წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის საკონსტიტუციო სასამართლოში არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები არ არსებობს, რამეთუ:

ა) კონსტიტუციური სარჩელი თავისი ფორმით და შინაარსით პასუხობს "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ"  საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეაქვს უფლებამოსილ პირს, თანახმად "საქართველო საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ"  საქართველოს ორგანული კანონის  მე-19 მუხლის პ. 1, ქვ/პ "ე" და  39-ე მუხლის პ. 1,  ქვ/პ "ა";

გ) კონსტიტუციური სარჩელით წამოჭრილი სადავო საკითხები საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია, რადგან ეხება "საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციის, პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და საქართველოს მოქალაქის პასპორტის გაცემის წესის შესახებ" საქართველოს კანონის რამოდენიმე ნორმის საქართველოს კონსტიტუციასთან შეუსაბამობას და მათ არაკონსტიტუციურად ცნობას;

დ) კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები  არ განხილულა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები  არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით;

ვ) კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხების მიმართ ხანდაზმულობის ვადა დარღვეული არ არის;

ზ) სადავო აქტი არის არა კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი, არამედ კანონის ნორმა.  

1.  - საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა სინოდმა 2012 წლის 5 ივლისს მიიღო განჩინება, რომელშიც ელექტრონული პირადობის მოწმობების ალტერნატიული ფორმის დამკვიდრების შესაძლებლობაზე იმსჯელა. მითითებული განჩინების თანახმად,  -

„ სადღეისოდ წარმოდგენილი ID ბარათის ვერსია, საღვთისმეტყველო და საეკლესიო სწავლების მიხედვით, არ არის ანტიქრისტეს ბეჭედი და აქედან გამომდინარე, ამ ბარათით სარგებლობა შესაძლებელია.  მაგრამ, რადგანაც ეს საკითხი იწვევს საზოგადოებაში აზრთა სხვადასხვაობას, ეთხოვოს საქართველოს მთავრობას, თუ არის შესაძლებელი, დაშვებულ იქნას ალტერნატიული პირადობის დამადასტურებელი საშუალებები." 

 - საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის # 1/1/477 გადაწყვეტილებით, დაკმაყოფილდა რა სახალხო დამცველის კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, საქართველოს კოსტიტუციის მე-14 მუხლთან და მე-19 მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებაში არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი "სამხედრო სარეზერვო სამსახურის შესახებ" საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც სამხედრო სარეზერვო სამსახურის მოხდის მოვალეობას ადგენს იმ პირთა მიმართ, ვინც რწმენის თავისუფლების მოტივით უარს აცხადებენ სამხედრო სარეზერვო სამსახურზე.

 - განსახილველ შემთხვევაში ლოგიკურად ჩნდება კითხვა, მოიცავს თუ არა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლი ადამიანის უფლებას, რელიგიური ან  სხვა რწმენის შესაბამისად, უარი თქვას ელექტრონული პირადობის მოწმობის ან ბიომეტრიული პასპორტის აღებაზე და მოითხოვოს მათი ალტერნატიული , - არაელექტრონული და არაბიომეტრიული ფორმა?

ვფიქრობთ, რომ მოიცავს, რის დასადასტურებლადაც შემდეგ არგუმენტებს (მტკიცებულებებს) წარმოგიდგენთ:  ა) საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილების მოტივაციაში მითითებულია, რომ "პლურალიზმი და განსხვავებული აზრის შემწყნარებლობა წარმოადგენს დემოკრატიული საზოგადოების განმასხვავებელ ძირითად ნიშნებს და მის საყრდენს. დემოკრატია ეყრდნობა კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის გონივრული ბალანსის არსებობას, რაც გულისხმობს სამართლიან მიდგომას უმცირესობის წარმომადგენლებისადმი. "საკონსტიტუციო სასამართლო მიუთითებს, რომ რწმენის თავისუფლება გულისხმობს ადამიანის შინაგან თავისუფლებას, დამოუკიდებლად, თავად განსაზღვროს საკუთარი რელიგიური, მსოფლმხედველობრივი თუ მორალურ-ეთიკური  განვითარების მიმართულებები. წარმოადგენს რა ადამიანის პიროვნული განვითარებისა და ავტონომიის საყრდენს, რწმენის თავისუფლება იმავდროულად მთლიანად საზოგადოების არქიტექტურას განაპირობებს, მისი დემოკრატიულობის ხარისხს განსაზღვრავს. რადგან პლურალიზმი ზოგადად და მათ შორის რელიგიური პლურალიზმი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია დემოკრატიული საზოგადოებისთვის, ის სხვა რწმენის მიმდევართა ჰარმონიული თანაცხოვრების შესაძლებლობის გარანტირებას მოითხოვს.

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

 

ბ) საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცული რწმენის თავისუფლება ადამიანის აზროვნების შინაგანი სფეროს დაცვას გულისხმობს. რწმენის თავისუფლება მოიცავს მისი გამოვლენის - რწმენის შესაბამისად ცხოვრების წარმართვის უფლებასაც. წინააღმდეგ შემთხვევაში რწმენის თავისუფლება არარეალური და არარეალიზებადი იქნება.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლი რწმენის თავისუფლების შეზღუდვას მისი გამოვლენის შემთხვევაში დასაშვებად მიიჩნევს მხოლოდ სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მიზნით. სხვა შემთხვევაში შეზღუდვა ან ჩარევა დაუშვებელია.

ინტერესთა გონივრული დაბალანსების ნიმუშს წარმოადგენს სწორედ მრავალი ევროპული სახელმწიფოს მიერ არაელექტრონული პირადობის მოწმობებისა და ბიომეტრიული მონაცემების შემცველობის არმქონე პასპორტების კანონმდებლობით გაცემის შესაძლებლობა თავიანთი მოქალაქეებისათვის, რაც ID ბარათებისა და ბიომეტრიული პასპორტების ადეკვატურ ალტერნატივას წარმოადგენს.

რწმენის თავისუფლების უმნიშვნელოვანესი  და არსებითი შემადგენელი ნაწილია პიროვნების თავისუფალი ნება, რაც საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის სწავლებით, თვით სამყაროს შემოქმედმა უფალმა უბოძა თავის საყვარელ  ქმნილებას, ადამიანს.  აქედან გამომდინარე, პიროვნების თავისუფალი ნების გაუმართლებლად (სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის აუცილებლობის გარეშე) იმგვარი ხელყოფა ან შეზღუდვა, რის წინაშეც საქართველოს მოქალაქეთა გარკვეული ნაწილი აღმოჩნდა, რომელსაც არჩევანის საშუალება  წაერთვა ID ბარათებისა და ბიომეტრიული პასპორტების უალტერნატივო ფორმით მიღების ვალდებულების პირობებში, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცული უფლების, რწმენის თავისუფლების ხელყოფის ტოლფასია. საყოველთაოდ ცნობილია ასი ათასი პირის ხელმოწერის შესახებ, რომლებმაც არაერთგზის მიმართეს საქართველოს იუსტიციის სამინისტროსა და საქართველოს პარლამენტს ელექტრონული და ბიომეტრიული პირადობის დამადასტურებელი დოკუმენტების ალტერნატიული ფორმის დაკანონების თაობაზე. ადამიანის თავისუფალი ნების პატივისცემის აუცილებლობაზე მიუთითებს სწორედ საქართველოს სამოციქულო ავტოკეფალური მართლმადიდებელი ეკლესიის წმინდა სინოდი თავის 2012 წლის 5 ივლისის განჩინებაში, როდესაც ადასტურებს იმ გარემოებას, რომ პირადობის მოწმობისა და მოქალაქის პასპორტის დღეისათვის დაშვებული არაალტერნატიული, მხოლოდ ელექტრონული (და ასევე ბიომეტრიული) ფორმით არსებობის საკითხი საზოგადოებაში აზრთა სხვადასხვაობას იწვევს და საჯარო და კერძო ინტერესთა გონივრული ბალანსის მისაღწევად სთხოვს ხელისუფლებას, მათი ალტერნატიული ფორმით თანაარსებობის შესაძლებლობა კანონით იყოს დაშვებული.

ამრიგად, პირადობის მოწმობისა და მოქალაქის პასპორტის ალტერნატიული (არაელექტრონული, არაბიომეტრიული) ფორმით თანაარსებობა არის გონივრული კომპრომისის მიღწევის ერთადერთი გზა პიროვნების რწმენის თავისუფლების კონსტიტუციურ უფლებასა (კერძო ინტერესი) და პერსონალური მონაცემების დაცვის ვალდებულებას (საჯარო ინტერესი) შორის.

 

2.

პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი და ძირითადი უფლებაა. პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებას ფართო და მრავალმხრივი შინაარსი გააჩნია, იგი უამრავი უფლებრივი კომპონენტისაგან შედგება, რომლებიც კონსტიტუციის სხვადასხვა მუხლითაა დაცული (მაგალითად: მე-16, მე-20, 24-ე, 36-ე, 37-ე, 41-ე მუხლები). პირადი

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

ცხოვრების ფართო და მრავალმხრივი შინაარსიდან გამომდინარე, შეუძლებელია მისი ზუსტი და ამომწურავი განმარტება. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოც, რომლის პრაქტიკა ამ სფეროში ძალზე მდიდარია, არაერთ გადაწყვეტილებაში მიუთითებს ამ უფლების სრული განმარტების შეუძლებლობაზე: “სასამართლო არ თვლის შესაძლებლად ან აუცილებლად, ამომწურავად განსაზღვროს “პირადი ცხოვრების” კონცეფცია“. საქართველოში პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უმთავრესი გარანტი  არის საქართველოს კონსტიტუცია, რომლის მე-20 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, "ყოველი ადამიანის პირადი ცხოვრება, პირადი

საქმიანობის ადგილი, პირადი ჩანაწერი, მიმოწერა, საუბარი სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებით, აგრეთვე ტექნიკური საშუალებებით მიღებული შეტყობინებანი ხელშეუხებელია. აღნიშნული უფლებების შეზღუდვა დაიშვება სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც, კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას."  ხოლო კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, "ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობასთან, მის ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან, არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია სახელმწიფო უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, ჯანმრთელობის, სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად. "ზემოაღნიშნული ნორმების შეჯერებით, თავისუფლად არის შესაძლებელი  დასკვნის გაკეთება იმის შესახებ, რომ პერსონალური ინფორმაცია განეკუთვნება პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ სფეროს და შესაბამისად, პირადი ცხოვრების უფლებაში პერსონალური მონაცემების დაცვის უფლებაც მოიაზრება.  საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ,,საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ” მიღებულ გადაწყვეტილებაში განაცხადა: ,,პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების ფარგლებში პირები უზრუნველყოფილი არიან ფიზიკური და მორალური ხელშეუხებლობის, სახელის, პირადი მონაცემების, საცხოვრებლის, ოჯახისა და სქესობრივი ცხოვრების საიდუმლოების, მიმოწერის და სატელეფონო საუბრის საიდუმლოების ხელშეუხებლობის უფლებებით." აქედან გამომდინარე, ცხადია, საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 და 41-ე  მუხლებთან პირდაპირ არის დაკავშირებული 2011 წლის 28 დეკემბერს საქართველოს პარლამენტის მიერ მიღებული  კანონი „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“, რამდენადაც ამ  უკანასკნელის მიერ დადგენილი ნორმები შესაბამისობაში უნდა იყოს  საქართველოს კონსტიტუციის ზემოაღნიშნულ ნორმებთან.

პირადი ცხოვრების უფლების ბუნებაზე მსჯელობისას საკონსტიტუციო სასამართლოს აღნიშნული აქვს, რომ ,,პირის ინტერესი, არ დაუშვას კერძო საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის გამჟღავნება და აკონტროლოს ამ ინფორმაციის გავრცელება, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების ერთერთი უმთავრესი ასპექტია. ’’საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციის სხვა მუხლთანაც აქვს გავლებული პარალელი და აღნიშნული აქვს, რომ ,,41-ე მუხლის მე-2 პუნქტი კავშირშია საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლთან, რომლითაც დაცულია პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა, რადგანაც მასში სწორედ ის მონაცემებია მითითებული, რომელიც პირის პრივატულ სფეროს შეეხება. ” საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ,,...ამ პუნქტით დაცული სიკეთე არის პირის კერძო, პრივატული სფეროს ხელშეუხებლობა, პირადი მონაცემების საიდუმლოება. ეს ნორმა იცავს პირის ფუნდამენტურ უფლებას, მოითხოვოს სახელმწიფოსგან ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული, მის

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

 

ჯანმრთელობასთან, ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის გამხელისაგან  დაცვა. თუმცა ეს უფლება მხოლოდ მაშინ არსებობს, თუ პირს აქვს მისი დაცვის გონივრული მოლოდინი.’’  თუ რას ნიშნავს ,,ოფიციალური ჩანაწერები’’ ამაზე საკონსტიტუციო სასამართლოს ზოგადი მინიშნება აქვს გაკეთებული ,,საგადასახადო საიდუმლოებაზე’’

მსჯელობისას: ,,საგადასახადო ორგანოები სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული და სახელმწიფო ამოცანების განმხორციელებელი ორგანოებია და იქ თავმოყრილი  ნებისმიერი ფორმის ინფორმაციის სრული სპექტრი შეიძლება იქნეს განხილული, როგორც ,,ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია’’.

ამგვარად, დაცულ სფეროში მოქცევისათვის აუცილებელია, ინფორმაცია:

- დაცული იყოს ოფიციალურ ჩანაწერებში;

- შეეხებოდეს პირს;

- იძლეოდეს ამ პირის იდენტიფიკაციის შესაძლებლობას;

- არსებობდეს მისი დაცვის გონივრული მოლოდინი.

„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „ა“ ქვ.პუნქტით განმარტებული პერსონალური მონაცემი არის  „ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც უკავშირდება იდენტიფიცირებულ ან იდენტიფიცირებად ფიზიკურ პირს. პირი იდენტიფიცირებადია, როდესაც შესაძლებელია მისი იდენტიფიცირება პირდაპირ ან არაპირდაპირ, კერძოდ, საიდენტიფიკაციო ნომრით ან პირის მახასიათებელი ფიზიკური, ფიზიოლოგიური, ფსიქოლოგიური, ეკონომიკური, კულტურული ან სოციალური ნიშნებით.“

„ბ“ ქვ.პუნქტით განმარტებული განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემი არის  „მონაცემი, რომელიც დაკავშირებულია პირის რასობრივ ან ეთნიკურ კუთვნილებასთან, პოლიტიკურ შეხედულებებთან, რელიგიურ ან ფილოსოფიურ მრწამსთან, პროფესიული ორგანიზაციის წევრობასთან, ჯანმრთელობის მდგომარეობასთან, სქესობრივ ცხოვრებასთან ან ნასამართლობასთან, ასევე ბიომეტრული მონაცემი, რომლითაც შესაძლებელია პირის იდენტიფიცირება ზემოაღნიშნული ნიშნებით.“

ამ კანონის „გ“ ქვ.პუნქტი შემდეგნაირად განმარტავს  ბიომეტრიულ მონაცემს:  „ბიომეტრული მონაცემი − ნებისმიერი ფიზიკური, ფსიქიკური ან ქცევის მახასიათებელი, რომელიც უნიკალური და მუდმივია თითოეული ფიზიკური პირისათვის და რომლითაც შესაძლებელია ამ პირის იდენტიფიცირება (თითის ანაბეჭდები, თვალის ფერადი გარსი, თვალის ბადურის გარსი (თვალის ბადურის გამოსახულება), სახის მახასიათებლები და დნმ-ის კოდი)“.

რასაკვირველია, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონით განსაზღვრული ყველა ზემოაღნიშნული მონაცემი (პერსონალური, განსაკუთრებული კატეგორიის და ბიომეტრიული) მთლიანობაში  წარმოადგენს პირის კერძო საკითხებთან დაკავშირებულ, პირად ინფორმაციას, რაც მისი პირადი ცხოვრების მნიშვნელოვანი ელემენტია. ამგვარი პირადი ინფორმაციის ის ნაწილი, რომელიც „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის ამოქმედებამდე ცალ-ცალკე იყო დაცული სხვადასხვა ოფიციალურ ჩანაწერებში, რომელიც შეეხებოდა ზოგადად პირს (პირთა ძალიან დიდ წრეს, მთელი ქვეყნის მასშტაბის გათვალისწინებით), იძლეოდა ამ პირთა იდენტიფიკაციის შესაძლებლობას და ამასთან, პიროვნებებს გააჩნდათ და ახლაც გააჩნიათ მისი დაცვის გონივრული მოლოდინი, - „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის ამოქმედების შემდგომ ერთიანდება ერთიან ცენტრალიზებულ  ფაილურ სისტემაში და ერთიანად საჯარო და უპირობოდ ხელმისაწვდომი ხდება საჯარო პირთა  (და არა მხოლოდ) განუსაზღვრელად დიდი, თითქმის ყოვლისმომცველი წრისთვის, კანონმდებლის მხრიდან მათი

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

განსაზღვრულობისა და კონკრეტიკის გარეშე. ამ წრეს განეკუთვნებიან:

ა) მონაცემთა დამმუშავებელი − საჯარო დაწესებულება, ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ინდივიდუალურად ან სხვებთან ერთად განსაზღვრავს მონაცემთა დამუშავების მიზნებსა და საშუალებებს;

ბ) უფლებამოსილი პირი − ნებისმიერი ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ამუშავებს მონაცემებს მონაცემთა დამმუშავებლისათვის ან მისი სახელით;

გ) მესამე პირი − ნებისმიერი ფიზიკური ან იურიდიული პირი, საჯარო დაწესებულება, გარდა მონაცემთა სუბიექტისა, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორისა, მონაცემთა დამმუშავებლისა და უფლებამოსილი პირისა;

"პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ" კანონში მეტისმეტადად არაგამჭვირვალეა ამ პირთა ხელმისაწვდომობა მოქალაქეთა პირად მონაცემებთან. აღნიშნული კანონი უამრავ სხვა მნიშვნელოვან ხარვეზს შეიცავს და სრულებით არ არის პერსონალური მონაცემების (იგივე პირადი ინფორმაციის) დაცვის რეალური გარანტი. ზემოაღნიშნული  დასტურდება  შემდეგი გარემოებებით (მტკიცებულებებით):

ა) „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მიხედვით, პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება მონაცემთა დამმუშავებლის მიერ ხორციელდება. კანონი განმარტავს, თუ ვინ შეიძლება იყოს პერსონალურ მონაცემთა დამმუშავებელი. კერძოდ, მონაცემთა დამმუშავებელია: „საჯარო დაწესებულება, ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ინდივიდუალურად ან სხვებთან ერთად განსაზღვრავს მონაცემთა დამუშავების მიზნებსა და საშუალებებს“. მონაცემთა დამმუშავებელი   „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის „გ“ პუნქტით, რომელიც მონაცემთა დამუშავების დაწყების ერთ-ერთ საფუძველს წარმოადგენს, მონაცემთა დამუშავება დასაშვებია, თუ "მონაცემთა დამუშავება საჭიროა მონაცემთა დამმუშავებლის მიერ მისთვის კანონმდებლობით დაკისრებული მოვალეობების შესასრულებლად.“  ბუნებრივია, ისმის კითხვა, როდის და რამდენად არის უფლებამოსილი  ადმინისტრაციული ორგანო, ასევე ფიზიკური ან იურიდიული პირი, ამ საფუძვლით (მონაცემთა დამმუშავებლის მიერ მისთვის კანონმდებლობით დაკისრებული მოვალეობების შესასრულებლად მონაცემთა დამუშავების საჭიროების საფუძვლით) დაიწყოს მონაცემთა დამუშავება.   ბ) ასევე ბუნდოვანია „თ“ პუნქტი, სადაც წერია: მონაცემთა დამუშავება დასაშვებია, თუ "მონაცემთა დამუშავება აუცილებელია მონაცემთა სუბიექტის განცხადების განსახილველად (მისთვის მომსახურების გასაწევად)“. გაუგებარია, მონაცემთა სუბიექტის განცხადების განსახილველად ვის შესახებ არსებული მონაცემები უნდა დამუშავდეს, - თვითონ მონაცემთა სუბიექტის, თუ რომელიმე სხვა პირის შესახებ არსებული ინფორმაცია?! კანონის ასეთი ჩანაწერი ხომ მხოლოდ მონაცემთა სუბიექტის შესახებ არსებული მონაცემების დამუშავებას არ ითვალისწინებს. ამ შემთხვევაში კი მესამე პირის უფლებების შელახვის საშიშროება ჩნდება.

გ) ბუნდოვანი და გაურკვეველია ამავე მუხლის "ზ" ქვეპუნქტის (მონაცემთა დამუშავება დასაშვებია, თუ  "მონაცემთა დამუშავება აუცილებელია კანონის შესაბამისად მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის დასაცავად") ტერმინი „მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესი“, რომელიც ცალკე არ არის განმარტებული, რაც საკმაოდ ფართო მოქმედების საშუალებას მისცემს ადმინისტრაციულ ორგანოს. ეს კი, ბუნებრივია, უარყოფითად იმოქმედებს ადამიანის უფლებებსა და თავისუფლებებზე.

დ) კითხვებს ბადებს ასევე მონაცემთა სუბიექტისთვის ინფორმაციის მიწოდების საკითხიც. „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის მე-15 მუხლის მე-3 პუნქტში მითითებულია:

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

„თუ მონაცემთა შეგროვება არ ხორციელდება უშუალოდ მონაცემთა სუბიექტისაგან, მონაცემთა დამმუშავებელი ან უფლებამოსილი პირი ვალდებულია მოთხოვნის შემთხვევაში მონაცემთა სუბიექტს მიაწოდოს ამ მუხლის პირველ პუნქტში აღნიშნული ინფორმაცია“.  კანონი არაფერს ამბობს იმაზე, თუ როგორ შეიძლება ან როგორ უნდა შეიტყოს თავად მონაცემთა სუბიექტმა მისი მონაცემების დამუშავების შესახებ?!  ადვილად  შესაძლებელია, ასეთ შემთხვევაში დაიწყოს ისეთი მონაცემების შეგროვებაც, რომლითაც ილახება ადამიანის უფლებები, მაშინ როცა მან ამის შესახებ

არ იცის და შესაბამისად თავის დაცვასაც ვერ  შეძლებს. გარდა ამისა, თუ მონაცემთა სუბიექტმა არ იცის მის შესახებ მონაცემთა შეგროვების თაობაზე, ის მოკლებული იქნება შესაძლებლობას, განაცხადოს ან არ განაცხადოს თანხმობა აღნიშნულზე.

ე) მონაცემთა დამმუშავებელი არის „საჯარო დაწესებულება, ფიზიკური ან იურიდიული პირი, რომელიც ინდივიდუალურად ან სხვებთან ერთად განსაზღვრავს მონაცემთა დამუშავების მიზნებსა და საშუალებებს“. ეს ჩანაწერიც წარმოადგენს ამ კანონის ერთ-ერთ მნიშვნელოვან პრობლემას, რამეთუ არაფერია ნათქვამი იმაზე, მონაცემთა უსაფრთხოების დაცვის როგორი ზომების მიღება მოეთხოვება მონაცემთა დამმუშავებელს იმისათვის, რომ მან აწარმოოს მონაცემების დამუშავება.

ვ) როგორც უკვე აღინიშნა, საკმაოდ ბუნდოვანია კანონში „საჯარო ინტერესის“ ცნება. უაღრესად მნიშვნელოვანია ის, თუ რას მოვიაზრებთ საჯარო ინტერესში. აუცილებელია, რომ საჯარო ინტერესი  მაქსიმალურად შეკვეცილი იყოს და არ მოიცავდეს ფართო სპექტრს. საჯარო და კერძო ინტერესების გააზრება კანონში უფრო სიღრმისეულად და საფუძვლიანად უნდა მომხდარიყო. უნდა გარკვეულიყო, რამდენად არის გამართლებული კერძო ინტერესის ხელყოფა საჯარო ინტერესის დასკმაყოფილებლად. გათვალისწინებული არ არის არც პროპორციულობისა და თანაზომიერების პრინციპი. კანონში გამოყენებული და გათვალისწინებული უნდა ყოფილიყო ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციის მე-8 მუხლი, რომლის მიხედვით, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის დარღვევა შესაძლებელია რამდენიმე (გამონაკლის) შემთხვევაში, კერძოდ,  საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური კეთილდღეობის ინტერესებისათვის; უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად;

ჯანმრთელობის ან ზნეობისა თუ სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად.

სწორედ ამ ჩამონათვალის ფარგლებში უნდა ყოფილიყო მოთავსებული საჯარო ინტერესის ცნება და არ უნდა მისცემოდა მას უფრო ფართო ინტერპრეტაციის საშუალება.

ზ) „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-17 მუხლის (მონაცემთა უსაფრთხოება) 1-ლი პუნქტის თანახმად,  „მონაცემთა დამმუშავებელი ვალდებულია მიიღოს ისეთი ორგანიზაციული და ტექნიკური ზომები, რომლებიც უზრუნველყოფს მონაცემთა დაცვას შემთხვევითი ან უკანონო განადგურებისაგან, შეცვლისაგან, გამჟღავნებისაგან, მოპოვებისაგან, ნებისმიერი სხვა ფორმით უკანონო გამოყენებისა და შემთხვევითი ან უკანონო დაკარგვისაგან.“ მე-5 პუნქტის თანახმად კი „მონაცემთა უსაფრთხოების დაცვის ზომები განისაზღვრება საქართველოს კანონმდებლობით.“ როგორც ვხედავთ, ეს ნორმები, გარდა იმისა, რომ ბუნდოვანია (სრულიად გაუგებარია, შესრულებულ მოქმედებათა აღრიცხვიანობის გარდა, მონაცემთა უსაფრთხოების რა ზომებზეა საუბარი), ცალსახად ურთიერთსაწინააღმდეგოცაა, ვინაიდან მონაცემთა უსაფრთხოების დაცვის ზომები არ რეგულირდება ცალკე კანონმდებლობით და შესაბამისად, მონაცემთა უსაფრთხოების დაცვის ორგანიზაციული და ტექნიკური ზომების მიღება მთლიანად მონაცემთა დამმუშავებლის ფანტაზიასა და კეთილსინდისიერებაზეა დამოკიდებული, რაც ბუნებრივია, არ გახლავთ მონაცემთა დამუშავებასთან დაკავშირებული რისკების

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

 

ადეკვატური. ამის დასტურია სწორედ აღნიშნული კანონის 42-ე მუხლი (მონაცემთა დაცვის სათანადო გარანტიების დადგენა), რომლის თანახმად: „სხვა სახელმწიფოში ან/და საერთაშორისო ორგანიზაციაში მონაცემთა დაცვის სათანადო გარანტიების არსებობას აფასებს და გადაწყვეტილებას იღებს ინსპექტორი მონაცემთა დამუშავების მარეგულირებელი კანონმდებლობისა და პრაქტიკის ანალიზის საფუძველზე.“ როგორც ვხედავთ, მხოლოდ ინსპექტორის შესაფასებელია სხვა სახელმწიფოში ან საერთაშორისო ორგანიზაციაში მონაცემთა

 

დაცვის სათანადო გარანტიების არსებობა-არარსებობის ფაქტი.

 

თ)  „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 41-ე მუხლის (მონაცემთა სხვა სახელმწიფოსა და საერთაშორისო ორგანიზაციისათვის გადაცემა) პირველი პუნქტის თანახმად, „მონაცემთა სხვა სახელმწიფოსა და საერთაშორისო ორგანიზაციისათვის გადაცემა შეიძლება იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს ამ კანონით გათვალისწინებული მონაცემთა დამუშავების საფუძვლები და თუ შესაბამის სახელმწიფოში ან საერთაშორისო ორგანიზაციაში უზრუნველყოფილია მონაცემთა დაცვის სათანადო გარანტიები.“ მე-2 პუნქტის თანახმად კი „მონაცემთა სხვა სახელმწიფოსა და საერთაშორისო ორგანიზაციისათვის გადაცემა, გარდა ამ მუხლის პირველი პუნქტისა, შეიძლება აგრეთვე იმ შემთხვევაში, თუ:

ა) მონაცემთა გადაცემა გათვალისწინებულია საქართველოს საერთაშორისო ხელშეკრულებით და შეთანხმებით;

ბ) მონაცემთა დამმუშავებელი უზრუნველყოფს მონაცემთა დაცვის სათანადო გარანტიებს და მონაცემთა სუბიექტის ძირითადი უფლებების დაცვას მონაცემთა დამმუშავებელსა და შესაბამის სახელმწიფოს, ასეთი სახელმწიფოს იურიდიულ ან ფიზიკურ პირს ან საერთაშორისო ორგანიზაციას  შორის დადებული ხელშეკრულების საფუძველზე. “როგორც ვხედავთ, არც ერთ ზემოთჩამოთვლილ შემთხვევაში არ არის გათვალისწინებული მონაცემთა სუბიექტების თანხმობა და აქედან გამომდინარე, არც მათი ინტერესები. ცხადია, ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციით აღიარებულ სტანდარტებთან მიმართებაში აშკარად უფლების გადამეტებასთან გვექნება  საქმე მონაცემთა დამმუშავებელთა მხრიდან.

ი) „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონი და ადამიანის ძირითად უფლებასთან მიმართებაში მასში არსებული სერიოზული ხარვეზები პირდაპირ და უშუალო კავშირშია "საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციის, პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და საქართველოს მოქალაქის პასპორტის გაცემის წესის შესახებ" საქართველოს კანონთან.  ეს კავშირი ძირითადად აისახება სწორედ "საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციის, პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და საქართველოს მოქალაქის პასპორტის გაცემის წესის შესახებ" საქართველოს კანონის სადაო ნორმებზე: ამ კანონის მე-14 მუხლის მე-10 პუნქტის მეორე წინადადებასა და მე-20 3 მუხლის მე-6 პუნქტის პირველ წინადადებაზე.

აღნიშნული კანონის გასაჩივრებული ნორმებით: მე-14 მუხლის მე-10 პუნქტის მეორე წინადადებით, რომლის თანახმადაც  "აღნიშნული ტერიტორიული სამსახურების მიერ ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული პირადობის (ბინადრობის) მოწმობის გაცემა შესაძლებელი იქნება, თუ ობიექტურ მიზეზთა გამო შეუძლებელია პირადობის (ბინადრობის) ელექტრონული მოწმობის გაცემა"  და მე-20 3 მუხლის მე-6 პუნქტის პირველი წინადადებით, რომლის თანახმად  "სააგენტოს ტერიტორიულმა სამსახურებმა პასპორტი  შეიძლება გასცენ ბიომეტრიული მონაცემების შემცველობის გარეშე, როდესაც ჯანმრთელობის, ფიზიკური მდგომარეობის ან სხვა მიზეზის გამო შეუძლებელია პირისგან ბიომეტრიული მონაცემების

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

 

მიღება",  - პირადობის (ბინადრობის) ელექტრონული მოწმობისა და ბიომეტრიული მონაცემების შემცველი  პასპორტის, ასევე სამგზავრო პასპორტის, სამსახურებრივი სარგებლობის პასპორტისა და სამგზავრო დოკუმენტის მხოლოდ არაალტერნატიული  (ამ დოკუმენტების არაელექტრონული და არაბიომეტრიული ფორმის დაშვების გარეშე) ფორმაა იმპერატიულად  განსაზვრული და

დადგენილი. აღნიშნული დოკუმენტების სავალდებულო ელექტრონული და ბიომეტრიული ფორმა კი უალტერნატივოდ და ფაქტობრივად მფლობელ პირთა ნებართვის გარეშე განაპირობებს

მათი მფლობელების პერსონალური ინფორმაციის დამუშავებას  (ესე იგი ავტომატური ან არაავტომატური საშუალებების გამოყენებით მონაცემთა მიმართ ნებისმიერ მოქმედებას, კერძოდ, შეგროვებას, ჩაწერას, ფოტოზე აღბეჭდვას, აუდიო - ან ვიდეოჩაწერას, ორგანიზებას, შენახვას, შეცვლას, აღდგენას, გამოთხოვას, გამოყენებას ან გამჟღავნებას მონაცემთა გადაცემის, გავრცელების ან სხვაგვარად ხელმისაწვდომად გახდომის გზით, დაჯგუფებას ან კომბინაციას, დაბლოკვას, წაშლას ან განადგურებას) და მათ განთავსებას ერთიან ელექტრონულ ფაილურ სისტემაში, -  მონაცემთა დამმუშავებლის მიერ. მაშინ, როცა ადამიანის ძირითადი უფლების დაცვის თვალსაზრისით უამრავ ნაკლოვანებათა შემცველი , „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“  საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის (მონაცემთა დამუშავების საფუძვლები)  "ა" ქვეპუნქტი განსაზღვრავს მონაცემთა დამუშავების დასაშვებობას, თუ არსებობს მონაცემთა სუბიექტის თანხმობა. ამრიგად აშკარაა, რომ წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული აქტები წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის (პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა) პირველ და 41-ე მუხლის (პერსონალური ინფორმაციის ხელშეუხებლობა) მეორე პუნქტებთან.

კ) 2012 წლის 22 მარტს საფრანგეთის საკონსტიტუციო საბჭომ მიიღო გადაწყვეტილება (2012  წლის 22 მარტის # 2012-652  DC  გადაწყვეტილება), რომლითაც არაკონსტიტუციურად  ცნო  "იდენტობის დაცვის კანონის" მე-3, მე-5 და მე-10 მუხლები. "იდენტობის დაცვის შესახებ" საფრანგეთის კანონის მე-3 მუხლი პირადობის მონაცემების ელექტრონული კომპონენტის, ჩიპის  შემცველობას ითვალისწინებდა, რაც კომერციულ ურთიერთობებში იდენტიფიკაციის შესაძლებლობას

იძლეოდა; მე-5  მუხლი ითვალისწინებდა ინფორმაციის შეგროვებას, რომელშიც ინტეგრირებული იქნებოდა პირადობის მოწმობისა და პასპორტის ყველა მონაცემი (ეგრეთ წოდებული "საერთო ცენტრალური ფაილი"); მე-10 მუხლით კი გათვალისწინებული იყო საერთო ცენტრალური ფაილის მონაცემების ხელმისაწვდომობა  პოლიციისა და ჟანდარმერიის აგენტებისათვის უშიშროების მიზნით.

საფრანგეთის საკონსტიტუციო საბჭომ საკითხი განიხილა ადამიანის უფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის ჭრილში, რომლის თანახმად, ადამიანის უფლებათა დაცვის აღსრულებაში მისი პირადი ცხოვრების დასაცავად ისეთი ჩარევა, როგორიცაა პერსონალური ინფორმაციის შეგროვება, შენახვა და დამუშავება, არ შეიძლება სახელმწიფო ორგანოების მიერ ლეგალურად იყოს დაშვებული, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ასეთი ჩარევა პასუხობს სახელმწიფოს საბოლოო ლეგიტიმურ მიზნებს და თუ მონაცემთა შერჩევა, შეგროვება და დამუშავება ხორციელდება ადეკვატურად და ის საბოლოო ლეგიტიმური მიზნის პროპორციულია.

როგორც საფრანგეთის საკონსტიტუციო საბჭოს ზემოაღნიშნულ გადაწყვეტილებაშია მითითებული, საფრანგეთის ნაციონალური ასამბლეის მიერ მიღებული კანონი "იდენტობის დაცვის შესახებ" არსებითად ეწინააღმდეგებოდა საფრანგეთის საინფორმაციო ტექნოლოგიებისა და სამოქალაქო თავისუფლებათა ნაციონალური კომისიის 2011 წლის დასკვნას, რომლის მიხედვითაც ბიომეტრიული მონაცემების ცენტრალიზებული ფორმით შენახვა არ შეესაბამებოდა

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

დოკუმენტის გაყალბების წინააღმდეგ ბრძოლის ლეგიტიმურ მიზანს და არ იყო საკმარისად დასაბუთებული.

საფრანგეთის საკონსტიტუციო საბჭომ მიიჩნია, რომ გარანტიები, რომლებიც მონაცემთა საერთო ცენტრალური ფაილისთვის იყო კანონით გათვალისწინებული, მათი მახასიათებლების ერთობლიობის გათვალისწინებით, საკმარისი არ იყო. სათანადოდ  შეაფასა რა ერთიანი ცენტრალური ფაილის ოთხი მახასიათებლის თავისებურებანი (1. ფაილის მასშტაბი, 2. მონაცემთა

მგრძნობიარე ხასიათი, 3. ტექნიკური მაჩვენებელი და 4. ადმინისტრაციული ორგანოებისა და პოლიციის საბოლოო მიზანი, როგორც პიროვნების იდენტიფიცირების მიზნისაგან  განსხვავებული), მიიჩნია, რომ ამგვარი  ფორმით პერსონალური ინფორმაციის შეკრება დარტყმას აყენებს პირადი ცხოვრების დაცვის უფლებას და ის არ შეიძლება მიჩნეული იყოს, როგორც აუცილებელი და საბოლოო მიზნის პროპორციული. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ საფრანგეთის "იდენტობის დაცვის" კანონის არაკონსტიტუციურად ცნობილი მე-3 მუხლი ელექტრონული ჩიპის არააუცილებელ  ანუ ფაკულტატურ ხასიათს ითვალისწინებდა, საფრანგეთის საკონსტიტუციო სასამართლომ სადაო ნორმებთან მიმართებაში კანონმდებელი შეაფასა, როგორც ნეგატიურად არაკომპეტენტური, რადგან მიიჩნია, რომ ის არასაკმარისად იცავდა პიროვნების სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებებს (იხილეთ საფრანგეთის საკონსტიტუციო საბჭოს 2012 წლის 22 მარტის # 2012-652  DC  გადაწყვეტილება).

ვფიქრობთ, იგივე შეილება ითქვას საქართველოსთან მიმართებაშიც, მით უფრო, რომ საფრანგეთისგან განსხვავებით, საქართველოში არასოდეს შექმნილა ნაციონალური კომისია, რომელიც იმსჯელებდა საქართველოს მოქალაქეთა პერსონალური მონაცემების  ერთიანი ფაილური სისტემის აუცილებლობაზე, მის ადეკვატურობასა და პროპორციულობაზე  ჩვენი სახელმწიფოს საბოლოო ლეგიტიმურ მიზანთან, რომელიც, გაურკვეველი და ბუნდოვანი  "საჯარო ინტერესის" უპირატესობის აღიარებით, სინამდვილეში აშკარად განსხვავებულია  საქართველოს მოქალაქეთა იდენტიფიცირებისა და მათი პერსონალური მონაცემების ხელშეუხებლობის დაცვის მიზნისგან.

ლ) რეალურად  საქართველოს მოქალაქეთა იდენტიფიცირება საქართველოს სახელმწიფოს შესანიშნავად შეუძლია განახორციელოს არაელექტრონული პირადობის მოწმობებითა და ბიომეტრიული შემცველობის არმქონე პასპორტებით, ისევე, როგორც ამას ათწლეულების განმავლობაში ახორციელებდა წარმატებით. ამდენად, არასაკმარისად უსაფრთხოებაგარანტირებული და არასაკმარისად დაცული ერთიანი ცენტრალური ფაილური სისტემის პირობებში, რომელიც სავსებით არ არის იმ რისკების ადეკვატური, რაც პირადი ანუ პერსონალური ინფორმაციის ელექტრონული ფორმით შენახვას ახლავს თან, საქართველოს მოქალაქის (ან საქართველოში მყოფი უცხო ქვეყნის მოქალაქის) პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და პასპორტის უალტერნატივო, მხოლოდ ელექტრონული და ბიომეტრიული ფორმით არსებობა/გაცემა დიდ დარტყმას აყენებს  პირადი ცხოვრების, კერძოდ, პირადი ინფორმაციის ხელშეუხებლობის უფლებას და ის არ არის აუცილებელი, ადეკვატური და პროპორციული სახელმწიფოს საბოლოო მიზნისა, რომელიც უნდა იყოს მხოლოდ პირის იდენტიფიცირება და პერსონალური ინფორმაციის ხელშეუხებლობის დაცვა. სწორედ არაელექტრონული პირადობის მოწმობებითა და არაბიომეტრიული პასპორტებით, როგორც ელექტრონული პირადობის მოწმობებისა და ბიომეტრიული პასპორტების ალტერნატიული ფორმების თანაარსებობით, უფრო მეტად იქნება დაცული პერსონალური მონაცემების უსაფრთხოება, ვიდრე მხოლოდ ელექტრონული ფორმით, რომელიც საკმაოდ მოწყვლადია.

 

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

 

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, განსახილველი კონსტიტუციური სარჩელით ვითხოვთ "საქართველოს მოქალაქეთა და საქართველოში მცხოვრებ უცხოელთა რეგისტრაციის, პირადობის (ბინადრობის) მოწმობისა და საქართველოს მოქალაქის პასპორტის გაცემის წესის

შესახებ"  საქართველოს კანონის მე-14 მუხლის მე-10 პუნქტის მეორე წინადადებაში სასვენი ნიშნის შემდგომ  ბოლო ათი სიტყვის, კერძოდ, სიტყვების: "თუ ობიექტურ მიზეზთა გამო შეუძლებელია პირადობის (ბინადრობის) ელექტრონული მოწმობის გაცემა" და ასევე მე-20 3 მუხლის მე-6 პუნქტის პირველი წინადადების "სააგენტოს ტერიტორიულმა სამსახურებმა პასპორტი  შეიძლება გასცენ ბიომეტრიული მონაცემების შემცველობის გარეშე, როდესაც ჯანმრთელობის, ფიზიკური მდგომარეობის ან სხვა მიზეზის გამო შეუძლებელია პირისგან ბიომეტრიული მონაცემების მიღება",  ბოლო 13 სიტყვის - "როდესაც ჯანმრთელობის, ფიზიკური მდგომარეობის ან სხვა მიზეზის გამო შეუძლებელია პირისგან  ბიომეტრიული მონაცემების მიღება" -  არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19, მე-20 და 41-ე მუხლებთან მიმართებაში.