საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის ევა გოცირიძის თანმხვედრი აზრი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 27 მარტის №3/5/1750 განჩინებასთან დაკავშირებით

1. კოლეგებისადმი დიდი პატივისცემის მიუხედავად, გამიჭირდა დავთანხმებოდი სარჩელში დაყენებული ზოგიერთი საკითხის იმგვარად გააზრებას, როგორსაც სასამართლოს უმრავლესობამ დაუჭირა მხარი №1750 კონსტიტუციურ სარჩელზე მიღებულ განჩინებაში. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამ თანმხვედრ აზრს 2025 წლის 27 მარტის №3/5/1750 განჩინებასთან (შემდგომში „განჩინება“) დაკავშირებით.

2. №1750 კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში, მოსარჩელეები, მათ შორის, სადავოდ ხდიდნენ, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა (2023 წლის 27 ივნისამდე მოქმედი რედაქცია) და 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტის (2024 წლის 12 ივნისამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება ადგენდა საფუძვლებს, რომელთა არსებობისასაც საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილი იყო მოსამართლის უფლებამოსილების განხორციელების წინადადებით მიემართა სხვა სასამართლოების მოსამართლეებისათვის, ხოლო, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული იყო იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს უფლებამოსილება - მოსამართლის თანხმობის გარეშე მიეღო გადაწყვეტილება მოსამართლის სხვა სასამართლოში (მათ შორის, სააპელაციო სასამართლოდან რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში ან რაიონული (საქალაქო) სასამართლოდან სააპელაციო სასამართლოში) მივლინების შესახებ.

3. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა, ვინაიდან საკითხი შეფასებული იყო 2025 წლის 7 მარტის №3/4/1693,1700 გადაწყვეტილებით და ამჯერადაც იზიარებდა ამავე გადაწყვეტილებაში გამოთქმულ სამართლებრივ პოზიციას, კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის ზემოხსენებულ ნაწილში „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „დ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე არ მიიღო არსებითად განსახილველად. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, ზემოხსენებული გადაწყვეტილების ფარგლებში, იმსჯელა მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების დამდგენი წესის/მექანიზმის კონსტიტუციურობაზე და დაადგინა, რომ, ერთი მხრივ, თანხმობის გარეშე მივლინების არსებული მოდელი არ წარმოშობდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მხრიდან უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისა და იმ რისკების რეალიზების რეალურ მოსალოდნელობას, რითაც შესაძლოა საფრთხე შეჰქმნოდა მოსამართლის დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობის გარანტიებს. მეორე მხრივ, საკონსტიტუციო სასამართლომ მიიჩნია, რომ მოსამართლის უფლების დაცვის გარანტიების გათვალისწინებით, სხვა სასამართლოში მივლინების ინსტიტუტი არ წარმოშობდა მოსამართლეზე არამართლზომიერი ზემოქმედების საფრთხეს და გასაჩივრებული ნორმები არ ეწინააღმდეგებოდა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მოთხოვნებს.

4. ამრიგად, საკონსტიტუციო სასამართლომ სადავო ნორმებით დადგენილი წესის/მექანიზმის კონსტიტუციურობა შეაფასა სწორედ რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით და მის ფარგლებშივე დაადასტურა გასაჩივრებული რეგულაციის კონსტიტუციასთან თავსებადობა. საკითხის ასე ვიწრო ხედვას არ დავეთანხმე. კერძოდ, დაუთანხმებლობის მიზეზი უკავშირდებოდა არა იმას, რომ სადავო რეგულაცია არაკონსტიტუციურად მიმაჩნდა კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებაში, არამედ მოსაზრებებს, რომ მოსამართლის მივლინებასთან დაკავშირებული საკითხების გადამოწმება აქტუალური იყო კონსტიტუციის არა 25-ე მუხლთან, არამედ მე-6 თავით (სასამართლო ხელისუფლება) გათვალისწინებულ შესატყვის ნორმებთან მიმართებაში. სწორედ ამ თავშია ჩამოყალიბებული სასამართლოს დამოუკიდებლობის უზრუნველმყოფი გარანტიები, რაც ერთობლიობაში შეიძლებოდა შეგვეფასებინა როგორც კონსტიტუციის 25-ე მუხლში მოხსენიებული „საჯარო სამსახურის პირობები,“ და რომლებიც კონსტიტუციითვე (მე-6 თავში) იყო დაკონკრეტებული უშუალოდ მოსამართლეებისათვის. შესაბამისად, სწორედ რეგულაციის კონკრეტულობა და მიზანმიმართულება ააშკარავებდა კონსტიტუციის მე-6 თავის ნორმების გამოყენებადობის პრიორიტეტულობას კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან შედარებით.

5. გარდა ამისა, 25-ე მუხლის მცირედი რელევანტურობა არანაკლები სიცხადით იმითაც ვლინდებოდა, რომ მოსამართლის უფლებების სავარაუდო დარღვევის (მათ შორის მივლინებასთან დაკავშირებული) საკითხები ისედაც არ შეიძლებოდა შეფასებულიყო კონსტიტუციის 25-ე მუხლის საფუძველზე, რადგან ისინი არ წარმოადგენს ადამიანის სუბიექტურ უფლებებს. მაგალითად, თუ დავუშვებთ, რომ თანხმობის გარეშე სხვა სასამართლოში მოსამართლის მივლინების დროს, სავარაუდოდ ირღვევა მოსამართლის უფლება, ეს არ ნიშნავს, რომ ირღვევა მოსამართლედ მომუშავე პირის რომელიმე ძირითადი უფლება საქართველოს კონსტიტუციის მე-2 თავის, მათ შორის, 25-ე მუხლის რომელიმე დებულების გაგებით. საზოგადოდ, სამოსამართლეო საქმიანობის დამოუკიდებლად და შეუფერხებლად განხორციელების უფლების დაცულობა, მათ შორის, მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების კონტექსტში, შეუძლებელია შეფასებადი იყოს მოსამართლის ინდივიდუალური უფლების ჭრილში (კონსტიტუციის 25-ე მუხლის გაგებით), ვინაიდან მოსამართლის დამოუკიდებლობა არ აყალიბებს სუბიექტურ უფლებას. ეს მოსაზრება ეფუძნება არა მხოლოდ იმ გარემოებას, რომ დამოუკიდებლობა/სამოსამართლო ფუნქციების შეუფერხებელი განხორციელება, მოსამართლის მხოლოდ უფლება კი არ არის, არამედ ვალდებულებაა, არამედ ასევე იმ გარემოებასაც, რომ სასამართლოს დამოუკიდებლობა უწინარესად, საზოგადოებრივი სიკეთეა, საჯარო ინტერესია, ამ სიკეთის მომხმარებელი კი საზოგადოებაა და არა ინდივიდუალური მოსამართლე. სასამართლო/მოსამართლე იმიტომ უნდა იყოს დამოუკიდებელი, რომ ადამიანს აქვს უფლება, მისი საქმე დამოუკიდებელმა სასამართლომ განიხილოს. სწორედ ეს არის სასამართლოს დამოუკიდებლობის უმთავრესი დანიშნულება, მისი ღირებულება, მისგან მოწეული კეთილი ნაყოფი, და არა მოსამართლედ მომუშავე პირის მხრიდან თავისი სამსახურებრივი ვალდებულებების თავისუფლად განხორციელების სუბიექტური შეგრძნებები თუ აღქმები. სწორედ ამიტომაც არის, რომ სასამართლოს/მოსამართლის დამოუკიდებლობის უზრუნველმყოფი გარანტიები კონსტიტუციის მე-2 თავში კი არ არის განთავსებული, არამედ მის მე-6 თავში, რომელიც სასამართლო ხელისუფლებას ეძღვნება.

6. ზემოხსენებულ თანმხვედრი აზრში, ასევე გამოვხატე პოზიცია, რომ კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული სფერო მხოლოდ მცირედით კვეთს მოსამართლეობასთან დაკავშირებულ „უფლებებს“. ის, რაც ნამდვილად არის კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მოქმედების ქვეშ, ესაა ადამიანის უფლება, დაიკავოს მოსამართლის თანამდებობა. ეს უფლება ნამდვილად არის სუბიექტური უფლება, რადგან იგი ყველა ადამიანს გააჩნია. მაშინ როდესაც, სამოსამართლო უფლებამოსილების ჯეროვნად და დამოუკიდებლად განხორციელება, კიდევაც რომ ვუწოდოთ მას „უფლება“, მხოლოდ მოსამართლეს გააჩნია და ამ „უფლების“ სუბიექტი არ არის ყველა ადამიანი, ან სხვაგვარად, „ადამიანი“ როგორც ძირითად უფლებათა მატარებელი სუბიექტი. საკითხისადმი სწორედ ამგვარი ხედვის გამო საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 7 მარტის №3/4/1693,1700 გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით გამოვთქვი თანმხვედრი აზრი.

7. ზემოხსენებულ იგივე მოსაზრებებზე დაყრდნობით, რომლებიც გადმოცემული მაქვს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 7 მარტის №3/4/1693, 1700 გადაწყვეტილებაზე შედგენილ ჩემს „თანმხვედრ აზრში“, ვიზიარებ პოზიციას, რომ №1750 კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უნდა მიეღო არსებითად განსახილველად, თუმცა, არა იმ საფუძვლით, რომ სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა არსებითად გადაწყვეტილი იყო საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 7 მარტის №3/4/1693, 1700 გადაწყვეტილებით და სასამართლოც იზიარებდა მასში გამოხატულ სამართლებრივ პოზიციებს, არამედ იმ მოსაზრებით, რომ მოსამართლის თანხმობის გარეშე სხვა სასამართლოში მივლინების საკითხის კონსტიტუციურობის შეფასება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებაში აქტუალური არ არის და შეფასების რელევანტურობა და საჭიროება მხოლოდ მე-6 თავის შესაბამის დებულებებთან მიმართებაში შეიძლება წარმოიშვას. ამიტომაც, მიმაჩნია, რომ განჩინების ამ ნაწილში სარჩელის მიღებაზე უარის მიზეზად სასამართლოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით სასარჩელო მოთხოვნის დაყენების დაუსაბუთებლობა უნდა დაესახელებინა და შესაბამისად, ეთქვა, რომ არსებობდა სარჩელის არსებითად განსახილველად მიუღებლობის „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

8. იმავდროულად ხაზგასმით აღვნიშნავ შემდეგს: საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 7 მარტის №3/4/1693, 1700 გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით გამოთქმულ თანმხვედრ აზრში მივუთითე, რომ არსებული კონსტიტუციური რეალობის გათვალისწინებით, სპეციალური რეგულაციების შემოღებამდე, მოსამართლის დამოუკიდებლობისა და მისი საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების (მათ შორის საჯარო სამსახურში დაკავებული თანამდებობის საფუძველზე საქმიანობის გაგრძელებისა და თანამდებობიდან უსაფუძვლო გათავისუფლებისაგან დაცვის) „უფლებები“ მხოლოდ დროებით და პირობითად შეიძლება ვიგულვოთ კონსტიტუციის 25-ე მუხლში, თანაც იმ დათქმით, რომ კონსტიტუციურობის შემოწმება უნდა განხორციელდეს არა 25-ე მუხლთან მიმართებაში დამოუკიდებლად, არამედ მხოლოდ კონსტიტუციის მე-6 თავის შესაბამის ნორმებთან ერთობლიობაში. ვინაიდან მოსამართლის დამოუკიდებლობისა და მისი საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების „უფლებები“ არ წარმოადგენს სუბიექტურ უფლებებს, ამიტომ, არსებული კონსტიტუციური ინტერიერის გათვალისწინებით, მათი მხოლოდ კონსტიტუციის მე-6 თავის დებულებებთან ერთობლიობაში შეფასება შეიძლება იყოს ერთადერთი, სწორი და გონივრული გამოსავალი. მაშინაც მიმაჩნდა და ახლაც მიმაჩნია, რომ შესატყვისი რეგულაციების ჩამოყალიბებამდე ეს იქნება შესაძლებლობა იმისა, რომ მოსამართლე, მოცემულ კონსტიტუციური წესრიგის პირობებში, არ დარჩეს ქმედითი მისაგებლის გარეშე, რათა მას შეეძლოს საკონსტიტუციო სასამართლოში იდავოს მისი უსაფუძვლოდ გათავისუფლების ანდა დამოუკიდებლობის შელახვის თაობაზე, თუკი მიაჩნია, რომ მისი უფლებების შელახვის მიზეზი იურიდიული ნორმებიდან და არაკონსტიტუციური რეგულაციებიდან წარმოდგება. ამავდროულად, ჩემი პრინციპული პოზიცია ისაა, რომ უშუალოდ მოსამართლის მივლინების საკითხი არსებული კონსტიტუციური მოწესრიგების ფარგლებშიც არ არის გადამოწმებადი კონსტიტუციის 25-ე მუხლის საფუძველზე, იმ არგუმენტაციებზე დაყრდნობით, რაც უკვე მივუთითე საკონსტიტუციო სასამართლოს 2025 წლის 7 მარტის №3/4/1693,1700 გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით გამოთქმულ თანმხვედრ აზრში.

9. აქვე აღვნიშნავ, რომ №1750 კონსტიტუციურ სარჩელთან მიმართებაში, კონსტიტუციის 25-ე მუხლი, როგორც მოსამართლის მხრიდან გასაჩივრების საშუალებაც კი აზრს კარგავს, რამდენადაც მოსარჩელე მხარეს წარმოადგენს არა მოსამართლე/მოსამართლეები, რომლებიც შეიძლება იყვნენ „უფლების“ დარღვევის მსხვერპლი ან პოტენციური მსხვერპლი, არამედ პარლამენტის წევრთა ჯგუფი, რომელიც საკითხს აყენებს აბსტრაქტული ნორმათკონტროლის ფარგლებში. ამგვარად, წინამდებარე საქმეზე, კონსტიტუციური სარჩელის ავტორთა სტატუსის გათვალისწინებით, კონსტიტუციის 25-ე მუხლი, როგორც ქმედითი მისაგებელი, სრულად კარგავს ამ ფუნქციის შესრულების შესაძლებლობას და შესაბამისად, უფასურდება მასთან მიმართებაში თანხმობის გარეშე მივლინების საკითხის კონსტიტუციურობის შემოწმების აზრი.

10. ყოველივე ზემოხსენებულ არგუმენტაციაზე დაყრდნობით, მიმაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს №1750 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიუღებლობა სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხებოდა „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა (2023 წლის 27 ივნისამდე მოქმედი რედაქცია) და „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტის (2024 წლის 12 ივნისამდე მოქმედი რედაქცია) კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით უნდა დაჰფუძნებოდა დასაბუთების იმ ლოგიკას, რაზეც ზემოთ, წინამდებარე თანმხვედრი აზრის ფარგლებში მივუთითე. შესაბამისად, არ მაქვს წინააღმდეგობა განჩინების სარეზოლუციო ნაწილთან და მივიჩნევ, რომ სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში, ისედაც არ უნდა მიღებულიყო არსებითად განსახილველად.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლე

ევა გოცირიძე