიუღწეველი პირი. ”ნორმატიული აქტების შესახებ კანონის” 24-ე მუხლის 1-ლ ნაწილში თავად ნორმაშივე არ უნდა იყოს უკუძალის დაწესწბის შესაძლებლობა, აღნიშნული მხოლოდ კონსტიტუციური ნორმიდან უნდა იკითხებოს ზუსტად და ერთგვაროვნად. ასეთმა ჩანაწერმა გამოიწვია ის, რომ მიიღეს ანტიკონსტიტუციური მუხლი 71-ე მწხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” ქვეპუნქტის სახით

”ნორმატიული აქტების შესახებ კანონის” გარდა, მინდა სარჩელის მოთხოვნის საგნის სისწორეში დასარწმუნებლად მოვიხმო სამართლის სხვა დარგებში არსებული ნორმებიც:

   სისხლის სამართლის კოდექსი გარკვეული გარიგებაა სამოქალაქო საზოგადოებასა და სახელმწიფოს შორის. ამ შეთანხმების საფუძველზე გადაწყვიტა საზოგადოებამ, რომ დანაშაულის პროფილაქტიკა-პრევენციის მიზნით დადოს ხელშეკრულება სახელმწიფოსთან თუ  მოქალაქის რომელი ქმედებანი ჩაითვალოს დანაშაულად და რომელზე გავრცელდეს შეღავათები. როცა მოქალაქეთა მიერ არჩეულმა მათმა წარმომადგენელმა პარლამენტარებმა მიიღეს სისხლის სამართლლის კოდექსი თუ კონსტიტუცია, მოქალაქემ, თავისი ბუნებიდან გამომდინარე,  ზოგისთვის ცოდვათა მისატევებლად შექმნა ისეთი ნორმები კონსტიტუციის სახით, რომლებიც სხვა კანონების ქვაკუთხედად, ბურჯად იქცეოდა და თუ ეს სამართლებრივი ”ზრო” მორყეულია, რაღა იქნება მისი ”ვარჯი” სხვადასხვა კანონების სახით. საზოგადოებასა და სახელმწიფოს შორის დადებული ყოველი  კონკრეტული  გარიგება (სსკ-ის თუ სსსკ-ს კანონები) და, მით უმეტეს, ის ძირითადი გარიგება  (კონსტიტუცია), რომელზეც დაყრდნობილია გარკვეული სფეროს მომწესრიგებელი ნორმები, უნდა იყოს ზუსტად დადგენილი შინაარსისა და არ უნდა იწვევდეს  ბუნდოვანებას. იგივე მოქალაქეთა საურთიერთობო ნორმების მარეგულირებელ, სამოქალაქო კოდექსის 53-ე მუხლშიც თვალნათლივ დაადგინეს: ”რომ გარიგება არ არსებობს, თუ არც გარეგნული გამოხატვიდან და არც სხვა გარემოებებიდან არ შეიძლება ზუსტად დადგინდეს გარიგების შინაარსი”. იგივე სამოქალაქო კოდექსის 98-ე მუხლის მე-2 ნაწილი გვამცნობს, ”თუ პირობის დადგომას (ჩვენს შემთხვევაში ხანდაზმუულობის ვადის გაგრძელება)  არაკეთილსინდისიერად შეუწყო ხელი მხარემ, რომლისთვისაც პირობის დადგომა ხელსაყრელია (სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-12 მუხლის მე-4 ნაწილით გათვალისწინებული მოთხოვნის საწინააღმდეგოდ პირის კანონიერ ინტერესებზე მეტად დამნაშავის დასჯისათვის პრიორიტეტის მინიჭებამ), პირობა (ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელება) დამდგარად არ ჩაითვლება”.

   კვლავ სამოქალაქო კოდექსის 95-ე მუხლის პირველი ნაწილი გვეუბნება: ”იმ პირს (სახელმწიფო), რომელმაც განსაზღვრული პირობით დადო გარიგება (ჩვენს შემთხვევაში სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”ბ” პუნქტი), არა აქვს უფლება პირობის დადგომამდე (ამ ხანდაზმულობის ვადების გასვლამდე) შეასრულოს რაიმე ისეთი მოქმედება (გააგრძელოს ხანდაზმულობის ვადა ”გ1”  ქვეპუნქტის სახით), რომელსაც შეუძლია ხელი შეუშალოს მისი ვალდებულებების შესრულებას (ხანდაზმულობის ვადის შეფარდებას სსკ  მე-2 მუხლის 1-ლი ნაწილის, მე-3 მუხლის მე-3 ნაწილის და 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”ბ” ქვეპუნქტის გამოყენებას)”.

    ყურადსაღებია სამოქალაქო კოდექსის 320-ე მუხლი, რომლის მიხედვით, ”ბათილია ხელშეკრულება, რომლითაც ერთი მხარე კისრულობს ვალდებულებას, მთელი თავისი მომავალი ქონება ან ქონების ნაწილი გადასცეს სხვას...” ასევე 115-ე მუხლით უფლების ბოროტად გამოყენება დაუშვებელია იმ მიზნით, რომ ზიანი მიადგეს სხვას – სახელმწიფო უფლების ბოროტად გამოყენებით (”გ1” ნორმის მიღებით) არ აკმარა აწმყოთი, დანაშაულის მომენტისათვის, დაწესებული თავისუფლების მომენტის შეზღუდვა და პირს წაართვა მომავალში არსებული, ხელშეუხებელი თავისუფლების ნაწილი იმავე ვალდებულებით.

  

    ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-60 მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ” ქვეპუნქტი რომ მოვიშველიოთ, სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” პუნქტი ”მისი გამოცემიდანვე ითვლება არარად, რადგან მისი შესრულებაც შეუძლებელია ფაქტობრივი მიზეზების გამო”  __  სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილი სასამართლო პრაქტიკაშიც და საკონსტიტუციო სასამართლოშიც იწვევს გაუგებრობას, რის გამოც კანონის ერთგვაროვნად და ზუსტად აღქმა თუ შესრულება შეუძლებელია. ამავე ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-601 მუხლის 1-ლი ნაწილით: ” ადმინისტრაციულ სამართლებრივი აქტი ბათილია, თუ იგი ეწინააღმდეგება კანონს” (სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი  ნაწილი და მისი კონსტიტუციური განმარტება, ასევე 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” პუნქტი ეწინააღმდეგება სსკ მე-2 მუხლის 1-ელ ნაწილს და იმავე მე-3 მუხლის მესამე ნაწილის მოთხოვნებს).

ანუ არარაა, ანუ ბათილია, ანუ არაკონსტიტუციურია სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” პუნქტი, რადგან სახელმწიფომ მოქალაქეს უფლების  ბოროტად გამოყენებით წაართვა თავისუფლების ის ნაწილი, რომელზეც შეთანხმებული იყო, რომ არ წაართმევდა.

ქვემოთ მოყვანილი ამონარიდები ზემოხსენებული ბატონი მოსამართლეებისა დაგვარწმუნებს იმაში, რომ სსკ 71-ე მუხლის საფუძვლის, მაშინდელი კონსტიტუციური მოსარჩელეების დავის საგნად მიჩნეული, სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილის განმარტება საეჭვოა, არაზუსტად წაკითხვადი და აღქმადი, რის გამოც საეჭვო ნორმის შეფარდების, ხანდაზმული ქმედების დანაშაულად მტკიცების მცდელობა, ანუ ამგვარი მეცნიერულ-პრაქტიკული მტკიცებით მოპოვებული მტკიცებულება, ე.ი. გადაწყვეტილება უტყუარი არაა, რაც თავისთავად გვაძლევს იმ დასკვნის გამოტანის საშუალებას, რომლითაც სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ”გ1” ქვეპუნქტი არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 ნაწილთან მიმართებაში, რომლის მიხედვით, ”ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დასტურდება კანონით დადგენილი წესით (ე.ი. არაა უტყუარი) უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ” –ზურაბ მიქაძისთვის დღესდღეობით ”მატერიალური” მტკიცებულების გარდა მისი მხილების ” ინტელექტუალური ” მტკიცებულებაა ხანდაზმულობის ვადის დამდგენი ნორმები. ამიტომ ამ ნორმების აღქმისა და ასრულების წესი უნდა იყოს უტყუარი. მათი უმართლობის ეჭვი მის სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს.

 

(ქვემოთ მოყვანილ ამონარიდებთან ერთად მე ვაკეთებ აგრეთვე კომენტარებს, რომლებიც აისახება განსხვავებული შრიფტით).

 

  ქალბატონ ქეთევან ერემაძის განსხვავებულ აზრში მოხსენიებული ციტატებია:

 1. წინამდებარე განსხვავებული აზრი ეთმობა იმის დასაბუთებას, რომ არსებობს გონივრული საფუძველი სსკ-ის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილის  არაერთგვაროვანი, მათ შორის, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო შინაარსით განმარტებისთვის. მართალია, არ გამოვრიცხავ ნორმის ისეთი წაკითხვის შესაძლებლობას, როგორიც მოცემულია საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებაში, თუმცა მიმაჩნია, რომ ეს არის მისი განმარტების ერთ-ერთი და არა ერთადერთი სწორი გზა. ნორმა სამართალშემფარდებლის მიერ მისი მხოლოდ ასეთი განმარტების და გამოყენების ვალდებულებას ნამდვილად ვერ წარმოშობს. ამაზე, პირველ რიგში, თავად ნორმის ტექსტი არ მიუთითებს ერთმნიშვნელოვნად, მეტიც, მის სრულყოფილ განმარტებას საწინააღმდეგო დასკვნებამდე მივყავართ.

 

            2. როდესაც ნორმა სხვადასხვაგვარი (მათ შორის, როგორც კონსტიტუციის შესაბამისი, ისე მისი საწინააღმდეგო შინაარსით) განმარტების შესაძლებლობას იძლევა, სამართალშემფარდებელმა შესაძლოა მიაგნოს მისი განმარტების ყველა ან რომელიმე გზას. თუ ის ერთდროულად ხედავს ნორმის კონსტიტუციის შესაბამისი და მისი საწინააღმდეგო შინაარსით  წაკითხვის შესაძლებლობას, ბუნებრივია, რომ ნორმა უნდა განმარტოს კონსტიტუციის შესაბამისად. თუმცა ნორმის ბუნდოვანება ზუსტად იმით გამოიხატება, რომ ის იძლევა გონივრულ საფუძველს, სხვადასხვა მოსამართლემ ის სხვადასხვა ვერსიით წაიკითხოს.

 

3. მართალია, საკონსტიტუციო სასამართლოს, ერთი მხრივ, ევალება ადამიანის უფლებების სასარგებლოდ ნორმის მაქსიმალურად ფართო განმარტება, მეორე მხრივ, ნორმის კონსტიტუციურობის პრეზუმფციის დაცვა იმ უკიდურეს ვითარებამდე, როდესაც მისი კონსტიტუციურობის მტკიცება შეუძლებელი ხდება, მაგრამ ეს არ აძლევს საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებას, საეჭვო და ბუნდოვანი ნორმები ერთმნიშვნელოვნად განმარტოს კონსტიტუციის შესაბამისი შინაარსით, თუკი თავად ნორმა ასეთი რესურსის მატარებელი არ არის. სასამართლოს ვალდებულებაა, ნორმის კონსტიტუციურობის გარკვევა და არა არაკონსტიტუციური ნორმებისთვის განმარტების მეშვეობით კონსტიტუციური შინაარსის მინიჭება. ჩემთვის საკონსტიტუციო გადაწყვეტილებას უნდა ჰქონდეს კანონის და არა კომენტარის ძალა.

4. « «კანონად» შეიძლება ჩაითვალოს საკანონმდებლო საქმიანობის მხოლოდ ის პროდუქტი, რომელიც უპასუხებს კანონის ხარისხის მოთხოვნებს. ეს უკანასკნელი კი გულისხმობს კანონის შესაბამისობას სამართლის უზენაესობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპებთან. ამ პრინციპების რეალური დაცვისთვის პრაქტიკული და გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს კანონის ხელმისაწვდომობასა და განჭვრეტადობას. კანონის ხარისხი მოითხოვს, რომ საკანონმდებლო რეგულაცია იყოს იმდენად მკაფიო, რომ პირმა, რომლის უფლებაში ჩარევაც ხდება, შეძლოს სამართლებრივი მდგომარეობის ადეკვატურად შეცნობა და საკუთარი ქმედების შესაბამისად წარმართვა»

ამ დროს კანონმდებელს აკისრია ვალდებულება, საჯარო ხელისუფლება უზრუნველყოს სახელმძღვანელო მიმართულებებით, რომლებიც განჭვრეტადს ხდიან მის მიერ კონკრეტული გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას, მართლზომიერებას, აუცილებლობას თუ გარდაუვალობას,  იმავდროულად, მოქალაქეს უქმნიან წარმოდგენას, თუ რა ზომებს გაატარებენ  მის მიმართ.

თუ უფლებაში ჩარევაზე უფლებამოსილ პირს ზუსტად და კონკრეტულად არ ეცოდინება თავისი შესაძლო მოქმედების ფარგლები, ერთი მხრივ, უნებლიეთ გაიზრდება რისკი უფლებაში არასწორი, გადამეტებული ჩარევისა, ხოლო, მეორე მხრივ, ცდუნებაც უფლების შეგნებულად ბოროტად გამოყენებისა, რისი კანონზომიერი შედეგიც არის უფლების დარღვევა .

კანონის შინაარსის სრულად  და ადეკვატურად განმარტების პროცესში სასამართლო პრაქტიკის როლი მართლაც ძალზე მნიშვნელოვანია. თუმცა სასამართლოს ასეთი როლი მთავრდება იქ, სადაც ნორმის ნამდვილი აზრის  განჭვრეტა შეუძლებელი ხდება.

ნორმის განმარტებისა და გამოყენებისას სამართალშემფარდებელს ევალება, იხელმძღვანელოს მასში პრაქტიკულად ასახული, გათვალისწინებული და არა გასათვალისწინებელი სინამდვილით. პირი როცა სჩადის დანაშაულს და იცის მისთვის პასუხისმგებლობას რამდენი წლის ხანდაზმულობა ჰყოფნის,  ვერ განსაზღვრავს მომავალში კანონმდებელი რა მოტივით შეცვლის მას. ასეთ შემთხვევაში ასეთი გასათვალისწინებელი შედეგის შემთხვევაში სუბიექტის სუბიექტური მხარეც უნდა განისაზღვროს.

 

6. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ძალზე საფრთხილოა სხვადასხვა ტერმინის და ცნების იდენტურობის მტკიცება. თუკი დავუშვებთ ასეთ შესაძლებლობას, ეს ხელს შეუწყობს ერთგვარი  ტერმინოლოგიური ქაოსის დამკვიდრებას, რაც  დააბნევს როგორც პირებს, რომელთა მიმართაც უნდა მოხდეს ასეთი ნორმების გამოყენება, ისე სამართალშემფარდებელს, შექმნის საფუძველს განსხვავებული სამართალგამოყენებისთვის. ასეთ დროს კი შეცდომის დაშვების რისკი ყოველთვის არსებობს. ლაპარაკია მომხსენებელი მოსამართლის მსჯელობაზე, რომელიც საფუძვლად დაედო სასამართლოს გადაწყვეტილებას.

 

9. თუმცა, იმავდროულად, ვერ გავიზიარებთ საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსაზრებას იმის თაობაზე, რომ ხანდაზმულობის ვადის ამოწურვისას, მისი გაზრდის გამო, პირის პასუხისგებაში მიცემით ხდება ქმედების დანაშაულებრიობის დაწესება

 

ქმედების დანაშაულებრიობის დაწესება ნიშნავს გარკვეული ქმედების დანაშაულად მიჩნევის წესის შემოღებას, ანუ გულისხმობს მხოლოდ ქმედების სისხლის სამართლის კოდექსით დანაშაულად მიჩნევას და არც ერთ შემთხვევაში კონკრეტული პირის დამნაშავედ ცნობას. შეუძლებელია პირს დაუწესო დანაშაული, პირის მიმართ ხდება უკვე დაწესებული დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენის ფაქტის გარკვევა (დადასტურება ან უარყოფა).

ვინაიდან « დანაშაულებრიობის დაწესება » გულისხმობს ქმედების დანაშაულად მიჩნევის მხოლოდ ნორმატიულ მოწესრიგებას, ის ვერ იქნება დაკავშირებული ხანდაზმულობის ვადების ცვლილებებთან. ხანდაზმულობის ვადების გაზრდის შედეგად პირის პასუხისგებაში მიცემით ხდება არა დანაშაულებრიობის დაწესება, არამედ უკვე დაწესებული დანაშაულებრივი ქმედებისთვის პირის მიმართ სისხლისსამართლებრივი დევნის გახანგრძლივება.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმა ხანდაზმულობის ვადებთან დაკავშირებით არ მოიცავს კონსტიტუციის მსგავს რეგულირებას.

 

11. პირობითი მსჯავრი თავისი ბუნებით წარმოადგენს გარკვეულ შეღავათს, სასჯელის შეცვლას გარკვეული პირობით. თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ პირის გამოსწორება შესაძლებელია მის მიმართ დანიშნული კონკრეტული სასჯელის სახის გამოყენების გარეშე, სასჯელს ჩაუთვლის პირობითად (ანუ პირი რეალურად არ იხდის სასჯელს).

პირობითი მსჯავრი წარმოადგენს არა სასჯელის სახეს და ზომას, არამედ მისი მოხდის ფორმას, სისხლისსამართლებრივ ღონისძიებას, რომელიც კონკრეტული პირის მიმართ შეიძლება იქნას გამოყენებული. ამგვარად უნდა შევხედოთ ხანდაზმულობის ინსტიტუტს – პირი ხანდაზმულობის ვადაში არ იხდის სასჯელს, მაგრამ მისი მოქმედება ექვემდებარება შინაგან კონტროლს და არა   პრობაციის სამსახურისას. Eგაგრძელებული ხანდაზმულობის ვადისთვის უკუძალის მინიჭება ტოლფასი იქნება დანაშაულის ჩადენის შემდგომ პირობითი მსჯავრის ნორმაში, ვთქვათ, იმ ცვლილების შეტანისა, რომ გამოსაცდელი ვადა გაიზარდოს მაქსიმუმ 10 წლამდე ან პირობითი მსჯავრი შეეხოს არა 5 წლამდე სანქციის, არამედ მხოლოდ 2 წლამდე თავისუფლების აღკვეთით დასჯად დანაშაულებს. როცა მოქმედი კანონმდებლობით პირობითი მსჯავრის გამოყენება შეიძლება 5 წლამდე დანაშაულებებისათვის, ხოლო გამოსაცდელი ვადა 10 წელზე ბევრად ნაკლებია;

17. სსკ-ის მე-2 მუხლისა და მე-3 მუხლის პირველი ნაწილის პირველი წინადადების ერთობლივად წაკითხვის შედეგად, სს კანონს (მათ შორის, ხანდაზმულობის ვადების გაზრდის და პირობითი მსჯავრის დამძიმების შესახებ კანონებს) უკუძალა არა აქვს.

 

მომხსენებელი მოსამართლის ბატონი ბესარიონ ზოიძის ამონარიდები სასამართლოს გადაწყვეტილების აღწერილობითი ნაწილიდან:

 

11. მოპასუხე მხარემ ყურადღება გაამახვილა იმ ფაქტზე, რომ „პასუხისმგებლობა“ ფართო ტერმინია და სასჯელის გარდა სხვა საკითხებიც შეიძლება მოიცვას, მაგალითად, ნასამართლობა.

 

სადავო ნორმა ამომწურავად არ განსაზღვრავს უკუძალის აკრძალვის შემთხვევებს, ანუ არ გამორიცხავს სხვა შემთხვევების მიმართ უკუძალის აკრძალვას. თუნდაც ამ ნორმის ვიწრო ინტერპრეტაცია მოახდინოს სასამართლომ, ეს არ შეუშლის მას ხელს კანონის უკუქცევითი ძალის საკითხის გადაწყვეტისას ისარგებლოს უშუალოდ საქართველოს კონსტიტუციის  42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებით. ე.ი. იგი ანალოგიას უშვებს პასუხისმგებლობის დამძიმების თვალსაზრისით მაშინ, როცა მატერიალური კანონის ანალოგია გამიყენება მხოლოდ მართლწინააღმდეგობის გამომრიცხველი ან პირის ბრალის გამომრიცხველი თუ შემამსუბუქებელი გარემოების არსებობისას (სსკ 32-ე, 38-ე  მუხლები);

 

მოპასუხე  მხარემ   მოსარჩელეთა მსჯელობა შეაფასა როგორც აპელირება არასწორ სასამართლო პრაქტიკაზე.  დასკვნით სიტყვაში მან განმარტა, რომ საერთო სასამართლოების მიერ სადავო ნორმის არასწორად აღქმა და არასწორი სასამართლო პრაქტიკა არ შეიძლება ნორმის არაკონტიტუციურად ცნობის საფუძველი იყოს. საკონსტიტუციო სასამართლომ ნორმატიული აქტის შემოწმებისას უნდა გაითვალისწინოს ნორმის გამოყენების პრაქტიკა, მაგრამ არ უნდა დაეყრდნოს მას შეფასების გარეშე, ანუ მან უნდა გაარკვიოს, რამდენად სწორია ეს პრაქტიკა. “ევროკონვენციის” მე-6 მუხლი სამართლიანი სასამართლოს პრინციპს აღიარებს, ეს უკანასკნელი კი მოითხოვს მოსამართლეთა მიერ კანონის სწორ წაკითხვას- ანუ უშვებს შესაძლებლობას სწორად არ იქნეს წაკითხული და, ამდენად, გადაწყვეტილების სამართლიანობა დადგეს ეჭვის ქვეშ;

12. სპეციალისტს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმის ამგვარმა ფორმულირებამ გამოიწვია სასამართლო პრაქტიკის იმგვარად დამკვიდრება, როგორც ეს კონსტიტუციურ სარჩელებშია აღწერილი. იგი მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა, პირდაპირი მნიშნველობით, არ უტოვებს სამართალშემფარდებელს ნორმის სხვაგვარად განმარტების შესაძლებლობას. მისი აზრით, მოსამართლეს სადავო ნორმის სიტყვასიტყვითი გამოყენებისკენ უბიძგებს აგრეთვე ის გარემობა, რომ მასში განხორციელებული ცვლილებების შედეგად მოხდა სიტყვების “ან სხვაგვარად აუმჯობესებს დამნაშავის მდგომარეობას” ამოღება.

აღნიშნულ გარემოებებზე დაყრდნობით, სპეციალისტმა დაასკვნა, რომ სისხლის სამართლის კოდექსის მე-3 მუხლის პირველი ნაწილი ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადებას;

მომხსენებელი მოსამართლის ბატონი ბესარიონ ზოიძის ამონარიდები სასამართლოს გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილიდან:

3. კონსტიტუციური მოთხოვნიდან არსებობს მხოლოდ ერთი გამონაკლისი – 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის დაცვის სფეროში კანონმდებელს შეუძლია მიანიჭოს კანონს უკუძალა, თუ ის გააუქმებს სამართალდარღვევის ჩადენის დროს მოქმედი კანონით გათვალისწინებულ პასუხისმგებლობას ან შეამსუბუქებს მას. ამ უკანასკნელი დანაწესით კონსტიტუცია გამოხატავს მოქალაქის უფლებების მიმართ ჰუმანურ დამოკიდებულებას და ამ გზით ხელს უწყობს მათი მხრიდან პოზიტიურ ქმედებებს. ახალი ნორმატიული სინამდვილე იკავებს ძველის ადგილს და, შესაბამისად, აძლიერებს სამართალდამრღვევის უფლებების დაცვის გარანტიებს. ჰუმანურია სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის “გ1” ქვეპუნქტი?!

4. კანონი მაშინ არის კონსტიტუციის შეუსაბამო, თუ მას მინიჭებული აქვს უკუქცევითი ძალა და, ამავე დროს, ის აწესებს ან ამკაცრებს პირის პასუხისმგებლობას. შესაბამისად, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხის გადასაწყვეტად პასუხი უნდა გაეცეს შემდეგ კითხვებს: 1. იძლევა თუ არა სადავო ნორმა კანონის უკუძალით გამოყენების შესაძლებლობას; 2. იწვევს თუ არა პასუხისმგებლობის დაწესებას ან გამკაცრებას ხანდაზმულობის ვადის მომწესრიგებელი ან პირობითი მსჯავრის გამომრიცხველი ნორმების უკუძალით გავრცელება; სადავო ნორმა კონსტიტუციის შეუსაბამოდ მხოლოდ იმ შემთხვევაში შეიძლება ჩაითვალოს, თუ ორივე კითხვას დადებით პასუხ  გავცემთ.

6. უკუძალის აკრძალვით კონსტიტუცია იძლევა იმის გარანტიას, რომ სამართლის სუბიექტები დაცულნი იყვნენ კანონთა მოქმედებით  გამოწვეული უარყოფითი შედეგებისაგან. ვინაიდან ნებისმიერი კანონი საზოგადოების ცხოვრების უშუალო პროდუქტია, არ არის გამორიცხული, რომ ახალი კანონი წინასთან შედარებით აუარესებდეს სუბიექტის მდგომარეობას. ამისათვის საკმარისი იქნებოდა კანონმდებელს გაემკაცრებინა  სანქცია თანამდებობრივი დანაშაულებისათვის და არა გაეზარდა მათთვის ხანდაზმულობის ვადა.

 

საჭიროა ერთმანეთისგან განვასხვავოთ კანონთა ნამდვილი უკუძალა და კანონთა არანამდვილი უკუძალა.

7. როცა კონსტიტუციურ გარანტიებზეა საუბარი, აქ იგულისხმება სამართლის სუბიექტების დაცვა კანონთა ნადვილი უკუძალისაგან. კანონს არა აქვს ნამდვილი უკუძალა. ეს კი თავის მხრივ ნიშნავს იმას, რომ კანონს არა აქვს უკუძალა უფლების გაუარესების აზრით. როცა კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი მიგვანიშნებს იმაზე, რომ პიროვნების სასარგებლოდ შეიძლება მიეცეს კანონს  უკუძალა, აქედან გამომდინარე, უნდა ვივარაუდოთ, რომ კონსტიტუციის დასახელებულ ნორმაში საუბარია პასუხისმგებლობის მომწესრიგებელი კანონის ნამდვილი უკუძალის აკრძალვის შესახებ.

 

არანამდვილი უკუძალა კანონთა დროში მოქმედების ბუნებრივი და აუცილებელი ფორმაა. აქ არ დგას საკითხი იმის შესახებ, კანონს მიეცეს თუ არა უკუძალა იმის მიხედვით, სუბიექტის მდგომარეობა უმჯობესდება თუ უარესდება. ორივე შემთხევევაში შეიძლება მიეცეს მას უკუძალა. ასეთი უკუძალა სინამდვილეში არცაა უკუძალა და მხოლოდ იმისი აღიარებაა, რომ ის ურთიერთობები, რომლებიც ადრე წარმოიშვა, მთლიანად ექცევა ახალი კანონის ზემოქმედების ქვეშ.

კონსტიტუციურ ნორმებში გვხვდება ტერმინი “ნამდვილი აზრი” (“საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” ორგანული კანონის 26-ე მუხლის მესამე ნაწილი) და მის საწინააღმდეგოდ შეიძლება მოვიშველიოთ “არანამდვილი აზრიც”, მაგრამ უკუძალასთან მიმართებაში კონსტიტუცია მიუთითებს მხოლოდ “ უკუძალას” და არა “ნამდვილ უკუძალას”, რაც მისცემდა ვინმეს საშუალებას ზოგადად მაინც შემოეღო ტერმინი “არანამდვილი უკუძალა”. ამდენად, “ნამდვილის” თუ “არანამდვილის” გამოყენება უკუძალასთან მიმართებით გაუმართლებელია, ვინაიდან უკუძალა უნდა იყოს მხოლოდ ერთი, ცალსახად ნამდვილი გაგების;

 

8. შესაბამისად, სამართლებრივ სივრცეში არა მარტო ის საკითხია პრობლემური, თუ როდის შეიძლება ჰქონდეს და როდის არის აკრძალული კანონისთვის უკუძალის მინიჭება, არამედ რთულია იმის გარკვევაც, როდის გვაქვს საქმე კანონის უკუძალასთან;

 

9. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტი არ უტოვებს კანონმდებელს თავისუფლებას იმის გადაწყვეტისას, თუ როდის აქვს ან არ აქვს სამართალდარღვევებისა და მათ გამო პასუხისმგებლობის დამდგენ კანონებს უკუძალა.

კანონმდებელს აქვს სრულიად გარკვეული კონსტიტუციური დირექტივა, რომ გამოსაყენებელ კანონად უნდა მიიჩნიოს ქმედების ჩადენის დროს მოქმედი კანონი;

 

10. ვინაიდან არანამდვილმა უკუძალამ შეიძლება გამოიწვიოს სუბიექტის უფლებრივი მდგომარეობის შეცვლა როგორც პოზიტიური, ისე ნეგატიური მიმართულებით, სამართალშემფარდებელი ვალდებულია, მკვეთრად გამიჯნოს ერთმანეთისაგან კანონის ნამდვილი და არანამდვილი უკუძალა, რათა არ მოხდეს მათი ერთმანეთში აღრევა;

 

12. მკვეთრად უნდა გაიმიჯნოს კანონის დასაშვები და აუცილებელი მოქმედების ფარგლები. კანონმდებლის დისკრეცია, მისი ნების მოქმედების ფარგლები კონსტიტუციითაა შეზღუდული. ამაზე მეტყველებს “ნორმატიული აქტების შესახებ” საქართველოს კანონის 47-ე…მუხლიც, რომლის თანახმად, კანონმდებელს შეუძლია, მიანიჭოს ნორმატიულ აქტს უკუძალა, მაგრამ მისი უფლებამოსილება შეზღუდულია კონსტიტუციით. საფრთხე რომ არ შეექმნას კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებებს, აღნიშნულ კანონში ხაზგასმითაა გამოყოფილი ის შემთხვევები, რომლებსაც კანონმდებელი ვერ შეცვლის თავისი ნორმატიული ნებით. კერძოდ, “ნორმატიულ აქტს, რომელიც ადგენს ან ამძიმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არა აქვს”. ამ დებულების უარმყოფელ ნორმას კანონმდებელი ვერ მიიღებს. კანონმდებელი, ასევე, შებოჭილია ამავე მუხლის იმ კონსტიტუციური დებულებით, რომ თუ სამართალდარღვევის ჩადენის შემდეგ კანონით გაუქმდა ან  შემსუბუქდა პასუხისმგებლობა ასეთი სამართალდარღვევის ჩადენისათვის, მოქმედებს ახალი კანონით დადგენილი ნორმა. დღესდღეობით მაშინდელი 47-ე მუხლის შესაბამისია “ნორმატიული აქტების შესახებ” კანონის 24-ე მუხლის პირველი ნაწილი, რომელიც ჩემ მიერ სადავოდაა მიჩნეული კონსტიტუციასთან მიმართებით;

 

13. ვინაიდან ძირითადი უფლებები სახელმწიფოს წინააღმდეგ   მოქალაქეთა თავდაცვითი უფლებებია, კანონმდებელი ვალდებულია ,ნორმატიულად განსაზღვროს უკუძალის აკრძალვით დაცული სიკეთე. გასათვალისწინებელია, რომ როგორც კონსტიტუციის, ისე სისხლის სამართლის კოდექსის სწორად განმარტებისათვის აუცილებელია ყველა იმ ნორმის ერთიანი ანალიზი, რომლებიც კანონთა დროში მოქმედების საკითხს აწესრიგებენ.

 

14. კანონის უკუძალის აკრძალვა, როგორც ზემოთ ითქვა, კანონიერების პრინციპის ერთ-ერთი გამოვლინებაა. ეს პრინციპი განმტკიცებულია სისხლის სამართლის კოდექსის მე-2 მუხლის პირველ ნაწილით , რომელიც ამბობს, რომ ,,ქმედების დანაშაულებრიობა და დასჯადობა განისაზღვრება სისხლის სამართლის კანონით, რომელიც მოქმედებდა მისი ჩადენის დროს’’. ეს დებულება, როგორც წესი, გამორიცხავს დანაშაულის ჩადენის შემდეგ მიღებელი კანონის გავრცელებას მის ჩადენამდე არსებულ ურთიერთობებზე.

 

სისხლის სამართლის კოდექსის აღნიშნული ნორმის შეფასებისას გასათვალისწინებელია ის გარემოებაც, რომ ზოგიერთი ქვეყნის კონსტიტუცია მსგავსი ნორმით ამომწურავად გადმოსცემს კანონის უკუძალის აკრძალვას.

 

 

17. სამართლის ნებისმიერი ნორმა ექვემდებარება განმარტებას. ის, რომ სამართლის ნორმა შეიძლება იძლეოდეს სხვადასხვა განმარტების შესაძლებლობას და ხელს უწყობდეს განსხვავებული პრეცედენტების არსებობას, არ ნიშნავს იმას, რომ ეს ნორმა არაკონსტიტუციურია. სწორედ განსხვავებული განმარტება ხდება საფუძველი საბოლოოდ ნორმის სწორი განმარტების მისაგნებად. ბატონ ზოიძეს ავიწყდება, რომ ასეთ განსხვავებულ განმარტებას ეფუძნება განაჩენი და ზოგჯერ ეწირება ბრალდებულის თავისუფლება, ჯანმრთელობა თუ სიცოცხლე. კონსტიტუცია სადოქტორო თემა არაა, ის მკაფიო და ერთგვაროვნად წასაკითხი უნდა იყოს. ყოველ შემთხვევაში ის ნორმები მაინც, რომელთა გამოყენებით ადამიანს თავისუფლება უნდა აღეკვეთოს. რატომ უნდა დაიბნეს მოსამართლე სსკ მე-2 მუხლის 1-ლი ნაწილის, მე-3 მუხლის 1-ლი თუ მე-3 ნაწილების და 71-ე მუხლის  “ბ” და “გ1” ქვეპუნქტების წაკითხვის (არაფერ შუაშია გონივრული თუ უგუნური წაკითხვა) შემდეგ მისი შინაარსის გაგებისას და სათანადო დასკვნის გამოტანისას. თუ ბრიტანული იურისპრუდენციის მსგავსად პრეცედენტული სამართალი გვინდა, მაშინ მართლაც შესაძლებელია, რომელიმე კონკრეტული საქმე გახდეს განხილვის საგანი და მისებრ გადაწყდეს სხვებიც, მაგრამ ეს ისე არ უნდა მოხდეს, რომ ვიდრე რომელიმე მოსამართლე გონივრულად წაიკითხავს კანონს, მანამდე უგუნურად წაკითხულის გამო ადამიანი ციხეში აღმოჩნდეს.

სამართალშემფარდებელი ვალდებულია, კონსტიტუციის შესაბამისად განმარტოს ნორმა, თუკი ეს შესაძლებელია მოცემული ნორმის ფარგლებში. ნორმის ფარგლები კი არ არის იმ მუხლის იდენტური, რომელშიც გადმოცემულია მისი დისპოზიცია. ნებისმიერი ნორმა მთლიანი ნორმატიული აქტის ორგანული ნაწილია და ამ ფონზე უნდა მოხდეს მისი წაკითხვა. საკონსტიტუციო სასამართლომ  ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში აღნიშნა: ,,... სადავო ნორმა არ უნდა იქნას განხილული სხვა, მასთან კავშირში მყოფი ნორმებისაგან იზოლირებულად, რადგანაც ამგვარმა მიდგომამ საკონსტიტუციო სასამართლო შეიძლება მიიყვანოს მცდარ დასკვნებამდე... თუ კეთილსინდისიერი განმარტების პირობებში შეუძლებელი იქნება ნორმის თვითნებური და ადამიანის უფლებებისათვის საზიანო გამოყენება, მაშინ ნორმა სავსებით დააკმაყოფილებს სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს”

 

გასათვალისწინებელია ევროპული სასამართლოს აზრი, რომ სისხლის სამართლის ნორმის სასამართლო განმარტების აუცილებლობა გამოწვეულია იმით, რომ ,,ყოველთვის იარსებებს გაუგებარი მომენტებისა და შეცვლილ გარემოებებთან ადაპტაციის აუცილებლობა (ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 1995 წლის 22 ნოემბრის გადაწყვეტილებები საქმეებზე “ს.რ. გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ”, პუნქტი 34 და “ს.ვ. გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ”, პუნქტი 36). რადგან ასეთი საეჭვოა მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილის და 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის “გ1” ქვეპუნქტის განმარტებები, ამიტომ ეწინააღმდეგებიან ისინი კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 ნაწილის მოთხოვნებს მტკიცებულებათა უტყუარობის თაობაზე და ყველა ნორმა ეჭვგარეშე უნდა იცავდეს ადამიანის უფლებებს.

 

18. სამართალშემფარდებელი ვალდებულია, გამოიყენოს განმარტების ის მეთოდი, რომელიც ყველაზე ნათლად და ობიექტურად ხსნის როგორც ნორმის არსს, ისე მისი მოქმედების ფარგლებს. სამართალშემფარდებელმა უნდა შეძლოს იმ ნების სწორი შემეცნება, რომელიც ქმნის კანონის სულს. უნდა გაირკვეს, როგორც კანონში ჩადებული ნება კანონმდებლისა, ისე თავად კანონის ნება, რომელიც მისი გამოყენების პროცესში ყალიბდება და ვლინდება. კანონი არაა კანონმდებლის ნებით დეტერმინირებული, ერთხელ და სამუდამოდ მოცემული უცვლელი ფასეულობა. კანონს უნდა შევხედოთ როგორც ცოცხალ ორგანიზმს, რომლის ნებაც სხვადასხვა ცხოვრებისეული შემთხვევის მოწესრიგების პროცესში ვლინდება და იხვეწება. ამიტომაც სადავო ნორმების შეფასებისას უნდა გაირკვეს არა მარტო ის აზრი, რომელიც კანონმდებელს ჰქონდა, არამედ ის აზრიც, რომლის პრეტენზიაც შეიძლება ჰქონდეს თვითონ   სადავო ნორმას. ხანდამულობის “კანონის სული” ზუსტად იმ ჰუმანურმა მოსაზრებამ შექმნა, რომლის მიხედვით ადამიანის სული იტანჯება ხანდაზმულობის ვადის პერიოდში, იგი გარკვეული პრევენციაა დამნაშავისთვის, რომ მეტი აღარ ჩაიდინოს დანაშაული. რას ჰქვია ის “მეთოდი, რომელიც ხსნის ნორმის არსს.”? მეთოდები კომენტარების საქმეა და არა ადამიანის სულში “არანამდვილი აზრების” ფათურის.  არ უნდა ვეცადოთ მაღალფარდოვანი სიტყვებით და არადიდსულოვნად მივუდგეთ ადამიანის ბედს.

როდესაც ნორმატიული აქტიდან მხოლოდ კონსტიტუციის საწინააღმდეგო განმარტება იკითხება, ასეთ შემთხვევაში შეფასების საგანი ხდება თავად ნორმატიული აქტი და იგი უნდა ჩაითვალოს არაკონსტიტუციურად. ხოლო იმ შემთხვევაში, როცა ნორმატიული აქტიდან იმავდროულად კონსტიტუციის შესატყვისი განმარტებაც იკითხება,  შეფასების საგანი ხდება ნორმის განმარტების შემთხვევები. მისი ორგვარი განმარტების შესაძლებლობა ნორმას საეჭვოობის თვისებას სძენს. საეჭვოობისას კი მოქმედებს ნორმის კონსტიტუციურობის პრეზუმფცია და, შესაბამისად, იგი უნდა განიმარტოს კონსტიტუციის შესატყვისად. რადგან თავად მომხსენებელი მოსამართლე აღნიშნავს სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილით გათვალისწინებული ნორმის საეჭვოობას, მის ამ აზრს ემხრობა ორი მოსამართლე და ბოლოს გადაწყვეტილებაც გამოაქვთ ასეთ მოტივაციაზე დაყრდნობით, გამოდის, რომ სადავო ნორმა მართლაც ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 ნაწილის იმ თვალსაზრისით, რომ იგი (სსკ მე-3 მუხლის 1-ლი ნაწილი) იმ სახით არ უნდა არსებობდეს, როგორითაც არის და მისი ყოფნა-არყოფნის ბედი, ანუ კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი, უნდა შეიცვალოს ბრალდებულის სასარგებლოდ _გაუქმდეს მისი (სსკ-ის მე-3 მუხლი) პირველი წინადადება და დარჩეს მეორე, ისიც კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 ნაწილის მე-2 წინადადების მსგავსად: “კანონს, თუ ის არ ამსუბუქებს ან არ აუქმებს პასუხისმგებლობას, უკუძალა არ აქვს”. მანმადე კი, ვიდრე ამას კანონმდებლები მოიყვანენ კონსტიტუციასთან შესაბამისობაში, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა ცნოს იგი არაკონსტიტუციურად მე-40 მუხლის მე-3 ნაწილთან მიმართებაში, ხოლო სსკ 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის “გ1” ქვეპუნქტი როგორც ამავე მე-40, ასევე 42-ე მუხლებთან მიმართებაში.

 

24. ხანდაზმულობის ვადის გაზრდის შემთხვევაში კანონისათვის უკუძალის მიცემა იწვევს იმ სამართლებრივი რეალობის რეანიმაციას, რომელზეც  ხანდაზმულობის ძველი ვადის გასვლით ითქვა უარი, რაც შეფასების სივრციდან ამორიცხა კანონმდებელმა. ასეთ შემთხვევაში პირს უჩნდება კანონიერი მოლოდინი იმისა, რომ მის მიმართ რეპრესიული ზომები აღარ იქნება გამოყენებული. მაშასადამე, ქმედება, რომელსაც კონკრეტულ ვითარებაში დაკარგული ჰქონდა დანაშაულებრივი ხასიათი, კვლავ იძენს ასეთ ხასიათს. ამიტომაც ეს შემთხვევა, ფართო განმარტებით, გულისხმობს იმას, რომ კანონმდებელმა კონკრეტული პირის ხანდაზმული ქმედება შეფასებაუნარიანად ჩათვალა, როგორც დანაშაულებრივი ქმედება. ეს სხვა არაფერია, თუ არა, არაპირდაპირი, ფართო გაგებით, ქმედების დანაშაულებრიობის დაწესება. ის, რაც ნორმატიულად იყო დანაშაულებრივი, კონკრეტული პირის მიმართაც დანაშაულებრივად ცხადდება. ამდენად, სადავო ნორმის მეორე წინადადებაში არსებულ გამოთქმაში ,,აწესებს ქმედების დანაშაულებრიობას”, ფართო განმარტებით შეიძლება მოვიაზროთ ახალი ხანდაზმულობის ვადის გავრცელება იმ ურთიერთობაზე, რომლის მიმართაც გასული იყო ძველი კანონით დადგენილი ხანდაზმულობის ვადა. ე.ი. თუ დანაშაულებრივი ხასიათი ქმედებამ შეიძინა დანაშაულის ჩადენის შემდეგ, იგი ამისთვის უნდა დავსაჯოთ?! საინტერესოა, ბრალის რომელი ფორმა აქვს ამ შემთხვევაში პირს ამ ქმედების შედეგის მიმართ. აკი ამბობს ბატონი ზოიძე, რომ ამით წესდება დანაშაულებრიობა, ანუ ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელება იქამდე, ვიდრე არ გასულა ასეთი ვადა, მას მიაჩნია ახალი დანაშაულის დაწესების ტოლფასად. აგვიხსნას დანაშაულის სუბიექტური მხარის საიდუმლოებანი ამ შემთხვევაში, მარტო ობიექტურ კონტექსტში რომ განიხილავს მას.

25. ვადის ამოწურვამდე ხანდაზმულობის გაგრძელება არ ხელყოფს პირის შესაძლებლობას წინასწარ განჭვრიტოს მისი ქმედების სამართლებრივი შედეგი. ბატონ ბესარიონ ზოიძე საერთოდ გაუქმება მოუნდომებია ხანდაზმულობის ინსტიტუტისა. მისი შეხედულების გაზიარების შემთხვევაში ხანდაზმულობის ვადა მუდამ შეიძლება გააგრძელოს ყოველმა ახალმა პარლამენტმა და შესაძლებელია, ისეც მოხდეს, რომ ადამიანი ასეთი ვადის გასვლამდე 5  წუთით ადრე პარლამენტის მიერ ახალი ვადის დაწესებამ 5 წლით გაამწესოს ციხეში. თურმე პირმა უნდა განჭვრიტოს არა მარტო ხანდაზმულობის ვადის გაგრძელების დადგომის შანსი, არამედ პოლიტიკური შედეგებიც, ისე ღრმად უნდა ერკვეოდეს იურიდიულ დოქტრინულ შეხედულებებში, როგორც ბატონი ბესარიონ ზოიძე.

28. აშშ-ის უზენაესი სასამართლოს ერთ-ერთი პრეცედენტის (სტოგნერი კალიფორნიის წინააღმდეგ, 123 შ. ჩტ. 2446 (2003)) თანახმად, კალიფორნიის კანონი, რომელიც ხანდაზმულობის ვადის გასვლის შედეგ აახლებდა სისხლის სამართლებრივ დევნას, ჩაითვალა აშშ-ს კონსტიტუციის პირველი მუხლის მე-9 პარაგრაფის დარღვევად, რომელიც კრძალავდა ეხ პოსტ ფაცტო კანონმდებლობის მიღებას. სასამართლომ აღნიშნა, რომ რადგანაც ხანდაზმულობის ვადის გასვლის გამო პირს აღარ ეკისრებოდა პასუხისმგებლობა, ხოლო ახალი კანონით მოხდა მისი დაკისრება, ეს ვითარება ტოლფასია იმ სიტუაციისა, როდესაც კონკრეტული ქმედება არ არის დასჯადი, ხოლო ახალი კანონით იგივე ქმედება ხდება დასჯადი. ეს პრეცენდენტი ჩემი სარჩელის საფუძვლიანობის სასარგებლოდ მეტყველებს, რადგან სისხლისსამართლებრივი დევნის განახლება მიიჩნიეს კონსტიტუციის დარღვევად და განიმარტა, რომ ახალი კანონით ვადის დაწესება ტოლფასია ადრე არადასჯადი ქმედებების დასჯადად აღიარებისა.  ასე თუ უნდოდა ჩვენს კანონმდებელს სსკ თანამდებობრივი დანაშაულების ბრძოლის გაძლიერება, რაღა კონსტიტუციას არღვევდა, გაეზარდა მათი სანქცია,   ასეთი დელიქტები გადავიდოდნენ მძიმე დანაშაულთა კატეგორიაში და ამის შემდეგ ჩადენილ დანაშაულებზე გავრცელდებოდა შესაბამისი სასჯელების შეფარდება.

29. სადავო ნორმის ფართო განმარტების სასარგებლოდ უნდა მეტყველებდეს ის ფაქტიც, რომ კანონმდებელი არსად პირდაპირ არ ამბობს, რომ  ხანდაზმულობის გაზრდილ ვადებს უნდა მიეცეს უკუძალა. ასეთი ჩანაწერის შემთხვევაში ცალსახა იქნებოდა კანონმდებლის აზრი და აშკარა იქნებოდა მისი არაკონსტიტუციურობა.          

აქვე მოვიტან “ნორმატიული აქტების შესახებ” კანონის 24-ე მუხლის პირველ ნაწილს, რომლის მიხედვით, “ნორმატიულ აქტს უკუძალა აქვს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ ეს პირდაპირ არის დადგენილი ამ ნორმატიული აქტით”, რომელიც ეწინააღმდეგება  საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებული გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის გადამწყვეტ 29-ე პუნქტთან, რაც, თავისთავად, ხსენებული ნორმის (“ნორმატიული აქტების შესახებ” კანონის 24-ე მუხლის პირველ ნაწილი), აქედან გამომდინარე კი სსკ-ის 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის “გ1” ქვეპუნქტის არაკონსტიტუციურობას უაპელაციოდ ადასტურებს.

ამდენად, “ნორმატიული აქტების შესახებ” კანონის 24-ე მუხლის პირველმა ნაწილმა წააქეზა კანონმდებელი (თუ გინდა რაიმე კანონს უკანონოდ მიანიჭო უკუძალა, ჩაწერე ამ კანონშიო) და მიიღო არაკონსტიტუციური ნორმა (სსკ-ის 71-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის “გ1” ქვეპუნქტი), რომელშიც ზუსტად იკითხება, რომ ამავე (სსკ-ის 71-ე) მუხლის 1-ლი ნაწილის “ბ” ქვეპუნქტის მოთხოვნასთან მიმართებაში “გ1” ქვეპუნქტის მოთხოვნას უკუძალა აქვსო.  იმიტომაა ეს ნორმაც (“გ1”) და “ნორმატიული აქტების შესახებ” კანონის 24-ე მუხლის პირველი ნაწილი არაკონსტიტუციური, რომ კანონის უკუძალის არსის განმარტება რაიმე კონკრეტულ ნორმაში კი არ უნდა ხდებოდეს, არამედ იგი უშუალოდ კონსტიტუციური ნორმებით უტყუარად უნდა იკითხებოდეს.

 

რაც შეეხება სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 169-ე მუხლის 1-ლ ნაწილს, მე-13 მუხლის  მე-2 ნაწილს,  76-ე მუხლის მე-3 ნაწილს, ისინი იმიტომ არიან ანტიკონსტიტუციური, რომ მათში საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 ნაწილის განმარტების მსგავსად უტყუარი მტკიცებულებებით კი არ განისაზღვრება პირი ბრალეულობა თუ მსჯავრდება, არამედ შეთანხმებულ მტკიცებულებათა ერთობლიობით, რაშიც სამართალშემფარდებელს 76-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად შეუძლია მოისაზროს თუნდაც 2 ირიბი ჩვენების, როგორც მტკიცებულების ერთობლიობა, რაც აქსიომაა არაკონსტიტუციურობის თვალსაზრისით..

 სისხლის სამართლის მატერიალური ნორმის 3711 მუხლის მზაკვრულ ბუნებას ქართული იურისპრუდენციის სირცხვილს, მასზე მსჯელობით თქვენს ყურადღებას არც გადავღლიდით, მაგრამ ორიოდ სიტყვის თქმა მაინც გვსურს.

აღნიშნული მუხლი ეწინააღმდეგება ევროკონვენციის მე-6 მუხლით, სსსკ მე-8 და მე-9 მუხლებით გათვალისწინებული სამართლიანი სასამართლოს უფლების განხორციელებას, აქედან გამომდინარე კი საქართველოს კონსტიტუციის 39-ე მუხლის მოთხოვნას. სასამართლოზე მოწმე დებს ფიცს, რომ თქვას სიმართლე, გამოძიაბაში მიცემული შესაძლო ცრუ ჩვენების შეცვლის გამო კი, სასამართლოზე ფიცის ქვეშ მიცემული ჭეშმარიტი ჩვენება საფუძველი ხდება მისი პასუხისგებაში მიცემისა. ფაქტობრივად იგი ისჯება სიმართლის თქმისთვის. მით უმეტეს, ცრუ ჩვენების გადაუთქმელობას ხელ უწყობს სასამართლოში მისი გაფრთხილება იმ უფლების თაობაზე, რომლითაც არ აქვს ვალდებულება, მისცეს თავის საწინააღმდეგო,  ანუ გამოძიებაში მიცემული ცრუ ჩვენება.

სსკ 3711-ე მუხლი ერთგვარი დუბლირებაა სსკ 370-ე მუხლისა. “ერთგვარი” იმიტომ, რომ ეს უკანასკნელი დელიქტი მართლაც არსებობს ცრუ ჩვენების, როგორც მართლსაწინააღმდეგო ქმედების, დასასჯელად, თუმცა სსკ 3711-ე მუხლი ბრალდების მხარე     იყენებს თავისი პოზიციის უკანონოდ გასამაგრებლად. ამით ირღვევა სსსკ მე-9 მუხლით და ევროკონვენციის მე-6 მუხლით გათვალისწინებული მხარეთა თანასწორობის პრინციპები.

სსკ 3711-ე მუხლის არაკონსტიტუციურობის მოწინააღმდეგენი, თუ იმას მოიტანენ არგუმენტად, რომ ერთი წლის შემდეგ სრულად ამოქმედდება საპროცესო კოდექსი და ამით ზემოხსენებული ხარვეზი გამოსწორდება (მოწმეს მხარეები წარადგენენ მოსამართლესთან, სადაც ორივე მხარე მოსამართლის თანდასწრებით მას ფიცის ქვეშ დაკითხავს) ასეთი მოსაზრების გასაბათილებლად უნდა ითქვას, რომ ახალი ნორმის ამოქმედებამდე შესაძლოა უამრავი ადამიანი უკანონოდ დაისაჯოს.

აღნიშნული მუხლის არაკონსტიტუციურობას ის არგუმენტიც ამაგრებს, რომ სსსკ-ის 114 მუხლის საგამონაკლისო გარემოებანი ბრალდების მხარეს უტოვებს საშუალებას ყველა მოწმე არ წარადგინოს მოსამართლესთან სხვადასხვა გარემოებათა მითითებით და განსხვავებული ჩვენების მიცემის გაფრხილებით კვლავ დაკითხოს დამოუკიდებლად, რითაც შესაძლოა ასეთ ადანიანს კვლავ არ მიეცეს სასამართლოში ჭეშმარიტი ჩვენების მიცემის საშუალება.

სარჩელში მითითებული სადავო ნორმების მოქმედებამ შესაძლოა გამოიწვიოს ზურაბ მიქაძისათვის გამოუსწორებელი შედეგები, აგრეთვე ვითვალისწინებთ რა იმ გარემოებას, რომ ნაწილობრივ უკვე დარღვეულია ჩემი დაცვის ქვეშ მყოფის საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავით აღიარებული მისი უფლებანი თუ თავისუფლებანი და დიდი ალბათობაა, ასეთი მოხდეს მომავალშიც, სასამართლოში საქმის არსებითი განხილვის დროს უფრო ფართო მასშტაბით, ”საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 25 მუხლის მე-5 პუნქტისა და 39 მუხლის 1-ლი პუნქტის “ა” ქვეპუნქტის საფუძველზე, არევე კონტიტუციური სარჩელი სათაურში მითითებული ნონმების შესაბამისად,

გ თ ხ ო ვ თ:

 

1. დააკმაყოფილოთ კონსტიტუციური სარჩელი და არაკონსტიტუციურად ცნოთ სადავო ნორმები;

2. საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე შეაჩეროთ ხსენებული სადავო ნორმების მოქმედება.