თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუქტი, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ე" ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუქტის "ბ" ქვეპუნქტი, "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, "საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 21–ე მუხლის "ი" ქვეპუნქტი.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

მიგვაჩნია, რომ არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის (შემდგომში „სარჩელი“) „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში (შემდგომში „სასამართლო“) არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

კერძოდ:

ა) თავისი ფორმითა და შინაარსით სარჩელი შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის - საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ;

გ) სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი, მაშასადამე საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ნორმის შესაბამისობის დადგენა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან (კონსტიტუციის მეორე თავის საკითხებთან) მიმართებით არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებულ საკითხზე სასამართლოს არ უმსჯელია;

ე) სადავო აქტის ნორმატიული შინაარსი ექცევა კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ სფეროში, რის შესახებ მსჯელობა წარმოდგენილია მოთხოვნის დასაბუთების ქვეთავში. ამასთან, სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი გადაწყვეტილია კონსტიტუციით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სარჩელის შეტანის ვადა;

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე აშკარაა, რომ არ არსებობს როგორც „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით გათვალისწინებული, ისე სასამართლოს სამართალწარმოების პრაქტიკით დადგენილი სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების საფუძვლები.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

შესავალი

საქართველოს სახალხო დამცველის შესწავლის საგანი არაერთხელ გამხდარა შემთხვევები, როდესაც სახელმწიფოს, კერძოდ კი - პოლიციის წარმომადგენლები, საპროტესტო აქციების მონაწილეებს არ აძლევდნენ უფლებას პროტესტის ადგილას განეთავსებინათ კარვები, ტრანსპარანტები და აქციისათვის საჭირო სხვა დროებითი კონსტრუქციები.

2016 წლიდან დღემდე, საქართველოს სახალხო დამცველმა არაერთხელ მიმართა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს და მოითხოვა შესაბამის საპროტესტო აქციებში მონაწილეთა ზემოაღნიშნული უფლების შეზღუდვის სამართლებრივი დასაბუთება. გარდა ამისა, 2017 წლის 6 აპრილს საქართველოს სახალხო დამცველმა წინადადებით მიმართა შინაგან საქმეთა მინისტრს, რომელშიც, ერთი მხრივ, აღიარა მშვიდობიანი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების არამართლზომიერი შეზღუდვა, ხოლო, მეორე მხრივ კი, შინაგან საქმეთა მინისტრს მოსთხოვა ზემოაღნიშნული, სავარაუდოდ, არამართლზომიერი მითითებების გამცემი თანამდებობის პირთა დისციპლინურ პასუხისგებაში მიცემა, რასაც, სამწუხაროდ, შედეგი არ მოჰყოლია.

მიზანშეწონილად მიგვაჩნია უფრო დეტალურად განვიხილოთ საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ შესწავლილი შემთხვევები. 2016 წლის 26 დეკემბერს თბილისში, პარლამენტის შენობის წინ მოშიმშილე გიორგი გაბედავას პოლიციამ არ მისცა დასადგმელი ქოლგით სარგებლობისა და კარვის გაშლის უფლება. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველის აპარატმა მიმართა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს გენერალურ ინსპექციას და გამოითხოვა ინფორმაცია სახალხო დამცველის მოთხოვნაზე, უწყების მიერ განხორციელებული რეაგირების თაობაზე. სამინისტროს ცნობით, შსს-ს მოსამსახურეთა მხრიდან დისციპლინური გადაცდომის ჩადენა არ დადასტურდა. გარდა ამისა, უწყებას არც ის განუმარტავს, თუ რა სამართლებრივი საფუძვლით განხორციელდა გიორგი გაბედავას უფლების შეზღუდვა.

2016 წლის 9 მარტს ქ. თბილისის მუნიციპალიტეტის საკრებულოსთან გამართულ აქციაზე, „ბავშვთა სამყაროს“ დაზარალებულ მოვაჭრეებს არ მიეცათ კარვის გაშლის საშუალება. კარავი იყო პატარა ზომის (ერთი ადამიანისთვის განკუთვნილი) და მისი დადგმა იგეგმებოდა საკრებულოს შენობის წინ, ფართო ტროტუარის განაპირა ნაწილში, ქვეითთა გადაადგილებისთვის ხელშეშლის გარეშე.

ასეთივე ინციდენტს ჰქონდა ადგილი 2017 წლის 21 მარტს, როდესაც მთავრობის კანცელარიასთან გამართულ აქციაზე „ბავშვთა სამყაროს“ დაზარალებულ მოვაჭრეებს პოლიციის თანამშრომლებმა, კანცელარიის შენობის წინ, ფართო ტროტუარზე, არ მისცეს კარვის გაშლის საშუალება და ჩამოართვეს იგი. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველის აპარატმა წინადადებით მიმართა შინაგან საქმეთა მინისტრს, შეესწავლა პოლიციის თანამშრომლების მიერ განხორციელებული ქმედების მართლზომიერება და გამოეკვლია, ხომ არ მოქმედებდნენ ისინი ზემდგომი თანამდებობის პირების მიერ გაცემული, კანონსაწინააღმდეგო მითითებების შესაბამისად და, შესწავლის შედეგების გათვალისწინებით, გამოეყენებინა კანონით გათვალისწინებული ზომები დისციპლინური გადაცდომის ჩამდენი ყველა პირის მიმართ. უწყების ცნობით, არც აღნიშნულ შემთხვევაში გამოკვეთილა დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის ფაქტი. ამასთან, სამინისტროს არც შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის სამართლებრივი საფუძველი განუმარტავს.

2017 წლის ივნისისა და ივლისის თვეებში საქართველოს მთავრობის ადმინისტრაციასთან საფინანსო კომპანია „საქართველოს“ დაზარალებულთა აქციის მიმდინარეობისას, სამართალდამცავი ორგანოს თანამშრომლები აქციის მონაწილეებს ხელს უშლიდნენ ქოლგის, კარვისა და გასაშლელი საწოლის დადგმასა და ბანერების გაშლაში. აქცია აგრეთვე ფართო ტროტუარზე მიმდინარეობდა და არ აბრკოლებდა არც ტრანსპორტის მოძრაობას და არც შენობის შესასვლელს. სახალხო დამცველი მითითებულ ფაქტს განცხადებით გამოეხმაურა და აღნიშნა, რომ სამართალდამცავი ორგანოების ამგვარი ქმედებები შეუთავსებელია შეკრების თავისუფლებასთან.[1]

2017 წლის 15 აგვისტოს საქართველოს რკინიგზის ადმინისტრაციულ შენობასთან მიმდინარე აქციის ფარგლებში, აქციის მონაწილეებმა დაწესებულების შენობის შესასვლელიდან მოშორებით, ტროტუარზე, მოშიმშილეთათვის გაშალეს კარავი, თუმცა სამართალდამცავებმა ჯერ სიტყვიერად მოითხოვეს კარვის დაშლა ან შენობიდან მოშორებით გადაადგილება, ხოლო შემდეგ კარავი იძულებით აიღეს. მოგვიანებით, აქციის მონაწილეებს ადგილზე მობილიზებულმა სამართალდამცავებმა განუმარტეს, რომ მიღებული ბრძანების შესაბამისად, ვერ მისცემდნენ კარვის გაშლის შესაძლებლობას, ვინაიდან აღნიშნული გამოიწვევდა ქვეითთა და სატრანსპორტო საშუალებების მოძრაობის შეფერხებას.[2]

აღსანიშნავია, რომ ამ შემთხვევასთან დაკავშირებით, თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2017 წლის 24 აგვისტოს გადაწყვეტილებით, აქციის მონაწილეთა სიცოცხლისა და ჯანმრთელობისთვის ზიანის მიყენების საფრთხის თავიდან აცილების მოტივით, კანონიერად იქნა ცნობილი, რკინიგზის შენობის წინ კარვის განთავსების შეზღუდვა. სახალხო დამცველმა, 2017 წლის საპარლამენტო ანგარიშში, სასამართლოს ეს გადაწყვეტილება, გასულ პერიოდთან შედარებით, უკან გადადგმულ ნაბიჯად შეაფასა და მიუთითა, რომ ამგვარი განმარტება არ შეესაბამება კანონმდებლობით დადგენილ სტანდარტს, რამდენადაც არ გამოკვეთილა უფლების შეზღუდვის კანონით გაწერილი საფუძველი.[3]

2017 წლის 15 სექტემბერს თბილისში, რუსთაველის გამზირზე, პარლამენტის შენობის წინ, პოლიტიკური პარტია „ლიბერალ დემოკრატებისა“ და მისი თანამოაზრეების მიერ გამართულ აქციაზე, მონაწილეებს სამართალდამცავებმა არ მისცეს კარვის გაშლის უფლება. აღნიშნულ ფაქტთან დაკავშირებით, 2017 წლის 10 ოქტომბერს, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატმა მიმართა შინაგან საქმეთა სამინისტროს და მოითხოვა პოლიციის ზემოაღნიშნული მოქმედების სამართლებრივი საფუძვლის დასახელება. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2017 წლის 13 დეკემბრის საპასუხო წერილში (იხ. დანართი #1 ) აღნიშნულია, რომ საპროტესტო აქციაზე კარვის გაშლის უფლების შეზღუდვის საფუძველს წარმოადგენს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნა, რომლის მიხედვითაც, იზღუდება გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე გარკვეული ობიექტების განთავსება.

ზუსტად იგივე, ასკ-ის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული საფუძვლით (იხ. დანართი #2) შეიზღუდა კარვის განთავსების უფლება, 2017 წლის 19 სექტემბერს, „პატრიოტთა ალიანსის“ მიერ, პარლამენტის შენობის წინ გამართულ აქციაზე და 2017 წლის 17 ნოემბერს „ბავშვთა სამყაროს“ დაზარალებულ მოვაჭრეთა მიერ საქართველოს პროკურატურასთან გამართულ აქციაზე. საქართველოს სახალხო დამცველი აღნიშნულ გარემოებას გამოეხმაურა საპარლამენტო ანგარიშში და მოუთითა, რომ სამართალდამცავი ორგანოების მიერ ზემოხსენებული სამართლებრივი საფუძვლით შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებაში ჩარევა, მოკლებულია სამართლებრივ საფუძველს და უკანონო პრაქტიკას წარმოადგენს.[4]

მხედველობაშია მისაღები, რომ 2018 წლის 11 სექტემბერს პარლამენტის წინ მიმდინარე ზ. სარალიძისა და მ. მაჩალიკაშვილის მხარდამჭერ აქციაზე საპატრულო პოლიციის თანამშრომლებმა, აქციის მონაწილეებს, ასევე არ მისცეს კარვის გაშლის უფლება და განმარტეს, რომ აღნიშნული საჭიროებდა სპეციალურ ნებართვას. ინციდენტს პოლიციასა და აქციის მონაწილეებს შორის სიტყვიერი დაპირისპირება მოყვა.

რაც შეეხება ზ. სარალიძისა და მ. მაჩალიკაშვილის მხარდამჭერ აქციაზე 26 სექტემბერს განვითარებულ მოვლენების შეფასებას, აღნიშნულთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველის აპარატში, ამჟამად, მიმდინარეობს შესაბამისი საქმისწარმოება. გარდა ამისა, შინაგან საქმეთა სამინისტროდან გამოთხოვილია ინფორმაცია, თუ რა სამართლებრივი საფუძვლით ეზღუდებოდათ ზემოაღნიშნული აქციის მონაწილეებს კარვის დადგმის შესაძლებლობა.

დავის საგანი

ამრიგად, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მშვიდობიანი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების განხორციელების ფარგლებში კარვების, ტრანსპარანტების, პლაკატების და შეკრებისათვის მნიშვნელოვანი სხვა დროებით კონსტრუქციების განთავსების უფლების შეზღუდვის სამართლებრივ საფუძვლად, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო, ხშირად, მიიჩნევს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნას.

ასე, მაგალითად, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2017 წლის 13 დეკემბრის წერილში (დანართი №1), კერძოდ, აღნიშნულია, რომ „... 2017 წლის 15 სექტემბერს, ქ. თბილისში რუსთაველის გამზირზე პარლამენტის წინ პოლიტიკური პარტია „ლიბერალ დემოკრატების“-ს მიერ გამართულ აქციაზე, კარვის გაშლის მცდელობისას, აქციის მონაწილეებს განემარტათ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნები, რომლის მიხედვითაც იზღუდება გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე გარკვეული ობიექტების განთავსება.“.

საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ, სახალხო დამცველის აპარატისადმი გამოგზავნილ სხვა წერილში (დანართი №2), რომელიც შეეხება 2017 წლის 19 სექტემბერს, ქ. თბილისში რუსთაველის გამზირზე, პარლამენტის წინ, პოლიტიკური პარტია „პატრიოტთა ალიანსის“ მიერ გამართულ აქციას, შინაგანს საქმეთა სამინისტროს განცხადებით, „...ადგილი ჰქონდა რკინის კონსტრუქციის დამონტაჟებისა და ტრანსპარანტების განთავსების მცდელობის ფაქტს. ვინაიდან, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილით, აკრძალულია გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს უნებართვოდ პლაკატის ან ტრანსპარანტის განთავსება, შექმნილ ვითარებაში გარკვევამდე, აქციის მონაწილეებს არ მიეცათ რკინის კონსტრუქციის დადგმის საშუალება.“

შინაგან საქმეთა სამინისტროს 2017 წლის 15 დეკემბრის წერილში (დანართი #3), რომელიც სავაჭრო ცენტრ „ბავშვთა სამყაროში“ გაჩენილი ხანძრისგან დაზარალებულ მოვაჭრეთა აქციას შეეხება, აღნიშნულია, რომ „...აქციის მონაწილეებს, კარვის გაშლის მცდელობისას, განემარტათ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მოთხოვნები, რომელიც ზღუდავს გზის ღერძიდან 100 მეტრში გარკვეული ობიექტების განთავსებას.“.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის, რომლის სათაურიცაა „გზის, რკინიგზის გადასასვლელის ან სხვა საგზაო ნაგებობის მოვლა-შენახვის და სამშენებლო-სარემონტო სამუშაოების დადგენილი წესების დარღვევა“, მე-2 ნაწილის თანახმად, „საერთო სარგებლობის საავტომობილო გზასთან სხვა დანიშნულების გზის თვითნებური მიერთება, გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე რაიმე ობიექტის უნებართვო მშენებლობა ან ობიექტის მშენებლობაზე დადებული შეთანხმების პირობების დარღვევა, პლაკატის, ტრანსპარანტის, აფიშის, სარეკლამო ფირნიშის, არასტანდარტული საგზაო ნიშნის უნებართვოდ განთავსება, გზის თვითნებურად გადათხრა ან სამუშაოთა წარმოებაზე დადებული შეთანხმების პირობების შეუსრულებლობა, ანდა შესაბამისი ნებართვის გარეშე საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევის შედეგად დაზიანებული სატრანსპორტო საშუალების შესაკეთებლად მიღება - გამოიწვევს იურიდიული პირის ან პასუხისმგებელი ფიზიკური პირის დაჯარიმებას 1000 ლარის ოდენობით.“.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან შეუსაბამოდ მიგვაჩნია, სწორედ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს აზრით, შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლების განხორციელების ფარგლებში, კრძალავს საერთო სარგებლობის გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე უნებართვოდ რაიმე დროებითი კონსტრუქციის (კარვის, სცენის და ა. შ.), პლაკატის, ტრანსპარანტის, აფიშის და ა. შ. განთავსებას. ასევე, კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით, სადავოდ მიგვაჩნია, ასკ-ის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ზემოაღნიშნული მოქმედებების განხორციელებას შესაძლებლად მიიჩნევს, მხოლოდ შესაბამისი ნებართვის საფუძველზე.

დასაბუთება

საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ყველას, გარდა იმ პირებისა, რომლებიც არიან სამხედრო ძალებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში, უფლება აქვთ წინასწარი ნებართვის გარეშე შეიკრიბონ საჯაროდ და უიარაღოდ, როგორც ჭერქვეშ, ისე გარეთ. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, კონსტიტუცია ამ უფლებას აღწერს, როგორც უფლებას საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრებაზე და განსაზღვრავს მის ერთ-ერთ ასპექტს - წინასწარი ნებართვის გარეშე შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას.[5]

უნდა აღინიშნოს, რომ მშვიდობიანი შეკრების უფლება განეკუთვნება უმნიშვნელოვანეს ძირითად უფლებას, რომელიც შეიძლება იქნეს რეალიზებული სხვადასხვა ადამიანებისა, თუ ადამიანთა ჯგუფების მიერ. მშვიდობიანი შეკრება ემსახურება მრავალ მიზანს - მათ შორის, ადამინების მიერ საკუთარი განსხვავებულობის დემონსტრირების, არაპოპულარული მოსაზრებებისა და იდეების, ასევე უმცირესობათა შეხედულებების გამოხატვის მიზნებს. იგი შეიძლება წარმოადგენდეს კულტურული მრავალფეროვნების, კულტურული და ეთნიკური იდენტობის განვითარებისა და შენარჩუნების უმნიშვნელოვანეს საშუალებას. ამიტომ, მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების დაცვა პრინციპულად მნიშვნელოვანია ისეთი ტოლერანტული და პლურალისტური საზოგადოების ჩამოყალიბების პროცესში, რომელშიც მშვიდობიანად შეძლებენ თანაარსებობას სხვადასხვა შეხედულებების, ჩვევებისა და ცხოვრების წესის მქონე ადამიანები.[6]

გარდა ამისა, ეს არის უფლება, რომელიც ამ უფლებით მოსარგებლე პირს (მისი პოლიტიკური, სოციალური, არტისტული, რელიგიური და ა.შ.) გრძნობებისა და შეხედულებების გამოხატვის შესაძლებლობას აძლევს. შეკრება და მანიფესტაცია არის პოლიტიკური საქმიანობის განუყოფელი ელემენტი, იგი ემსახურება აზრის გამოხატვას, ინფორმაციის მიღებასა და გავრცელებას.[7]შეკრება ან მანიფესტაცია, ჯანსაღი პოლიტიკური და საზოგადოებრივი პროცესის შემადგენელი ნაწილი, მის ერთ-ერთ მახასიათებელია.[8] მეტიც, სიტყვას ან ქმედებას, თუ მას არ გააჩნია პოლიტიკური, სოციალური, მხატვრული ან სხვა ღირებულება, კონსტიტუციით დაცული სფეროდან გამოდის, როდესაც ის საზოგადოებრივ წესრიგს, უსაფრთხოებას, სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს უპირისპირდება.[9]

უნდა აღინიშნოს, რომ მოქალაქეებს კონსტიტუციით აქვთ გარანტირებული უფლება, შეიკრიბონ და გამოხატონ საკუთარი ნება, დამოკიდებულება ხელისუფლების მიმართ, რაც, თავის მხრივ, შეიძლება გავლენას ახდენდეს მიმდინარე დემოკრატიულ პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ პროცესებზე, იწვევდეს მთავრობის ან მისი წევრის გადადგომას, პოლიტიკური წყობილების ან მმართველობის ფორმის შეცვლასაც კი.[10]

მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების ზემოაღნიშნული მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ასევე, იმის გათვალისწინებით, რომ შეკრებები და მანიფესტაციები ხშირად შეიძლება დისკომფორტს უქმნიდეს არა მხოლოდ ხელისუფლებას, არამედ, ასევე, საზოგადოების უმრავლესობის წარმომადგენლებსაც, მნიშვნელოვანია, მისი რეალიზაცია, შეძლებისდაგვარად, ყოველგვარი ზედმეტი სახელმწიფოებრივი რეგულირების გარეშე იქნეს უზრუნველყოფილი. მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების განხორციელებისას, ყველაფერი, რაც პირდაპირ და აშკარად არ არის კანონით აკრძალული, უნდა ჩაითვალოს დაშვებულად, უპირველეს ყოვლისა კი, ხელისუფლების მხრიდან წინასწარი ნებართვის გარეშე შეკრების შესაძლებლობა. ამიტომ, მნიშვნელოვანია, რომ შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ მოქმედი, ეროვნული კანონმდებლობით ცალსახად იქნეს აღიარებული ე. წ. „შეკრების თავისუფლების პრეზუმპცია“.[11]

ამასთან ერთად, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ამ უფლებით დაცულია მხოლოდ „მშვიდობიანი“ და არაძალადობრივი შეკრების უფლება. თუმცა, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ „მშვიდობიანი“ შეკრების ცნება გულისხმობს, მათ შორის, იმგვარ ქცევასაც, რომელიც შეიძლება არა მხოლოდ აღიზიანებდეს სხვა პირებს - უმრავლესობას, არამედ, ასევე ისეთს, რომელიც დროებით ხელს უშლის, ართულებს და აფერხებს მათ მოქმედებებს.[12]

ამიტომ, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მე-2 პუნქტი განსაზღვრავს, რომ კანონით შეიძლება დაწესდეს ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ან მანიფესტაცია ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. ამასთან, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტი ითვალისწინებს, ადგილობრივი თვითმმართველობის აღმასრულებელი ორგანოს წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობას, თუ შეკრება ან მანიფესტაცია ტრანსპორტის სავალ ადგილას იმართება ან ტრანსპორტის მოძრაობას აფერხებს.

საგულისხმოა, რომ „გაფრთხილება ზოგადად გულისხმობს ხელისუფლების ინფორმირებას შეკრების ჩატარების თაობაზე მხოლოდ იმ მიზნით, რომ ამ უკანასკნელმა უზრუნველყოს ამ უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა, ანუ ეს ცალმხრივი ქმედებაა, რომელიც არც ერთ შემთხვევაში არ მოიცავს ხელისუფლებისაგან პასუხის მოლოდინის ვალდებულებას.“.[13] ამიტომ, ეს მექანიზმი არ უნდა იქნეს მიჩნეული სახელმწიფოს მიერ მშვიდობიანი შეკრების ჩატარებაზე ნებართვის ერთგვარ სახეცვლილებად.

„...შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლება მოიცავს შეკრების გამართვის ადგილის, დროის, ფორმისა და შინაარსის არჩევის უფლებას, რაც შესაძლებლად მიიჩნევს დროებითი კონსტრუქციების განთავსების შესაძლებლობასაც“. ეს პოზიცია გამომდინარეობს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკიდანაც. კერძოდ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილების 34-ე პუნქტში, ერთმნიშვნელოვნად მიუთითა, რომ იგი იზიარებდა მოსარჩელის პოზიციას, რომლის შესაბამისად, „... შეკრებისა და მანიფესტაციების უფლება მოიცავს შეკრების გამართვის ადგილის, დროის, ფორმისა და შინაარსის არჩევის უფლებას.“. მეტიც, საკონსტიტუციო სასამართლომ იგივე გადაწყვეტილების 43-ე პუნქტში, დროებითი კონსტრუქციების აღმართვის უფლებასთან მიმართებით განაცხადა, რომ თუ მათი აღმართვა „... არ იწვევს სავალი ნაწილის გადაკეტვას, მაგრამ აუცილებელია შეკრების ორგანიზებისა და განხორციელებისთვის, სასამართლო იზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ სადავო ნორმა არ უკავშირდება ამ ტიპის კონსტრუქციების აგების შესაძლებლობის აკრძალვას. სადავო ნორმის გონივრული წაკითხვა, რასაც მოსარჩელეთა ნაწილიც ეთანხმება, კონსტრუქციებითა და სატრანსპორტო საშუალებებით ქუჩის ხელოვნურ გადაკეტვას, მის ბლოკირებას უკავშირდება.“.

მნიშვნელოვანია იმის აღნიშვნაც, რომ ზოგიერთ შემთხვევაში, როგორც ეს თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2016 წლის 31 აგვისტოს გადაწყვეტილებაშია[14] მითითებული, კარავი შესაძლებელია წარმოადგენდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის განხორციელებისთვის აუცილებელ საშუალებას. განსაკუთრებით, როდესაც ადგილი აქვს, მაგალითად, შიმშილობის ფორმით, 24 საათიან რეჟიმში მიმდინარე აქციას. გასათვალისწინებელია ასევე, ეუთოს სახელმძღვანელო პრინციპები, რომლებიც ცალსახად აღიარებენ აქციის მიმდინარეობისას კარვებისა და სხვა დროებითი კონსტრუქციების განთავსების შესაძლებლობას.[15]

ამდენად, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, თუ მხედველობაში მივიღებთ, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება, თავის თავში მოიაზრებს შეკრების გამართვის ადგილის, დროის, ფორმისა და შინაარსის არჩევის, მათ შორის, დროებითი კონსტრუქციების განთავსების შესაძლებლობას, უნდა ვიგულისხმოთ, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი, ყოველგვარი წინასწარი ნებართვის გარეშე, უზრუნველყოფს ზემოაღნიშნული ფორმით განხორციელებული შეკრების თავისუფლებასაც. ერთადერთი დათქმა, რომელიც, მოცემულ შემთხვევაში, კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მე-2 პუნქტიდან გამომდინარეობს, არის წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ან მანიფესტაცია ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება არ არის აბსოლუტური. ამ უფლების, ისევე როგორც გამოხატვის თავისუფლების სხვა ფორმების შეზღუდვა დასაშვებია კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური საფუძვლის არსებობის - სხვა კონსტიტუციური უფლებებისა და პრინციპების უზრუნველყოფის მიზნით.[16]

ამავე დროს, უნდა ითქვას, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი არ იძლევა შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების ჩამონათვალს, როგორც ეს 24-ე მუხლითაა გათვალისწინებული, გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის მართლზომიერების შეფასებისთვის. თუმცა, ვინაიდან კონსტიტუციის 24-ე მუხლი, თავის თავში, შეკრების (მანიფესტაციის) ფორმით აზრის გამოხატვასაც მოიცავს, ამ ფარგლებში 24-ე და 25-ე მუხლებით დაცული უფლებების შინაარსი და მათი შეზღუდვის საფუძველი იდენტური შეიძლება იყოს. შესაბამისად, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შემზღუდველი ნორმების კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი, კონსტიტუციის 24-ე მუხლით დაწესებული სტანდარტით შეიძლება შეფასდეს.[17]

ამ მხრივ, მხედველობაშია მისაღები თვითონ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი, რომლის მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლების შეზღუდვა უნდა იყოს, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტით დაცული სიკეთეების მიღწევისკენ მიმართული.

ამდენად, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტის გათვალისწინებით, 25-ე მუხლით დაცული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება შესაძლებელია კანონით შეიზღუდოს ისეთი პირობებით, რომლებიც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში სახელმწიფო უშიშროების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, სხვათა უფლებებისა და ღირსების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.

მხედველობაშია ასევე მისაღები, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-11 მუხლი, რომლის თანახმად, (1) ყველას აქვს მშვიდობიანი შეკრებისა და სხვებთან გაერთიანების თავისუფლება; (2) დაუშვებელია ამ უფლების განხორციელების შეზღუდვა გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ეს გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებისათვის, უწესრიგობის ან დანაშაულის აღსაკვეთად, ჯანმრთელობისა თუ მორალის ან სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.

უნდა აღნიშნოს, რომ შეკრების უფლებაში ჩარევის ზემოაღნიშნული საფუძვლები, რომლებიც კონვენციითაა დადგენილი, ამომწურავია და დაუშვებელია ეროვნული კანონმდებლობით მათი განვრცობა. ეს გარემოება გამომდინარეობს თვითონ კონვენციის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვებიდან, რომლის თანახმად, „... დაუშვებელია ამ უფლების განხორციელების შეზღუდვა გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა ეს გათვალისწინებულია კანონით და აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ...“. შეკრების უფლებაში ჩარევის, შესაბამისი საერთაშორისო კანონმდებლობით განსაზღვრულ მიზნებს, ხელისუფლებამ არ უნდა დაამატოს იმგვარი საფუძვლები, რომლებიც კონკრეტული შეკრების ან მანიფესტაციის მიმართ ხელისუფლების სუბიექტურ შეხედულებებს ეფუძნება (Hyde Park v. Moldova P. 26).

როგორც უკვე აღინიშნა, კონვენციის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, იმისათვის, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებაში ჩარევა ჩაითვალოს მართლზომიერად, იგი (შეზღუდვა) უნდა იყოს კანონით გათვალისწინებული, მაშასადამე, ემსახურებოდეს კანონიერ, ლეგიტიმურ მიზანს (ხორციელდებოდეს ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესის, უწესრიგობის ან დანაშაულის თავიდან აცილების, ჯანმრთელობის, სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას) და იყოს აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

შესაბამისად, სადავო აქტის ნორმატიული შინაარსით გათვალისწინებული უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობაც, ჩვენი აზრით, უნდა შეფასდეს სწორედ მისი კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტითა და კონვენციის ანალოგიური ნორმით განსაზღვრულ, ზემოაღნიშნულ კრიტერიუმებთან შესაბამისობის თვალსაზრისით.

ამ მხრივ, უპირველეს ყოვლისა, უნდა განისაზღვროს ჰქონდა თუ არა ადგილი, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლითა და ევროკონვენციის მე-11 მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევას. საქმეზე დართული დოკუმენტებიდან, ასევე კონსტიტუციური სარჩელის აღწერილობითი ნაწილის შინაარსიდან ჩანს, რომ საქართველოს სახალხო დამცველის შესწავლის საგანი არაერთხელ ყოფილა შემთხვევები, როდესაც ამა თუ იმ საპროტესტო აქციის მონაწილეებს არ მიეცათ კარვისა, თუ შეკრებისთვის მნიშვნელოვანი დროებითი კონსტრუქციების განთავსების შესაძლებლობა. როგორც შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატისადმი მიცემული განმარტებებიდან ირკვევა, ეს შეზღუდვა გამომდინარეობს, სწორედ დავის საგნის იმ ნორმატიული შინაარსიდან, რომელიც, მასში, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ ამოიკითხა.

შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ქმნის შეკრების თავისუფლებაში ჩარევის საკანონმდებლო საფუძველს. ამდენად, სადავო აქტის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლების განხორციელების ფარგლებში, კრძალავს საერთო სარგებლობის გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე უნებართვოდ რაიმე დროებითი კონსტრუქციის (კარვის, სცენის და ა. შ.), პლაკატის, ტრანსპარანტის, აფიშის და ა. შ. განთავსებას, შეფასებადია შეკრების თავისუფლების შეზღუდვისათვის, საქართველოს კონსტიტუციითა და ევროკონვენციით დადგენილ კრიტერიუმებთან შესაბამისობის კუთხით.

მას შემდეგ, რაც გაირკვევა, რომ უფლებაში ჩარევას ჰქონდა ადგილი, უნდა დადგინდეს, ამგვარი ჩარევა გათვალისწინებულია თუ არა კანონით. მოცემულ შემთხვევაში იგულისხმება, რომ უფლებაში ჩარევას საფუძველი, უპირველეს ყოვლისა, ეროვნულ კანონმდებლობაში უნდა გააჩნდეს. ამ თავალსაზრისით, მხედველობაშია მისაღები ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომელიც მან მიიღო საქმეზე Adali v. Turkey (2005). დასახელებულ გადაწყვეტილებაში სასამართლომ აღნიშნა, რომ ვინაიდან არ არსებობდა რაიმე სახის კანონი, რომელიც გაითვალისწინებდა კვიპროსელი თურქებისთვის ე. წ. „მწვანე ხაზის“ (საზღვარი, რომელიც გადის ჩრდილოეთ და სამხრეთ კვიპროს) გადაკვეთის ნებართვას, რათა მას კვიპროსელ ბერძნებთან ერთად მონაწილეობა მიეღო მშვიდობიან აქციაში, სასამართლომ მიიჩნია, რომ განმცხადებლისთვის ამ ფორმით აქციაში მონაწილეობის უფლების შეზღუდვა, ვერ ჩაითვლებოდა, როგორც „კანონით გათვალისწინებული“.

ამ თვალსაზრისით, შეიძლება ითქვას, რომ შეზღუდვა, რომლიც გასაჩივრებულია წარმოდგენილ კონსტიტუციურ სარჩელში, ფორმალური თვალსაზრისით აკმაყოფილებს შესაბამის მოთხოვნას, ვინაიდან, იგი გათვალისწინებულია კანონით - საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით. მიუხედავად ამისა, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ცნებისთვის „გათვალისწინებულია კანონით“, დაადგინა დამატებითი კრიტერიუმები, რომლებსაც უნდა აკმაყოფილებდეს შესაბამისი კანონი. კერძოდ, კანონი, რომელიც განსაზღვრავს ძირითად უფლებაში ჩარევას, უნდა იყოს ხელმისაწვდომი და განჭვრეტადი.

საქმეზე N.F. v Italy (2001) 26-29 პუნქტებში, ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ ღონისძიებები, რომლებიც წარმოადგენენ კონვენციის მე-11 მუხლით განსაზღვრულ უფლებაში ჩარევას, უნდა იყვნენ არა მხოლოდ დასაბუთებული ეროვნული კანონმდებლობის ფარგლებში, არამედ, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული კანონის ხარისხი იმ თვალსაზრისით, რომ იგი იყო საკმარისად ხელმისაწვდომი, გასაგები, ხოლო მისი შედეგები კი, განჭვრეტადი შესაბამისი პირებისათვის. სასამართლომ დაასკვნა, რომ კანონის განჭვრეტადობის მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად, განმცხადებელს, საქმის ყველა გარემოებების გონივრული შეფასების საფუძველზე, უნდა შესძლებოდა წინასწარ განესაზღვრა მისი ქმედებების სამართლებრივი შედეგები.

ზემოაღნიშნულის თვალსაზრისით, მხედველობაშია მისაღები საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის, სადავოდ გამხდარი, 134-ე მუხლის შინაარსი და მისი მიზანი. როგორც დასახელებული ნორმის სათაურიდან ირკვევა, იგი ადმინისტრაციულ პასუხისმგებლობას ადგენს, „გზის, რკინიგზის გადასასვლელის ან სხვა საგზაო ნაგებობის მოვლა-შენახვის და სამშენებლო-სარემონტო სამუშაოების დადგენილი წესების დარღვევისთვის“. სწორედ ამ, ზემოაღნიშნული მიზნის თვალსაზრისით უნდა შეფასდეს 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილიც, რომლის საფუძველზეც, ადმინისტრაციული წესით ისჯება „საერთო სარგებლობის საავტომობილო გზასთან სხვა დანიშნულების გზის თვითნებური მიერთება. გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე რაიმე ობიექტის უნებართვო მშენებლობა ან ობიექტის მშენებლობაზე დადებული შეთანხმების პირობების დარღვევა, პლაკატის, ტრანსპარანტის, აფიშის, სარეკლამო ფირნიშის, არასტანდარტული საგზაო ნიშნის უნებართვოდ განთავსება, გზის თვითნებურად გადათხრა ან სამუშაოთა წარმოებაზე დადებული შეთანხმების პირობების შეუსრულებლობა.“

მხედველობაშია მისაღები ის, რომ საქართველოში შეკრებებისა და მანიფესტაციების საყოველთაო უფლების რეალიზაციასთან დაკავშირებულ საკითხებს აწესრიგებს „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი. სწორედ ის განსაზღვრავს შეკრებებისა და მანიფესტაციების ორგანიზებისა და ჩატარების, ასევე, შეკრებების განხორციელებისას დაუშვებელი ქმედებების ჩამონათვალს. ამასთან, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსი, კერძოდ კი, მისი 174¹ მუხლი, თავად განსაზღვრავს შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების წესის დარღვევისთვის შესაბამისი ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის ზომას.

ამდენად, როდესაც პირი მიზნად ისახავს შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეობის მიღებას, მისთვის სახელმძღვანელო და განჭვრეტად წესებს განსაზღვრავს, სწორედ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი და ამ წესების დარღვევისთვის წინასწარ განსაზღვრული, ასკ-ის 174¹ მუხლით გათვალისწინებული პასუხისმგებლობის ზომა. შესაბამისად, გაუგებარია, როდესაც ვინმე გეგმავს საპროტესტო აქციას, მათ შორის, თუნდაც, კარვების და სხვა დროებით კონსტრუქციების გამოყენებით, რატომ უნდა იხელმძღვანელოს მან ასკ-ის სადავო დებულებით, რომელიც შეკრებასა და მანიფესტაციასთან კავშირში აბსოლუტურად არ მყოფ საკითხებს აწესრიგებს. შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134 მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსი არ პასუხობს კანონის ხარისხის მოთხოვნას და ამით წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან და ევროკონვენციის მე-11 მუხლთან.

მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, თუ გავიზიარებთ საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის სადავო ნორმისთვის მინიჭებულ ნორმატიულ შინაარსს და მისი ნეგატიური რეგულირების საგნად, ასევე მივიჩნევთ, შეკრებებისა და მანიფესტაციების დროს დროებითი კონსტრუქციების გამოყენების მართლზომიერებას, ასეთ შემთხვევაში, შემდეგი საკითხი, რომელიც უნდა გაანალიზდეს, მოცემული კონსტიტუციური სარჩელის მიზნებისათვის, არის შეკრების უფლების განხორციელების დროს, დროებითი კონსტრუქციების ნებართვის გარეშე გამოყენების ბლანკეტური აკრძალვის, მაშასადამე, შესაბამისი უფლების შეზღუდვის, კანონით გათვალისწინებული - ლეგიტიმური მიზნის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი მართლზომიერება.

შეკრებისა და მანიფესტაციების უფლების შეზღუდვის კანონით დადგენილი - ლეგიტიმური მიზნების განსაზღვრისას, როგორც უკვე ითქვა, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული, ერთი მხრივ, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტი, ხოლო, მეორე მხრივ კი, ევროკონვენციის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტი, რომელიც, როგორც უკვე ითქვა, შეიცავს ამ უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების ამომწურავ ჩამონათვალს (Sidiropoulos and Others v. Greece (1998 )).

საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტის შინაარსის გათვალისწინებით, 25-ე მუხლით დადგენილი შეკრების თავისუფლების უფლების განხორციელება შესაძლებელია კანონით შეიზღუდოს ისეთი პირობებით, რომლებიც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში სახელმწიფო უშიშროების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად, სხვათა უფლებებისა და ღირსების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.

ამრიგად, უფლებაში ჩარევა უნდა ხორციელდებოდეს არა მხოლოდ რომელიმე ზემოაღნიშნული კონსტიტუციური მიზნის მისაღწევად, არამედ, ამავე დროს, იგი უნდა იყოს აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

რაც, შეეხება შესაბამის, კანონით განსაზღვრულ ლეგიტიმურ მიზანს, ამ მხრივ, უპირველეს ყოვლისა, მხედველობაშია მისაღები თვითონ სადავო ნორმის მიზანმიმართულება, ის, თუ რა სამართლებრივი სიკეთის დაცვას ემსახურება იგი. უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლი განეკუთვნება კოდექსის X თავს, რომლის სათაურია, „ადმინისტრაციული სამართალდარღვევები ტრანსპორტზე, საგზაო მეურნეობისა და კავშირგაბმულობის დარგში“. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ მაგალითად, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლი, რომელიც ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ მოქმედი კანონმდებლობის დარღვევისათვის, განეკუთვნება XIV თავით განსაზღვრულ „მმართველობის დადგენილი წესის ხელმყოფ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევებს.“ ამდენად, საკმაოდ ცალსახაა ის, თუ სად მოიაზრებს კანონმდებელი შეკრებებისა და მანიფესტაციების რეგულირების მიზანს.

მიუხედავად ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ დასახელებული ორივე სამართალდარღვევა, განსაკუთრებით კი, 174¹ მუხლით გათვალისწინებული, პრინციპში, შესაძლებელია მივაკუთვნოთ, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტით გათვალისწინებულ საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის კონსტიტუციითა და ევროკონვენციით განსაზღვრული ლეგიტიმური მიზნის დაცვის კანონიერ საშუალებებს. მხედველობაშია მისაღები ისიც, რომ საზოგადოებრივი უსაფრთხოება ის მიზანია, რომელიც ყველაზე უფრო ხშირად გამოიყენება სახელმწიფოს მიერ, შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლების შეზღუდვისას და რომელიც ყველაზე მეტად იძლევა სახელმწიფოს მხრიდან თვითნებობის შესაძლებლობას.

ამ თვალსაზრისით, მხედველობაშია მისაღები ადამიანის უფლებათა სასამართლოს მიერ განხილული საქმე Cisse v France. მოცემულ საქმეში განმცხადებელს წარმოადგენდა არალეგალი მიგრანტი, რომელიც მის მდგომარეობაში მყოფ სხვა პირთა ჯგუფთან ერთად, კოლექტიურად აპროტესტებდა იმ სირთულეებს, რომლებსაც ისინი აწყდებოდნენ სახელმწიფოს მხრიდან, მათი საიმიგრაციო სტატუსის გადახედვის პროცესში. საპროტესტო აქციის მონაწილეებს 2 თვის განმავლობაში ოკუპირებული ჰქონდათ ეკლესია, რასაც, პრინციპში, არც სასულიერო პირი და არც მრევლი არ აპროტესტებდა. გარდა ამისა, აქციის მთელი ხანგრძლივობის პერიოდში, არ შეჩერებულა არც საღმრთო-მსახურება. მიუხედავად ამისა, სახელმწიფოს მიერ აქციის მონაწილეების ეკლესიის შენობიდან გამოდევნა, სასამართლომ გაამართლა, ვინაიდან, მისი აზრით, ის განხორციელდა ეკლესიის ხანგძლივი ოკუპაციის შეწყვეტის მიზნით, იმ ადამიანების მიერ, რომლებმაც დაარღვიეს საფრანგეთის კანონმდებლობა. გარდა ამისა, სასამართლომ ასევე მხედველობაში მიიღო ის გარემოება, რომ 2 თვიანი ოკუპაციის შედეგად, აქციის მოშიმშილე მონაწილეთა ჯანმრთელობა და საპროტესტო აქციის ადგილზე არსებული სანიტარული პირობები უკიდურესად იყო გაუარესებული.

მხედველობაშია მისაღები, ზემოაღნიშნულ საქმესთან დაკავშირებული, კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება. კერძოდ, ევროსასამართლოს მიერ განხილული საქმე შეეხებოდა, იმ პირთა შეკრების თავისუფლებას, რომლებიც საფრანგეთის ტერიტორიაზე არალეგალურად იმყოფებოდნენ. მიუხედავად ამისა, სასამართლომ არ გაიზიარა მოპასუხე სახელმწიფოს არგუმენტი, რომლის თანახმად, განმცხადებლის არალეგალური სტატუსი, დამოუკიდებლად, უკვე ამართლებდა მის შეკრების თავისუფლებაში ჩარევის შესაძლებლობას.

ამრიგად, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსით დადგენილი უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს, წარმოადგენს, გზის, რკინიგზის გადასასვლელის ან სხვა საგზაო ნაგებობის მოვლა-შენახვის და სამშენებლო-სარემონტო სამუშაოების დადგენილი წესების დაცვის საფუძველზე, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა, რაც, რიგ შემთხვევებში, შესაძლოა ამართლებდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის მიზნით, გარკვეული დროებითი კონსტრუქციების განთავსების უფლების შეზღუდვას. თუმცა, როგორც უკვე აღინიშნა, უფლებაში ჩარევა უნდა ხორციელდებოდეს არა მხოლოდ რომელიმე ზემოაღნიშნული კონსტიტუციური მიზნის მისაღწევად, არამედ, ამავე დროს, იგი ასევე უნდა იყოს აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

როგორ ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ განმარტა, ერთადერთი აუცილებლობა, რომელიც შეიძლება კონვენციით გათვალისწინებულ უფლებაში ჩარევის საფუძვლად იქნეს გამოყენებული არის ის, რომელიც გამომდინარეობს „დემოკრატიული საზოგადოების“ მოთხოვნებიდან.[18] ამასთან, დასახელებული მოთხოვნა მოიცავს ორ პირობას: 1. უნდა არსებობდეს უფლებაში ჩარევის მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროება; 2. უფლებაში ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის პროპორციული.

ამ მხრივ, უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსის მოთხოვნა, რომლითაც მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების რეალიზაციის ფარგლებში, ბლანკეტურად იკრძალება ნებართვის გარეშე, ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე კარვების, ტრანსპარანტებისა და სხვა მსგავსი საშუალებების განთავსება, ჩვენი აზრით, ვერ პასუხობს მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროებისა და პროპორციულობის მოთხოვნებს. მხედველობაშია მისაღები, რომ ამ შემთხვევაში კარვისა და სხვა დროებითი კონსტრუქციების გამოყენება არ შეიძლება იქნეს განხილული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებისაგან იზოლირებულად, ისე, როგორც ამას სადავო ნორმა ახდენს. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც დროებითი კონსტრუქციების განთავსება არ ხდება ხალხისა და ტრანსპორტის უშუალო სამოძრაო ტერიტორიაზე.

მაშინაც კი, როდესაც, მაგალითად, შეკრებისა თუ მანიფესტაციის უფლების რეალიზაციის ფარგლებში, კარვის გაშლა მესამე პირებს უქმნის გარკვეულ უხერხულობას, მხოლოდ ეს გარემოება, დამოუკიდებლად, ჯერ კიდევ არ წარმოშობს სახელმწიფოს უფლებას ჩაერიოს და შეზღუდოს შეკრების თავისუფლება. შეკრებისა და მანიფესტაციის თავისუფლებაში ამ ფორმით ჩარევის თვალსაზრისით, ასევე გასათვალისწინებელია, თუ რა მომენტიდან შეიძლება ჩაითვალოს, რომ შეკრებას აღარ აქვს დროებითი ხასიათი და, შესაბამისად, იგი სცდება ტოლერანტობის იმ აუცილებელ ფარგლებს, რომელიც, როგორც პრეზუმპცია, ხელისუფლების მხრიდან უნდა იქნეს გარანტირებული. ეს საკითხი უნდა გადაწყდეს ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, დამოუკიდებლად, საქმესთან დაკავშირებული ყველა ფაქტორის გათვალისწინებით ისე, როგორც ეს Cisse v France შემთხვევაში განხორციელდა. ამასთან, როდესაც შეკრება სხვა პირებს არ უქმნის სერიოზულ უხერხულობას, არ იწვევს საზოგადოებრივი ცხოვრების რითმის მნიშვნელოვან მოშლას და არ წარმოშობს საჭიროებას, ხელისუფლების წარმომადგენლების დამოკიდებულებაც, შესაბამისად, უნდა იყოს ნაკლებად მკაცრი,[19] წინააღმდეგ შემთხვევაში, სახელმწიფოს მიერ უფლებაში განხორციელებული ჩარევა არ იქნება ნაკარნახევი მწვავე საზოგადოებრივი საჭიროებით.

როგორც უკვე აღინიშნა, კიდევ ერთ, მნიშვნელოვან კრიტერიუმს, რომელსაც უნდა აკმაყოფილებდეს უფლებაში ჩარევა, წარმოადგენს უფლების შეზღუდვის პროპორციულობა. ეს მოთხოვნა გულისხმობს კანონმდებლის ვალდებულებას ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად გამოიყენოს უფლების ყველაზე ნაკლებად მზღუდავი საშუალება.

იმისათვის, რომ გაირკვეს შეძლო თუ არა კანონმდებელმა ზემოაღნიშნული პირობის შესრულება, უპირველეს ყოვლისა, უნდა შეფასდეს, თუ როგორ მოახერხა მან ერთმანეთთან კონკურირებადი უფლებებისა და ინტერესების დაბალანსება. მაშასადამე, სადავო ნორმა, სახელმწიფოს, უფლებაში ჩარევის იმაზე მეტ შესაძლებლობას ხომ არ აძლევს, ვიდრე ამას, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, შესაბამისი უფლების საპირწონე, ლეგიტიმური ინტერესების დაცვის საჭიროება მოითხოვს.

უნდა აღინიშნოს, რომ ასკ-ის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსი, რეალური საზოგადოებრივი საჭიროების არსებობის მიუხედავად, ყველა შემთხვევაში და ყოველგვარი პირობის გარეშე, ბლანკეტურად კრძალავს მშვიდობიანი შეკრების ან მანიფესტაციის დროს კარვისა თუ სხვა დროებითი კონსტრუქციების, ნებართვის გარეშე გამოყენების შესაძლებლობას, რაც, თავის მხრივ, „შეკრების თავისუფლების პრეზუმპციის“ გათვალისწინებით, იმაზე მეტად ბოჭავს ამ ძირითადი კონსტიტუციური უფლების სუბიექტს, ვიდრე ამას ობიექტური საზოგადოებრივი საჭიროება მოითხოვს. შესაბამისად, სადავო ნორმა სახელმწიფოს უტოვებს თვითნებობის ისეთ ფართო სივრცეს, რომელიც არღვევს პროპორციულობის პრინციპს და კონსტიტუციურ ღირებულებათა შორის არსებულ ბალანსს.

ამრიგად, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მი-2 ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომლიც შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლების განხორციელების ფარგლებში, კრძალავს საერთო სარგებლობის გზის ღერძიდან 100 მეტრზე ახლოს ან ქუჩის მიმდებარე ტერიტორიაზე უნებართვოდ რაიმე დროებითი კონსტრუქციის (კარვის), პლაკატის, ტრანსპარანტის, აფიშის და ა. შ. განთავსებას, არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტითა და ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის მე-11 მუხლის მე-2 პუნქტით, ამ უფლებაში ლეგიტიმური ჩარევისათვის დადგენილ მოთხოვნებს და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტს.

ამდენად, გთხოვთ არაკონსტიტუციურად და ძალადაკარგულად სცნოთ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 134-ე მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო ნორმატიული შინაარსი საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

[1] ხელმისაწვდომია ვებგვერდზე: http://www.ombudsman.ge/ge/news/saqartvelos-saxalxo-damcveli-safinanso-kompania-saqartvelos-dazaralebulta-shekrebis-tavisuflebis-shezgudvas-exmianeba.page

[2] დასახელებულ ფაქტთან დაკავშირებით, სახალხო დამცველის განცხადება ხელმისაწვდომია ვებგვერდზე: http://www.ombudsman.ge/ge/news/saqartvelos-saxalxo-damcveli-rkinigzelebis-shekrebis-tavisuflebis-ukanono-shezgudvis-faqts-exmianeba.page.

[3] საქართველოს სახალხო დამცველის 2017 წლის ანგარიში საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ, გვ. 172

[4] საქართველოს სახალხო დამცველის 2017 წლის ანგარიში საქართველოში ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის მდგომარეობის შესახებ, გვ. 172.

[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება. II. 7.

[6] Osce/odihr Panel of Experts on the Freedom of Assembly, Guidelines on Freedom of Peaceful Assembly, Warsaw/Strasbourg 2010, Par. 1, pg. 14. ხელმისაწვდომია: ttps://www.osce.org/odihr/73405?download=true (04.10.2018).

[7] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება. II. 4.

[8] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება. II. 26.

[9] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება. II. 31.

[10] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება. II. 91.

[11] Osce/odihr Panel of Experts on the Freedom of Assembly, Guidelines on Freedom of Peaceful Assembly, Warsaw/Strasbourg 2010, Par. 17, pg. 15. ხელმისაწვდომია: ttps://www.osce.org/odihr/73405?download=true (04.10.2018).

[12] Osce/odihr Panel of Experts on the Freedom of Assembly, Guidelines on Freedom of Peaceful Assembly, Warsaw/Strasbourg 2010, Par. 1, pg. 14. ხელმისაწვდომია: ttps://www.osce.org/odihr/73405?download=true (04.10.2018)

[13] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002 წლის 5 ნოემბრის გადაწყვეტილება №2/2/180-183.

[14] თბილისის საქალაქო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა კოლეგიის 2016 წლის 31 აგვისტოს გადაწყვეტილება საქმეზე №3/6463-16.

[15] Osce/odihr Panel of Experts on the Freedom of Assembly, Guidelines on Freedom of Peaceful Assembly, Warsaw/Strasbourg 2010, Par. 17-19, pg. 30-31. ხელმისაწვდომია: ttps://www.osce.org/odihr/73405?download=true (04.10.2018)

[16] იქვე.

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის N2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება. II. 5.

[18] United Communist Party of Turkey and Others v. Turkey (პ. 45).

[19] იქვე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა