თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს ორგანული კანონი „ნორმატიული აქტების შესახებ“

ბ. „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესი“

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მეოთხე პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტი, 31-ე და 31¹ მუხლები.

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

სარჩელი ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის მოთხოვნებს :

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ- საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ფიზიკური პირის, იურიდიული პირის ან სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით;

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის 1-ელი პუნქტით და საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ელი პუნქტით.

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა

ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობის მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.

ასევე, არ არსებობს „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 31³-ე მუხლით გათვალისწინებული რომელიმე საფუძველი, რაც შეიძლება კონსტიტუციური სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი გახდეს.

მოცემულ შემთხვევაში როგორც აღინიშნა, სარჩელი შეტანილია უფლებამოსილი პირის მიერ, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა” ქვეპუნქტის შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ საქართველოს მოქალაქეებს თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტის ოფიციალურ (იურიდიული ძალის მქონე) გამოქვეყნებად ითვლება მისი სრული ტექსტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე პირველად გამოქვეყნება. ოფიციალური იურიდიული ძალა აქვს აგრეთვე „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე ელექტრონული ფორმით განთავსებულ სისტემატიზებულ ნორმატიულ აქტებს.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, სამართლებრივი აქტი არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ან მუნიციპალიტეტის ორგანოს (თანამდებობის პირის) მიერ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებული (გამოცემული), შესასრულებლად სავალდებულო აქტი.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, სამართლებრივი აქტის სახეებია ნორმატიული აქტი და ინდივიდუალური აქტი, ამავე მუხლის მე-3 პუქნტის მიხედვით, ნორმატიული აქტი არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოს (თანამდებობის პირის) ან მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს მიერ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებული (გამოცემული) სამართლებრივი აქტი, რომელიც შეიცავს მისი მუდმივი ან დროებითი და მრავალჯერადი გამოყენების ქცევის ზოგად წესს. „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტი, რომლის ძალაში შესვლაც დაკავშირებულია გამოქვეყნებასთან, ძალაში შედის მხოლოდ ამ კანონით დადგენილი წესით ოფიციალურად გამოქვეყნების შემდეგ. ამავე კანონის 23-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, თუ ამ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, საქართველოს კანონქვემდებარე, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის, აგრეთვე მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს ნორმატიული აქტები ძალაში შედის გამოქვეყნებისთანავე, თუ თვით ამ ნორმატიული აქტებით სხვა ვადა არ არის დადგენილი.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტის ოფიციალურ (იურიდიული ძალის მქონე) გამოქვეყნებად ითვლება მისი სრული ტექსტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე პირველად გამოქვეყნება. ოფიციალური იურიდიული ძალა აქვს აგრეთვე „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე ელექტრონული ფორმით განთავსებულ სისტემატიზებულ ნორმატიულ აქტებს.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი ნაწილის მიხედვით, „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით.

„საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუქნტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით);

სადავო შეზღუდვის პირობებში, სურვილის მიუხედავად, შეუძლებელია გავეცნო ნორმატიული აქტების კონსოლიდირებული ვერსიის ძალიან დიდ სპექტრს, საკანონმდებლო მაცნეს ვებგვერდზე ატვირთული დოკუმენტები წარმოადგენს მათ პირველად სახეს, ხოლო სადავო ბრძანების საფუძველზე დაწესებული შეზღუდვის გამო მათი კონსოლიდირებული ( საბალოო) ვარიანტის ნახვა ფასიანია. შეზღუდვის ფარგლებში ექცევა ისეთი ტიპის დოკუმენტებიც, როგორიცაა : „ 2004 წლის 14 მაისის, საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის ბრძანება N1-1/2 2 საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროს სახელმწიფო ქონების აღრიცხვისა და პრივატიზების ტერიტორიული ორგანოების ტიპური დებულების დამტკიცების შესახებ“, საქართველოს განათლების მინისტრის 2003 წლის 03 ოქტომბრის ბრძანება N 206 საჯარო სამართლის იურიდიული პირის საშუალო პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების ტიპური დებულების დამტკიცების შესახებ, საქართველოს გენერალური პროკურორის 2019 წლის 23 აგვისტოს N3 ბრძანება „სისხლის სამართლის საქმეთა საგამოძიებო და ტერიტორიული საგამოძიებო ქვემდებარეობის განსაზღვრის შესახებ“, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახურის უფროსის 2022 წლის 01 მარტის N01 ბრძანება „პერონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახურის დებულების დამტკიცების შესახებ“. ჩამონათვალი მეტყველებს, რომ სადაო ნორმა ვრცელდება სხვადასხვა დარგში, საჯარო მოხელეთა მიერ მიღებულ ნორმატიული აქტების კონსოლიდირებულ ვარიანტებზე და თითოეულ მათგანში მინიმუმ 2-ჯერ არის შეტანილი ცვლილება.

საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით, ინფორმაციის მიღება ჩემს უფლებას და თავისუფლებას წარმოადგენს, ასევე, საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით, ჩემი საკუთრების უფლება დაცულია, სადავო ნორმის საფუძველზე დაწესებული მომსახურების საფასურის გამო მეზღუდება უფლება გავეცნო ნორმატიული აქტების კონსოლიდირებულ( საბოლოო) ვარიანტებს, რითაც არ მეძლევა საშუალება მოვახდინო ჩემი ქმედებების საკანონმდებლო აქტებთან შესაბამისობაში მოყვანა, გარდა ამისა, აღნიშნულის გამო საფრთხე ექმნება ჩემი უფლებების და თავისუფლებების ეფექტიან დაცვას,ამ კუთხით აღსანიშნავია საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი, რომელიც ცალსახად უთითებს, რომ პირი, როდესაც საჯარო ინფორმაციას ითხოვს ვალდებულიც კი არ არის დაასაბუთოს ინფორმაციის მოთხოვნის მიზანი. საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის მიხედვით, გადასახადი ან მოსაკრებელი მხოლოდ კანონით შეიძლება დაწესდეს და აღნიშნული უფლებამოსილების დელეგირება დაუშვებელია, მოცემულ შემთხვევაში „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის მე-4 ნაწილის საფუძველზე მომსახურების საფასურის იუსტიციის მინისტრის ბრძანების საფუძველზე დაწესება აშკარაა, რომ საკუთრების უფლებაში ანტიკონსტიტუციურ ჩარევას გულისხმობს. ასევე, ვინაიდან ნორმატიული აქტების ძალაში შესვლის წინაპირობა სწორედ საკანონმდებლო მაცნეზე გამოქვეყნებაა და შემდეგ დროთა განმავლობაში მასში შესული ცვლილებები(სწორედ იმავე წესით შედის ძალაში) ჩემთვის ცნობილი ვეღარ ხდება, რითაც ასევე მეზღუდება საჯარო ინფორმაციის მიღების უფლება, რაც კუმულატიურად საქართველოს კონსტიტუცის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტით აღიარებული უფლების დარღვევას იწვევს.

ამდენად, მოცემული შემთხვევა აკმაყოფილებს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონით დადგენილი დასაშვებობის ყველა წინაპირობას და მიმაჩნია, რომ სასამართლომ განსახილველად უნდა მიიღოს, კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადავო საკითხები არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი, შეეხება კონსტიტუციით დაცულ საკუთრების უფლებას.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული სადაო ნორმები არღვევს საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული რამდენიმე უფლებასა და თავისუფლებას, ამდენად, სადაო ნორმის განხილვა მოხდება კონსტიტუციის თითოეულ ნორმასთან მიმართებით ინდივიდუალურად.

1. საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი- „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით.

2. „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი : მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით);

საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, „ ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია“

საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტით აღიარებულია ინფორმაციის თავისუფლების ძირითადი უფლება- „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფრომაცია“. უფრო კონკრეტულად- ყველას აქვს უფლება, ყოველგვარი დაბრკოლებისა და შეფერხების გარეშე მიიღოს ინფორმაცია საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან.

ყოველი მოქალაქის, როგორც თავისუფალი და დამოუკიდებელი პიროვნების განვითარებისა და დემოკრატიული წესწყობილების შენარჩუნება-განმტკიცებისთვის ინფორმაციის თავისუფლება არანაკლებ მნიშვნელოვანია, ვიდრე თვით აზრისა და მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა( მედიის) თავისუფლებები. ეს ცხადი ხდება თუნდაც იმ გარემოებიდან, რომ ინფორმაციის თავისუფლება, ფაქტობრივად, აზრის თავისუფლების წინაპირობაა, რადგან აზრის თავისუფლების გონივრული და პასუხისმგებლობით სავსე გამოყენება შესაძლებელია მხოლოდ იმ ადამიანთა მიერ, რომლებსაც წინასწარ შეუფერეხებლად მოიპოვონ ინფორმაცია. გარდა ამისა, ინფორმაციის ფლობას დიდი მნიშვნელობა აქვს მოქალაქეთა პროფესიული და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისთვის.^[1]

,,თავისუფალი ინფორმაციის გარეშე შეუძლებელია თავისუფალი აზრის ჩამოყალიბება. ეს არის ნორმა, რომელიც კრძალავს საზოგადოებისასთვის, ადმიანის გონებისათვის „ინფორმაციული ფილტრის“ დაყენებას, რაც დამახასიათებელია არადემოკრატიული რეჟიმებისთვის“ ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის N2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

„ინფორმაციის თავისუფლების გარეშე წარმოუდგენელია აზრის თავისუფლებისა და თავისუფალი საზოგადოებისათვის დამახასიათებელი სასიცოცხლო დისკუსიისა და აზრთა ჭიდილის პროცესის უზრუნველყოფა. აზრის ჩამოყალიბებისთვის აუცილებელია, რომ მოპოვებულ იქნას ინფორმაცია, ინფორმაციის გავრცელების თავისუფლება კი უზრუნველყოფს, რომ აზრი მივიდეს ავტორიდან ადრესატამდე“ (საქართველოს საკონსტიტუციოს სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ)

ინფორმაციის თავისუფლებით დაცულია პირის მიერ ინფორმაციის გავრცელება და მიღება საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „დაცულია ინფორმაციის თავისუფლება, მისი თავისუფალი გავრცელებადა მიღება საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი წყაროებიდან, ინფორმაციის მატარებლიდან, რომელიც გამოსადეგია ინფორმაციის მოპოვებისა და გავრცელებისათვის“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის N2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). წყაროდ შეიძლება მივიჩნიოთ ინფორმაციის მფლობელი ყველა წარმონაქმნი, მიუხედავად იმისა, ეს ინფორმაციები შეიცავენ აზრებსა და ფაქტებს თუ ეხებიან მხოლოდ საჯარო ან კერძო საკუთრებას.

ინფორმაციის თავისუფლების ძირითადი უფლებით დაცულია როგორც ინფორმაციის პასიური მიღება, ისე ინფორმაციის აქტიური მოპოვება, მიუხედავად ამისთვის გამოყენებული საშუალებებისა. აღნიშნული ნორმით დაცულია აგრეთვე ინფორმაციის შენახვა, დამუშავება და ამისათვის საჭირო დამხმარე ტექნიკური საშაულებების მოპოვება და გამოყენება. ამასთანავე, საყურადღებოა, რომ ინფორმაციის თავისუფლება არ წარმოშობს მოთხოვნას სახელმწიფოს მიმართ, რომ ამ უკანასკნელმა მოიპოვოს ინფორმაციები. ამ ძირითადი უფლებიდან გამომდინარე სახელწმიფოს ეკისრება მხოლოდ ის ვალდებულება, რომ (1) არ ჩაერიოს ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების პროცესში (ინფორმაციის თავისუფლების ნეგატიური სტატუსი) და (2) შექმნას სათანადო კანონმდებლობა, რათა უზრუნველყოს ინფორმაციის თავისუფლად მიღება და გავრცელება. ინფორმაციის თავისუფლების ძირითადი უფლების სუბიექტია ყველა ფიზიკური და იურიდიული პირი, რომელსაც სურს ინფორმაციის მიღება. ^[2]

მართალია ინფორმაციის თავისუფლება არ არის აბსოლუტურად დაცული სიკეთე, თუმცა თავადვე საქარველოს კონსტიტუცია განსაზღვრავს იმ შემთხვევებს, როდესაც ამ უფლებაში ჩარევაა შესაძლებელი. საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის მიხედვით, ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნევლსაყოფად, სხვათა უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.

მოცემულ შემთხვევაში, „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესით“ , კერძოდ, მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით); „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტის ოფიციალურ (იურიდიული ძალის მქონე) გამოქვეყნებად ითვლება მისი სრული ტექსტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე პირველად გამოქვეყნება. ოფიციალური იურიდიული ძალა აქვს აგრეთვე „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე ელექტრონული ფორმით განთავსებულ სისტემატიზებულ ნორმატიულ აქტებს.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, სამართლებრივი აქტი არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ან მუნიციპალიტეტის ორგანოს (თანამდებობის პირის) მიერ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებული (გამოცემული), შესასრულებლად სავალდებულო აქტი.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, სამართლებრივი აქტის სახეებია ნორმატიული აქტი და ინდივიდუალური აქტი, ამავე მუხლის მე-3 პუქნტის მიხედვით, ნორმატიული აქტი არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოს (თანამდებობის პირის) ან მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს მიერ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებული (გამოცემული) სამართლებრივი აქტი, რომელიც შეიცავს მისი მუდმივი ან დროებითი და მრავალჯერადი გამოყენების ქცევის ზოგად წესს. „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტი, რომლის ძალაში შესვლაც დაკავშირებულია გამოქვეყნებასთან, ძალაში შედის მხოლოდ ამ კანონით დადგენილი წესით ოფიციალურად გამოქვეყნების შემდეგ. ამავე კანონის 23-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, თუ ამ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, საქართველოს კანონქვემდებარე, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის, აგრეთვე მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს ნორმატიული აქტები ძალაში შედის გამოქვეყნებისთანავე, თუ თვით ამ ნორმატიული აქტებით სხვა ვადა არ არის დადგენილი.

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტის ოფიციალურ (იურიდიული ძალის მქონე) გამოქვეყნებად ითვლება მისი სრული ტექსტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე პირველად გამოქვეყნება. ოფიციალური იურიდიული ძალა აქვს აგრეთვე „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე ელექტრონული ფორმით განთავსებულ სისტემატიზებულ ნორმატიულ აქტებს.

„საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით);

სადავო შეზღუდვის პირობებში, სურვილის მიუხედავად, შეუძლებელია გავეცნო ნორმატიული აქტების კონსოლიდირებული ვერსიის ძალიან დიდ სპექტრს, საკანონმდებლო მაცნეს ვებგვერდზე ატვირთული დოკუმენტები წარმოადგენს მათ პირველად სახეს, ხოლო სადავო ბრძანების საფუძველზე დაწესებული შეზღუდვის გამო მათი კონსოლიდირებული ( საბალოო) ვარიანტის ნახვა ფასიანია. შეზღუდვის ფარგლებში ექცევა ისეთი ტიპის დოკუმენტებიც, როგორიცაა : „ 2004 წლის 14 მაისის, საქართველოს ეკონომიკის მინისტრის ბრძანება N1-1/2 2 საქართველოს ეკონომიკის სამინისტროს სახელმწიფო ქონების აღრიცხვისა და პრივატიზების ტერიტორიული ორგანოების ტიპური დებულების დამტკიცების შესახებ“, საქართველოს განათლების მინისტრის 2003 წლის 03 ოქტომბრის ბრძანება N 206 საჯარო სამართლის იურიდიული პირის საშუალო პროფესიული საგანმანათლებლო დაწესებულების ტიპური დებულების დამტკიცების შესახებ, საქართველოს გენერალური პროკურორის 2019 წლის 23 აგვისტოს N3 ბრძანება „სისხლის სამართლის საქმეთა საგამოძიებო და ტერიტორიული საგამოძიებო ქვემდებარეობის განსაზღვრის შესახებ“, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახურის უფროსის 2022 წლის 01 მარტის N01 ბრძანება „პერონალურ მონაცემთა დაცვის სამსახურის დებულების დამტკიცების შესახებ“. ჩამონათვალი მეტყველებს, რომ სადაო ნორმა ვრცელდება სხვადასხვა დარგში, საჯარო მოხელეთა მიერ მიღებულ ნორმატიული აქტების კონსოლიდირებულ ვარიანტებზე და თითოეულ მათგანში მინიმუმ 2-ჯერ არის შეტანილი ცვლილება.

სადაო ნორმის მიხედვით, იმისათვის, რომ პირი ინფორმაციას- ამ შემთხვევაში ნორმატიულ აქტების( გარდა საკანონმდებლო აქტისა) კონსოლიდირებულ (საბოლოო) ვარიანტს გაეცნოს საჭიროა დასახელებული ბრძანების დანართით დადგენილი მომსახურების საფასური გადაიხადოს. აღსანიშნავია, რომ საკანონმდებლო მაცნეს გარდა მომსახურების საფასურისა ,ასევე, დაწესებული აქვს გამოქვეყნების საფასური და ის ფაქტობრივად „ორმად დაფინანსებას იღებს მისი მომსახურებისთვის“. განსახილველ შემთხვევაში ცალსახაა, რომ ის აქტები, რომლის კონსოლიდირებული ვერსიის გასაცნობადაც დაწესებულია მომსახურების საფასური უნდა მოექცეს მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული ინფორმაციის ფარგლებში, ნორმატიული აქტების კონსოლიდირებული(საბოლოო) ვარიანტის გაცნობის, დამუშავების გარეშე ფაქტობრივად შეუძლებელია ადამიანმა თავისი უფლებები და თავისუფლებები სრულყოფილად დაიცვას, რადგან იურიდიული ძალა სწორედ აქტის საბოლოო სახეს აქვს და კანონშემოქმედებითი პროცესი-ცოცხალი პროცესია, აქტები მუდმივ ცვლილებებს განიცდის და არსებულ რეალობასთან შესაბამისობაში მოდის, რაც მეტად ამძაფრებს მოქალაქისთვის ინფორმაციის გაცნობის საჭიროებას. გარდა ამისა, გაურკვეველია რა ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება დაწესებული შეზღუდვა, აღსანიშნავია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტში მკაფიოდ არის განსაზღვრული ის შემთხვევები, როდესაც შესაძლოა დაწესდეს შეზღუდვა ინფორმაციის თავისუფლად მიღების პროცესში. სადაო ნორმა გაუმართებლად ზღუდავს ინფორმაციის მიღების თავისუფლებას, არ არსებობს კონსტიტუციის მე-17 მუხლით გათვალისწინებული ლიგიტიმური მიზანი, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“,).

ამდენად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნას ცნობილი საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუქნტი საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.

1. საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი- „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით.

2. „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი : მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით);

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ დოკუმენტს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას ან დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან სამართალწარმოების ინტერესების დასაცავად კანონით ან კანონით დადგენილი წესით აღიარებულია სახელმწიფო საიდუმლოებად.

კონსტიტუციის მე-18 მუხლი საკმაოდ მოცულობითია და აღიარებს ისეთ ძირითად უფლებებს, რომლებსაც პირდაპირი კავშირი აქვთ კონსტიტუციის მე-12 (საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების) და მე-17 მუხლებთან ( აზრის, ინფორმაციის, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა და ინტერნეტის თავისუფლების უფლებები). აღნიშნულ კავშირს დემოკრატიული საზოგადოებისათვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი უფლება- ინფორმაციის თავისუფლება უზრუნველყოფს. მე-18 მუხლის მთავარი შემადგენელი სწორედ ინფორმაციის თავისუფლებიდან გამომდინარე ინფორმაციის ხელმისაწვდომობისა და ინფორმაციული თვითგამორკვევის უფლებებია.

საკონსტიტუციო სასამართლომ გარკვევით აღნიშნა, რომ „სახელმწიფო დაწესებულებაში არსებული ინფორმაციის გაცნობა ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და პირის თავისუფალი განვითარების უფლების მნიშვნელოვანი პირობაა.( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 14 ივლისის გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და რუსუდან ტაბატაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტით აღიარებულია, რომ საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უფლება. ამ უფლებით დაცული სფერო, პირველ რიგში, მოიცავს მხოლოდ სახელმწიფო (საჯარო) დაწესებულებებში კონკრეტულ პირზე არსებული ინფორმაციის და მასთან დაკავშირებული სხვა ოფიციალური დოკუმენტების ღიაობას თვით ამ პირისათვის. გარდა ამისა, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა პრაქტიკა, რომლის მიხედვითაც დაცულ სფეროში შედის ასევე იმ ოფიციალური დოკუმენტების ხელმისაწვდომობა, რომლებიც თავად ინფორმაციის მიღების მსურველს არ შეეხება.^[3]

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, „ყველას აქვს უფლება კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში მასზე არსებულ ან სხვა ინფორმაციას ან ოფიციალურ დოკუმენტს, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც იგი შეიცავს კომერციულ ან პროფესიულ საიდუმლოებას ან ... აღიარებულია სახელმწიფო საიდუმლოებად“. ამ კონსტიტუციური დებულების „ყურადღების ცენტრშია სუბიექტი, რომელიც დაინტერესებულია ინფორმაციის მიღებით ოფიციალური წყაროებიდან“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის №2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

სახელმწიფოს ოფიციალურ დოკუმენტებზე ხელმისაწვდომობის უფლება უშუალოდ უკავშირდება სახელმწიფოში ღია მმართველობის განხორციელებას და, შესაბამისად, მნიშვნელოვანია დემოკრატიული და პლურალისტური საზოგადოების დამკვიდრებისა და შენარჩუნებისათვის. აღნიშნული უფლება გულისხმობს სახელმწიფოს ვალდებულებას, შექმნას შესაბამისი გარანტიები, რათა შესაძლებელი გახადოს საჯარო საკითხებთან დაკავშირებით მოქალაქის ინფორმირებულობა. სახელმწიფოს ოფიციალურ დოკუმენტებზე ხელმისაწვდომობა დაინტერესებულ პირს შესაძლებლობას აძლევს, გამოიკვლიოს მისთვის საინტერესო საჯარო მნიშვნელობის საკითხები, დასვას კითხვები, განიხილოს, რამდენად ადეკვატურად ხორციელდება საჯარო ფუნქციები და თავად იყოს საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე გადაწყვეტილებების მიღებისა და იმპლემენტაციის პროცესის აქტიური მონაწილე. ინფორმაციის ღიაობა ხელს უწყობს სახელმწიფო დაწესებულებების ანგარიშვალდებულების ამაღლებასა და საქმიანობის ეფექტიანობის ზრდას. ღია მმართველობის პირობებში სახელმწიფო ორგანოებს/თანამდებობის პირებს აქვთ მოლოდინი, რომ შესაძლოა, მათი საქმიანობა გადამოწმდეს ნებისმიერი დაინტერესებული პირის მიერ და გადაცდომების აღმოჩენის შემთხვევაში დაექვემდებარონ როგორც სამართლებრივ, ისე პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას. შესაბამისად, სახელმწიფო დაწესებულებებში დაცული საჯარო ინფორმაციის ღიაობა წარმოადგენს სახელმწიფო ორგანოების საქმიანობაზე ეფექტიანი საზოგადოებრივი კონტროლის მნიშვნელოვან წინაპირობას. ღია მმართველობა არსებითად მნიშვნელოვანია დემოკრატიულ საზოგადოებაში სახელმწიფო დაწესებულებებსა და მოქალაქეებს შორის ნდობის განსამტკიცებლად, სამართალდარღვევების (მაგალითად, კორუფცია, ნეპოტიზმი, საბიუჯეტო სახსრების არამიზნობრივი ხარჯვა) პრევენციისა და არსებული დარღვევების დროულად გამოსავლენად.(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის N1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საჯარო დაწესებულებებში არსებული საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის საკითხებს არეგულირებს საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსი და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონი. ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 თავი შეიცავს ინფორმაციის თავისუფლების მარეგულირებელ ნორმებს. კერძოდ, კოდექსი საჯარო დაწესებულებებში არსებულ ყველა ინფორმაციას ხელმისაწვდომად მიიჩნევს, თუკი მისი გაცემა კანონით არ არის შეზღუდული (ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 28-ე მუხლის პირველი ნაწილი). (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის N1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საჯარო დაწესებულებაში არსებულ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობისა და, შესაბამისად, ინფორმაციის თავისუფლების უფლებიდან გამომდინარე სახელმწიფო ვალდებულია შექმნას ისეთი სამართლებრივი წესრიგი, რომელიც სრულად შეესაბამება მე-18 მუხლის მოთხოვნებს. აქ იგულისხმება, როგორც სახელმწიფოს ნეგატიური ვალდებულება ხელი არ შეუშალოს პირს ინფორმაციის მიღებაში, ასევე პოზიტიური ვალდებულება დაუბრკოლებლად გასცეს მის ხელთ არსებული ინფორმაცია.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, აღნიშნული უფლება გულისხმობს სახელმწიფოს ვალდებულებას, შექმნას შესაბამისი გარანტიები, რათა შესაძლებელი გახადოს საჯარო საკითხებთან დაკავშირებით მოქალაქის ინფორმირებულობა. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის N1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

„ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტი არის უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოს (თანამდებობის პირის) ან მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს მიერ საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებული (გამოცემული) სამართლებრივი აქტი, რომელიც შეიცავს მისი მუდმივი ან დროებითი და მრავალჯერადი გამოყენების ქცევის ზოგად წესს. „ნორმატიული აქტების შესახებ“ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტი, რომლის ძალაში შესვლაც დაკავშირებულია გამოქვეყნებასთან, ძალაში შედის მხოლოდ ამ კანონით დადგენილი წესით ოფიციალურად გამოქვეყნების შემდეგ. ამავე კანონის 23-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, თუ ამ კანონით სხვა რამ არ არის დადგენილი, საქართველოს კანონქვემდებარე, აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის, აგრეთვე მუნიციპალიტეტის წარმომადგენლობითი ორგანოს ნორმატიული აქტები ძალაში შედის გამოქვეყნებისთანავე, თუ თვით ამ ნორმატიული აქტებით სხვა ვადა არ არის დადგენილი.

ნორმატიული აქტების შესახებ საქართველოს კანონის 26-ე მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტის ოფიციალურ (იურიდიული ძალის მქონე) გამოქვეყნებად ითვლება მისი სრული ტექსტის „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე პირველად გამოქვეყნება. ოფიციალური იურიდიული ძალა აქვს აგრეთვე „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ ვებგვერდზე ელექტრონული ფორმით განთავსებულ სისტემატიზებულ ნორმატიულ აქტებს. ამავე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, ნორმატიული აქტები ელექტრონული ფორმით ქვეყნდება საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს მმართველობის სფეროში მოქმედი საჯარო სამართლის იურიდიული პირის – „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“ (შემდგომში – „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნე“) ვებგვერდზე.

საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი- „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესით“ , რომლის მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით , მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით);

სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვის გამო იზღუდება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული უფლებრივი კომპონენტი, დადგენილი წესის მიხედვით, მომსახურების საფასური ვრცელდბა ნორმატიული აქტების ძალიან დიდ სპექტრზე, რაც დიდ საფრთხეს აჩენს უფლებების და თავისუფლებების დარღვევის თვალსაზრისით, შეუძლებელი ხდება პირმა ქცევა საკანონმდებლო ბაზასთან სრულყოფილ შესაბამისობაში მოიყვანოს, ფაქტობრივად, შეუძლებელია გავეცნოთ მინისტრის, საკრებულოს და სხვა სუბიექტების მიერ მიღებულ ნორმატიულ აქტების კონსოლიდირებულ(საბოლოო) ვარიანტს, რადგან აღნიშნულს ზღუდავს სადაო ნორმით გათვალისწინებული არაკონსტიტუციური შეზღუდვა, აღნიშნული შეზღუდვის საფუძველზე შეუძლებელი ხდება დაუბრკოლებლად მოხდეს გაცნობა ნორმატიული აქტების და ამით ასევე საფრთხე ექმნება ხალის მონაწილეობას სახელმწიფო მართვაში, მოქალაქეებს გვერთმევა შესაძლებლობა ეფექტიანი კონტროლი გავუწიოთ სახელმწიფოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებს, რადგან დადგენილი საფასურის გადახდის გარეშე ფიზიკურად წვდომა არ გვაქვს ნორმატიული აქტების საბოლოო ვერსიის ძალიან დიდ ნაწილზე. აღნიშნულით, მათ შორის სასამართლოსადმი მიმართვის უფლებასაც ექმნება ირიბი საფრთხე, რადგან თეორიულ დონეზე შეიძლება რომელიმე ასეთი აქტი კანონსაწინააღმდეგო ან ამ აქტის მსგავსად არაკონსტიტუციური იყოს.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტით გარანტირებული საჯარო დაწესებულებებში არსებულ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის უფლება არ არის აბსოლუტური და შესაძლებელია, დაექვემდებაროს გარკვეულ შეზღუდვებს. საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ საჯარო დაწესებულებებში დაცული ინფორმაციის მიღების უფლებაში ჩარევა შესაძლებელია განხორციელდეს თანაზომიერების პრინციპის დაცვით. „თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60).

მართალია, მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტით აღიარებული უფლება არ არის აბსოლიტური ხასიათის, ისევე როგორც ბევრი სხვა უფლება, იგი შეიძლება შეიზღუდოს მხოლოდ კანონით დადგენილი წესით, ხოლო შეზღუდვის საფუძვლები იმავე პუნქტით, ანუ თავად კონსტიტუციით არის განსაზღვრული: ოფიციალური დოკუმენტები, რომლებიც შეიცავენ სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას არ არის ხელმისაწვდომი ფიზიკური თუ იურიდიული პირებისათვის.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის №3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები - თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“,).

ამდენად,არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი , რადგან იგი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლის მე-2 პუნქტს.

1. საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი- „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით.

2. „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ქვეპუნქტი: მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით);

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის 1-ელი პუნქტის მიხედვით, საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და უზრუნველყოფილია. მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, საჯარო ინტერესებისათვის დასაშვებია ამ უფლების შეზღუდვა კანონით განსაზღვრულ შემთხვევაში და დადგენილი წესით.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით უზრუნველყოფილია თავისუფალ დემოკრატიულ საზოგადოებაში ადამიანის არსებობის საფუძველი- საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება. საკუთრების უფლება მჭიდროდ არის დაკავშირებული ადამიანის ღირსებასთან და თავისუფლებასთან, რადგან სწორედ საკუთრება არის ადამიანის არსებობისა და საქმიანობის ქონებრივი საფუძველი, რაც, თავის მხრივ, საკუთარი ცხოვრების დამოუკიდებლად, საკუთარი პასუხისმგებლობის საფუძველზე ჩამოყალიბების საშუალებას იძლევა. ^[4]

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ საკუთრების უფლება ადამიანის ბუნებითი უფლებაა, ხოლო მისი როგორც ინსტიტუტის კონსტიტუციურსამართლებრივი გარანტირება და პირისთვის საკუთრების უფლების დაცვის საკმარისი საშუალებების მინიჭება სასიცოცხლოდ აუცილებელია დემოკრატიული, სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფოსთვის (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 18 მაისის №2/1-370,382,390,402,405 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ზაურ ელაშვილი, სულიკო მაშია, რუსუდან გოგია და სხვები და საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „საკუთრების უფლება ადამიანის არა მარტო არსებობის ელემენტარული საფუძველია, არამედ უზრუნველყოფს მის თავისუფლებას, მისი უნარისა და შესაძლებლობების ადეკვატურ რეალიზაციას, ცხოვრების საკუთარი პასუხისმგებლობით წარმართვას. ყოველივე ეს კანონზომიერად განაპირობებს ინდივიდის კერძო ინიციატივებს ეკონომიკურ სფეროში, რაც ხელს უწყობს ეკონომიკური ურთიერთობების, თავისუფალი მეწარმეობის, საბაზრო ეკონომიკის განვითარებას, ნორმალურ, სტაბილურ სამოქალაქო ბრუნვას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 2 ივლისის №1/2/384 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – დავით ჯიმშელეიშვილი, ტარიელ გვეტაძე და ნელი დალალაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, „საკუთრების კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გარანტია მოიცავს ისეთი საკანონმდებლო ბაზის შექმნის ვალდებულებას, რომელიც უზრუნველყოფს საკუთრებითი უფლების პრაქტიკულ რეალიზებას და შესაძლებელს გახდის საკუთრების შეძენის გზით ქონების დაგროვებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) ამდენად, სახელმწიფოს ქმედება, რომელიც ზღუდავს პირის თავისუფლებას, ფლობდეს, სარგებლობდეს, განკარგავდეს საკუთარ ქონებას ან/და კერძო პირებისაგან ხელშეკრულების საფუძველზე შეიძინოს საქონელი ან/და მომსახურება a priori განიხილება როგორც ჩარევა საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცულ საკუთრების კონსტიტუციურ უფლებაში და საჭიროებს სათანადო კონსტიტუციურსამართლებრივ გამართლებას. ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საკუთრების უფლების შეზღუდვის იდენტიფიცირებისათვის აუცილებელია, სადავო ნორმის, მასთან კავშირში მყოფი სხვა ნორმებისა და მოწესრიგებული ურთიერთობის ანალიზი. საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი- „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ ნორმატიული აქტის გამოქვეყნებისა და მომსახურების საფასურის ოდენობა, ასევე გადახდის წესი განისაზღვრება საქართველოს იუსტიციის მინისტრის ბრძანებით. „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებული სისტემატიზებული ნორმატიული აქტებით სარგებლობის (გარდა საკანონმდებლო აქტებისა), აგრეთვე თემატურად კლასიფიცირებული ნორმატიული აქტების ელექტრონულად მიწოდების საფასური (დანართი №1-ის 1.2 ცხრილით); ბრძანებაზე თანდართულ დანართში დეტალურად არის განსაზღვრული მომხმარებელთა სხვადასხვა რაოდენობაზე დაწესებული გადასახადი. ამავე ბრძანებაში არის გათვალისწინებული ერთი ისეთი შემთხვევა, რა დროსაც შეიძლება პირი გათავისუფლდეს მომსახურების გადასახადისგან, რომელიც თავისი შინაარსით არაკონსტიტუცირია და აღნიშნული წინამდებარე სარჩელში დავის საგანია. ამდენად, სადაო ნორმები ადგენს პირის მიმართ მომსახურებისთვის გასაწევ ფინანსურ ვალდებულებას, შესაბამისად, სახეზეა მე-19 მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევა.

საქართველოს კონსტიტუციის დაცული საკუთრების უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის და საქართველოს კონსტიტუცია უშვებს მისი შეზღუდვის შესაძლებლობას. ამავე დროს, საქართველოს კონსტიტუცია და მისი ძირითადი პრინციპები, მათ შორის, უპირატესად საქართველოს კონსტიტუციის მე-3 და მე-4 მუხლებით განმტკიცებული დემოკრატიის, სამართლებრივი სახელმწიფოს და ხელისუფლების დანაწილების კონსტიტუციური პრინციპები სახელმწიფო ხელისუფლებას მკაცრ კონსტიტუციურსამართლებრივ ჩარჩოებში აქცევს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“) კონსტიტუციითა და მისი ძირითადი პრინციპებით სახელმწიფო ხელისუფლების ბოჭვა, მათ შორის, მოიცავს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციის მოთხოვნებთან შესაბამისობას როგორც ფორმალური, ისე მატერიალური თვალსაზრისით ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დამდგენი კონსტიტუციური ნორმები, რიგ შემთხვევებში, მოითხოვენ, რომ ძირითად უფლებაში ჩარევა განხორციელდეს კონკრეტული სამართლებრივი ფორმის დაცვით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 26 ივლისის №2/5/700 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს კოკა-კოლა ბოთლერს ჯორჯია“, „შპს კასტელ ჯორჯია“ და „სს წყალი მარგებელი“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ფინანსთა მინისტრის წინააღმდეგ, II-13). ამასთან ერთად, გასათვალისწინებელია, რომ, მართალია, საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო ფიზიკური და იურიდიული პირების კონსტიტუციური სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით, თუმცა „კონსტიტუციური მართლმსაჯულების განხორციელებისას იგი [საკონსტიტუციო სასამართლო] კონსტიტუციას განიხილავს როგორც ერთიან ორგანიზმს. [და] შეუძლებელია, სადავო საკითხის კონსტიტუციურობის სრულფასოვანი გადაწყვეტა, თუ სასამართლო კონსტიტუციის ნორმებს ერთმანეთთან კავშირში არ წაიკითხავს/განმარტავს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

ამას გარდა, რიგ შემთხვევებში, საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავს მიღმა არსებული დებულებები ძირითადი უფლებების სტრუქტურის, მათი კონსტიტუციურსამართლებრივი დაცვის სტანდარტების შემავსებელი ნაწილებია. მაგალითისთვის, საკონსტიტუციო სასამართლომ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლება სისტემურად განმარტა საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია) ერთად, რომლის თანახმადაც, მოსამართლე თანამდებობაზე განწესდებოდა უვადოდ. შედეგად, სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებამ მოსამართლეებთან მიმართებით უფლების დაცვის სპეციფიკური ელემენტი შეიძინა. „საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლისა და 86-ე მუხლის სისტემური განმარტება მიუთითებს მოქალაქის ზემოაღნიშნული უფლების განსაკუთრებულ ელემენტზე, მის მიერ მოსამართლის, როგორც სახელმწიფო თანამდებობის უვადოდ დაკავების შესაძლებლობაზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-20). სასამართლომ აღნიშნა, რომ „საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის განმარტება უნდა მოხდეს სისტემურად, საქართველოს კონსტიტუციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან კავშირში, რათა შესაძლებელი გახდეს ძირითადი უფლებების დამდგენი და ინსტიტუციური კონსტიტუციური დებულებების საერთო სულისკვეთების აღქმა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21).

იგივე მიდგომა განავითარა საკონსტიტუციო სასამართლომ სხვა საქმეზეც, რომელიც ეხებოდა მოსამართლეთა თანამდებობიდან გათავისუფლების ნორმების კონსტიტუციურობას. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია) იცავდა სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების კონსტიტუციურ უფლებას, ხოლო ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენდა ფორმალურ მოთხოვნას სახელმწიფო სამსახურის პირობების „კანონით“ განსაზღვრის აუცილებლობის შესახებ. მიუხედავად ამისა, კონსტიტუციის იმავე რედაქციის 86-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მოთხოვნა იყო მოსამართლეთა შერჩევის, დანიშვნისა და თანამდებობიდან გათავისუფლების მომწესრიგებელი პროცედურული საკითხების ორგანული კანონით მოწესრიგება. საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ კონსტიტუცია მოსამართლეთა თანამდებობიდან გათავისუფლების სპეციალურ ფორმალურ კრიტერიუმს ადგენდა და საქმეზე სადავოდ გამხდარი მთელი რიგი ნორმები ფორმალურად არაკონსტიტუციურად ცნო კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია), ვინაიდან მოსამართლეთა თანამდებობიდან გათავისუფლების წესი დადგენილი იყო კანონით და არა ორგანული კანონით ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 16 ნოემბრის №2/5/658 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

მოცემულ შემთხვევაში, სადაო ნორმით დადგენილი მომსახურების საფასური არის გადასახადი, შესაბამისად, სადაო ნორმის განმარტება უნდა მოხდეს სისტემურად, საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლთან და საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის 1-ელ პუნქთან ერთობლიობაში.

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, სავალდებულოა გადასახადებისა და მოსაკრებლების გადახდა კანონით დადგენილი ოდენობითა და წესით. მხოლოდ კანონით შეიძლება გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურისა და შემოღების წესის, მათი განაკვეთების ან განაკვეთების ფარგლების დადგენა. გადასახადისაგან გათავისუფლება დასაშვებია მხოლოდ კანონით. ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურისა და შემოღების წესის, მათი განაკვეთების ან განაკვეთების ფარგლების რეგლამენტაციის კონსტიტუციურ სტანდარტებს. ცხადია, ადამიანის უფლებათა მზღუდავი ნორმები, რეგულირების შინაარსის მიუხედავად, თავსებადი უნდა იყოს კონსტიტუციით დადგენილ მოთხოვნებთან (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 26 ივლისის №2/5/700 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს კოკა-კოლა ბოთლერს ჯორჯია“, „შპს კასტელ ჯორჯია“ და „სს წყალი მარგებელი“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ფინანსთა მინისტრის წინააღმდეგ, II-10).

შესაბამისად, კონსტიტუციური უფლებების დარღვევას გამოიწვევს ნებისმიერი უფლებაშემზღუდველი ნორმა, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი მოთხოვნების დაუცველად ადგენს გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურას და შემოღების წესს, მათი განაკვეთების ან განაკვეთების ფარგლებს.

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლით გათვალისწინებული გადასახადი არის პირის მიერ სახელმწიფოს სასარგებლოდ გაღებული სავალდებულო შენატანი, რომელსაც იხდის გადასახადის გადამხდელი კონკრეტული საპასუხო შესრულების გარეშე. გადასახადი ემსახურება სახელმწიფოს ფუნქციონირებისათვის საჭირო ფინანსური რესურსების კონსოლიდირებას. სხვა ტიპის გადასახდელებისაგან განსხვავებით, იგი არ გადაიხდება რაიმე ინდივიდუალური სიკეთით სარგებლობისთვის და რაიმე კონკრეტული მიზნის მისაღწევად. გადასახადის შეგროვებას/ადმინისტრირებას სახელმწიფოს ფუნქციონირების ზოგადი მიზანი აქვს და არ უკავშირდება კონკრეტული საპასუხო სარგებლის, საჯარო სერვისის მიღებას ან საქმიანობის განხორციელებას.(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

მოცემულ შემთხვევაში სადაო ნორმით დაწესებული მომსახურების საფასური არის გადასახადი, რადგან არავითარ მომსახურებას პირის მიმართ საკანონმდებლო მაცნე არ ახორციელებს, ამ შემთხვევაში საკანონმდებლო მაცნეს აღებული აქვს გამოქვეყნების საფასური, სწორედ გამოქვეყნების პროცესში ახორციელებს საკანონმდებლო მაცნე მომსახურებას, ხოლო სხვა შემთხვევაში პირი მხოლოდ ეცნობა ან სხვაგვარად იყენებს საკანონმდებლო მაცნეს ვებგვერდზე განთავსებულ ინფორმაციას, რაც არცერთი განმარტებით არ უნდა შეფასდეს, როგორც საკანონმდებლო მაცნეს მხრიდან მომსახურების გაწევა, რადგან მას ამ ყველაფერში მეტად პასიური როლი აქვს, უფრო სწორი იქნება თუ ვიტყვით, რომ ის ამ პროცესში სრულებით არ მონაწილეობს. საქართველოში, საჯარო დაწესებულებების მიერ სათანადო საფაურის სანაცვლოდ მომსახურების გაწევა დამკვიდრებული პრაქტიკაა და აღნიშნული, შესაბამისი საკანონმდებლო აქტების საფუძველზე ხორციელდება, ყველა ასეთ შემთხვევაში დაცულია პრინციპი საფასური კონკრეტული მომსახურების სანაცვლოდ (მაგ.: საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს მიერ უძრავი ქონების რეგისტრაცია, სერვისების განვითარების სააგენტოს მიერ პირადობის მოწმობის გაცემა, თბილისის არქიტექტურის სამსახურის მიერ მშენებლობის ნებართვის გაცემა). განსახილველ შემთხვევაში კონკრეტულ კონკრეტულ სუბიექტს საკანონმდებლო მაცნე კონკრეტულ მომსახურებას არ უწევს, შესაბამისად საფასურის დაწესებაც და გახადის ვალდებულების დაკისრებაც დაუსაბუთებელი, არალეგიტიმური და ანტიკონსტიტუციურია.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ თუნდაც არ გაიზიაროს მოსარჩელე მხარის პოზიცია აღნიშნული მომსახურების საფასურის გადასახად შეფასების ნაწილში და ჩათვალოს, რომ სადაო ნორმით დადგენილი მომსახურების საფასური არის- მოსაკრებელი, სადაო ნორმა მაინც ვერ უნდა ჩაითვალოს კონსტიტუციასთან შესაბამისად.

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლით განსაზღვრული მოსაკრებელი, გადასახადისგან განსხვავებით, კონკრეტული სიკეთისათვის დადგენილი გადასახდელია და მისი აკრეფა ხდება სპეციფიკური მიზნებით. მოსაკრებელი არის ის კონტრიბუცია, რომელსაც გადამხდელი იხდის კონკრეტული საჯარო დაწესებულების მიერ გაწეული მომსახურების ხარჯების ანაზღაურებისათვის. მოსაკრებლის შემთხვევაში ამა თუ იმ საზოგადოებრივი სიკეთის უზრუნველყოფისათვის გათვალისწინებული ხარჯები ნაწილდება იმ პირებზე, რომლებიც სარგებლობენ ან პოტენციურად სარგებლობენ ამ სიკეთით. ამრიგად, იმის დადგენისას, რამდენად არის საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტის მიზნებისთვის გადასახადი ან მოსაკრებელი, მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული გადასახდელის ბუნება და მისი მიზანმიმართულება. ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება სავალდებულოდ აცხადებს გადასახადებისა და მოსაკრებლების გადახდას კანონით დადგენილი ოდენობითა და წესით. ხოლო ამავე პუნქტის მე-2 წინადადების თანახმად, „მხოლოდ კანონით შეიძლება გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურისა და შემოღების წესის, მათი განაკვეთების ან განაკვეთების ფარგლების დადგენა.“.(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუციით დადგენილი ფორმალური მოთხოვნა, რომ ესა თუ ის საკითხი მოწესრიგდეს კანონით, კონკრეტულ საკითხზე გადაწყვეტილების მიმღებ ლეგიტიმურ ორგანოდ, საქართველოს პარლამენტის განსაზღვრას ემსახურება. კერძოდ, საქართველოს კონსტიტუცია სახელდებით მიუთითებს იმ საკითხებს, რომელთა მოწესრიგების უფლებამოსილება მხოლოდ საქართველოს პარლამენტს გააჩნია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის №1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „თანამედროვე დემოკრატიულ სახელმწიფოში ეფექტური და სამართლიანი მართვის წინა პირობაა შესაბამისი გადაწყვეტილებების მიღება იმ ორგანოების მიერ, რომლებიც კომპეტენტური არიან თავიანთი კონსტიტუციური სტატუსით, ფუნქციითა და უფლებამოსილებებით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 სექტემბრის №3/4/641 გადაწყვეტილება საქმეზე „ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ქონების მართვისა და განკარგვის შესახებ“ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე”, II-3). ამასთან, „კონსტიტუციური უფლებამოსილების შესაბამისი კონსტიტუციური ლეგიტიმაციის არმქონე სუბიექტის მიერ განხორციელება ქმნის როგორც ძალაუფლების ბოროტად გამოყენებისა და ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დარღვევის რისკებს, ისე საფრთხეს უქმნის სახელმწიფოს ეფექტიან ფუნქციონირებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 სექტემბრის №3/4/641 გადაწყვეტილება საქმეზე „ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს კონსტიტუციური წარდგინება „აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის ქონების მართვისა და განკარგვის შესახებ“ აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის კანონის მე-19 მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობის თაობაზე”, )

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება სახელმწიფოს მკაცრ კონსტიტუციურსამართლებრივ ჩარჩოში აქცევს. დასახელებული კონსტიტუციური დებულება ადგენს გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურის, შემოღების წესის, მათი განაკვეთების ან განაკვეთების ფარგლების შემოღების ფორმას. გადასახადისა და მოსაკრებლის შემოღების გზით პირისათვის ფინანსური ვალდებულების დაწესება განეკუთვნება საკუთრების უფლების შეზღუდვის სპეციფიკურ ფორმას, რის გამოც საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი წესრიგი მოითხოვს, რომ გადასახადისა და მოსაკრებლის დაწესებასთან დაკავშირებულ მნიშვნელოვან საკითხებზე გადაწყვეტილება მიიღოს საქართველოს პარლამენტმა.და.“.( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საკითხის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტი გამორიცხავს კანონმდებლის მიერ აღნიშნული უფლებამოსილების დელეგირებასაც. დასახელებული კონსტიტუციური დებულება მიუთითებს, რომ „მხოლოდ კანონით“ დაიშვება გადასახადებისა და მოსაკრებლების სტრუქტურისა და შემოღების წესის, მათი განაკვეთების ან განაკვეთის ფარგლების დადგენა. ამრიგად, მოქმედი კონსტიტუციური წესრიგის პირობებში მხოლოდ საკანონმდებლო ხელისუფლებას აქვს ლეგიტიმაცია, რომ მიიღოს გადაწყვეტილება გადასახადისა და მოსაკრებლის შემოღებისა და მისი ძირითადი პარამეტრების განსაზღვრის შესახებ.“.( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

საქართველოს კონსტიტუციის 67-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული მოსაკრებლის სტრუქტურა გულისხმობს ამ გადასახდელის ბუნების განმსაზღვრელ მნიშვნელოვან მახასიათებლებს, რომლებიც აყალიბებს მოსაკრებლის ძირითად სახეს. კერძოდ, მოსაკრებლის სტრუქტურის განმსაზღვრელია რა ქმედებაზე გადაიხდება მოსაკრებელი, ვინ არის მისი გადამხდელი სუბიექტები, მოსაკრებლის ოდენობის განსაზღვრის პრინციპები და ა.შ. ამრიგად, გადასახდელის სტრუქტურაში მოიაზრება მისი დაბეგვრის ობიექტი, გადამხდელი სუბიექტი, ოდენობის განსაზღვრის და სხვა ისეთი პარამეტრები, რომლებიც განაპირობებენ ამა თუ იმ გადასახდელის ბუნებასა და არსებით თავისებურებებს. ( საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 05 ივლისის N2/3/1275 გადაწყვეტილება საქმეზე ლევან ალაფიშვილი და „კს ალაფიშვილი და ყავლაშვილი - საქართველოს ადვოკატთა ჯგუფი“ საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ.)

ამდენად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს ორგანული კანონის „ნორმატიული აქტების შესახებ“ 26-ე მუხლის მე-4 პუნქტი და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის 1-ელი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, რადგან ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებს.

1. „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის მე-2 პუქნტი: მაცნეს თავმჯდომარეს უფლება აქვს, დასაბუთებული გადაწყვეტილების საფუძველზე, საქართველოს იუსტიციის მინისტრთან შეთანხმებით, ამ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მომსახურების საფასურის გადახდისგან გაათავისუფლოს ფიზიკური პირი.

საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის 1-ელი პუნქტი: ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით.

„თანასწორობის იდეა არის ერთ-ერთი საყრდენი ღირებულებათა სისტემისა, რომლის დამკვიდრების მიზნით და სულისკვეთებითაც იქმნებოდა სახელმწიფოთა კონსტიტუციები. კანონის წინაშე თანასწორობა – ეს არ არის მხოლოდ უფლება, ეს არის კონცეფცია, პრინციპი, რომელსაც ეფუძნება სამართლებრივი სახელმწიფო და დემოკრატიული ღირებულებები” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება №1/1/539 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1;)

„კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი ...ნორმა წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც, ზოგადად, გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას. კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის. ამდენად, ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება №1/3/534 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 2).

დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს მთავარ არსს, დანიშნულებას და გამოწვევას წარმოადგენს ადამიანის თავისუფლების უზრუნველყოფა ფუნდამენტური უფლებებითა და თავისუფლებებით სრულყოფილად სარგებლობის გზით თავისუფალი თვითრეალიზაციის შესაძლებლობის გარანტირება. ამასთან, სახელმწიფო ასეთ გარანტიას უნდა წარმოადგენდეს მთლიანად საზოგადოებისთვის, თითოეული ადამიანისათვის, რადგან “თავისუფლების იდეა გაუფასურდება, თუ ის არსებითად ერთნაირი შინაარსის მატარებელი და ერთნაირად ხელმისაწვდომი არ იქნება ყველასთვის. ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს, მასზე თანაბარი წვდომის გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება №1/3/534 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 3). სწორედ „...თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები” და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

დემოკრატიული, სამართლებრივი და სოციალური სახელმწიფოს მთავარ არსს, დანიშნულებას და გამოწვევას წარმოადგენს ადამიანის თავისუფლების უზრუნველყოფა - ფუნდამენტური უფლებებითა და თავისუფლებებით სრულყოფილად სარგებლობის გზით თავისუფალი თვითრეალიზაციის შესაძლებლობის გარანტირება. ამასთან, სახელმწიფო ასეთ გარანტიას უნდა წარმოადგენდეს მთლიანად საზოგადოებისთვის, თითოეული ადამიანისათვის, რადგან თავისუფლების იდეა გაუფასურდება, თუ ის არსებითად ერთნაირი შინაარსის მატარებელი და ერთნაირად ხელმისაწვდომი არ იქნება ყველასთვის. ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს, მასზე თანაბარი წვდომის გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან. სწორედ “...თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: “ახალი მემარჯვენეები” და “საქართველოს კონსერვატიული პარტია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

თანასწორობა თავისუფლებაში გადამწყვეტია როგორც თავისუფლების, ისე თავად თანასწორობის იდეის შენარჩუნებისთვის. ადამიანის თავისუფლებისა და თანასწორობის ასეთ ურთიერთკავშირზე არაორაზროვნად მიუთითებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი, რომლის თანახმადაც: „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია, განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა”. „ამ ნორმაში კანონის წინაშე თანასწორობა მოხსენიებულია ადამიანის თავისუფლებასთან ერთად, რაც უდავოდ მიანიშნებს თანასწორობის მნიშვნელობაზე ადამიანის თავისუფლებისათვის – ადამიანის უფლებები ერთნაირად არის თითოეული ადამიანის კუთვნილება, ამიტომ მათ უნდა ჰქონდეთ ერთნაირი ხელმისაწვდომობა მათზე (უფლებებით სარგებლობაზე), მხოლოდ მაშინ არის შესაძლებელი თავისუფლების სრულყოფილად შეგრძნება” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება N№ 1/4/557,571,576 საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები – ვალერიან გელბახიანი, მამუკა ნიკოლაიშვილი და ალექსანდრე სილაგაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.)

კანონის წინაშე თანასწორობის კონსტიტუციური პრინციპის სწორედ ასეთი ფუნდამენტური მნიშვნელობა ბოჭავს ინტერპრეტატორებს თანასწორობის უფლების განმარტებისას. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის ძირითადი არსი და მიზანი არის “ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 31 მარტის გადაწყვეტილება №2/1-392 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქე შოთა ბერიძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”) ამასთან, “თანასწორობის ძირითადი უფლება სხვა კონსტიტუციური უფლებებისგან იმით განსხვავდება, რომ ის არ იცავს ცხოვრების რომელიმე განსაზღვრულ სფეროს. თანასწორობის პრინციპი მოითხოვს თანაბარ მოპყრობას ადამიანის უფლებებითა და კანონიერი ინტერესებით დაცულ ყველა სფეროში... დისკრიმინაციის აკრძალვა სახელმწიფოსგან მოითხოვს, რომ მის მიერ დადგენილი ნებისმიერი რეგულაცია შეესაბამებოდეს თანასწორობის ძირითად არსს – არსებითად თანასწორებს მოეპყროს თანასწორად და პირიქით” (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება №1/1/539 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-4.).

საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი კრძალავს როგორც პირდაპირ, ისე არაპირდაპირ დისკრიმინაციას. იმავდროულად, ნებისმიერი განსხვავებული მოპყრობა, თავისთავად, დისკრიმინაციას არ ნიშნავს. ცალკეულ შემთხვევაში, საკმარისად მსგავს სამართლებრივ ურთიერთობებშიც კი, შესაძლოა, დიფერენცირებული მოპყრობა საჭირო და გარდაუვალიც იყოს. ეს ხშირად აუცდენელია. შესაბამისად, დიფერენცირება საზოგადოებრივი ურთიერთობების სხვადასხვა სფეროსთვის უცხო არ არის, “თუმცა თითოეული მათგანი არ უნდა იყოს დაუსაბუთებელი” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: “ახალი მემარჯვენეები” და “საქართველოს კონსერვატიული პარტია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-8).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ დიფერენცირებული მოპყრობის დისკრიმინაციულობის შეფასებას, დადგენას საფუძვლად დაუდო შემდეგი ძირითადი მიდგომა: “დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: “ახალი მემარჯვენეები” და “საქართველოს კონსერვატიული პარტია” საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-3;)

მოცემულ შემთხვევაში, „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის მე-2 პუქნტის მიხედვით, მაცნეს თავმჯდომარეს უფლება აქვს, დასაბუთებული გადაწყვეტილების საფუძველზე, საქართველოს იუსტიციის მინისტრთან შეთანხმებით, ამ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მომსახურების საფასურის გადახდისგან გაათავისუფლოს ფიზიკური პირი. ბრძანებაში არ არის მითითებული ის კრიტერიუმები, რომლითაც მაცნეს თავჯდომარემ უნდა იხელმძღვანელოს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში. ეს საკითხი სრულად მინდობილი აქვს მაცნეს თავჯდომარეს და ასეთ შემთხვევაში იმდენად ფართოა მისი მიხედულების ფარგლები, რომ აშკარა საფრთხე ექმნება კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპს, რადგან ბრძანება არ იძლევა მკაფიო კრიტერიუმებს, რა დროსაც მაცნეს თავჯდომარე უფლებამოსილი იქნება პირი გაათავისუფლოს მომსახურების გადასახადისგან. ამდენად, რჩება საკმაოდ დიდი სივრცე დიფერენცირებული მოყრობისთვის, რომელიც დისკრიმინაციული აღმოჩნდება, რადგან ბრძანების ამდაგვარი ფორმულირება მისი კონსტიტუციურობის ვერც ე.წ „მკაცრი ტესტის“ და ვერც ე.წ „რაციონალური დიფერენციაციის ტესტით” შემოწმების შესაძლებლობას ვერ იძლევა.

ამდენად, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნას ცნობილი „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის დამტკიცების შესახებ“ საქართველოს იუსტიციის მინისტრის 2022 წლის 6 იანვრის N802 ბრძანებით დამტკიცებული „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში ნორმატიული აქტების გამოქვეყნებისა და მომსახურებისთვის დაწესებული საფასურის ოდენობისა და გადახდის წესის“ მე-5 მუხლის მე-2 პუქნტი საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის 1-ელი პუნქტთან მიმართებით.

[1] კუბლაშვილი კ., ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მეხუთე გამოცემა, თბ, „იურისტების სამყარო“ 2020, გვ 212.

[2] კუბლაშვილი კ., ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მეხუთე გამოცემა, თბ, „იურისტების სამყარო“ 2020, გვ 215.

[3] კუბლაშვილი კ., ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მეხუთე გამოცემა, თბ, „იურისტების სამყარო“ 2020, გვ 242

[4] კუბლაშვილი კ., ადამიანის ძირითადი უფლებები და თავისუფლებები, მეხუთე გამოცემა, თბ, „იურისტების სამყარო“ 2020, გვ 248.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: კი