საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე, გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.
| დოკუმენტის ტიპი | საოქმო ჩანაწერი |
| ნომერი | N1/5/625,640 |
| კოლეგია/პლენუმი | I კოლეგია - კონსტანტინე ვარძელაშვილი, ქეთევან ერემაძე, მაია კოპალეიშვილი, მერაბ ტურავა, |
| თარიღი | 26 ივნისი 2015 |
კოლეგიის შემადგენლობა:
კონსტანტინე ვარძელაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;
ქეთევან ერემაძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;
მაია კოპალეიშვილი - წევრი;
მერაბ ტურავა - წევრი.
სხდომის მდივანი: ლილი სხირტლაძე.
საქმის დასახელება: საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე, გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.
დავის საგანი: 1) N625 კონსტიტუციურ სარჩელზე „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; 2) N640 კონსტიტუციურ სარჩელზე ა) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1433 მუხლის მე-4 ნაწილისა და „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; ბ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის 31-ე ნაწილის, 1433 მუხლის მე-4 ნაწილის, 3323 მუხლის, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 351 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან და მე-16 მუხლთან მიმართებით; გ) „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან, მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან და 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით.
საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელე - საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლები: მიხეილ შარაშიძე და სოფიო ასათიანი; მოსარჩელე, ამასთან მოსარჩელეების ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს“, ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრის“ და საქართველოს მოქალაქეების – ზვიად ქორიძისა და ლაშა ტუღუშის წარმომადგენელი გიორგი ბურჯანაძე; მოსარჩელე, ამასთან მოსარჩელეების ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველოს“, ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრის“ და საქართველოს მოქალაქეების – ზვიად ქორიძისა და ლაშა ტუღუშის წარმომადგენელი გიორგი ჩიტიძე; მოსარჩელე, ამასთან მოსარჩელეების ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველოს“, ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრის“ და საქართველოს მოქალაქეების – ზვიად ქორიძისა და ლაშა ტუღუშის წარმომადგენელი ლიკა საჯაია; მოსარჩელე, ამასთან მოსარჩელეების ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციისა“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრის“ წარმომადგენელი გიორგი გოცირიძე; მოსარჩელე, ამასთან მოსარჩელეების ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოების“, ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრის“ და საქართველოს მოქალაქეების – ზვიად ქორიძისა და ლაშა ტუღუშის წარმომადგენელი თათია ქინქლაძე; მოპასუხე მხარის საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლები - თამარ მესხია, ზურაბ მაჭარაძე და ზვიად ბრეგაძე; მოწმეები - საქართველოს მთავარი პროკურატურის შინაგან საქმეთა სამინისტროს საზოგადოებრივი უსაფრთხოების სამსახურებში, სახელმწიფო დაცვის სპეციალურ სამსახურში და დაზვერვის სამსახურში გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელობისა და ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობაზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის შინაგან საქმეთა სამინისტროს კონტრდაზვერვის დეპარტამენტში, კონტრტერორისტულ ცენტრში, სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება საქართველოს სასაზღვრო პოლიციაში, სახელმწიფო დაცვის სპეციალურ სამსახურში და დაზვერვის სამსახურში გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელობისა და ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობაზე ზედამხედველობის სამმართველოს უფროსი პროკურორი ზვიად ფხაკაძე; საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტის უფროსი ინსპექტორი დავით გაბეხაძე, საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის სამართლებრივი დეპარტამენტის უფროსი კახი ყურაშვილი.
I
აღწერილობითი ნაწილი
1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 3 თებერვალს კონსტიტუციური სარჩელით (N625) მიმართა საქართველოს სახალხო დამცველმა. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად გადაეცა 2015 წლის 4 თებერვალს.
2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 15 აპრილს კონსტიტუციური სარჩელით მიმართეს საქართველოს მოქალაქეებმა - გიორგი ბურჯანაძემ, ლიკა საჯაიამ, გიორგი გოცირიძემ, თათია ქინქლაძემ, გიორგი ჩიტიძემ, ზვიად ქორიძემ და ლაშა ტუღუშმა; აგრეთვე იურიდიულმა პირებმა - ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველომ“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველომ“, ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოებამ“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრმა“. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად გადაეცა 2015 წლის 16 აპრილს.
3. N625 და N640 კონსტიტუციური სარჩელების არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა ზეპირი მოსმენით გაიმართა 2015 წლის 28 და 29 მაისს.
4. N625 კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია: საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტი, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ე" ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის "ბ" ქვეპუნქტი, "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი, "საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ" საქართველოს ორგანული კანონის 21–ე მუხლის "ი" ქვეპუნქტი.
5. N640 კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძველია: საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის „ვ" ქვეპუნქტი, "საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის "ე" ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის "ა" ქვეპუნქტი და "საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი.
6. N625 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე სადავოდ ხდის „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველ პუნქტს საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
7. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, ჰქონდეს კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, სასადგურე აპარატურიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკური შესაძლებლობა და ამ მიზნით კომუნიკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან, საჭიროების შემთხვევაში, უსასყიდლოდ განათავსოს მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა, სხვა სათანადო აპარატურა და პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებები. ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების შემდგომ ღონისძიებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს უშუალოდ, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე. ამავე პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, განახორციელოს კავშირგაბმულობის არხში არსებული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირება და მათი 2 წლის ვადით შენახვა. ამ შემთხვევაში ინფორმაციის კავშირგაბმულობის არხიდან/კომპიუტერული სისტემიდან მოხსნის და ფიქსაციის შემდგომ ფარულ საგამოძიებო მოქმედებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს აღნიშნულ კოპირებულ მონაცემთა ბანკებიდან სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე.
8. საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ყოველი ადამიანის პირადი ცხოვრება, პირადი საქმიანობის ადგილი, პირადი ჩანაწერი, მიმოწერა, საუბარი სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებით, აგრეთვე ტექნიკური საშუალებებით მიღებული შეტყობინებანი ხელშეუხებელია. აღნიშნული უფლებების შეზღუდვა დაიშვება სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან მის გარეშეც კანონით გათვალისწინებული გადაუდებელი აუცილებლობისას.
9. N625 კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ სადავო ნორმა ითვალისწინებს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში განსაზღვრული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების, კერძოდ, სატელეფონო საუბრის ფარული მიყურადება/ჩაწერისა და კავშირგაბმულობის არხიდან ინფორმაციის მოხსნა/ფიქსაციის განხორციელების ალტერნატიულ წესს, რომელიც არაკონსტიტუციურად ზღუდავს ადამიანის პირადი ცხოვრების უფლებას.
10. მოსარჩელე, პირველ რიგში, ყურადღებას ამახვილებს „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის სათაურზე „ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელება“ და აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმის საფუძველზე ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად, შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, ჰქონდეს როგორც ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკური შესაძლებლობა, ასევე უშუალოდ განახორციელოს ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ღონისძიება სასამართლო განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე. შესაბამისად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა, მისი შინაარსიდან გამომდინარე, წარმოადგენს ინფორმაციის რეალურ დროში უშუალოდ მოპოვების ღონისძიების განხორციელების საფუძველს. მოსარჩელის აზრით, ამასვე ადასტურებს ის ფაქტი, რომ „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლი არ შეიცავს მითითებას, რომ ამ კანონით გათვალისწინებული ფარული საგამოძიებო მოქმედება აუცილებლად უნდა ჩატარდეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის XVI1 თავით განსაზღვრული წესების შესაბამისად.
11. მოსარჩელე მხარის ახსნა-განმარტების მიხედვით, ვინაიდან „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, მისი შინაარსიდან გამომდინარე, შეიძლება განიმარტოს როგორც კომუნიკაციის საშუალებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ღონისძიების განხორციელების დამოუკიდებელი საკანონმდებლო საფუძველი, იგი აუცილებლად მკაფიო სიცხადით უნდა ითვალისწინებდეს პირადი ცხოვრების უფლებაში ჩარევის მიზანს, ამოცანებს, საფუძვლებსა და წესს. ამ თვალსაზრისით კი, სადავო ნორმა არ პასუხობს კანონის სათანადო ხარისხის მოთხოვნებს.
12. მოსარჩელე ყურადღებას ამახვილებს „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მეორე წინადადებებზე და აღნიშნავს, რომ ნორმებში გამოყენებული ტერმინები „მოსამართლის ბრძანება ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილება“ „ან“ კავშირის გამო, წარმოადგენს კონკრეტული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების ორ დამოუკიდებელ და ალტერნატიულ საფუძველს, რაც ამ პროცესიდან თავისთავად გამორიცხავს სასამართლოს ნებართვას, როგორც პირადი ცხოვრების უფლების შეზღუდვის აუცილებელ წინა პირობას.
13. მოსარჩელის განმარტებით, კონსტიტუციის მე-20 მუხლის მოთხოვნაა, რომ პირადი ცხოვრების უფლებაში ჩარევა უნდა მოხდეს სასამართლო გადაწყვეტილებით ან მის გარეშე მხოლოდ გადაუდებელი აუცილებლობის შემთხვევაში. შესაბამისად, ასეთ პირობებში, პირადი ცხოვრების უფლების შეზღუდვის ფორმალური კრიტერიუმი და საფუძველი არა პროკურორის მოტივირებული დადგენილება უნდა იყოს, როგორც ეს სადავო ნორმაშია მოცემული, არამედ გადაუდებელი აუცილებლობა, რომელიც, რა თქმა უნდა, post factum სასამართლო კონტროლს მოითხოვს.
14. მოსარჩელე მხარისთვის გაუგებარია, თუ როგორ უნდა განიმარტოს „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებში ხსენებული სიტყვები: “ინფორმაციის მოპოვების შემდგომი ღონისძიება” და “ინფორმაციის მოხსნისა და ფიქსაციის შემდგომი ფარული საგამოძიებო მოქმედებები”. მოსარჩელის აზრით, არსებული ჩანაწერი იძლევა ამ დებულებების არაკეთილსინდისიერი და კონსტიტუციის საწინააღმდეგო განმარტებების შესაძლებლობას, რა დროსაც შესაბამის სახელმწიფო ორგანოს შეუზღუდავად მიუწვდება ხელი კომუნიკაციის შინაარსსა და მაიდენტიფიცირებელ მონაცემებზე, ხოლო სასამართლოს ჩართვა ამ მოქმედებაში მოხდება მხოლოდ სისხლის სამართლის საქმისწარმოების ეტაპზე და მისი მიზნებისათვის.
15. საქმის განხილვის განმწესრიგებელ სხდომაზე საქართველოს სახალხო დამცველის წარმომადგენლებმა სასამართლოს მიაწოდეს დამატებითი არგუმენტაცია სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობის თაობაზე. მოსარჩელის წარმომადგენლები აღნიშნავენ, რომ „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი განსაზღვრავს კონკრეტული სახელმწიფო უწყების უფლებამოსილებას, ჰქონდეს საკომუნიკაციო ხაზებთან შესაბამისი ტექნიკური აღჭურვილობით პირდაპირი მიერთების შესაძლებლობა, რაც სახელმწიფო უფლებამოსილ ორგანოს, ერთი მხრივ, ანიჭებს განუზომელ და უკონტროლო დისკრეციას, საკუთარი შეხედულებისამებრ მოიპოვოს ამა თუ იმ პირების კომუნიკაციის შინაარსი, ხოლო, მეორე მხრივ, გასაჩივრებული ნორმა ქმნის თვითნებობის საშუალებას, რაც კონსტიტუციით გარანტირებული პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევას იწვევს.
16. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით მოსარჩელე მხარე ყურადღებას ამახვილებს, რომ დავის საგანი არ არის, ზოგადად, მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების შეგროვება/შენახვა, რადგან ეს უკანასკნელი დემოკრატიულ სახელმწიფოში შეიძლება ემსახურებოდეს მნიშვნელოვან საჯარო ლეგიტიმურ მიზნებს. მოსარჩელის წარმომადგენელთა განმარტებით, პრობლემურია ასეთი მონაცემების შენახვის წესი, კერძოდ, მათი შენახვა შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ, განსაკუთრებით კი იმ პირობებში, როდესაც შინაგან საქმეთა სამინისტროს გააჩნია კომუნიკაციის საშუალებებზე წვდომის ფაქტობრივად უკონტროლო უფლებამოსილება. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სახელწიფოს შეუზღუდავად მიუწვდება ხელი კომუნიკაციის ყველა მონაწილეთა მაიდენტიფიცირებელ მონაცემებზე, რაც მას აძლევს შესაძლებლობას, ინფორმირებული იყოს ადამიანთა ყოველდღიური ქცევის, მათი ჩვევების, სოციალური კავშირებისა და გარემოცვის შესახებ, რაც შეიცავს საზოგადოებაზე ფსიქოლოგიური კონტროლის სერიოზულ საფრთხეს. ეს კი, თავის მხრივ, უარყოფითად აისახება არა მხოლოდ ადამიანთა პირად თავისუფლებაზე, არამედ, ასევე ადამიანთა სოციალურ კავშირებსა და მთლიანად საზოგადოებრივი ურთიერთობების ჯანსაღ განვითარებაზე. შესაბამისად, სახალხო დამცველის აზრით, აღნიშნული გასაჩივრებული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტს.
17. რაც შეეხება „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადებას, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმები წარმოადგენენ საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების დამოუკიდებელ საფუძვლებს და ამ მხრივ დასაბუთება და შესაბამისი არგუმენტაცია იგივეა, რაც მხარემ ამავე კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მე-2 წინადადებასთან წარმოადგინა.
18. N640 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარეს სადავო ნორმები რამდენიმე სასარჩელო მოთხოვნად აქვს დანაწილებული. კერძოდ, დავის საგანია : ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1433 მუხლის მე-4 ნაწილისა და „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით (აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენლისთვის ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების შესაძლებლობის აპარატურის კუმუნიკაციის საშუალებებთან განთავსების უფლებამოსილების შესაძლებლობა); ბ. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის 31-ე ნაწილის, 1433 მუხლის მე-4 ნაწილის, 3323 მუხლის, აგრეთვე „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, აგრეთვე „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 351 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან და მე-16 მუხლთან მიმართებით (კომუნიკაციის საშუალებებზე პირდაპირი წვდომის დღევანდელი მოდელი არ ადგენს შესაბამის გარანტიებს). გ. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან, 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან და მე-16 მუხლთან მიმართებით.
19. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1433 მუხლის მე-4 ნაწილის თანახმად, უფლებამოსილი სახელმწიფო ორგანოს მიერ სატელეფონო საუბრის ფარული მიყურადება/ჩაწერისა და კავშირგაბმულობის არხიდან ინფორმაციის მოხსნა/ფიქსაციის ფარული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარების უზრუნველსაყოფად კანონით განსაზღვრული უფლებამოსილი პირი იყენებს კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკურ შესაძლებლობას, აგრეთვე კომუნიკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან განათავსებს და ამონტაჟებს სათანადო აპარატურას და პროგრამული უზრუნველყოფის მოწყობილობებს. ხოლო „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, ჰქონდეს კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, სასადგურე აპარატურიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკური შესაძლებლობა და ამ მიზნით კომუნიკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან, საჭიროების შემთხვევაში, უსასყიდლოდ განათავსოს მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა და სხვა სათანადო აპარატურა და პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებები. ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების შემდგომ ღონისძიებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს უშუალოდ, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე.
20. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის მიხედვით, „მიმოწერა”, „საუბარი სატელეფონო ან სხვა სახის ტექნიკური საშუალებით” და „ტექნიკური საშუალებებით მიღებული შეტყობინებანი” დაცული და ხელშეუვალია. ამავდროულად, ეს მუხლი იცავს პირადი ცხოვრების სხვა კომპონენტებსაც, რომლებიც თვისობრივად მსგავსია მიმოწერასთან და სატელეფონო საუბართან. შესაბამისად, დავის საგნით („კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან”) განსაზღვრული ყველა წყაროდან გადაცემული ინფორმაცია ექცევა მე-20 მუხლით დაცულ სფეროში.
21. კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ მოსარჩელეები სადავოდ არ ხდიან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ინსტიტუტის არსებობას, ვინაიდან რეალურ დროში ინფორმაციის მიღება რიგ შემთხვევებში შეიძლება ემსახურებოდეს ისეთ მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესს, როგორიცაა დანაშაულის ეფექტურად გამოძიება. მოსარჩელეთათვის პრობლემატურია აღმასრულებელი ხელისუფლების, კერძოდ, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ კომუნიკაციის საშუალებებთან მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემის, სხვა სათანადო აპარატურისა და პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებების განთავსების შესაძლებლობა. მოსარჩელეების განმარტებით, საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრო პროფესიულად არის დაინტერესებული, მოიპოვოს რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია, რომელიც სამართალდარღვევის გამოვლენასა თუ დანაშაულის გახსნაში გამოადგება. სადავო ნორმები კი მას აძლევს ადამიანის პირადი ცხოვრების შეუზღუდავად, უკონტროლოდ, თვითნებურად შეზღუდვის შესაძლებლობას. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, ამ გარემოებას ძირითადად განაპირობებს თავად შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ დანაშაულის გამოძიების კონფიდენციალურობა, ვინაიდან გამოძიების პროცესი დახურულია და ინფორმაციის დამუშავების კონტროლი (შესაბამისად, თვითნებობის რისკის მინიმიზაცია) შეუძლებელია. მოსარჩელეები აღნიშნავენ, რომ შესაბამისი კომპიუტერულ-პროგრამული უზრუნველყოფის შემთხვევაშიც არსებობს იმის ალბათობა, რომ პირადი ცხოვრების უფლების ხელყოფა განხორციელდეს ალტერნატიული პროგრამებით, ამასთან, ასეთი მოქმედებების გამოაშკარავება შეუძლებელი იქნება. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, ელექტრონული კონუნიკაციის საშუალებებზე აღმასრულებელი ხელისუფლების მუდმივი წვდომის არსებობა იძლევა პერსონალური მონაცემების უფლებამოსილების გადამეტებით გამოყენების შესაძლებლობას განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ამ მონაცემების დამუშავება ფარულ რეჟიმში მიმდინარეობს. გასაჩივრებული ნორმები არ შეიცავს პერსონალური მონაცემების თვითნებური დამუშავებისაგან დაცვის საკმარის გარანტიას. ის გარემოება, რომ შსს-ს ოპერატიულ-ტექნიკურ დეპარტამენტს კომუნიკაციის სუბიექტთან განთავსებული აქვს მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა, აპარატურა და პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებები, სასამართლოს თანხმობის გარეშე პერსონალურ მონაცემებზე წვდომის შესაძლებლობას არათუ ამცირებს, არამედ პირიქით, ამგვარი თვითნებობის რისკს მნიშვნელოვნად ზრდის.
22. კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებულია, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ რეალურ დროში ინფორმაციის მიღების მიზნით საკომუნიკაციო საშუალებებზე პირდაპირი წვდომის შესაძლებლობა არ წარმოადგენს უფლების შეზღუდვის ყველაზე მინიმალურ საშუალებას. მოსარჩელეების განმარტებით, იგივე ლეგიტიმური მიზნები მიიღწევა იმ შემთხვევაშიც, თუ თავად ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიები განახორციელებენ ინფორმაციის რეალურ დროში მიწოდებას შესაბამისი სახელმწიფო უწყებებისთვის. ამ შემთხვევაში შინაგან საქმეთა სამინისტრო უშუალოდ არ მოახდენს ფარულ მოსმენას და მიმართავს შესაბამის ოპერატორს, რომელიც მიაწვდის ინფორმაციას რეალურ დროში ან რეტროაქტიულად. მოსარჩელეების მიერ წარმოდგენილია პირადი ცხოვრების შეზღუდვის ნაკლებად მკაცრი მეორე ალტერნატივა, რომელიც გულისხმობს სპეციალური დამოუკიდებელი უწყების შექმნას, რომელიც მაქსიმალურად დისტანცირებული უნდა იყოს აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან და პარლამენტის ან პრეზიდენტის წინაშე იყოს ანგარიშვალდებული. ამ შემთხვევაში ეს უწყება განათავსებს ტექნიკას შესაბამის საკომუნიკაციო სუბიექტებთან და მიიღებს ინფორმაციას, რომელსაც რეალურ დროში ან რეტროაქტიულად მიაწვდის შსს-ს. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, ამ პირობებში ლეგიტიმური მიზნების მიღწევა თანაბრად იქნება შესაძლებელი, მაგრამ უფლების შეზღუდვა ნაკლებად მკაცრი ღონისძიებების განხორციელებით მოხდება, რაც აუცილებელი კომპონენტია თანაზომიერების ტესტის ფარგლებში საკითხის შეფასებისას.
23. N640 კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ, თუკი საკონსტიტუციო სასამართლო კონსტიტუციურად მიიჩნევს, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენელს (ამ შემთხვევაში შინაგან საქმეთა სამინისტროს) ჰქონდეს პირდაპირი წვდომა კომუნიკაციის საშუალებებზე, მაშინ მოსარჩელეთა არგუმენტაციით, კონსტიტუციის მე-20 მუხლს ეწინააღმდეგება კომუნიკაციის ხაზებზე წვდომის მოქმედი მოდელი (სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის 31-ე ნაწილი, რომელიც განსაზღვრავს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების ორეტაპიან ელექტრონულ სისტემას, 1433 მუხლის მე-4 ნაწილი, 3323 მუხლი, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ” საქართველოს კანონის 83 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ა” ქვეპუნქტი, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ კანონის 351 მუხლის 1-ლი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი), რომელიც აძლევს შსს-ს ელექტრონული კომუნიკაციის საშუალებებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების შესაძლებლობას ფარული საგამოძიებო მოქმედების განხორციელების ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის გამოყენებით.
24. მოსარჩელე მხარის განცხადებით, მოქმედი კანონმდებლობა აღმასრულებელი ხელისუფლების წარმომადგენლებს აძლევს იმის საშუალებას, რომ განახორციელონ ფარული საგამოძიებო მოქმედებები სასამართლოს გვერდის ავლით, ამასთან, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების დაცვის გარანტიები არასაკმარისია ხელისუფლების წარმომადგენლის თვითნებობის თავიდან ასაცილებლად. კერძოდ, დღეს არსებული მოდელის საფუძველზე, შინაგან საქმეთა სამინისტროს აქვს ელექტრონული კომუნიკაციის საშუალებებთან პირდაპირი წვდომა და იგი თავად ახდენს ტექნიკური დაკავშირების უზრუნველყოფას. საკითხის მოწესრიგება სახელმწიფო საიდუმლოებას მიეკუთვნება და საზოგადოებას მასზე კონტროლი არ აქვს. მოსარჩელეების მტკიცებით, ასეთ პირობებში, არც ერთი ნორმატიული აქტი არ გამორიცხავს იმის შესაძლებლობას, რომ შსს-ს მიერ კომუნიკაციის ხაზებზე წვდომა მოხდეს მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემისგან დამოუკიდებლად და, შესაბამისად, უკანონოდ. მოცემულ შემთხვევაში პერსონალური მონაცემების დაცვის ინსპექტორის მონიტორინგი აღნიშნულ პროცესზე ვერ განხორციელდება, რადგან რეალურად ამ უკანასკნელს ეძლევა იმის კონტროლის საშუალება, რასაც მას შინაგან საქმეთა სამინისტრო წარუდგენს (იგულისხმება მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა). ამდენად, მოსარჩელეების განმარტებით, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების პროცესში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მონაწილეობა ფორმალურ ხასიათს ატარებს. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, მოქმედი კანონმდებლობით არ არსებობს იმის გარანტია, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტრო არ მოახდენს ინფორმაციის მოპოვებას ალტერნატიული მეთოდებით.
25. მოსარჩელეები აღნიშნავენ, რომ პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის მეშვეობით გასცემს ფარული საგამოძიებო მოქმედების დაწყების ელექტრონულ თანხმობას. შემდგომ კი კონტროლის ელექტრონული სისტემის მეშვეობით ახორციელებს პროცესის კონტროლს. ამრიგად, მოსარჩელეთა აზრით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორს აქვს აღმასრულებელი ხელისუფლების განმახორციელებელი კომპეტენცია. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, ერთი ორგანოსთვის პროცესში მონაწილეობისა და შემდგომში მისი კონტროლის ფუნქციის მინიჭება შეუთავსებელია პირადი ცხოვრების გარანტიებთან, ასეთ შემთხვევაში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მიერ განხორციელებული აქტივობების შემოწმების საჭიროებაც დგება დღის წესრიგში.
26. N640 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარე აგრეთვე აღნიშნავს, რომ, თუკი ფარული სატელეფონო მიყურადებისა და ჩაწერის დროს ხდება კონტროლის ელექტრონული სისტემის გამოყენება, მონაცემების კანონიერების შემოწმება, ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის აქტივაცია, მონაცემთა დამმუშავებლის/უფლებამოსილი პირის მიერ მონაცემთა დამუშავების კანონიერების შემოწმება (რაც თავის მხრივაც არ არის საკმარისი), კავშირგაბმულობის არხიდან ინფორმაციის მოხსნისა და ფიქსაციის შემთხვევაში პროცედურა მხოლოდ და მხოლოდ მონაცემთა დამუშავების კანონიერების შემოწმებით შემოიფარგლება, რაც ასევე, ხაზს უსვამს პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის არასაკმარის გარანტიებზე.
27. გარდა ამისა, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლს, რომლის თანახმად, ყველას აქვს საკუთარი პიროვნების თავისუფალი განვითარების უფლება. მოსარჩელეთა განმარტებით, პირდაპირი მიერთების პირობებში სახელმწიფოს შეუძლია მოიპოვოს ინფორმაცია ნებისმიერი პირის მიერ სადავო ნორმით გათვალისწინებული საშუალებით განხორციელებული ნებისმიერი კომუნიკაციის შესახებ, რასაც აქვს „მსუსხავი ეფექტი“ საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლით დაცული პირადი ცხოვრების უფლების იმ კომპონენტის მიმართ, რომელიც გულისხმობს პირის უფლებას, ჰქონდეს კომუნიკაცია მისთვის სასურველ პირებთან და სასურველი ფორმით. კერძოდ, ნებისმიერ პირს, რომელიც კომუნიკაციას ამყარებს სადავო ნორმაში მითითებული ტექნიკური საშუალების გამოყენებით, შესაძლებელია, გაუჩნდეს შიში, რომ მას არ აქვს აბსოლუტური კონტროლი თავის კომუნიკაციაზე. აქედან გამომდინარე, შესაძლებელია, პირმა საერთოდ უარი თქვას კონკრეტული კომუნიკაციის საშუალებების გამოყენებაზე იმის შიშით, რომ ეს შეიძლება სახელმწიფოს მხრიდან კონტროლს დაექვემდებაროს.
28. სასარჩელო მოთხოვნაში, აგრეთვე, სადავოდ არის გამხდარი „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან, 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან და მე-16 მუხლთან.
29. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, განახორციელოს კავშირგაბმულობის არხში არსებული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირება და მათი 2 წლის ვადით შენახვა. ამ შემთხვევაში ინფორმაციის კავშირგაბმულობის არხიდან/კომპიუტერული სისტემიდან მოხსნის და ფიქსაციის შემდგომ ფარულ საგამოძიებო მოქმედებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს აღნიშნულ კოპირებულ მონაცემთა ბანკებიდან, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე.
30. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-2 მუხლის „ჰ62“ ქვეპუნქტის მიხედვით, ელექტრონული კომუნიკაციის მაიდენტიფიცირებელი მონაცემები განიმარტება როგორც მომხმარებლის მაიდენტიფიცირებელი მონაცემები, კომუნიკაციის წყაროს კვალის დადგენისა და იდენტიფიცირებისათვის საჭირო მონაცემები, კომუნიკაციის ადრესატის იდენტიფიცირებისათვის საჭირო მონაცემები, კომუნიკაციის თარიღის, დროისა და ხანგრძლივობის იდენტიფიცირებისათვის საჭირო მონაცემები, კომუნიკაციის სახის იდენტიფიცირებისათვის საჭირო მონაცემები, მომხმარებლის კომუნიკაციის აღჭურვილობის ან შესაძლო აღჭურვილობის იდენტიფიცირებისათვის საჭირო მონაცემები, მობილური კომუნიკაციის აღჭურვილობის ადგილმდებარეობის იდენტიფიცირებისათვის საჭირო მონაცემები. მოსარჩელის აზრით, ეს საკითხები მოცულია კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტში განსაზღვრული პირადი ცხოვრების გარანტიით და ამ შემთხვევაში რელევანტურია ის არგუმენტაცია mutatis mutandis, რომელიც წარმოდგენილ იქნა სხვა სადავო ნორმების მიმართ მსჯელობისას. შესაბამისად, იმავე არგუმენტაციით, მოსარჩელე მხარის აზრით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის 1-ლ პუნქტს.
31. მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტს საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით, რომლის თანახმად, ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობასთან, მის ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან, არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე, გარდა კანონით დადგენილი შემთხვევებისა, როდესაც ეს აუცილებელია სახელმწიფო უშიშროების ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, ჯანმრთელობის, სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად.
32. მოსარჩელეების აზრით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული უფლებამოსილი ორგანოს მიერ კავშირგაბმულობის არხში არსებული მაიდენტიფიცირებელი ინფორმაციის კოპირება და მისი 2 წლის ვადით შენახვა წარმოადგენს არაპროპორციულ ჩარევას ადამიანის პირადი ცხოვრების უფლების იმ კომპონენტში, რომელიც დაცულია კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტით. მოსარჩელე მხარე განმარტავს, რომ ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაციის დაცვის გარდა, კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტი იცავს, ასევე, მოპოვებული ინფორმაციის განადგურების ვალდებულებასაც. შესაბამისად, პირის შესახებ ინფორმაციის შენახვის საჯარო ინტერესის არქონისას ავტომატურად გამომდინარეობს ინფორმაციის განადგურების ვალდებულება. ამის საპირისპიროდ კი, სადავო ნორმებით 2 წლის განმავლობაში ბლანკეტურად და პერმანენტულად ხდება ყოველი ადამიანის მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების შენახვა, რაც წარმოადგენს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტის უხეშ დარღვევას.
33. გარდა ამისა, მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირების შემთხვევაში, „მსუსხავი ეფექტი“ იმდენად ძლიერია და იმდენად უხეშ ჩარევას იწვევს უფლებით დაცულ სფეროში, რომ ფაქტობრივად აზრს კარგავს მე-16 მუხლით გარანტირებული უფლებით სარგებლობა. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სახელმწიფოსთვის ამ შესაძლებლობის მიცემა დაუშვებელია გამოყენებულ იქნეს დემოკრატიულ საზოგადოებაში არსებული საჯარო ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად და ადამიანის უფლებების შეზღუდვის არაპროპორციულ საშუალებას წარმოადგენს.
34. გარდა ამისა, მოსარჩელე მხარე შუამდგომლობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის საფუძველზე, განჩინებით ძალადაკარგულად ცნოს „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვები „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“. კონსტიტუციურ სარჩელში აღნიშნულია, რომ გასაჩივრებულ სიტყვებს გააჩნია იგივე შინაარსი, რაც ჰქონდა სადავო ნორმას, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ ძალადაკარგულად ცნო 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილებით N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. მოსარჩელეები განმარტავენ, რომ სადავო ნორმებით უფლებამოსილ სახელმწიფო ორგანოს აქვს შესაძლებლობა, ელექტრონული კომუნიკაციის საშუალებებიდან მოპოვებული ინფორმაცია განკარგოს სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე, ამასთან, კავშირი „ან“ მიუთითებს ამ საფუძვლების ალტერნატიულ ხასიათზე. კერძოდ, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მე-2 წინადადებების საფუძველზე, შესაბამის ორგანოებს შეუძლიათ ფარული საგამოძიებო მოქმედებები განახორციელონ, როგორც სასამართლოს განჩინების, ასევე პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე. იმავდროულად, მოსარჩელეთა მტკიცებით, სადავო ნორმა არ შეიცავს რაიმე სახის მითითებას გადაუდებელ აუცილებლობაზე, რაც, ნორმის გონივრული წაკითხვის შემთხვევაში, გულისხმობს პროკურორის დადგენილებით ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელებას გადაუდებელი აუცილებლობის ვითარების გარეშე. სადავო ნორმის ასეთი შინაარსი კი, მოსარჩელეთა მტკიცებით, იწვევს მის თვისობრივ მსგავსებას საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმასთან.
35. მოპასუხე მხარის განმარტებით, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განმახორციელებელ ორგანოს წარმოადგენს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტი, რომელიც ამ მოქმედებების ჩატარების უზრუნველსაყოფად იყენებს კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკურ შესაძლებლობას, აგრეთვე კომუნიკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან განათავსებს და ამონტაჟებს სათანადო აპარატურას და პროგრამული უზრუნველყოფის მოწყობილობებს. მოპასუხის აზრით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადება ადგენს ხსენებული ორგანოს უფლებამოსილებას, ჰქონდეს ამგვარი ტექნიკური შესაძლებლობა და გამოიყენოს იგი მხოლოდ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ შემთხვევაში.
36. მოპასუხე მხარე ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მე-2 წინადადება არ იძლევა სატელეფონო მოსმენების სასამართლოს კონტროლის გვერდის ავლით განხორციელების შესაძლებლობას. კერძოდ, იგი მიუთითებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ პროცედურაზე და არ ქმნის ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობის სასამართლოს კონტროლის გვერდის ავლით გამოყენების დამოუკიდებელ საფუძველს, მეტიც, სადავო ნორმის მიზანს არ წარმოადგენს პროკურორის მოტივირებული დადგენილებისა თუ სასამართლო განჩინების გამოცემის სამართლებრივი საფუძვლების მოწესრიგება. ამგვარად, სადავო ნორმაში ნახსენები „პროკურორის მოტივირებული დადგენილება“ მიუთითებს მხოლოდ გადაუდებელი აუცილებლობის შემთხვევაში მისი გამოყენების შესაძლებლობაზე.
37. მოპასუხის აზრით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი, ერთი მხრივ, განსაზღვრავს უფლებამოსილი ორგანოს უფლებას, მოახდინოს კავშირგაბმულობის არხში/კომპიუტერულ სისტემაში არსებული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირება და მათი შენახვა ორი წლის ვადით, მეორე მხრივ კი, ადგენს ამგვარ ინფორმაციაზე პირის დაშვების წესს მოსამართლის განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების არსებობისას. მსგავსად ხსენებული პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტისა, მოპასუხე მხარე განმარტავს, პროკურორის მოტივირებული დადგენილება მიუთითებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ გადაუდებელი აუცილებლობის შემთხვევებზე და გამორიცხავს კოპირებული მონაცემების გაცნობას სასამართლოს წინასწარი ან შემდგომი ნებართვის გარეშე. ამიტომაც, თავისთავად, შენახვის ფაქტი არ გულისხმობს ამ ინფორმაციის გაცნობას, იგი მხოლოდ ადგენს ამ ინფორმაციის გაცნობის შესაძლებლობის არსებობას ორი წლის განმავლობაში, რა დროსაც სრულად არის დაცული საქართველოს კონსტიტუციის მოთხოვნები.
38. მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ კავშირგაბმულობის ქსელიდან/კომპიუტერული სისტემიდან მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირებისას ობიექტურად შეუძლებელია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ჩართულობის უზრუნველყოფა, ვინაიდან ეს არაგონივრულად მაღალ ხარჯებთან არის დაკავშირებული.
39. მოპასუხე განმარტავს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლით დაცულია ის უფლებრივი კომპონენტები, რომლებიც არ ექცევა საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული სხვა ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დამდგენი ნორმების დაცვის ქვეშ. მისი აზრით, პირის მიერ ელექტრონული კომუნიკაციის საშუალებების გამოყენება მთლიანად დაცულია კონსტიტუციის მე-20 მუხლით, რაც გამორიცხავს მოსარჩელის მიერ დასახელებული (სადავო ნორმიდან მომდინარე) ე.წ. „მსუსხავი ეფექტის“ ქონას კონსტიტუციის მე-16 მუხლზე.
40. მოპასუხის აზრით, მოსარჩელე არასწორად აღიქვამს საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტის არსს. ეს ნორმა იცავს პირის უფლებას, მოითხოვოს სახელმწიფოს ხელთ არსებული ინფორმაციის გამხელისგან დაცვა და არა პირის უფლებას, მოითხოვოს ამგვარი ინფორმაციის განადგურება ან სახელმწიფოს დაშვების აკრძალვა გარკვეული სახის პერსონალურ ინფორმაციაზე.
41. მოპასუხე არ იზიარებს მოსარჩელეთა არგუმენტაციას ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობის არამართლზომიერად გამოყენების რისკებთან დაკავშირებით. მისი აზრით, ამგვარი შესაძლებლობის ბოროტად, ფარულად გამოყენება შეუძლებელია, ვინაიდან აღნიშნული სისტემის გამოყენების პროცესს აკონტროლებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი, რომლის თანხმობის გარეშე შეუძლებელია ინფორმაციის რეალურ დროში მიღება.
42. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი არ იზიარებს მოსარჩელეთა არგუმენტაციას პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ამ პროცესში ჩართულობის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებითაც. მისი აზრით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი წარმოადგენს აღმასრულებელი ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელ და ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობის გამოყენების პროცესის მართლზომიერების მაკონტროლებელ ორგანოს. ამასთან, მისი აღმასრულებელი და მაკონტროლებელი ფუნქციების შეფასება სცდება საქართველო კონსტიტუციის მე-20 მუხლით დაცულ სფეროს.
43. მოპასუხე მხარე არ ეთანხმება კონსტიტუციურ სარჩელში (რეგისტრაციის N640) დაყენებულ შუამდგომლობას „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვების „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილებით“ არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ. მოპასუხე განმარტავს, რომ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტით გათვალისწინებული ინსტიტუტის გამოყენების შესაძლებლობა არსებობს მხოლოდ მაშინ, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად. შესაბამისად, სადავო ნორმა მხოლოდ იმ შემთხვევაში უნდა იქნეს მიჩნეული „დამძლევ ნორმად,“ თუ არსებობს შინაარსობრივი მსგავსება სადავო ნორმასა და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმას შორის. მოპასუხე განმარტავს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია „მხოლოდ მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით“ შემდეგ არსებული ჩანაწერი : „ ... , ან ...“. მიუხედავად იმისა, რომ სადავო ნორმაში პროკურორის დადგენილების საფუძვლად გადაუდებელ აუცილებლობაზე არ იყო მითითება, სასამართლოს მსჯელობის საგანი არ გამხდარა აღნიშნული ჩანაწერი. მოპასუხე მხარე აღნიშნავს, რომ ის საფუძვლები, რაც გადაუდებელი აუცილებლობის არსებობის მიუხედავად, შესაძლებელს ხდიდა ისეთი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარებას, რომელიც ზღუდავს კანონით გარანტირებული სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებებით წარმოებული შეტყობინების საიდუმლოებას, არ შეიძლება მიჩნეულ იქნეს განსახილველ საქმეზე სადავო ნორმასთან არსებითი შინაარსობრივი მსგავსების მქონედ.
44. წარმოდგენილი არგუმენტაციის გასამყარებლად, მოპასუხე იშველიებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკას და მიიჩნევს, რომ მოსარჩელეები სადავო ნორმებს განმარტავენ არასწორად.
45. განმწესრიგებელ სხდომაზე მოწვეულმა საქართველოს მთავარი პროკურატურის შინაგან საქმეთა სამინისტროს საზოგადოებრივი უსაფრთხოების სამსახურებში, სახელმწიფო დაცვის სპეციალურ სამსახურში და დაზვერვის სამსახურში გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელობისა და ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობაზე ზედამხედველობის დეპარტამენტის შინაგან საქმეთა სამინისტროს კონტრდაზვერვის დეპარტამენტში, კონტრტერორისტულ ცენტრში, სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულება - საქართველოს სასაზღვრო პოლიციაში, სახელმწიფო დაცვის სპეციალურ სამსახურში და დაზვერვის სამსახურში გამოძიების საპროცესო ხელმძღვანელობისა და ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობაზე ზედამხედველობის სამმართველოს უფროსმა პროკურორმა ზვიად ფხაკაძემ განმარტა, რომ ფარული საგამოძიებო მოქმედებების უშუალოდ განხორციელების მიზნით, შესაბამისი ორგანოები ხელმძღვანელობენ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის XVI1 თავით განსაზღვრული წესების შესაბამისად, ხოლო „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლი წარმოადგენს ე.წ. ტექნიკურ ნორმას, რომელიც აღჭურავს უფლებამოსილ ორგანოს შესაბამისი ტექნიკური შესაძლებლობით, რომლითაც ეს უკანასკნელი განახორციელებს ფარულ საგამოძიებო მოქმედებებს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესების შესაბამისად. ზვიად ფხაკაძის განმარტებით, რიგი ტექნიკური მოწყობილობები, კომპლექსურობიდან გამომდინარე, საჭიროებს მუდმივ მზადყოფნას, ვინაიდან კონკრეტულ ობიექტზე მათ დაინსტალირებას შეიძლება დასჭირდეს ხანგრძლივი დრო, რომლის გაცდენის შემთხვევაში შეიძლება დაიკარგოს გამოძიებისთვის მნიშვნელოვანი ინფორმაცია. ამასთანავე, ზვიად ფხაკაძის განმარტებით, როდესაც ხდება ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვება, უფლებამოსილი ორგანო ავტომატურად აფიქსირებს ასევე მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების შესახებ ინფორმაციას. გარდა ამისა, მისი განმარტებით, როდესაც დგება იმის საჭიროება, რომ უფლებამოსილმა ორგანომ გამოითხოვოს წარსულში განხორციელებული კომუნიკაციის მაიდენტიფიცირებელი მონაცემები, ის მიმართავს ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიას კონკრეტული ინფორმაციის გამოთხოვნის თაობაზე. ამ შემთხვევაში უფლებამოსილი ორგანო მოქმედებს სასამართლოს გადაწყვეტილებით ან გადაუდებელი აუცილებლობით, რომელიც შემდგომ სასამართლო კონტროლს ექვემდებარება.
46. განმწესრიგებელ სხდომაზე მოწვეულმა საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტის უფროსმა ინსპექტორმა დავით გაბეხაძემ განმარტა, რომ „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლი უშუალოდ შეეხება შსს-ს ოპერატიულ-ტექნიკურ დეპარტამენტს, ითვალისწინებს მის უფლებას, განათავსოს შესაბამისი აპარატურა სათანადო ინფრასტრუქტურაზე. ხოლო რაც შეეხება ინფორმაციის მოპოვების პროცესუალურ ნაწილს, უფლებამოსილი ორგანო ხელმძღვანელობს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმებით. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მეორე წინადადებების შინაარსი შემოიფარგლება მხოლოდ სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსზე მითითებით.
47. დავით გაბეხაძემ ასევე აღწერა ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების პროცესში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მონაწილეობა, კერძოდ, ფარული საგამოძიებო ღონისძიების განხორციელების თაობაზე სასამართლო განჩინების ერთ ეგზემპლარს იღებს ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტი, ხოლო ერთი ეგზემპლარი ეგზავნება პერსონალური მონაცემების დაცვის ინსპექტორს. როდესაც ოპერატიულ-ტექნიკურ დეპარტამენტი იღებს პროკურორის დადგენილებას ან მოსამართლის განჩინებას კონკრეტული საგამოძიებო მოქმედების განხორციელების თაობაზე, ეს მონაცემი იტვირთება შესაბამის ინტერფეისში და იგზავნება პერსონალური მონაცემების დაცვის ინსპექტორთან შესაბამისი ობიექტის აქტივაციის მოთხოვნით. ინსპექტორის ფუნქცია ამ შემთხვევაში შემოიფარგლება ობიექტის აქტივაციის შესახებ მოთხოვნის სასამართლო განჩინებასთან შესაბამისობის შემოწმებით. იმ შემთხვევაში, თუ აღმოჩნდება, რომ ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტის მიერ ინიცირებული ბრძანება ობიექტზე არ ესადაგება შესაბამის განჩინებას, ინსპექტორს შეუძლია არ გასცეს თანხმობა ფარული საგამოძიებო მოქმედებების ჩატარების შესახებ.
48. რაც შეეხება საკითხს, შესაძლებელია თუ არა ფარული საგამოძიებო მოქმედებებისთვის გათვალისწინებული შესაბამისი ტექნიკური აპარატურის გვერდის ავლით ამა თუ იმ პირმა მოახდინოს ინფორმაციის უკანონო მიღება, დავით გაბეხაძე განმარტავს, რომ თეორიულად შესაძლებელია სხვადასხვა ტექნიკური საშუალებების გამოყენებით მოხდეს ინფორმაციის ფარული დაუფლება, თუმცა აღნიშნული უკანონო ქმედებების განხორციელება გამორიცხულია თავად მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემის ფარგლებში. უფრო კონკრეტულად, მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემაში უფლებამოსილი პირი მოკლებულია შესაძლებლობას დამოუკიდებლად და გამოუაშკარავებლად განახორციელოს ინფორმაციის ფარული მოპოვება. მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემაში განხორციელებული ნებისმიერი აქტივობა ავტომატურად მიეწოდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორს, შესაბამისად თანამდებობის პირების თვითნებობის რისკი ამ პროცესში გამორიცხულია. დავით გაბეხაძის განმარტებით, კონტროლის მექანიზმი გამოიყენება მონაცემთა ბანკებში განხორციელებულ აქტივობებზეც, კერძოდ, მონაცემთა ბანკებში არსებულ ინფორმაციაზე ნებისმიერი მანიპულაცია, იქნება ეს წვდომა, ნახვა, ამოღება თუ ა.შ., ამის თაობაზე ლოგირების მონაცემები ასევე ავტომატურად მიეწოდება პერსონალური მონაცემების დაცვის ინსპექტორს. გარდა ამისა, დავით გაბეხაძის განმარტებით, მონაცემთა ბანკის სახელმწიფო უწყებაში არსებობა განაპირობა შესაგროვებელი ინფორმაციის დიდმა რაოდენობამ, რისი აკუმულირების შესაძლებლობა ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიებს არ გააჩნდათ.
49. საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის სამართლებრივი დეპარტამენტის უფროსის კახი ყურაშვილის განმარტებით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის ამოქმედებამდე საკომუნიკაციო მომსახურების მიმწოდებელ სუბიექტებს გააჩნდათ სპეციალური „პორტების“ გამოყოფის ვალდებულება, რომელიც იძლეოდა მოსამართლის ბრძანების ან/და გადაუდებელი აუცილებლობისას პროკურორის დადგენილების საფუძველზე შესაბამისი ორგანოსთვის ინფორმაციის მიწოდების ვალდებულებას.
50. კახი ყურაშვილის განმარტებით, სადავო ნორმამ ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიებს გაუჩინა ვალდებულება, თავიანთი სისტემა თავსებადი გაეხადათ ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობისთვის აუცილებელი ტექნიკურ-პროგრამული სისტემის განსათავსებელად, რაც გარდა ფიჭური კავშირგაბმულობის ქსელებისა, გავრცელდა ინტერნეტპროვაიდერებსა და სატელეკომუნიკაციო კომპანიებზე. კახი ყურაშვილის აზრით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ვალდებულება გაჩნდა, რათა ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობისთვის აუცილებელი სისტემა განთავსებულიყო იმ კომპანიებში, რომლებსაც პორტების გამოყოფის ვალდებულება არ გააჩნდათ.
51. მოწმის ახსნა-განმარტების თანახმად, ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიებისგან მიღებული ინფორმაციის მიხედვით, მათთვის, განსაკუთრებით, მცირე კომპანიებისთვის, დიდ ხარჯთან იყო დაკავშირებული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების შენახვა, რის გამოც, ამგვარი სამართლებრივი ვალდებულება მათ არ გააჩნიათ.
52. კახი ყურაშვილის განმარტებით, ელექტრონული კომუნიკაციის კომპანიებს გააჩნიათ ვალდებულება, მიაწოდონ ინფორმაცია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორს სახელმწიფო ორგანოებისთვის გადაცემული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების შესახებ. ამ ვალდებულებაზე უარის თქმის შემთხვევაში კი, მათ დაეკისრებათ ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის დარღვევისთვის.
II
სამოტივაციო ნაწილი
1. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიიღება, თუ ის აკმაყოფილებს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს.
2. საქართველოს კონსტიტუციის 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის თანახმად, „საკონსტიტუციო სასამართლო პირის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან და თავისუფლებებთან მიმართებით“, ხოლო „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39–ე მუხლის მიხედვით, შესაბამის სუბიექტებს კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება აქვთ „ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე“.
3. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ კონსტიტუციური სარჩელი უნდა ეხებოდეს მხოლოდ მოქმედი ნორმატიული აქტების კონსტიტუციურობას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002 წლის 12 მარტის განჩინება N2/124/3 საქმეზე „მოქალაქე ალექსი პაპუაშვილი საქართველოს პრეზიდენტის, საქართველოს საგარეო საქმეთა სამინისტროსა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს წინააღმდეგ“, II-1; 2005 წლის 11 ოქტომბრის განჩინება N1/17/345 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ზაზა ბერიაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“; 2008 წლის 4 აპრილის განჩინება N1/1/426 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - თამაზ კილანავა, მადონა ღიბრაძე, ნუგზარ კანდელაკი, ნათელა ჭავჭანიძე და ირმა მახათაძე საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-2; 2010 წლის 28 დეკემბრის განჩინება N1/494 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვლადიმერ ვახანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9), რადგან „მხოლოდ მოქმედი ნორმა შეიძლება წარმოშობდეს ადამიანის კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების დარღვევის რისკს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 28 დეკემბრის განჩინება N1/494 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ვლადიმერ ვახანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). შესაბამისად, მოსარჩელემ უნდა მიუთითოს მოქმედ ნორმაზე, რომელიც მისი უფლების დარღვევას იწვევს, ვინაიდან ნორმატიული აქტი/ნორმა, რომელიც აღარ მოქმედებს, ვერ შეფასდება როგორც ადამიანის უფლების შემზღუდველი.
4. N640 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელეები ითხოვენ 3323 მუხლის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან და მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
5. სსსკ-ის 3323 მუხლის მიხედვით, „საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ 2015 წლის 31 მარტამდე უზრუნველყოს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის ფუნქციონირებისთვის აუცილებელი ტექნიკურ-ორგანიზაციული ღონისძიებების განხორციელება და შესაბამისი პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებების შექმნა“.
6. სადავო ნორმის არსი და მიზანი არის საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტრომ განსაზღვრულ დროში - კერძოდ, 2015 წლის 31 მარტამდე განახორციელოს ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის ფუნქციონირებისთვის აუცილებელი ტექნიკურ-ორგანიზაციული ღონისძიებები და შექმნას შესაბამისი პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებები. მაშასადამე, ნორმა ადგენს კონკრეტული უწყებისთვის კონკრეტულ დრომდე ერთჯერადად შესასრულებელ ვალდებულებას. შედეგად, ნორმის მოქმედება დაკავშირებულია რა კანონით განსაზღვრულ ვადამდე ზემოაღნიშნული ვალდებულების შესრულებასთან, მისი მოქმედება იწურება ამ ნორმითვე გათვალისწინებული ვალდებულების შესრულებასთან ერთად.
7. კონსტიტუციური სარჩელი N640 საკონსტიტუციო სასამართლოში დარეგისტრირდა 2015 წლის 15 აპრილს, ხოლო სადავო ნორმით გათვალისწინებული მოქმედების განხორციელებისთვის განსაზღვრული ვადა ამოიწურა 2015 წლის 31 მარტს. სხვაგვარად, კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის მომენტისთვის სადავო ნორმით განსაზღვრული შინაარსი უკვე რეალიზებული იყო, შედეგად, ნორმამ ამოწურა ურთიერთობის შემდგომი მოწესრიგების რესურსი.
8. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება სსსკ-ის 3323 მუხლის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან და მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, არსებობს კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის ,,ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.
9. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ მიუთითა იმ მოთხოვნებზე, რასაც უნდა აკმაყოფილებდეს კონსტიტუციურ სარჩელში წარმოდგენილი მტკიცებულებები, რათა სარჩელი დასაბუთებულად იქნეს მიჩნეული. მათ შორის, მოსარჩელის მიერ მოყვანილი არგუმენტაცია შინაარსობრივად უნდა შეეხებოდეს სადავო ნორმას. შეუძლებელია ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასება იმ შინაარსით, რომელიც მას არ გააჩნია. „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის განჩინება N2/3/412 საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქეები შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 17 ივნისის განჩინება N2/2/438 საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქე ვახტანგ ცქიფურიშვილი საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ”).
10. N640 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები ითხოვენ „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 351 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან და მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
11. სადავო ნორმის მიხედვით, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1431 მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების - სატელეფონო საუბრის ფარული მიყურადებისა და ჩაწერის - განხორციელებაზე ზედამხედველობას პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორი ახორციელებს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის მეშვეობით, ფარული საგამოძიებო მოქმედების განხორციელებაზე ელექტრონული თანხმობის გაცემით.
12. მოსარჩელეთა განმარტებები, სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით, ემყარება ორ ძირითად არგუმენტს. მათი მტკიცებით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის კონტროლი არის ფორმალური, ვინაიდან პროგრამული ინტერფეისი, რომელსაც იგი იყენებს ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობის გამოყენების მართლზომიერების შესამოწმებლად, შექმნილია საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს მიერ. თავად პროგრამული და ტექნიკური ინტერფეისის აგებულება კი სახელმწიფო საიდუმლოების შემცველ ინფორმაციათა ნუსხას მიეკუთვნება. შესაბამისად, უცნობია, გამოირიცხება თუ არა უფლებამოსილი ორგანოს მიერ ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების შესაძლებლობა პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის გვერდის ავლით. მოსარჩელეთა მეორე არგუმენტი უკავშირდება ამ პროცესში პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის მონაწილეობის ხარისხს. მოსარჩელეთა განმარტებით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის უფლებამოსილება - გასცეს თანხმობა სატელეფონო საუბრის ფარულ მიყურადებაზე, მას აქცევს პროცესის უშუალო მონაწილედ მაშინ, როდესაც ის უნდა იყოს გარე მაკონტროლებელი ორგანო. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ეს უფლებამოსილება გამორიცხავს ეფექტურ გარე კონტროლს, რაც ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკური შესაძლებლობის არსებულ მოდელს აქცევს არაკონსტიტუციურად.
13. სადავო ნორმა ადგენს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის უფლებამოსილებას, ელექტრონული თანხმობის გაცემით, გაუწიოს ზედამხედველობა უფლებამოსილ სახელმწიფო ორგანოს, რათა ბოროტად არ იქნეს გამოყენებული ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკური შესაძლებლობა. ამ ნორმის არსი არის, პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის შესაბამისი კონტროლის მექანიზმით აღჭურვის გზით, უფლების დაცვის დამატებითი გარანტიის შექმნა. ნორმა თავისი ბუნებით უფლებაშემზღუდველი არ არის. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ არსებული მოდელი არ არის ეფექტური და ვერ გამორიცხავს ინსპექტორის გვერდის ავლით უფლებაში ჩარევის რისკებს, მოცემული სადავო ნორმა მოსარჩელეთა უფლებრივ მდგომარეობას მაინც არ აუარესებს, უკეთეს შემთხვევაში კი აქვს უფლების დაცვის დამატებითი გარანტიის შექმნის რესურსი.
14. რაც შეეხება მოსარჩელეთა მოსაზრებას, რომ ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემა შესაძლოა ვერ გამორიცხავს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის გვერდის ავლით ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების ტექნიკურ შესაძლებლობას და ამ შესაძლებლობით ბოროტად სარგებლობის საფრთხეს, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ აღნიშნული სადავო საკითხი შეფასებულ უნდა იქნეს საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის 31-ე ნაწილის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის კონტექსტში, რომელიც ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის ერთ-ერთ საფუძველს ქმნის. როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 351 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი განსაზღვრავს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის უფლებამოსილებას, გაუწიოს ზედამხედველობა უფლებამოსილ სახელმწიფო ორგანოს, აღნიშნული ნორმა თავისთავად არ ადგენს ორეტაპიანი ელექტრონული სისტემის გამოყენების წესს, არ განსაზღვრავს მის ბუნებას.
15. საკონსტიტუციო სასამართლო ასევე ვერ გაიზიარებს მოსარჩელეთა არგუმენტებს პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ინფორმაციის რეალურ დროში მიღების პროცესში მონაწილეობის ხარისხთან დაკავშირებით. მოსარჩელეთა პრეტენზია თავისი არსით უკავშირდება პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინსპექტორის ინსტიტუციური დამოუკიდებლობის გარანტიების არასაკმარისობას, რაც მის ჩართულობას პროცესში მაკონტროლებელი ფუნქციით საფუძველშივე საეჭვოს გახდიდა სადავო ნორმით გათვალისწინებული უფლებამოსილების ჯეროვნად და ობიექტურად შესრულებისა და უფლებების დარღვევის თავიდან აცილების ეფექტურობის თვალსაზრისით. თუმცა აღსანიშნავია, რომ ეს პრობლემა, მისი არსებობის შემთხვევაში, თავისთავად არ გამომდინარეობს ელექტრონული თანხმობის გაცემის ფუნქციიდან, შესაბამისად, უშუალოდ არ უკავშირდება სადავო ნორმას.
16. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასარჩელო მოთხოვნის ის ნაწილი, რომელიც შეეხება „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 351 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის არაკონსტიტუციურად ცნობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან და მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.
17. საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისთვის „აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებას შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის განჩინება N1/3/469 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-1). „მტკიცებულებები უნდა მიანიშნებდეს სადავო ნორმის შინაარსობრივ მიმართებაზე კონსტიტუციის შესაბამის ნორმებთან” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 20 დეკემბრის საოქმო ჩანაწერი N1/7/561,568 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე იური ვაზაგაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3). მოსარჩელემ უნდა მოახდინოს კონსტიტუციური უფლებების სწორად იდენტიფიცირება, რომლებთან მიმართებითაც ითხოვს სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 27 მაისის საოქმო ჩანაწერი N2/6/623 საქმეზე „შპს „სადაზღვეო კომპანია უნისონი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-4).
18. N640-ე კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტს.
19. სადავო ნორმის მიხედვით, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, „განახორციელოს კავშირგაბმულობის არხში არსებული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირება და მათი 2 წლის ვადით შენახვა“.
20. მოსარჩელეთა განმარტებით, სადავო ნორმა ადგენს სახელმწიფოს მიერ კავშირგაბმულობის არხიდან მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირებისა და 2 წლის ვადით შენახვის უფლებამოსილებას. მოსარჩელეთა აზრით, სადავო ნორმის საფუძველზე მოპოვებული პერსონალური მონაცემების შემცველი ინფორმაცია ინახება სახელმწიფოს მიერ იმ პირთა ნებართვის, თანხმობის გარეშე, ვისაც ეხება პერსონალური ინფორმაცია. ამასთან, სადავო ნორმას აქვს ბლანკეტური შინაარსი, კერძოდ, ის ვრცელდება ნებისმიერი ელექტრონული კომუნიკაციის განმახორციელებელი ყველა პირის მიმართ. დამატებით, მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა სხდომაზე განმარტა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული დებულება „არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი“, მოიცავს პირის უფლებას, აკონტროლოს სახელმწიფოს მიერ მის პერსონალურ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის ფარგლები, შესაბამისად, არეგულირებს ინფორმაციის შინაარსობრივ მოცულობას, რომელიც სახელმწიფოსთვის შეიძლება იყოს ხელმისაწვდომი.
21. საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, „ოფოციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია, რომელიც დაკავშირებულია ადამიანის ჯანმრთელობასთან, მის ფინანსებთან ან სხვა კერძო საკითხებთან არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი თვით ამ ადამიანის თანხმობის გარეშე“. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის აღნიშნული უფლების „მთავარი სუბიექტი არის პირი, რომლის კერძო სფეროს მიკუთვნებული მონაცემებიც დაცულია ოფიციალურ წყაროებში. შესაბამისად, ამ პუნქტით დაცული სიკეთე არის პირის კერძო, პრივატული სფეროს ხელშეუვალობა, პირადი მონაცემების საიდუმლოება. პირის ინტერესი, არ დაუშვას კერძო საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის გამჟღავნება და აკონტროლოს ამ ინფორმაციის გავრცელება, პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის ერთ-ერთი უმთავრესი ასპექტია“. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N2/3/406,408 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-14).
22. საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტი არეგულირებს პირადი ცხოვრების ერთ-ერთ ასპექტს, რომელიც, მათ შორის, დაკავშირებულია პირის პერსონალური მონაცემების დაცვასთან. მოცემულ შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლო არ დგას კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტის ამომწურავი განმარტების საჭიროების წინაშე. განსახილველი საქმის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლომ მხოლოდ პასუხი უნდა გასცეს კითხვას, რამდენად მოიცავს კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა პირის უფლებას, მოითხოვოს სახელმწიფოს დაშვების აკრძალვა გარკვეული სახის პირად ინფორმაციაზე.
23. დებულება „ოფიციალურ ჩანაწერებში არსებული ინფორმაცია ... არავისთვის არ უნდა იყოს ხელმისაწვდომი“ ხაზგასმით მიუთითებს, რომ კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტით დაცულია „ოფიციალურ ჩანაწერებში“ უკვე არსებულ ინფორმაციაზე შემდგომი ხელმისაწვდომობის გარანტიები. შედეგად, ამ დებულებით დაცულია პირადი ცხოვრების ის უფლებრივი კომპონენტი, რომელიც გულისხმობს პირის უფლებას, მოითხოვოს „ოფიციალურ ჩანაწერებში“ არსებული ინფორმაციის გამჟღავნებისგან დაცვა. ეს ნორმა არ არეგულირებს საკითხს, „ოფიციალურ ჩანაწერებში“ რომელი ინფორმაცია შეიძლება მოხვდეს და რომელი არა. აქ საუბარია, „ოფიციალურ ჩანაწერებში“ უკვე არსებული ინფორმაციის მესამე პირებისთვის ხელმისაწვდომობის შინაარსობრივ ფარგლებზე და ასეთი ინფორმაციის გაცემის წესზე. როგორც აღინიშნა, მოსარჩელეთათვის პრობლემურია სახელმწიფო ორგანოს უფლებამოსილება, კავშირგაბმულობის არხიდან და კომპიუტერული სისტემიდან მოახდინოს მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირება და შენახვა ორი წლის ვადით, ამასთან, მთავარი მოთხოვნაა, რომ სახელმწიფოს ხელთ ბლანკეტურად ყველას მაიდენტიფიცირებელი მონაცემები არ უნდა არსებობდეს. თავისთავად, ეს პრობლემა, კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით, შეიძლება იყოს სადავო (რაზეც მიუთითებს წინამდებარე საოქმო ჩანაწერით „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადების არსებითად განსახილველად მიღება კონსტიტუციის რელევანტურ დებულებებთან მიმართებით), თუმცა ის თავისი არსით და პრობლემატიკით არ უკავშირდება კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტს, რომლის მიზანი არის არა „ოფიციალურ ჩანაწერებში“ ამა თუ იმ შინაარსისა თუ მოცულობის ინფორმაციის მოხვედრის, არამედ იქ არსებული ინფორმაციის გაცემის წესის რეგულირება ისე, რომ არ მოხდეს პირადი ცხოვრების დარღვევა.
24. წარმოდგენილი არგუმენტაცია ცხადყოფს, რომ კონსტიტუციური სარჩელი N640 სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით, დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.
25. N625 და N640 კონსტიტუციურ სარჩელებში, სხვა ნორმებთან ერთად, მოსარჩელე მხარე სადავოდ ხდის „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადებისა და „ბ“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. ამასთან ერთად, მოსარჩელე მხარე (N640 კონსტიტუციურ სარჩელში) შუამდგომლობს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლომ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის მიხედვით, განჩინებით ძალადაკარგულად ცნოს „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვები „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“, რადგან აღნიშნული სიტყვები წარმოადგენს იდენტური შინაარსის ნორმას, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილებით N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.
26. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადება შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად ანიჭებს უფლებამოსილებას, ჰქონდეს კავშირგაბმულობისა და კომუნიკაციის ფიზიკური ხაზებიდან და მათი შემაერთებლებიდან, მეილსერვერებიდან, ბაზებიდან, სასადგურე აპარატურიდან, კავშირგაბმულობის ქსელებიდან და კავშირგაბმულობის სხვა შემაერთებლებიდან ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების ტექნიკური შესაძლებლობა და ამ მიზნით კომუნიკაციის აღნიშნულ საშუალებებთან საჭიროების შემთხვევაში, უსასყიდლოდ განათავსოს მართლზომიერი გადაჭერის მენეჯმენტის სისტემა, სხვა სათანადო აპარატურა და პროგრამული უზრუნველყოფის საშუალებები. ხოლო მეორე წინადადების მიხედვით, „ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების შემდგომ ღონისძიებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს უშუალოდ, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადების თანახმად, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, განახორციელოს კავშირგაბმულობის არხში არსებული მაიდენტიფიცირებელი მონაცემების კოპირება და მათი 2 წლის ვადით შენახვა. ხოლო ამავე ქვეპუნქტის მეორე წინადადების მიხედვით, „ინფორმაციის კავშირგაბმულობის არხიდან/კომპიუტერული სისტემიდან მოხსნის და ფიქსაციის შემდგომ ფარულ საგამოძიებო მოქმედებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს აღნიშნულ კოპირებულ მონაცემთა ბანკებიდან, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“.
27. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის მიხედვით, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ.
28. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლომ მოცემულ საქმეში, პირველ რიგში, უნდა გადაწყვიტოს, სადავო ნორმები წარმოადგენს თუ არა იმავე შინაარსის ნორმას, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ ძალადაკარგულად ცნო 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილებით N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. აღნიშნულ საქმეში, არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით „ოპერატიულ - სამძებრო საქმიანობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის პირველ წინადადებაში სიტყვების «მხოლოდ მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით» შემდეგ არსებული ჩანაწერი : « ... , ან ...». თავის მხრივ, აღნიშნული კანონის იმდროინდელი რედაქციის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტი შემდეგი შინაარსის იყო: ,,ისეთი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარება, რომელიც ზღუდავს კანონით გარანტირებული სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებებით წარმოებული შეტყობინების საიდუმლოებას, დაიშვება მხოლოდ მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით, ან იმ პირის წერილობითი განცხადების საფუძველზე, რომელიც არამართლზომიერ მოქმედებათა მსხვერპლია, ან თუ სახეზეა ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების მონაცემები, რომლისთვისაც სისხლის სამართლის კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით”.
29. ხსენებულ საქმეში, მოსარჩელეთა განმარტებით, სადავო ნორმა ისეთი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარებას, რომელიც ზღუდავს სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებებით წარმოებული შეტყობინების ხელშეუხებლობის უფლებას, შესაძლებლად მიიჩნევდა სამ შემთხვევაში: 1) მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით; 2) იმ პირის წერილობითი განცხადების საფუძველზე, რომელიც იყო არამართლზომიერ მოქმედებათა მსხვერპლი; 3) თუ სახეზე იქნებოდა ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების მონაცემები, რისთვისაც სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული იყო თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით. მოსარჩელთა განმარტებით, ბოლო ორი პირობა ითვალისწინებდა ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარების შესაძლებლობას მოსამართლის ბრძანების გარეშე, მიუხედავად იმისა, რომ ეს პირობები არც შინაარსობრივად შეესაბამებოდა გადაუდებელი აუცილებლობის ცნებას და არც ,,ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობის შესახებ” საქართველოს კანონი მოიხსენიებდა მათ ასეთად.
30. ზემოხსენებულ საქმეზე ნორმის განმარტების შედეგად გამოვლინდა, რომ სადავო სიტყვა „ან“ განაპირობებდა მე-2 და მე-3 პირობათა ალტერნატიულობას, რაც შესაძლებელს ხდიდა პირადი ცხოვრების უფლების შეზღუდვას სასამართლო გადაწყვეტილების გარეშე. საკონსტიტუციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ „ნორმა ვერ აკმაყოფილებს გამჭვირვალობისა და ხელმისაწვდომობის მოთხოვნებს, იურიდიული მეთოდოლოგიით გონივრული განმარტების შედეგად, მისი წაკითხვის ერთი ვერსია ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II- 30).
31. საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ დაეთანხმება მოსარჩლის მოსაზრებას, რომ განსახილველ საქმეში სადავო ნორმები წარმოადგენს იმავე შინაარსის ნორმას, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ ძალადაკარგულად ცნო 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილებით, ვინაიდან, როგორც ზემოთ აღინიშნა, საკონსტიტუციო სასამართლოს დასახელებული გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად გამოცხადდა სადავო კავშირი „ან“, რომელიც განაპირობებდა პირის წერილობითი განცხადებისა და ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ქმედებების მონაცემების არსებობას, რისთვისაც სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული იყო თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით, ფარული საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების დამოუკიდებელ პირობად განხილვის შესაძლებლობას. მოქმედი სადავო ნორმები კი მოსამართლის განჩინების ალტერნატიულ პირობად ითვალისწინებს პროკურორის მოტივირებულ დადგენილებას.
32. შესაბამისად, სადავო ნორმებს არ აქვს იგივე შინაარსი, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილებით ცნო არაკონსტიტუციურად. შედეგად, არ არსებობს საფუძველი მოსარჩელე მხარის შუამდგომლობის დაკმაყოფილებისთვის.
33. იმავდროულად, არ არსებობს საფუძველი დასახელებული სადავო ნორმების არსებითად განსახილველად მიღებისთვისაც.
34. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მეორე წინადადებები ქმნიან საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1431 მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებით განსაზღვრული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების ალტერნატიულ წესებს, რაც იძლევა ადამიანის პირად ცხოვრებაში სასამართლო კონტროლის გარეშე ჩარევის შესაძლებლობას.
35. აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუციური სარჩელები არ შეიცავს სათანადო არგუმენტაციას, რომელიც წარმოაჩენდა სადავო ნორმების შინაარსობრივ მიმართებას საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლთან და მათ არაკონსტიტუციურობას. სადავო ნორმებს მოსარჩელე მხარე განიხილავს როგორც საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 1431 მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტებით განსაზღვრული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების დამოუკიდებელ საფუძველს. თუმცა აღსანიშნავია, რომ ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების საფუძველი, ისევე როგორც მასთან დაკავშირებული პროცედურა, დეტალურად არის განსაზღვრული საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში.
36. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველივე მუხლი განსაზღვრავს კანონის გამოყენების სფეროს, რომლის თანახმადაც, ის ადგენს საქართველოს ტერიტორიაზე ელექტრონული საკომუნიკაციო ქსელებითა და საშუალებებით საქმიანობის სამართლებრივ და ეკონომიკურ საფუძვლებს, ამ სფეროში კონკურენტული გარემოს ჩამოყალიბებისა და რეგულირების პრინციპებს, ეროვნული მარეგულირებელი ორგანოს (საქართველოს კომუნიკაციების ეროვნული კომისიის) ფუნქციებს, ელექტრონული საკომუნიკაციო ქსელებისა და საშუალებების ფლობის, გამოყენებისა და მომსახურების მიწოდების დროს ფიზიკურ და იურიდიულ პირთა უფლებებსა და მოვალეობებს. მოცემული კანონის რეგულირების სფეროდან არც ექსპლიციტურად და არც იმპლიციტურად არ იკითხება ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების საფუძვლები ან შესაბამისი პროცედურა, მაშინ როდესაც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიზნებს სწორედ დანაშაულის გამოძიება, სისხლისსამართლებრივი დევნის განხორციელება და მართლმსაჯულების აღსრულება წარმოადგენს. ამასთან აღსანიშნავია, რომ არც შესაბამის სადავო ნორმებში და არც მთლიანად „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონში არ მოიპოვება ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების წესი - კერძოდ, რომელ სასამართლოს უნდა მიმართოს შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანომ ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების მოთხოვნით, რომელ პროკურორს აქვს უფლება, მიიღოს მოტივირებული დადგენილება, რა უნდა წარმოადგენდეს მოტივირებული დადგენილების მიღების საფუძველს და ა.შ.
37. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკიდან გამომდინარე, სადავო ნორმა უნდა განიმარტოს როგორც სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობით, ასევე სხვა ნორმებთან კონტექსტში მისი მიზნისა და შინაარსის გათვალისწინებით. ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას მისი გონივრული განმარტება მოითხოვს, რომ „... სადავო ნორმა არ [უნდა] იქნეს განხილული სხვა, მასთან კავშირში მყოფი ნორმებისგან იზოლირებულად, რადგანაც ამგვარმა მიდგომამ საკონსტიტუციო სასამართლო შეიძლება მიიყვანოს მცდარ დასკვნებამდე...“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N2/2-389 საქმეზე «საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ», II-6). შესაბამისად, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-8 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების განმარტებაც უნდა მოხდეს სისტემურად, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსისა და ზოგადად, ფარული საგამოძიებო მოქმედებების მარეგულირებელი კანონმდებლობის კონტექსტში. სწორი სამართლებრივი ინტერპრეტაცია მოითხოვს ნორმის არსის და მიზნის დადგენას. ამ ფაქტორებზე დაყრდნობით უნდა განისაზღვროს მისი შინაარსი.
38. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტები, ისევე როგორც თავად „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი თავისი შინაარსიდან და მოწესრიგების სფეროდან გამომდინარე, ობიექტურად მოკლებულია სამართლებრივ რესურსს, დაარეგულიროს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელების პროცესი. ამ კანონის შემხებლობა აღნიშნულ პროცესთან არ სცდება ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელებაზე უფლებამოსილი ორგანოსთვის შესაბამისი ტექნიკური აღჭურვილობის ქონისა და ელექტრონული კომუნიკაციის საშუალებებზე მათი განთავსების უფლებამოსილების მინიჭების ფარგლებს. თავის მხრივ, ფარული საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების წესები განისაზღვრება სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით, სადაც დეტალურად არის განსაზღვრული ფარული საგამოძიებო მოქმედების ჩატარების პროცედურა და სამართლებრივი საფუძვლები. ასეთ პირობებში, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ტერმინი „პროკურორის მოტივირებული დადგენილება“ ობიექტურად გულისხმობს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით გათვალისწინებულ „პროკურორის მოტივირებულ დადგენილებას“. სადავო ნორმები და მთლიანად „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი არ შეიცავს იმ სამართლებრივ რესურსს, რომელიც ტერმინს - „პროკურორის მოტივირებული დადგენილება“ შეუნარჩუნებდა თვითმყოფადობას და ავტონომიურობას.
39. სადავო ნორმების ასეთ განმარტებას იზიარებენ საქმის განხილვის განმწესრიგებელ სხდომაზე მოწვეული მოწმეები საქართველოს მთავარი პროკურატურისა და საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროდან. კერძოდ, საქართველოს მთავარი პროკურატურის მოწმის - ზვიად ფხაკაძის განმარტებით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლი განსაზღვრავს კონკრეტული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განმახორციელებელ ორგანოს, რომელსაც ანიჭებს იმ ტექნიკური აღჭურვილობის ქონის უფლებას, რომელიც სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით განსაზღვრული ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად არის აუცილებელი. საქართველოს შინაგან საქმეთა სამინისტროს ოპერატიულ-ტექნიკური დეპარტამენტის იურისტისა და სამინისტროს უსაფრთხოების სამსახურის უფროსის, დავით გაბეხაძის განმარტებით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის გასაჩივრებული ნორმები უშუალოდ შეეხება შსს-ს ოპერატიულ-ტექნიკურ დეპარტამენტს და ითვალისწინებს მის უფლებას, განათავსოს ტექნიკური აპარატურა შესაბამის ინფრასტრუქტურაზე, ხოლო რაც შეეხება ფარული საგამოძიებო ღონისძიებების განხორციელების პროცესუალურ ნაწილს, ეს უკანასკნელი რეგულირდება სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესებით. მისი განმარტებით 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მეორე წინადადებების შინაარსობრივი რესურსი ამოიწურება ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განხორციელებისთვის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსზე მითითებით.
40. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ მოსარჩელე მხარე არასწორად აღიქვამს სადავო ნორმებიდან მომდინარე შეზღუდვას და უთითებს სადავო ნორმების იმგვარ შინაარსზე, რომელიც მათ არ გააჩნიათ. ამდენად, არგუმენტაცია, რომელიც ამ თვალსაზრისით არის წარმოდგენილი, არ მიემართება სადავო ნორმების რეალურ შინაარსს. შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადებისა და „ბ“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, დაუსაბუთებელია და სახეზეა მისი არსებითად განსახილველად არმიღების „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–18 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტითა და მე–16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული საფუძვლები.
41. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ N625 და N640 კონსტიტუციური სარჩელები სხვა მხრივ აკმაყოფილებენ „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–16 მუხლის პირველი და მე–2 პუნქტების მოთხოვნებს და არ არსებობს ამ კანონის მე–18 მუხლით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელების არსებითად განსახილველად არმიღების რომელიმე საფუძველი.
III სარეზოლუციო ნაწილი
საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მეორე პუნქტის, 271 მუხლის პირველი პუნქტის, 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-5, მე-7 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის, მე-18 მუხლის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე,
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:
1. მიღებულ იქნეს არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი №625 (საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადების, აგრეთვე ამავე პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
2. მიღებულ იქნეს არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი N640 (საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე, გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადების, აგრეთვე ამავე პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის პირველი წინადადების, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-3 მუხლის 31-ე ნაწილისა და ამავე კოდექსის 1433 მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან და მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
3. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი №625 (საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მე-2 წინადადების, აგრეთვე ამავე პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მე-2 წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.
4. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი №640 (საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე, გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება:
ა. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მე-2 წინადადების, ამავე პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მე-2 წინადადების, „საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის“ 3323 მუხლის და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის 351 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლთან და მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით;
ბ. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან მიმართებით;
5. არ დაკმაყოფილდეს N640 კონსტიტუციურ სარჩელში (საქართველოს მოქალაქეები - გიორგი ბურჯანაძე, ლიკა საჯაია, გიორგი გოცირიძე, თათია ქინქლაძე, გიორგი ჩიტიძე, ლაშა ტუღუში, ზვიად ქორიძე, ააიპ „ფონდი ღია საზოგადოება საქართველო“, ააიპ „საერთაშორისო გამჭვირვალობა - საქართველო“, ააიპ „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია“, ააიპ „სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება“ და ააიპ „ადამიანის უფლებათა ცენტრი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) დაყენებული მოთხოვნა, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის საფუძველზე „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვების „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“ არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ.
6. N625 და N640 კონსტიტუციური სარჩელები გაერთიანდეს ერთ საქმედ და ერთობლივად იქნეს არსებითად განხილული.
7. საქმის არსებითი განხილვა დაიწყება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 22-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად.
8. საქმეს არსებითად განიხილავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგია.
9. საოქმო ჩანაწერი საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.
10. საოქმო ჩანაწერი გაეგზავნოს მხარეებს.
კოლეგიის შემადგენლობა
კონსტანტინე ვარძელაშვილი
ქეთევან ერემაძე
მაია კოპალეიშვილი
მერაბ ტურავა
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრის
ქეთევან ერემაძის
განსხვავებული აზრი
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის 2015 წლის 26 ივნისის №1/5/625,640 საოქმო ჩანაწერზე
გამოვხატავ რა ჩემი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის და “საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველი კოლეგიის 2015 წლის 26 ივნისის N1/5/625,640 საოქმო ჩანაწერის იმ ნაწილთან დაკავშირებით, რომელიც შეეხება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის საფუძველზე „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვების „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“ არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის არდაკმაყოფილებას.
1.წინამდებარე განსხვავებული აზრი ეთმობა იმის დასაბუთებას, რომ არსებობს საფუძველი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტზე დაყრდნობით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვების „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“ არაკონსტიტუციურად და ძალადაკარგულად ცნობისთვის, ვინაიდან სადავო დებულების გონივრული განმარტება იძლევა დასკვნის გამოტანის შესაძლებლობას, რომ ის შეიცავს იგივე შინაარსის ნორმას, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ არაკონსტიტუციურად ცნო 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილებით N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.
2. მოსარჩელეთა შუამდგომლობით გათვალისწინებული საკითხის სწორად გადაწყვეტის მიზნით, პირველ რიგში, უნდა გავაანალიზოთ, რა არის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის არსი და მიზანი.
3. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 41 პუნქტის თანახმად: „თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინააარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, ... მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ“.
4. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25- ე მუხლის 41 პუნქტი, ერთი მხრივ, უზრუნველყოფს პროცესის ეკონომიურობის პრინციპის დაცვას, კერძოდ, იმ პირობებში, როდესაც გასაჩივრებული საკითხი მატერიალური თვალსაზრისით სასამართლოს უკვე გადაწყვეტილი აქვს, საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უწევს ნორმის კონსტიტუციურობაზე საქმის არსებითი განხილვის ფორმატში განმეორებით მსჯელობა. მეორე მხრივ, ხსენებული ნორმა წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საკუთარი გადაწყვეტილების შესრულების ზედამხედველობისა და ადამიანის უფლებათა დარღვევის პრევენციის ეფექტურ მექანიზმს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება N1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 8).
5. მაშასადამე, დასახელებული ნორმა არის ინსტრუმენტი (შესაძლებლობა) საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის, არა მხოლოდ დაზოგოს დრო, არამედ ეფექტურად იმოქმედოს საკუთარი გადაწყვეტილებების დაძლევის საწინააღმდეგოდ და, რაც ყველაზე მთავარია, უზრუნველყოს უფლებათა შემდგომი დარღვევის პრევენცია. რამდენად მიზნობრივად იმოქმედებს ეს მექანიზმი, ცხადია, პირველ რიგში, თავად საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ მის სწორად გამოყენებაზეა დამოკიდებული. აღნიშნული რეგულაციის ვიწროდ განმარტება და მისი გამოყენების შესაძლებლობის ფორმალური კრიტერიუმებით შეფასება გამოფიტავდა ამ ნორმის არსს, დაუკარგავდა მიზანს, საბოლოოდ კი საფრთხეს შეუქმნიდა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულების და, შედეგად, მისი საქმიანობის ეფექტურობას.
6. მნიშვნელოვანია, განიმარტოს, რას ნიშნავს ზემოაღნიშნული ნორმის მიზნებისთვის ჩანაწერი: „სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად“.
7. „იმავე შინაარსის ნორმა“ არ გულისხმობს სიტყვასიტყვით იგივე ფორმულირების შემცველი წესის მიღებას და არც მაინცადამაინც იგივე კანონში ასეთი წესის გამეორებას. საკონსტიტუციო სასამართლო არაკონსტიტუციურად ცნობს არა კონკრეტულ სიტყვებს, ფრაზებს, წინადადებებს, არამედ ის აფასებს ნორმაში ასახულ პრობლემას, საკითხს, რომელიც გამოიხატება ამ სიტყვებში, ფრაზაში თუ წინადადებაში. სასამართლო ამ დროს სწავლობს, უფლებაში ამა თუ იმ ფორმით, შინაარსით თუ ინტენსივობით ჩარევა იწვევს თუ არა უფლების დარღვევას. შესაბამისად, თუ უფლებაში ჩარევის შედეგის მიხედვით, ახალი რეგულაციით კონკრეტულ უფლებას დარღვევის არსებითად ან თვისობრივად იგივე საფრთხე ემუქრება, დამოუკიდებლად იმისგან, ახალი რეგულაცია რომელ ნორმატიულ აქტში გაჩნდება ან იქნება თუ არა ის ტექსტუალურად არაკონსტიტუციურად ცნობილი რეგულაციის იდენტური, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის დასახელებული ნორმა ავალდებულებს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ის ძალადაკარგულად ცნოს განმწესრიგებელი სხდომის ეტაპზევე.
8. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, ,,სადავო ნორმების მსგავსება არა მხოლოდ ფორმალური თვალსაზრისით უნდა შეფასდეს, არამედ იმ სამართლებრივი შედეგის მიხედვით, რომელიც შესაძლოა სადავო ნორმებს აერთიანებდეს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის განჩინება N1/5/525 საქმეზე „მოლდოვის მოქალაქე მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). „ნორმის მხოლოდ ტექსტუალური, რედაქციული ან სხვა ფორმალური განსხვავება ვერ ჩაითვლება არსებით განმასხვავებელ ფაქტორებად. სასამართლო ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეაფასებს, არის თუ არა სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსი შინაარსის, სადავო ნორმის მიზანმიმართულების, მასში გამოხატული კანონმდებლის ნებისა და სამართლებრივი საშუალებების გათვალისწინებით. შინაარსობრივ მსგავსებასთან გვექნება საქმე, არა მხოლოდ მაშინ, როდესაც ნორმა სიტყვასიტყვით იმეორებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის შინაარსს, არამედ მაშინაც, როდესაც სადავო ნორმაში მოცემული წესი არსებითად მსგავსი სამართლებრივი შედეგის მომტანია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება N1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 10). „სადავო ნორმის „დამძლევ ნორმად“ მიჩნევა და მისი არსებითი განხილვის გარეშე არაკონსტიტუციურად ცნობა, ნორმათა შორის არსებითი შინაარსობრივი მსგავსების შემთხვევაშია დასაშვები, როდესაც სადავო ნორმა სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, იწვევს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას, შეიცავს უფლების მზღუდავ მსგავს სამართლებრივ საშუალებებს და იდენტურ სამართლებრივ შედეგს იწვევს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება N1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 12).
9. მოცემულ შემთხვევაშიც, საკითხი - სადავო ნორმები შეიცავს თუ არა იმავე შინაარსის ნორმას, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად - უნდა შეფასდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი ზემოაღნიშნული ძირითადი სტანდარტების, კრიტერიუმების მიხედვით: ა)ნორმა უნდა იწვევდეს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას; ბ)უფლების შეზღუდვა უნდა ხდებოდეს მსგავსი სამართლებრივი საშუალებით; გ) უნდა იწვევდეს იდენტურ ან არსებითად მსგავს სამართლებრივ შედეგს.
10. საკითხის გადასაწყვეტად უნდა გაანალიზდეს როგორც ამ დავის ფარგლებში გასაჩივრებული ნორმების შინაარსი, ისე საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უკვე არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის არსი.
11. „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადების თანახმად: „ინფორმაციის რეალურ დროში მოპოვების შემდგომ ღონისძიებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს უშუალოდ, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“. ხოლო „ბ“ ქვეპუნქტის მეორე წინადადების თანახმად: „ამ შემთხვევაში ინფორმაციის კავშირგაბმულობის არხიდან/კომპიუტერული სისტემიდან მოხსნის და ფიქსაციის შემდგომ ფარულ საგამოძიებო მოქმედებებს უფლებამოსილი ორგანო ახორციელებს აღნიშნულ კოპირებულ მონაცემთა ბანკებიდან, სასამართლოს განჩინების ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“.
12. დასახელებული ნორმები ადგენს ფარული საგამოძიებო მოქმედებების განსახორციელებლად შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე სახელმწიფო ორგანოს შესაძლებლობას, ჰქონდეს წვდომა პირების კერძო კომუნიკაციის შემცველ ინფორმაციაზე, შედეგად, ნორმებს აქვს შინაარსობრივი მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლთან და იწვევს ამ მუხლით დაცული პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლებაში ჩარევას. იმავდროულად, დასახელებული ნორმები ითვალისწინებს უფლებაში ჩარევის ორ ალტერნატიულ საფუძველს: მოსამართლის განჩინებას ან პროკურორის მოტივირებულ დადგენილებას.
13. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილებით N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, საქართველოს კონსტიტუციის მე-20 მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნო „ოპერატიულ - სამძებრო საქმიანობის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტის პირველ წინადადებაში სიტყვების «მხოლოდ მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით» შემდეგ არსებული ჩანაწერი : « ... , ან ...». აღნიშნული კანონის იმდროინდელი რედაქციის მე-9 მუხლის მე-2 პუნქტი შემდეგი შინაარსის იყო: ,,ისეთი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარება, რომელიც ზღუდავს კანონით გარანტირებული სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებებით წარმოებული შეტყობინების საიდუმლოებას, დაიშვება მხოლოდ მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით, ან იმ პირის წერილობითი განცხადების საფუძველზე, რომელიც არამართლზომიერ მოქმედებათა მსხვერპლია, ან თუ სახეზეა ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების მონაცემები, რომლისთვისაც სისხლის სამართლის კანონით სასჯელის სახით გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით”.
14. ხსენებულ საქმეზე, მოსარჩელეთა განმარტებით, სადავო ნორმა ისეთი ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარებას, რომელიც ზღუდავს სატელეფონო და სხვა სახის ტექნიკური საშუალებებით წარმოებული შეტყობინების ხელშეუხებლობის უფლებას, შესაძლებლად მიიჩნევდა სამ შემთხვევაში: 1)მოსამართლის ბრძანებით და პროკურორის დადგენილებით; 2)არამართლზომიერ მოქმედებათა მსხვერპლის წერილობითი განცხადების საფუძველზე; 3) თუ სახეზე იქნებოდა ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ქმედების მონაცემები, რისთვისაც სისხლის სამართლის კანონით გათვალისწინებული იყო თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით. მოსარჩელთა განმარტებით, ბოლო ორი პირობა ითვალისწინებდა ოპერატიულ-სამძებრო ღონისძიების ჩატარების შესაძლებლობას მოსამართლის ბრძანების გარეშე, მიუხედავად იმისა, რომ ეს პირობები არც შინაარსობრივად შეესაბამებოდა გადაუდებელი აუცილებლობის ცნებას და არც ,,ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობის შესახებ” საქართველოს კანონი მოიხსენიებდა მათ ასეთად.
15.ზემოაღნიშნულ საქმეზე ნორმის განმარტების შედეგად გამოვლინდა, რომ სადავო სიტყვა „ან“ განაპირობებდა ნორმაში მოცემული პირობების ალტერნატიულობას, რაც შესაძლებელს ხდიდა პირადი ცხოვრების უფლების შეზღუდვას სასამართლო გადაწყვეტილების გარეშე, ამასთან, გადაუდებელი აუცილებლობის ვითარების არარსებობის პირობებში. საკონსტიტუციო სასამართლომ ჩათვალა, რომ „ნორმა ვერ აკმაყოფილებს გამჭვირვალობისა და ხელმისაწვდომობის მოთხოვნებს, იურიდიული მეთოდოლოგიით გონივრული განმარტების შედეგად, მისი წაკითხვის ერთი ვერსია ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის გადაწყვეტილება N1/3/407 საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 30).
16. განსახილველ საქმეში, მოსარჩელეთა მტკიცებით, „ელექტრონული კომუნიკაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 83 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების სიტყვებს „ან პროკურორის მოტივირებული დადგენილების საფუძველზე“ გააჩნია იგივე შინაარსი, რაც საკონსტიტუციო სასამართლომ 2007 წლის 26 დეკემბრის N1/3/407 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნო, ვინაიდან ამ შემთხვევაშიც ნორმა იძლევა შესაძლებლობას, პირად ცხოვრებაში ჩარევა მოხდეს მოსამართლის გადაწყვეტილების გარეშე. კერძოდ, მოსარჩელეთა აზრით, სადავო რეგულაციებით პროკურორის მოტივირებული დადგენილება წარმოადგენს უფლებაში ჩარევისთვის მოსამართლის განჩინების ალტერნატიულ საფუძველს, ამასთან, კანონი არ შეიცავს მკაფიო, საკმარის და დამაჯერებელ პასუხს პროკურორის მოტივირებული დადგენილების მხოლოდ გადაუდებელი აუცილებლობის ვითარებაში გამოყენებასთან დაკავშირებით. მართალია, მოსარჩელეები აღნიშნავენ, რომ არსებობს ფორმალური სხვაობა მოქმედ და ძალადაკარგულ ნორმებს შორის, კერძოდ, მოსამართლის განჩინების ალტერნატიულ საფუძვლად მოქმედ სადავო ნორმებში დასახელებულია პროკურორის მოტივირებული დადგენილება (და არა არამართლზომიერ მოქმედებათა მსხვერპლის განცხადება ან დანაშაულის შემადგენლობა, რომლისთვისაც გათვალისწინებულია თავისუფლების აღკვეთა 2 წელზე მეტი ვადით), თუმცა მთავარი, რაც ამ საქმეებს აერთანებს, არის ის, რომ, არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, მოქმედ ნორმებში პროკურორის მოტივირებული დადგენილება გათვალისწინებულია მოსამართლის განჩინების ალტერნატივად ისე, რომ არ არსებობს ცხადი და დამაჯერებელი პასუხები ამ აქტის (პროკურორის დადგენილების) მხოლოდ გადაუდებელი აუცილებლობის შემთხვევაში მიღებასთან დაკავშირებით.
17. განმწესრიგებელ სხდომაზე მოპასუხე მხარის - საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ არ არსებობდა, ერთი მხრივ, დასახელებული ნორმების განმწესრიგებელ სხდომაზევე არაკონსტიტუციურად ცნობის, ხოლო, მეორე მხრივ, არც მათი არსებითად განსახილველად მიღების საფუძველი. კერძოდ, მოპასუხემ მიუთითა სხვაობაზე სადავო ნორმებსა და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმას შორის. მან აღნიშნა, რომ „სასამართლომ არაკონსტიტუციურად მიიჩნია მხოლოდ მოსამართლის ბრძანების და პროკურორის დადგენილების შემდეგ არსებული ჩანაწერი. მიუხედავად იმისა, რომ იმ ნორმაშიც პრ