თქვენ არ ეცნობით სარჩელის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ სარჩელის დოკუმენტი

განმარტებები სადავო ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ" კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ;

ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოს 2015 წლის 21 ოქტომბრის დადგენილებაში (დადგენილების ასლი იხილეთ დანართის სახით) აღნიშნულია: ,,2013 წლის 10 ნოემბერს ქ. ქუთაისში, ირ. აბაშიძის გამზირზე დავით მალანიას მართვის ქვეშ მყოფი ავტომობილს სახელმწიფო ნომრით MAL 001 შეეჯახა შემხვედრი მიმართულებით მოძრავი ალექსანდრე მაჭარაშვილის მართვის ქვეშ მყოფი ავტომობილი სახელმწიფო ნომრით FZF 523. ადგილზე გამოცხადებულმა საპატრულო პოლიციამ შეადგინა ელექტრონული საჯარიმო ქვითარი, რომლითაც დავით მალანია ცნობილი იქნა ადმინისტრაციულ სამართალდამრღვევად საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის მე-10 ნაწილით, ხოლო ალექსანდრე მაჭარაშვილი - 116-ე მუხლის მესამე ნაწილით. საქართველოს შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის იმერეთის მთავარი სამმართველოს 2014 წლის 04 ივლისის #20/27-1273249 დადგენილებით არ დაკმაყოფილდა დავით მალანიას საჩივარი და ძალაში დარჩა დავით მალანიას მიმართ 2013 წლის 10 ნოემბერს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის მე-10 ნაწილით შედგენილი #ებ 855819 ელექტრონული საჯარიმო ქვითარი.

2014 წლის 15 ივლისს დავით მალანიამ საჩივრით მიმართა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს და ზემოთ დასახელებული საჯარიმო ქვითრის და 2014 წლის 04 ივლისის დადგენილების ბათილად ცნობა მოითხოვა. საჩივრის ავტორის განმარტებით, მომხდარი ავტოსაგზაო შემთხვევა არ იყო გამოწვეული მისი ბრალეულობით, რასაც ადასტურებდა ავტოტექნიკური ექსპერტიზის დასკვნა, რომლის თანახმად, მძღოლის ალექსანდრე მაჭარაშვილის მოქმედება არ შეესაბამებოდა საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ საქართველოს კანონის 29.1 მუხლის მოთხოვნებს, რომლის დაცვის შემთხვევაში, მას ტექნიკური თვალსაზრისით, შეეძლო მომხდარი საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევის თავიდან აცილება, მძღოლ დავით მალანიაზე, ტექნიკური თვალსაზრისით, არ იყო დამოკიდებული მომხდარი საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევის თავიდან აცილება და მის მოქმედებაში საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ საქართველოს კანონის მოთხოვნათა უგულვებელყოფა არ აღინიშნებოდა. ამასთან, თუ მძღოლი ალექსანდრე მაჭარაშვილი იმოძრავებდა დასაშვები 50კმ/სთ სიჩქარით, საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევას ადგილი არ ექნებოდა. საჩივრის ავტორის განმარტებით, აღნიშნული დასკვნის მიუხედავად, 2014 წლის 04 ივლისს უსაფუძვლოდ ეთქვა უარი საჩივრის დაკმაყოფილებაზე.

2014 წლის 27 აგვისტოს დავით მალანიამ კვლავ საჩივრით მიმართა ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს, რომლითაც საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტმა 2014 წლის 19 აგვისტოს #20/12- 1292 დადგენილების გაუქმება მოითხოვა. გასაჩივრებული დადგენილებით ძალაში დარჩა შსს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის იმერეთის მთავარი სამმართველოს 2014 წლის 04 ივლისის #20/27-1273249 დადგენილება და 2013 წლის 10 ნოემბერს ქ. ქუთაისში, ირ.აბაშიძის ქუჩაზე მომხდარი საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევის საქმეზე შეწყდა საქმისწარმოება.

ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 09 ივნისის დადგენილებით დავით მალანიას საჩივარი არ დაკმაყოფილდა ...

ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 09 ივნისის დადგენილებაზე საჩივარი წარადგინა დავით მალანიამ, რომლითაც გასაჩივრებული დადგენილების გაუქმება და საჩივრის სრულად დაკმაყოფილება მოითხოვა.

სააპელაციო სასამართლო გაეცნო წარმოდგენილ საჩივარს, საქმეში არსებულ მასალებს და მიიჩნევს, რომ დავით მალანიას საჩივარი უნდა დარჩეს განუხილვევლად, შემდეგ გარემოებათა გამო:

პალატას განსახილველ შემთხვევაში დადგენილად მიაჩნია, რომ 2013 წლის 10 ნოემბერს დავით მალანიას მიმართ შედგა ელექტრონული საჯარიმო ქვითარი, რომლის თანახმად, დავით მალანიას მიერ დარღვეული იქნა მოძრაობის დაწყების წესები, გზაჯვარედინის გავლის წესები, რასაც მოჰყვა შეჯახება. დავით მალანია ცნობილი იქნა სამართალდამრღვევად საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის მე-10 ნაწილით გათვალისწინებული სამართალდარღვევისათვის და დაჯარიმდა 250 ლარით.

საქმის მასალებით დადგენილია, რომ საქართველოს შს საპატრულო პოლიციის დეპარტამენტის იმერეთის მთავარი სამმართველოს 2014 წლის 04 ივლისის #20/27-1273249 დადგენილებით არ დაკმაყოფილდა დავით მალანიას საჩივარი და ძალაში დარჩა დავით მალანიას მიმართ 2013 წლის 10 ნოემბერს სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის მე-10 ნაწილით შედგენილი #ებ 855819 ელექტრონული საჯარიმო ქვითარი.

პალატა განმარტავს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 209-ე მუხლის თანახმად, ამ კოდექსის 125-ე მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩადენისათვის ადმინისტრაციული სახდელების დადების უფლება აქვთ შინაგან საქმეთა ორგანოებს...

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევის საქმეზე მიღებული დადგენილების გასაჩივრების უფლებას ადგენს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 271-ე მუხლი, რომლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე მიღებული დადგენილება, აგრეთვე ამ კოდექსის 234¹ მუხლით განსაზღვრული წესით ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმის ადგილზე განხილვისას მიღებული გადაწყვეტილება შეუძლია გაასაჩივროს პირმა, რომლის მიმართაც არის გამოტანილი დადგენილება, დაზარალებულმა ან ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ოქმის შემდგენმა. ხოლო ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს დადგენილება, გარდა ამ კოდექსის 272-ე მუხლით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, მხარეებმა შეიძლება ამავე კოდექსის 273-ე მუხლით დადგენილ ვადაში გაასაჩივრონ სააპელაციო სასამართლოს ადმინისტრაციულ საქმეთა პალატაში.

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ა“ ქვეპუნქტი კი განსაზღვრავს, რომ ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე შეიძლება გასაჩივრდეს ორგანოს (თანამდებობის პირის) დადგენილება, აგრეთვე ამ კოდექსის 234¹ მუხლით განსაზღვრული წესით ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე ადგილზე განხილვისას მიღებული გადაწყვეტილება ჯარიმის სახით ადმინისტრაციული სახდელის დადების შესახებ - ზემდგომ ორგანოში (ზემდგომ თანამდებობის პირთან) ან რაიონის (ქალაქის) სასამართლოში, რომლის გადაწყვეტილება საბოლოოა.

აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით განმარტება გააკეთა საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ 2015 წლის 22 იანვრის #ბს-454-448 (კს-14) განჩინებაში, რომელშიც საკასაციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ მოქმედი კანონმდებლობით განსაზღვრული რეგულაციები შესაბამისობაშია საერთაშორისო სამართლის საყოველთაოდ აღიარებულ პრინციპებთან და ნორმებთან. ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლი არ ავალდებულებს მონაწილე ქვეყნებს, შექმნან სააპელაციო სასამართლოთა სისტემა. ზემდგომ სასამართლოში გასაჩივრების უფლება არ არის გათვალისწინებული და არ გამომდინარეობს მე-6 მუხლიდან. კონვენციის მე-7 ოქმის მე-2 მუხლის (რომელიც გასაჩივრების უფლებას განსაზღვრავს) მე-2 პუნქტი მსუბუქ სამართალდარღვევათა მიმართ გასაჩივრების უფლების რეგულირების საკითხს სახელმწიფოთა დისკრეციას განაკუთვნებს.

ამდენად პალატა მიიჩნევს, რომ ქუთაისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 09 ივნისის დადგენილება არ ექვემდებარება სააპელაციო წესით გასაჩივრებას, შესაბამისად, დავით მალანიას საჩივარი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 271-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ა“ ქვეპუნქტზე მითითებით, ცნობილი უნდა იქნეს დაუშვებლად და დარჩეს განუხილვევლად.

ამგვარად, სადავო ნორმებმა მომჩივანს წაართვეს მისი საქმის სააპელაციო გასაჩივრების შესაძლებლობა, უფლება, რაც დაცულია კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით. შესაბამისად, დავით მალანია უფლებამოსილი სუბიექტია იდავოს გასაჩივრებული ნორმების კონსტიტუციურობაზე.

გ)სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ.

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) გასაჩივრებულია კანონი, რომელის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობაც შესაძლებელია ზემდგომი ნორმატიული აქტის გასაჩივრებისგან დამოუკიდებლად;

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1) სადავო ნორმების არსი

საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის (შემდგომში სასკ-ი) 271-ე მუხლის პირველი ნაწილი ართმევს პირს, რომელიც დადგენილებით ცნობილია ადმინისტრაციული სამართალდამრღვევად, უფლებას გაასაჩივროს გადაწყვეტილება სასკ-ის 272-ე მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში. სასკ-ის 271-ე მუხლის პირველი ნაწილი მთლიანობაში არის აღმჭურველი ნორმა. თუმცა ამ ნორმას აქვს შემზღუდველი კომპონენტიც, ის, რაც ამ სარჩელით ქცეულია დავის საგნად, კერძოდ გასაჩივრების აკრძალვა სასკ-ის 272-ე მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. სასკ-ის 271-ე მუხლის პირველი ნაწილი კრძალავს სამართალდამრღვევის მიერ სამართალდამრღვევად ცნობის დადგენილების გასაჩივრების შესაძლებლობას სასკ-ის 272-ე მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში. რა შემთხვევებს ითვალისწინებს სასკ-ის 272-ე მუხლი?

სასკ-ის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ა“ ქვეპუნქტი ითვალისწინებს ნებისმიერი ორგანოს მიერ ადმინისტრაციული სახდელის დაკისრების, მათ შორის ადამიანის ადგილზე დაჯარიმების გასაჩივრებას ზემდგომ ორგანოში ან რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში. რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება პირისათვის ადმინისტრაციული სახდელის ან ადგილზე დაჯარიმების შესახებ საბოლოოა. აქედან გამომდინარე, პირისათვის ადმინისტრაციული სახდელის დაკისრების თაობაზე პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების კანონიერების სააპელაციო სასამართლოში შემოწმება შეუძლებელია.

აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ 272-ე მუხლის პირველი მუხლის ,,ა“ ქვეპუნქტი არ ეხება ყველა სახდელს. კერძოდ, ადმინისტრაციული პატიმრობის გასაჩივრების საკითხი მოწესრიგებულია XXII¹ თავით. სასკ-ის 281¹ მუხლის თანახმად, რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს გადაწყვეტილება სამართალდამრღვევისათვის ადმინისტრაციული პატიმრობის შესახებ შესაძლოა გაასაჩივროს სამართალდამრღვევმა ან მისმა ადვოკატმა 48 საათის განმავლობაში სააპელაციო სასამართლოში.

სასკ-ის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ა“ ქვეპუნქტი ასევე არ ეხება ადმინისტრაციული სახდელის ზომად გაფრთხილების გამოყენების ღონისძიებას. გაფრთხილება რაიონულ სასამართლოშიც კი არ საჩივრდება. შინაგან საქმეთა ორგანოების მიერ პირისათვის დაკისრებული გაფრთხილება, სასკ-ის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, ხოლო სამხედრო საავტომობილო ინსპექციის მიერ დაკისრებული გაფრთხილება, სასკ-ის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,ე“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, საჩივრდება მხოლოდ ზემდგომ ორგანოში და არა რაიონულ სასამართლოში. უნდა ვივარაუდოთ, რომ გაფრთხილება არ არის მძიმე სამართლებრივი შედეგების მატარებელი სახდელი, იმავდროულად, კანონმდებელი მოერიდა გაფრთხილების თაობაზე სარჩელებით სასამართლოების გადატვირთვას.

ამგვარად, სადავო ნორმა შესაძლებლობას ართმევს, სამართალდამრღვევად ცნობილ პირს, სააპელაციო წესით გაასაჩივროს პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლითაც მოხდა ასეთი პირის მიმართ ადმინისტრაციული პატიმრობის გარდა სხვა სახის ადმინისტრაციული სახდელის გამოყენება, გაფრთხილების გამოკლებით, რაც პირველი ინსტანციის სასამართლოშიც კი არ საჩივრდება. ამგვარად, სააპელაციო სასამართლო ვერ იმსჯელებს პირის მიმართ ისეთი სახდელის დაკისრების თაობაზე, როგორიცაა: ჯარიმა, სამართალდარღვევის საგნის, იარაღის ან ობიექტის სასყიდლით თუ უსასყიდლოდ ჩამორთმევა, ტრანსპორტის მართვის უფლების ჩამორთმევა, იარაღის ტარების უფლების ჩამორთმევა, გამასწორებელი სამუშაოები;

ადმინისტრაციული პატიმრობა შეიძლება დაკავშირებული იყოს კონსტიტუციის მე-18 მუხლით გარანტირებული ფიზიკური თავისუფლების უფლების დაცვასთან, ამ უფლების მნიშვნელობიდან გამომდინარე, შეცდომის თავიდან ასაცილებლად, ადამიანს ენიჭება სააპელაციო გასაჩივრების შესაძლებლობა. ჯარიმა და კონფისკაცია ქმნის რისკებს საკუთრების უფლებაში გაუმართლებელი ჩარევისათვის, ტრანსპორტის ან იარაღის ტარების უფლების ჩამორთმევა საკუთრების უფლებასთან ერთად საფრთხეს უქმნის კონსტიტუციის მე-16 მუხლით გარანტირებულ პიროვნული განვითარების უფლებას. გამასწორებელი სამუშაოების არაკანონიერი და დაუსაბუთებელი დაკისრება საფრთხეს შეუქმნის შრომის თავისუფლების უფლებასაც (კონსტიტუციის 30-ე მუხლი). საკუთრების, პიროვნული განვითარების უფლებაში და შრომის თავისუფლებაში გაუმართლებლად ჩარევის თავიდან ასაცილებლად, უნდა არსებობდეს ზემდგომ სასამართლო ინსტანციებში გასაჩივრების შესაძლებლობა.

ჯარიმის დადგენილ ვადაში გადაუხდელობის შემთხვევაში გათვალისწინებულია ჯარიმასთან ერთად დამატებითი თანხის - საურავის გადახდაც. სასკ-ის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,დ“ ქვეპუნქტის თანახმად, საურავის დარიცხვის შესახებ შინაგან საქმეთა ორგანოების დადგენილება ჯერ საჩივრდება ზემდგომ ორგანოში, შემდგომ კი რაიონულ სასამართლოში. ისევე როგორც ეს, პატიმრობის გარდა, სხვა ადმინისტრაციული სახდელების შემთხვევაში ხდება, რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილება საბოლოოა და სააპელაციო სასამართლოში არ საჩივრდება საურავის დარიცხვის კანონიერება. როგორც ეს ჯარიმის შემთხვევაში ხდება, საურავის დაკისრებისას საკუთრების უფლებაში შეცდომით ჩარევის რისკი განსაკუთრებით მაღალია, როდესაც პირის მიმართ საურავის დაკისრების თაობაზე საბოლოო სიტყვას მხოლოდ ერთი -პირველი ინსტანციის სასამართლო ამბობს.

სასკ-ის 272-ე მუხლის პირველი ნაწილის ,,გ“ ქვეპუნქტი გამორიცხავს ადმინისტრაციული პატიმრობის გარდა ერთი სახდელის მეორე სახდელით შეცვლის გადაწყვეტილების სააპელაციო წესით გასაჩივრებას. თუკი ჯარიმის შეცვლა ხდება გამასწორებელი სამუშაოთი, კონფისკაციით, იარაღის ან მართვის უფლების ჩამორთმევით, ეს გადაწყვეტილება საჩივრდება ჯერ გადაწყვეტილების მიმღები შინაგან საქმეთა ორგანოს ზემდგომ ორგანოში, შემდეგ რაიონულ სასამართლოში. სააპელაციო სასამართლოში ასეთი გადაწყვეტილების გასაჩივრება დაუშვებელია.

რაიონული სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლება დაცულია კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით. შემდგომ თავებში ვისაუბრებთ დაცულ სფეროზე და იმის თაობაზე, თუ რამდენად გამართლებულია აღნიშნულ უფლებაში ჩარევა.

2) კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული სფერო

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2014 წლის 29 დეკემბერს უზენაესი სასამართლოს წარდგინებასთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებაში №3/3/601 საქმეზე (მეორე თავის მე-7 პარაგრაფში) განაცხადა: ,,სამართლიანი სასამართლოს უფლების მნიშვნელოვანი უფლებრივი კომპონენტია სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების შესაძლებლობა. სასამართლოსადმი მიმართვა არ იქნება სრულყოფილი უფლებადაცვითი საშუალება, თუ პირი არ იქნება აღჭურვილი სასამართლოს გადაწყვეტილების გადასინჯვის შესაძლებლობით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი მოიცავს არა მარტო პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ საქმის განხილვას, არამედ ზემდგომ ინსტანციებში საჩივრის შეტანის უფლებასაც (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2005 წლის 17 მარტის №2/3/286 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქე ოლეგ სვინტრაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). კონსტიტუციის 42-ე მუხლი პირს აღჭურავს გარანტიით, რომ გაასაჩივროს პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება და ამ გზით იცავს მას დაუსაბუთებელი და უკანონო სასამართლო გადაწყვეტილებების შედეგად უფლების დარღვევისაგან.“

ამავე გადაწყვეტილების მე-2 თავის მე-8 პარაგრაფში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, სასამართლოს გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლება ასრულებს პრევენციულ ფუნქციას და, ერთი მხრივ, წარმოადგენს უფლების დაცვის ეფექტურ მექანიზმს და უზრუნველყოფს შესაძლო შეცდომების თავიდან აცილებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ქმნის დაშვებული შეცდომების გამოსწორების შესაძლებლობას. ამასთანავე, გასაჩივრების უფლების სრულყოფილი რეალიზაცია ხელს უწყობს ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოყალიბებას და მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სამართლებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფაში.“

ამავე გადაწყვეტილების მე-2 თავის მე-10 პარაგრაფში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: საკონსტიტუციო სასამართლო განსაკუთრებულ მოთხოვნებს ადგენს პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრებისა და სახელმწიფო იძულების ღონისძიებებების გატარების პროცესში სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზაციისათვის. „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული უფლების სასამართლო წესით დაცვა უზრუნველყოფილი უნდა იყოს ნებისმიერი პირისათვის, რომლის მიმართაც ადგილი აქვს სახელმწიფო იძულების ელემენტების მატარებელი ზომების გატარებას, სამართალწარმოებაში ამ პირის სამართლებრივი სტატუსის მიუხედავად. პირს, რომელსაც სახელმწიფო აკისრებს პასუხისმგებლობას სამართალდარღვევისათვის, უნდა ჰქონდეს გასაჩივრების უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა.“

სადავო ნორმით ადამიანს ეკისრება პასუხისმგებლობის სხვადასხვა ზომები, დაწყებული ჯარიმიდან დამთავრებული განსაზღვრული უფლების (მართვის, იარაღის ტარების) უფლების ჩამორთმევამდე. ეს ღონისძიებები ატარებენ სადამსჯელო და პრევენციულ ფუნქციას და მიზნად არ ისახავენ დაზარალებულისათვის მიყენებული ზიანის ანაზღაურებას. ამასთან დაკავშირებით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-13 პარაგრაფში განაცხადა: ,,კანონმდებლის მიერ ჯარიმის დაწესებას, სხვა ფულადი „სანქციისაგან“ განსხვავებით, არ აქვს მიზნად ე.წ დაზარალებული მხარის კომპენსირება. მისი გამოყენება უკავშირდება პირისთვის გარკვეულ ქონებრივ (ფულად) დანაკარგებს, რაც პირის მიერ ჩადენილ ქმედებაზე სახელმწიფოს მხრიდან საკმარის და ადეკვატურ პასუხად მიიჩნევა. ჯარიმის მიზანია სამართალდარღვევის მყისიერი აღკვეთა, მისი პრევენცია და ინდივიდის დასჯა კონკრეტული ქმედებისთვის.“ სადავო ნორმით, ერთ-ერთი სახდელის ზომა, რომლის გასაჩივრებაც სააპელაციო სასამართლოში იკრძალება, არის ჯარიმა. ეს უკანასკნელი, ისევე როგორც სხვა სამართალდარღვევები არ ემსახურება დაზარალებულის კომპენსირებას, არამედ ადმინისტრაციული სახდელი სამართალდამრღვევზე ზემოქმედებისკენ არის მიმართული. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 23-ე მუხლით განსაზღვრულია სახდელის მიზნები: ,,ადმინისტრაციული სახდელი წარმოადგენს პასუხისმგებლობის ზომას და გამოიყენება ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის ჩამდენის აღსაზრდელად კანონების დაცვის, საერთო ცხოვრების წესების პატივისცემის სულისკვეთებით, აგრეთვე როგორც თვით სამართალდამრღვევის, ისე სხვა პირთა მიერ ახალი სამართალდარღვევების ჩადენის აცილების მიზნით.“ ამგვარად, სახდელის მიზანს, წარმოადგენს სამართალდამრღვევის რესოციალიზაცია და ახალი სამართალდარღვევის ჩადენის პრევენცია და არა სამართალდარღვევის შედეგად დაზარალებული პირის ჩაყენება იმ მდგომარეობაში, რაშიც ის იმყოფებოდა დარღვევის ჩადენამდე. ეს გარემოება სამართლის აღნიშნულ დარგს ანიჭებს სისხლისსამართლებრივ ბუნებას, რისთვისაც ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით სამართლიანი სასამართლოს უფლება არის გარანტირებული.

მიუხედავად იმისა, ადმინისტრაციული სამართალდარღვევისათვის გამოიყენება ჯარიმა ან პასუხისმგებლობის სხვა ზომა, გასაჩივრების უფლების შეზღუდვას საკონსტიტუციო სასამართლო მკაცრად აფასებს. ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ საქმეში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა:

,,ამა თუ იმ სამართალდარღვევისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრების პროცედურებსა და მისი გასაჩივრების უფლებას, შეფასების სტანდარტები მკაცრია. პირს, რომელსაც სახელმწიფო სამართალდარღვევისთვის პასუხისმგებლობას აკისრებს, უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, სრულად ისარგებლოს საქმის სამართლიანი განხილვის პროცედურული გარანტიებითა და გასაჩივრების უფლებით. ამასთანავე, სხვადასხვა სიმძიმის პასუხისმგებლობის დაკისრების მიმართ, შესაძლებელია არსებობდეს განსხვავებული პროცედურული გარანტიები. თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, პირის უფლებრივი მდგომარეობა უნდა აკმაყოფილებდეს სამართლიანი სასამართლოს უფლების მინიმალურ სტანდარტებს.“

გაფრთხილების ღონისძიება არ ითვალისწინებს სასამართლოში გასაჩივრების შესაძლებლობას. ამ ღონისძიების გამოყენება ხდება ნაკლებად მძიმე ადმინისტრაციული სამართალდარღვევებისათვის და შესაბამისად, ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის ზომაც ყველაზე მსუბუქია. ერთადერთი უარყოფითი შედეგი, რასაც გაფრთხილება შეიძლება იწვევდეს, არის ადამიანის სტიგმატიზაცია, რაც ,,პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის თანახმად, არ არის ხელმისაწვდომი ფართო საზოგადოებისათვის თავად მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის გარეშე. ამის გამო გაფრთხილების უარყოფითი შედეგები ადამიანის ღირსების უფლებასთან მიმართებაში შედარებით მცირდება. თუკი იარსებებს მონაცემთა სუბიექტის დაცვის გარანტიები და გაფრთხილების შესახებ ინფორმაცია არ იქნება ხელმისაწვდომი ფართო საზოგადოებისათვის, ადამიანის სტიგმატიზაციის საფრთხეც მცირდება.

ამგვარად, სადავო ნორმით დადგენილი სააპელაციო გასაჩივრების უფლების აკრძალვის თანაზომიერება უნდა შეფასდეს მკაცრად.

3) თანაზომიერების მოთხოვნები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-18 პარაგრაფში განაცხადა: „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.” ამავე გადაწყვეტილების მე-2 მე-19 პარაგრაფში აღნიშნულია: ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო თანაზომიერების პრინციპზე დაყრდნობით აფასებს, დაცულია თუ არა ბალანსი კერძო და საჯარო ინტერესებს შორის.“ 

თანაზომიერების პრინციპის შეფასებამდე უნდა გაირკვეს რა ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა. სადავო ნორმით დადგენილ ლეგიტიმურ მიზანს შესაძლოა წარმოადგენდეს თბილისისა და ქუთაისის სააპელაციო სასამართლოების გადატვირთვის თავიდან აცილება და სწრაფი მართლმსაჯულების უზრუნველყოფა. ამასთან დაკავშირებით უნდა აღინიშნოს, რომ ადმინისტრაციული პატიმრობის გარდა სხვა სახდელების თაობაზე დადგენილების სააპელაციო სასამართლოში გასაჩივრების აკრძალვა მეტ დროს უთავისუფლებს სააპელაციო სასამართლოების (რომელიც საქართველოში სულ ორია) ადმინისტრაციულ პალატებს სხვა საქმეების სწრაფად და ეფექტურად განსახილველად.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის 31-ე პარაგრაფში განაცხადა: ,,საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ უფლების შეზღუდვა უნდა წარმოადგენდეს მიზნის მიღწევის არა მხოლოდ გამოსადეგ, არამედ ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ, თანაზომიერ საშუალებასაც.“ ამავე გადაწყვეტილების 32-ე პარაგრაფში საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა: ,,სასამართლომ უნდა შეაფასოს, რამდენად სწორად არის შერჩეული პირის უფლების შემზღუდველი ღონისძიება და ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა ხომ არ იქნებოდა შესაძლებელი ალტერნატიული, ნაკლებად მზღუდველი ღონისძიების გამოყენებით.“

ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას შესაძლოა წარმოადგენდეს სააპელაციო გასაჩივრების უფლების დაშვება დაკისრებული ჯარიმის, ან კონფისკაციით ჩამორთმეული ქონების ღირებულებიდან გამომდინარე. ყოველთვიურად ხელფასიდან დაქვითული თანხის ოდენობის გათვალისწინებით უნდა ხდებოდეს გამასწორებელი სამუშაოს სააპელაციო წესით გასაჩივრებაც. როდესაც დაკისრებული სახდელის ღირებულება უმნიშვნელოა, შეადგენს ხუთ, 10 ან თუნდაც 50 ლარს და ადამიანს ჰქონდა თავის დაცვის შესაძლებლობა როგორც შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოში, ისე რაიონულ სასამართლოში (მათ შორის ზეპირი მოსმენის გზით), სააპელაციო სასამართლოს გადატვირთულობის ინტერესი მოითხოვს იმას, რომ ამგვარი საქმეების გასაჩივრება აღარ ხდებოდეს სააპელაციო სასამართლოში. ადმინისტრაციული ორგანოები ფართოდ იყენებენ პირის დაჯარიმების უფლებამოსილებას. ყოველი ასეთი შემთხვევის სასამართლოში გასაჩივრება გამოიწვევდა სააპელაციო სასამართლოების პარალიზებას. ამიტომ მნიშვნელოვანია სავალდებულო სააპელაციო განხილვა დაკავშირებული იყოს დაკისრებული ჯარიმის ოდენობასთან.

დავის საგნის ღირებულების გათვალისწინებით სააპელაციო სასამართლოზე წვდომის შეზღუდვა არ არის უცხო საქართველოს სამართლებრივი სივრცისათვის. მაგალითად, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 365-ე მუხლის თანახმად, სააპელაციო გასაჩივრება ქონებრივ-სამართლებრივ დავებში დასაშვებია იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგნის ღირებულება აღემატება 1000 ლარს. ვინაიდან კერძო-სამართლებრივი ურთიერთობა არსებობს კერძო პირებს შორის, ხოლო სადავო ნორმით ურთიერთობის მონაწილეა სახელმწიფო, თავისი საჯარო სამართლებრივი უფლებამოსილების განხორციელებისას, რაც ქმნის საკუთრების უფლების გაუმართლებელი ხელყოფის საფრთხეს, შესაძლოა გამართლებული იყოს სააპელაციო გასაჩივრება დასაშვები იყოს მაშინაც, როცა ჯარიმის და კონფისკაციას დაქვემდებარებული ქონების ღირებულება არის 1000 ლარზე ნაკლები.

იმის გათვალისწინებით, რომ სატრანსპორტო საშუალების და იარაღის ღირებულება თითქმის ყოველთვის არ არის იაფი, ამასთან სატრანსპორტო საშუალების გამოყენება დაკავშირებულია ოჯახისათვის განსაზღვრული შემოსავლის მიღებასთან, რის გამოც შესაძლოა გაცილებით მნიშვნელოვანი და ფასეული გახდეს თვით მოძველებული ავტოტრანსპორტიც კი, სპეციალური უფლების ჩამორთმევასთან დაკავშირებული დავები ყოველთვის უნდა საჩივრდებოდეს სააპელაციო სასამართლოში. ფულადი სანქციების ტვირთი ნაკლებად მძიმედ სატარებელია, ვიდრე სპეციალური უფლების ჩამორთმევის შედეგი. ჯარიმით გამოწვეული ფინანსური დანაკარგი შესაძლოა კომპენსირებული იქნეს დროის მოკლე პერიოდში მიღებული შემოსავლით, ისე, რომ პირს აღარც კი ახსოვდეს მის მიერ გადახდილი ჯარიმის შესახებ, ეს მაშინ, როდესაც სულ მცირე 15 და ყველაზე მეტი სამი წლის განმავლობაში სამართალდამრღვევს თავს ახსენებს ის ფაქტი, რომ არა აქვს ტრანსპორტის მართვის უფლება. ამასთან ჯარიმასთან შედარებით, სპეციალური უფლების ჩამორთმევა არ არის ინტენსიურად გამოყენებადი ადმინისტრაციული სახდელები და ასეთი ტიპის დავები მნიშვნელოვნად არ გადატვირთავს სააპელაციო სასამართლოს.

როგორც შესაბამის ადმინისტრაციულ ორგანოში, ასევე პირველი ინსტანციის სასამართლოში სამართალდამრღვევი უზრუნველყოფილია ზეპირი მოსმენის შესაძლებლობით. ამის გამო, აღარ არის აუცილებელი სააპელაციო გასაჩივრების შემთხვევაშიც არსებობდეს ზეპირი მოსმენის შესაძლებლობა. ამის შესაძლებლობას ითვალისწინებს მოქმედი კანონმდებლობა. კერძოდ, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 276-ე მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად: ,,სააპელაციო სასამართლო საქმეს განიხილავს ზეპირი მოსმენის გარეშე, გარდა ადმინისტრაციული პატიმრობის შესახებ საქმეებისა, რომლებიც განიხილება ამ კოდექსის XXII1 თავით დადგენილი წესით. სასამართლოს შეუძლია დაადგინოს საქმის ზეპირი განხილვაც, თუ ეს საჭიროა და ხელს შეუწყობს საქმის გარემოებების გამორკვევას. მხარეთა გამოუცხადებლობა არ გამოიწვევს საქმის განხილვის გადადებას.“ ზეპირის მოსმენის არარსებობა მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს სწრაფ მართლმსაჯულებას სააპელაციო ინსტანციაში და ამცირებს გადატვირთულობის უარყოფით შედეგებს.  

დავის საგნის ღირებულების მიუხედავად, სავალდებულო სააპელაციო განხილვა უნდა არსებობდეს ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის უზრუნველსაყოფად. როდესაც ერთსა და იმავე სამართალდარღვევის საქმეზე ერთმანეთის საწინააღმდეგო მიდგომა გააჩნია ბათუმის საქალაქო და ზუგდიდის რაიონულ სასამართლოს, სამართლებრივ მართლწესრიგში ერთიანობის და სამართლებრივი განსაზღვრულობის უზრუნველსაყოფად, სულ მცირე დასავლეთ საქართველოს მასშტაბით მაინც უნდა არსებობდეს სავალდებულო სააპელაციო გასაჩივრების შესაძლებლობა. ამგვარი საქმეები სავარაუდოდ ნაკლებად იქნება. იმ შემთხვევაშიც კი თუ ასეთი საქმეები მაინც განსაზღვრულ ტვირთს დააკისრებს სააპელაციო სასამართლოს, სამართლებრივი განსაზღვრულობის ინტერესი უპირატესია სასამართლოსათვის დაკისრებულ ადმინისტრაციულ ტვირთთან შედარებით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებული გადაწყვეტილების მეორე თავის 46-ე პარაგრაფში განაცხადა: ,,მართალია, ალტერნატიული და დამატებითი პროცედურების შემუშავება შესაძლებელია დაკავშირებული იყოს გარკვეულ ხარჯებთან, სასამართლოს ადმინისტრაციული რესურსის გადატვირთვასთან, მაგრამ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი სტანდარტების შესაბამისად, „ზოგადი ადმინისტრაციული ხასიათის სირთულეები, რასაც შესაძლებელია ადგილი ჰქონდეს გასაჩივრების შემთხვევაში, არ შეიძლება გახდეს სასამართლოსადმი მიმართვის უფლების შეზღუდვის საფუძველი.“  

ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 279-ე მუხლის პირველი ნაწილი ითვალისწინებს პროკურორის პროტესტის საფუძველზე რაიონული სასამართლოს ან სააპელაციო სასამართლოს მიერ საკუთარი გადაწყვეტილების გაუქმების შესაძლებლობას. სასკ-ის 274-ე მუხლი პროკურორს ანიჭებს სასამართლოს მიერ მიღებულ დადგენილებასთან დაკავშირებით პროტესტის შეტანის უფლებამოსილებას. სასკ-ის 275-ე მუხლის მე-2 ნაწილი ითვალისწინებს სასამართლოს მიერ მიღებული დადგენილების შეჩერების შესაძლებლობას პროტესტის თაობაზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე. ამგვარად, პროკურორის საჩივრის განხილვა სავალდებულოა. ამის მიუხედავად, პროკურორის დისკრეციაზეა დამოკიდებული წარადგენს თუ არა პროტესტს. პროტესტის მექანიზმი, რაც საჯარო მიზნების მიღწევას ემსახურება, ვერ ჩაანაცვლებს ადამიანის მიერ თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად სააპელაციო სასამართლოსათვის მიმართვის შესაძლებლობას. ამავე დროს, აღნიშნული ნორმები არ ავალდებულებს პროკურორს, პროტესტი წარადგინოს სააპელაციო სასამართლოში, როდესაც ეს აუცილებელია ერთგვაროვანი პრაქტიკის ჩამოსაყალიბებლად.

სასკის 279-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, სასამართლოს დადგენილება იცვლება სააპელაციო სასამართლოს მიერ მიუხედავად იმისა, არსებობს თუ არა პროკურორის პროტესტი. ეს ნორმა ანიჭებს სააპელაციო სასამართლოს შესაძლებლობას, ნებაყოფლობით გადასინჯოს ადმინისტრაციული სამართალდარღვევის საქმეზე მიღებული სასამართლო აქტები. სააპელაციო სასამართლო არ არის არც ერთი პირობით, მათ შორის არც ერთგვაროვანი სასამართლო პრაქტიკის დამკვიდრების უზრუნველყოფის პირობით, ვალდებული, თავისი ინიციატივით გადასინჯოს საკუთარი ან პირველი ინსტანციის მიერ მიღებული დადგენილება. ვერც ეს დისკრეციული მექანიზმი ჩაითვლება საჩივრის საფუძველზე სააპელაციო გადასინჯვის შემცვლელ ალტერნატივად.

4) დასკვნა

ამგვარად, იმის გამო, რომ სწრაფი და ეფექტური მართლმსაჯულების ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად არსებობს ნაკლებად მზღუდავი საშუალებები როგორიცაა ჯარიმის, გამასწორებელი სამუშაოს, კონფისკაციის სააპელაციო გასაჩივრება მხოლოდ მაშინ, როცა დავის საგნის ღირებულება აღემატება განსაზღვრულ თანხას, დავის საგნის ღირებულების მიუხედავად, სავალდებულო სააპელაციო გასაჩივრების არსებობა მაშინ, როცა ეს აუცილებელია ქვედა ინსტანციის სასამართლოში ერთგვაროვანი პრაქტიკის დასამკვიდრებლად, სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს და ძალადაკარგულად უნდა გამოცხადდეს.