პლენუმის შემადგენლობა:

გიორგი პაპუაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

კონსტანტინე ვარძელაშვილი – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ვახტანგ გვარამია – წევრი;

ქეთევან ერემაძე – წევრი;

ზაზა თავაძე – წევრი;

ოთარ სიჭინავა – წევრი;

ლალი ფაფიაშვილი – წევრი;

ჯონი ხეცურიანი _ წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები - ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: ა) №482 კონსტიტუციურ სარჩელზე „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების „მათი შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე მუხლის პირველ პუნქტთან და 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; იმავე კანონის მე–11 მუხლის მესამე პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის, 11¹ მუხლის პირველი, მე–2 და მე–4 პუნქტების, მე–5 პუნქტის მე–2 წინადადების, მე–13 მუხლის პირველი პუნქტის შემდეგი სიტყვების „აგრეთვე 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით; იმავე კანონის 11¹ მუხლის მე–3 პუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125–ე მუხლის 6¹ ნაწილის სიტყვების „ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში, რა დროსაც სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე მუხლის პირველ პუნქტთან, ასევე 25–ე მუხლის პირველ და მე–2 პუნქტებთან მიმართებით; იმავე კანონის 150–ე მუხლის 2¹ ნაწილის სიტყვების “სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებურად შესრულება ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე, აგრეთვე მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილზე” კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; 174¹ მუხლის მესამე ნაწილის სიტყვების „მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას... ანდა მისგან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ, მე–2 და მე–3 პუნქტებთან მიმართებით.

ბ) №483 კონსტიტუციურ სარჩელზე „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების „მათი შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; იმავე კანონის 11¹ მუხლის მე–3 პუნქტის მე–2 წინადადების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით; საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125–ე მუხლის 6¹¹ ნაწილის სიტყვების „ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში, რა დროსაც სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, მოსარჩელეების ზვიად ძიძიგურის და კახა კუკავას სასარჩელო მოთხოვნის ნაწილში; იმავე კანონის 150–ე მუხლის 2¹ ნაწილის სიტყვების “სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებურად შესრულება ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე, აგრეთვე მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილზე” კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე–19 მუხლის პირველ და მე–2 პუნქტებთან მიმართებით.

გ) №487 კონსტიტუციურ სარჩელზე „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე–4 მუხლის მე–2 პუნქტის სიტყვების „მოწოდება საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ძალადობით შეცვლისაკენ“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე–19 მუხლთან, 24–ე მუხლის პირველ და მე–4 პუნქტებთან, ასევე 25–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით მოსარჩელეების დაჩი ცაგურიასა და ჯაბა ჯიშკარიანის სასარჩელო მოთხოვნის ნაწილში; მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების „და მათი შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; იმავე კანონის 11¹ მუხლის პირველი და მე–2 პუნქტების, მე–3 პუნქტის პირველი წინადადების და მე–5 პუნქტის სიტყვების „მასში მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე სათანადო მდგომარეობის აღდგენისთანავე“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის მეორე პუნქტებთან მიმართებით.

დ) №502 კონსტიტუციურ სარჩელზე „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე–2 პუნქტის სიტყვების „აგრეთვე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შესაბამისი სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილების მქონე მოსამსახურეებზე“, მე–3 მუხლის „გ“ პუნქტის და მე–5 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების „პოლიტიკური პარტია, გაერთიანება, საწარმო, დაწესებულება, ორგანიზაცია ან მოქალაქეთა საინიციატივო ჯგუფი“, მე–5 მუხლის მე–2 პუნქტის სიტყვების „აგრეთვე საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირები“, მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების „და მათი შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“, მე–11 მუხლის მე–3 პუნქტის “ბ“ ქვეპუნქტის, 11¹ მუხლის პირველი და მე–2 პუნქტების, მე–3 პუნქტის პირველი წინადადების, მე–5 პუნქტის სიტყვების „შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე“, მე–5 პუნქტის სიტყვის „აუცილებლობის“ და ამავე პუნქტის სიტყვების „მასში მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე“, მე–13 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების „აგრეთვე 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში“, რომელიც გრძელდება სიტყვით „დაუყოვნებლივ“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლთან მიმართებით; საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე–3 ნაწილის სიტყვების „მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას ან“ და ამავე პუნქტის სიტყვების „ან/და მისგან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლთან მიმართებით; საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150–ე მუხლის 2¹ ნაწილის სიტყვების „აგრეთვე მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილზე“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე და 25–ე მუხლებთან მიმართებით; „საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–4 მუხლის მე–3 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

I

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 17 სექტემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №482) მიმართა მოქალაქეთა პოლიტიკურმა გაერთიანებამ „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2009 წლის 25 სექტემბერს.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 28 სექტემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №483) მიმართეს საქართველოს კონსერვატიულმა პარტიამ და საქართველოს მოქალაქეებმა _ ზვიად ძიძიგურმა და კახა კუკავამ. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2009 წლის 7 ოქტომბერს.

3. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 11 დეკემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №487) მიმართეს საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ და საქართველოს მოქალაქეებმა _ დაჩი ცაგურიამ და ჯაბა ჯიშკარიანმა. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2009 წლის 16 დეკემბერს.

4. საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 7 სექტემბერს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №502) მიმართა საქართველოს სახალხო დამცველმა. კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2010 წლის 13 სექტემბერს.

5. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ მიიჩნია, რომ განსახილველი საქმე წარმოშობდა საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების იშვიათ და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას, ამიტომ „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლის თანახმად, 2010 წლის 3 ნოემბრის №1–1/1/482,483487 და 2010 წლის 5 ნოემბრის №1–1/2/502 განჩინებებით, საქმე გადასცა საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2010 წლის 10 ნოემბრის №4/482,483,487,502 საოქმო ჩანაწერით, კონსტიტუციური სარჩელები მიღებული იქნა პლენუმის არსებითად განსახილველად.

საქმის არსებითი განხილვის სხდომები გაიმართა 2010 წლის 3 და 4 დეკემბერს.

6. №482 კონსტიტუციურ სარჩელში შემოტანის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 42–ე მუხლის პირველი პუნქტი, 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე–19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39–ე მუხლი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე–2 პუნქტი, მე–12 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, მე–15 და მე–16 მუხლებ

7. №483 კონსტიტუციურ სარჩელში შემოტანის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, ,,საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე–15 და მე–16 მუხლები. №483 კონსტიტუციურ სარჩელში შემოტანის საფუძვლად დამატებით მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 42–ე მუხლის პირველი პუნქტი.

8. №487 კონსტიტუციურ სარჩელში შემოტანის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 42–ე მუხლის პირველი პუნქტი და 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ვ” ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–19 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ე” ქვეპუნქტი, 39–ე მუხლის პირველი პუნქტის ,,ა“ ქვეპუნქტი, ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–15 და მე–16 მუხლები.

9. №502 კონსტიტუციურ სარჩელში შემოტანის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 42–ე მუხლის პირველი პუნქტი, 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე–19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39–ე მუხლი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე–2 პუნქტი.

10. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე–2 პუნქტის სადავოდ გამხდარი დებულებისა და „საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–4 მუხლის მე–3 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, შეკრებებსა და მანიფესტაციებში მონაწილეობა ეკრძალება ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილების მქონე მოსამსახურეს.

11. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–3 მუხლის „გ“ პუნქტით, კანონის მიზნებისთვის განმარტებულია ტერმინი „მარწმუნებელი“. ამავე კანონის მე–5 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, განსაზღვრულია იმ პირთა წრე, რომელთა რწმუნებულსაც შეუძლია შეკრებებისა და მანიფესტაციების ჩატარების შესახებ თვითმმართველობის ორგანოში გაფრთხილების შეტანა.

12. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე–2 პუნქტის სადავო დებულების თანახმად, აკრძალულია შეკრებებისა და მანიფესტაციის ორგანიზაციისა და ჩატარებისას მოწოდება საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ძალადობით შეცვლისაკენ.

13. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–5 მუხლის მე–2 პუნქტის თანახმად, შეკრებებისა და მანიფესტაციების ორგანიზებაზე პასუხისმგებელი პირი არ შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირი.

14. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სადავო წინადადების მიხედვით, იკრძალება შეკრებისა და მანიფესტაციის ჩატარება კანონით განსაზღვრულ დაწესებულებების შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში.

15. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–11 მუხლის მე–3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, იკრძალება განზრახ დაბრკოლების შექმნა ტრანსპორტის გადაადგილებისთვის, მათ შორის ამავე კანონის 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა.

16. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ნაწილობრივ ან სრული გადაკეტვა დასაშვებია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მონაწილეთა რაოდენობის გამო შეკრება ან მანიფესტაცია სხვაგვარად ვერ ჩატარდება. ამავე მუხლის მე–2 პუნქტი ადგენს, რომ გადაკეტვა შეიძლება მოხდეს მხოლოდ იმ დროის განმავლობაში, როდესაც ამას მოითხოვს შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობა. ამავე მუხლის მე–3 პუნქტის პირველი წინადადება კრძალავს ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ხელოვნურ გადაკეტვას, თუ ამას არ მოითხოვს შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობა. მე–3 პუნქტის მე–2 წინადადება კი კრძალავს ხალხის ან ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვას ავტომანქანებით, სხვადასხვა კონსტრუქციით ან/და საგნით. მე–4 პუნქტის თანახმად, ამ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევით ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვის შემთხვევაში, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს წარმომადგენელი უფლებამოსილია, მიმართოს შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს, გაათავისუფლონ სავალი ნაწილი, რასაც უნდა დაემორჩილონ შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზატორები. მე–5 პუნქტის მეორე წინადადების თანახმად, ტრანსპორტის სავალი ნაწილის 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევით გადაკეტვის დროს სავალი ნაწილის გათავისუფლების შესახებ ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს მოთხოვნის გაუთვალისწინებლობის შემთხვევაში, სამართალდამცავი ორგანოები უფლებამოსილნი არიან, აღადგინონ ტრანსპორტის მოძრაობა შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე, სათანადო პირობების აღდგენისთანავე. ამავე კანონის მე–13 მუხლის პირველი პუნქტის სადავოდ გამხდარი სიტყვების თანახმად, ამ კანონის 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში შეკრება ან მანიფესტაცია უნდა შეწყდეს დაუყოვნებლივ, თვითმმართველობის ორგანოს უფლებამოსილი წარმომადგენლის მოთხოვნისთანავე.

17. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125–ე მუხლის სადავო 6¹ ნაწილის თანახმად, აკრძალულია სატრანსპორტო საშუალებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა, რის შედეგადაც, სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი.

18. ამავე კანონის 150-ე მუხლის 2¹ ნაწილის თანახმად, აკრძალულია ადმინისტრაციულ შენობათა ფასადებზე, მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებათა სავალ ნაწილზე თვითნებურად წარწერების, ნახატების და სიმბოლოების შესრულება.

19. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მე–3 ნაწილის სადავოდ გამხდარი დებულების თანახმად, იკრძალება შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას და საერთო სასამართლოსთან 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე.

20. №482 კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–9 მუხლით გათვალისწინებული შეზღუდვები მანიფესტაციის გამართვის ადგილთან დაკავშირებით, ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 24–ე და 25–ე მუხლებს იმდენად, რამდენადაც მსგავსი შეზღუდვის შესაძლებლობას კონსტიტუცია არ ითვალისწინებს.

21. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–11 მუხლის მე–3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით სარჩელში მითითებულია, რომ კონსტიტუციის 24–ე და 25–ე მუხლები არ ითვალისწინებენ ისეთ შეზღუდვას, როგორიცაა ტრანსპორტისთვის დაბრკოლების შექმნის აკრძალვა, უფრო მეტიც, კონსტიტუცია პირდაპირ უშვებს ამის შესაძლებლობას.

22. №482 სარჩელში აღნიშნულია, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლი ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 25–ე მუხლს, რადგან ეს უკანასკნელი ითვალისწინებს ერთადერთი შეზღუდვის შესაძლებლობას, კერძოდ, წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულებას იმ შემთხვევაში, თუ შეკრება ან მანიფესტაცია იმართება ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას. ამასთან, აღნიშნული მუხლი წინააღმდეგობაში მოდის ასევე კონსტიტუციის 24–ე მუხლთან, რადგან მანიფესტაციის მიზანი არის გამოხატვის უფლების რეალიზაცია და სადავო ნორმაში მოცემული რეგულირებით იზღუდება გამოხატვის თავისუფლების რეალიზაციის შესაძლებლობა.

23. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–13 მუხლის პირველ პუნქტთან დაკავშირებით სარჩელში მითითებულია, რომ მსგავსი ფორმით მანიფესტაციის აკრძალვა არ არის უფლების ყველაზე ნაკლებად შემზღუდველი საშუალება და, შესაბამისად, ვერ აკმაყოფილებს პროპორციულობის ტესტს. სარჩელში მოყვანილია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ოია ატამანი თურქეთის წინააღმდეგ“, სადაც მოსარჩელის მტკიცებით, სასამართლომ აღნიშნა, რომ ხელისუფლებამ უნდა გამოავლინოს შემწყნარებლობა იმ შეკრების მიმართ, რომელიც მშვიდობიანია, თუმცა აფერხებს ტრანსპორტის მოძრაობას. სარჩელის მიხედვით, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს იდენტურ პოზიციაზე მიუთითებს საქმეები „ბალჩიკი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“ და „ნურეტტენ ალდემირი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“.

24. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125–ე მუხლის 6¹ ნაწილთან დაკავშირებით №482 სარჩელში აღნიშნულია, რომ ეს მუხლი აწესებს შეზღუდვას შეკრების თავისუფლებასთან მიმართებით და კონსტიტუცია არ უშვებს შეკრებებისა და მანიფესტაციების დროს სატრანსპორტო საშუალებათა გამოყენების შეზღუდვის შესაძლებლობას.

25. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150–ე მუხლის 2¹ ნაწილთან დაკავშირებით კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებულია, რომ ირღვევა როგორც საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე მუხლი, ასევე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე–10 და მე–11 მუხლები, რადგან არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც გაამართლებდა მსგავს შეზღუდვას და გადაწონიდა გამოხატვის თავისუფლებით დაცულ სიკეთეს.

26. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის სადავო სიტყვებთან დაკაშირებით სარჩელში მითითებულია, რომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურია იმდენად, რამდენადაც ეფუძნება „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის გასაჩივრებულ არაკონსტიტუციურ ნორმებს. 174¹ მუხლის სადავო სიტყვების კონსტიტუციურობა უნდა შემოწმდეს საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველ, მე-2 და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

27. №483 სარჩელის თანახმად, გარკვეული შენობების შესასვლელებთან 20 მეტრის რადიუსში აქციის ჩატარების აკრძალვა არაადეკვატურად და არალეგიტიმურად ზღუდავს შეკრების კონსტიტუციურ უფლებას. მოსარჩელეთა აზრით, თუ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველი ნაწილის დანიშნულება ამ მუხლში ჩამოთვლილი დაწესებულებების ნორმალური ფუნქციონირების უზრუნველყოფაა, ამ მიზნის მიღწევა უფრო ნაკლები შეზღუდვის დაწესებით შეიძლებოდა. ოცმეტრიანი რადიუსის ფარგლებში მანიფესტაციებისა და შეკრებების ჩატარების აკრძალვით კი, პრაქტიკულად, გამოირიცხა სახელმწიფო დაწესებულებების წინ აქციების ჩატარების შესაძლებლობა.

28. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა კახა კუკავამ აღნიშნა, რომ სადავო ნორმა არ უნდა იქნეს განმარტებული მისი სიტყვასიტყვითი მნიშვნელობით, არამედ ადეკვატურად, არსებული პრაქტიკის გათვალისწინებით. ოცმეტრიანი რადიუსის დაწესება წარმოადგენს არა უფლების შეზღუდვას, არამედ საერთოდ შეკრებების აკრძალვას, რადგან ოცმეტრიანი რადიუსი არის ძალიან მაღალი სტანდარტი და შენობების ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით, სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში ფაქტობრივად შეუძლებელია პროტესტის ადრესატამდე მიტანა.

29. მოსარჩელეთა აზრით, არალეგიტიმურია აგრეთვე ხალხის და ტრანსპორტის სამოძრაო ნაწილის ავტომანქანებითა და სხვა კონსტრუქციებით გადაკეტვის აკრძალვა. სარჩელის თანახმად, თუ აქციის მონაწილეებს კანონის მოთხოვნათა დაცვით აქვთ ტერიტორია დაკავებული, შესაბამის ტერიტორიაზე ნებისმიერი საგნის განთავსების უფლება უნდა ჰქონდეთ. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ აქციის ტერიტორიაზე კარვის, საკნის და სხვა საგნების განთავსება პროტესტის გამოხატვის საყოველთაოდ მიღებული ფორმებია და მათი აკრძალვა ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას.

30. საქმის არსებით განხილვაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა განმარტა, რომ სადავო ნორმა არ იძლევა ზუსტი და აშკარა ინტერპრეტაციის საშუალებას, ვინაიდან, თუ ხალხმრავალი აქცია იმართება კანონის დაცვით და გზის სავალი ნაწილი არის გადაკეტილი, მაშინ გადაკეტილ ქუჩაზე კონსტრუქციების განთავსების აკრძალვა არც ერთ ლეგიტიმურ მიზანს არ ემსახურება, ხოლო, თუ ნორმის მიზანია, აკრძალოს ხალხის მცირე რაოდენობის მიერ კონსტრუქციებით ქუჩის გადაკეტვა, მაშინ ნორმა ხარვეზიანია, ვინაიდან ხალხის მცირე რაოდენობის გამო ქუჩის გადაკეტვა კანონმდებლობით ისედაც აკრძალულია როგორც კონტრუქციების მეშვეობით, ასევე მათ გარეშეც და ამას მოსარჩელე სადავოდ არ მიიჩნევს. შესაბამისად, ამ ნორმის გაუქმებით ერთი მხრივ, დაკმაყოფილდება მოსარჩელეთა მოთხოვნა, ხოლო, მეორე მხრივ, დაცული იქნება შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი.

31. მოსარჩელეებს მიაჩნიათ, რომ ქალაქში ან დასახლებულ პუნქტში სატრანსპორტო საშუალებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვის ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობის აკრძალვა ეწინააღმდეგება სიტყვის და აზრის გამოხატვის თავისუფლებას, რადგან მსგავსი ხერხებით გზის გადაკეტვა პროტესტის გამოხატვის გავრცელებული ფორმაა.

საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა არც ერთ ლეგიტიმურ მიზანს არ ემსახურება. გზის სავალი ნაწილი შეიძლება სრულად დაკავებულ იქნეს როგორც კოლონით მოძრაობისას, ასევე გზებზე და მაგისტრალებზე გადატვირთულობის შემთხვევაში. სადავო ნორმა არაფერს უთითებს განზრახ ქმედების განხორციელებაზე, რაც შესაძლებელია დასჯადი იყოს. სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში, შესაძლებელია, ყოველგვარი წინასწარი განზრახვის გარეშე, კოლონაში მყოფი ავტომანქანების რაოდენობის გათვალისწინებით, ბუნებრივად მოხდეს გზის მთელი სავალი ნაწილის დაკავება, რის გამოც ავტომანქანის მძღოლი დაისჯება და ჩამოერთმევა მართვის მოწმობა. მოსარჩელე ასევე უთითებს იმ გარემოებაზე, რომ გამოხატვის თავისუფლება არ არის აბსოლუტური უფლება და ის შეიძლება შეიზღუდოს სხვათა უფლებების დასაცავად, მოცემულ შემთხვევაში, სხვათა გადაადგილების თავისუფლების დასაცავად. თუმცა მოსარჩელე ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ მოძრაობისთვის დაბრკოლების შექმნა უნდა იყოს განზრახი ქმედება, მაგალითად, განზრახ ნელი სვლით მოძრაობა. თუ კანონმდებლის მიზანი იყო სხვათა უფლებების დაცვა, მაშინ ნორმა უნდა ჩამოეყალიბებინა იმგვარად, რომ მხოლოდ განზრახი ქმედება ყოფილიყო დასჯადი და არა სხვა ნებისმიერი შემთხვევა, როგორიც არის კოლონის მიერ გზის სავალი ნაწილის სრულად დაკავება და ამ კოლონაში მონაწილეობის ფაქტი. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას და იგი ძალადაკარგულად უნდა იქნეს ცნობილი. ამასთან, მოსარჩელის წარმომადგენელმა კახა კუკავამ შეამცირა სასარჩელო მოთხოვნა იმ ნაწილში, რომელიც ეხებოდა საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150–ე მუხლის 2¹¹ ნაწილის სიტყვების “სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებურად შესრულება ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე, აგრეთვე მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილზე” კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე–19 მუხლის პირველ და მე–2 პუნქტებთან მიმართებით.

32. №487 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელეები _ დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი მიუთითებენ, რომ მათ 2009 წლის 23 ნოემბერს საქართველოს პარლამენტის წინ ჩაატარეს მანიფესტაცია, რის გამოც დაეკისრათ ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა. სარჩელში აღნიშნულია, რომ ეს არ არის ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი საქართველოს კონსტიტუციის მე–19, 24–ე და 25–ე მუხლებით გარანტირებული კონსტიტუციური უფლებებით სარგებლობენ. მათი აქტიური საზოგადოებრივ-პოლიტიკური საქმიანობიდან გამომდინარე, ისინი მუდმივად აწყობენ ხელისუფლების წინააღმდეგ საპროტესტო აქციებს და სადავო ნორმების საფუძველზე, მომავალშიც შეიძლება დაერღვეთ ზემოაღნიშნული კონსტიტუციური უფლებები.

33. მოსარჩელე, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია კონსტიტუციურ სარჩელში მიუთითებს, რომ წესდებიდან გამომდინარე, მის ერთ-ერთ მიზანს წარმოადგენს ადამიანის უფლებების პოპულარიზაცია, რის მისაღწევადაც ხშირად ატარებს შეკრებებს უფლებების დაცვის კამპანიის ფარგლებში. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ, როდესაც იურიდიული პირის წევრები ან ხელმძღვანელი პირები იურიდიული პირის სახელით და მისი მიზნების მისაღწევად ახორციელებენ სხვადასხვა სახის აქტივობებს, ამ დროს ძირითადი უფლებით შეიძლება სარგებლობდნენ როგორც წევრი ფიზიკური პირები, ისე თავად იურიდიული პირიც. საქართველოს კონსტიტუციის 45–ე მუხლის მიხედვით, კონსტიტუციური უფლებები და თავისუფლებები, მათი შინაარსის გათვალისწინებით, იურიდიულ პირებზეც უნდა გავრცელდეს. როდესაც იურიდიულ პირს ეზღუდება იმ მიზნის მიღწევის საშუალება, რისთვისაც შეიქმნა, მასაც უნდა ჰქონდეს შემზღუდველი ნორმების კონსტიტუციურობის გასაჩივრების შესაძლებლობა. სარჩელში აღნიშნულია, რომ სადავო ნორმებმა მომავალში შესაძლოა დაარღვიონ საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის კონსტიტუციის მე–19, 24–ე და 25–ე მუხლებით გარანტირებული უფლებები და თავისუფლებები

34. №487 კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–4 მუხლის მე–2 პუნქტის სადავო ნორმა არეგულირებს შეკრების ან მანიფესტაციის დროს მონაწილეთა გამოხატვის უფლების შინაარსს. მოსარჩელეთა აზრით, საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლი სპეციალური კონსტიტუციური ნორმაა, რომელიც არეგულირებს შეკრებებისა და მანიფესტაციების ფორმას და არ ეხება თავად ამ შეკრებაზე გამოხატვის ფარგლებს. ეს უკანასკნელი განსაზღვრულია კონსტიტუციის მე–19 და 24–ე მუხლებით. შესაბამისად, სადავო ნორმა უნდა შეფასდეს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის ჭრილში, თუმცა კონსტიტუციის მე–19 და 24–ე მუხლებთან კავშირში.

35. მოსარჩელეები განმარტავენ, რომ კონსტიტუციის მე–19 და 25–ე მუხლები არ უშვებენ მათში განმტკიცებული უფლებების შეზღუდვას ისეთი ლეგიტიმური მიზნების საფუძველზე, როგორიცაა სახელმწიფოს სუვერენიტეტი, ტერიტორიული მთლიანობა ან ქვეყნის უშიშროება და რომელთა მიღწევასაც შეიძლება ემსახურებოდეს სადავო ნორმა. მხოლოდ კონსტიტუციის 24–ე მუხლის მე–4 პუნქტი ითვალისწინებს აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას და, შესაბამისად, სადავო ნორმა უნდა შეფასდეს საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე მუხლის მე–4 პუნქტთან მიმართებით.

36. საქმის არსებით განხილვაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა გიორგი გოცირიძემ განმარტა, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე–4 მუხლის მე–2 პუნქტის სიტყვები „მოწოდება საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ძალადობით შეცვლისაკენ“ არის არაკონსტიტუციური, ვინაიდან იგი არ შეიცავს ისეთ კრიტერიუმს, როგორიცაა აშკარა და მყისიერი საფრთხე. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით პირს ეკისრება პასუხისმგებლობა მოწოდებისთვის, მიუხედავად იმისა, საფრთხეს შეიცავს თუ არა აღნიშნული მოწოდება და ეთანხმებიან თუ არა მას მანიფესტაციის მონაწილეები. მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ მოწოდება კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფისკენ დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე მუხლით და პირს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, ამ ფორმით განახორციელოს თავისი კონსტიტუციური უფლება მანამ, სანამ სახეზე არ იქნება აშკარა და მყისიერი საფრთხე. სწორედ ამგვარი საფრთხის შემთხვევაში, შეზღუდვა შესაბამისობაში იქნება ლეგიტიმურ მიზანთან. მოსარჩელე ასევე აღნიშნავს, რომ ომის პროპაგანდისა და რელიგიური თუ კუთხური ნიშნით შუღლის გაღვივებისკენ მოწოდებისგან განსხვავებით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული მოწოდებები მიემართება უშუალოდ ხელისუფლებას. ხელისუფლებას აქვს მეტი თმენის ვალდებულება, ვიდრე კონკრეტულ პირთა ჯგუფს (უმცირესობას). ამავდროულად, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ ომის პროპაგანდისკენ მოწოდების აკრძალვის შემთხვევაში, ლეგიტიმური მიზანი განსხვავებულია, ვიდრე სადავო ნორმით გათვალისწინებული მოწოდებებისას. სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში, სასამართლო დავის შემთხვევაში, თვითმმართველობას არ აწევს მტკიცების ტვირთი სასამართლოს წინაშე, რომ კონკრეტული მოწოდება იყო საფრთხის შემცველი, მან უბრალოდ უნდა დაამტკიცოს, რომ მსგავსი მოწოდებები არაერთგზის იქნა განხორციელებული მანიფესტაციის დროს, რაც აქციის დაშლისთვის საკმარისი საფუძველია. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ მყისიერი საფრთხის სტანდარტის არარსებობა სადავო ნორმას აქცევს არაკონსტიტუციურად.

37. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სადავო სიტყვებთან დაკავშირებით სარჩელში მითითებულია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს მხოლოდ უიარაღოდ შეკრების მოთხოვნას და არ ითვალისწინებს ცალკეულ სახელმწიფო დაწესებულებებთან შეკრების შეზღუდვას. სარჩელში აღწერილია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „სერგეი კუზნეცოვი რუსეთის წინააღმდეგ“ და მასზე დაყრდნობით მოსარჩელეები ამტკიცებენ, რომ აუცილებელი და მიღწევადია ბალანსის დადგენა სახელმწიფო დაწესებულებების ნორმალური ფუნქციონირების უზრუნველყოფასა და შეკრების იმგვარად ჩატარების შესაძლებლობას შორის, რომ დემონსტრაციის მონაწილეთა პროტესტი მაქსიმალურად აღქმადი იყოს ადრესატი დაწესებულების თუ თანამდებობის პირისთვის.

38. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა განაცხადა, რომ სადავო ნორმით დადგენილი ოცმეტრიანი რადიუსი აზრს უკარგავს შეკრების თავისუფლებას, ვინაიდან აღნიშნული აკრძალვის დაწესება შეუძლებელს ხდის შეკრების მონაწილეთა წუხილი მოსმენილ იქნეს კონკრეტული სახელმწიფო დაწესებულების მიერ. დაწესებულებებთან არსებული ვიწრო ტროტუარები ხშირად ასევე შეუძლებელს ხდის, რომ ადამიანებმა გამოთქვან პროტესტი, ისინი გადადიან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას და, თავის მხრივ, მოქმედებს აკრძალვა შეკრების მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე. ეს ყოველივე აიძულებს შეკრების მონაწილეებს, რომ შეკრების ჩასატარებლად აირჩიონ ადგილი, სადაც მათ ვერავინ შეამჩნევს.

39. ამასთანავე, მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ ბლანკეტური აკრძალვის დაწესება უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის არაპროპორციული საშუალებაა. მას დამატებით არგუმენტად მოჰყავს სომხეთის მიერ შემუშავებული საკანონმდებლო ცვლილებების პროექტი, რომელიც აწესებს აკრძალვას არა კონკრეტული დისტანციის განსაზღვრით, არამედ მიუთითებს იმგვარ დისტანციაზე, რაც ხელს არ შეუშლის ამა თუ იმ დაწესებულების ნორმალურ ფუნქციონირებას. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში დაცული უნდა იყოს გონივრული ბალანსი შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლების ეფექტურ განხორციელებასა და დაწესებულებების ნორმალურ ფუნქციონირებას შორის. A

40. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლის სადავო ნორმების კონსტიტუციურობაზე მსჯელობისას მოსარჩელეები აღნიშნავენ, რომ კონსტიტუციის 25–ე მუხლის მე–2 პუნქტი ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას, მშვიდობიანი შეკრების ჩატარებისთვის, ითვალისწინებს მხოლოდ წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობას. 11¹ მუხლის სადავო ნორმები კი, მოსარჩელეთა აზრით, გაფრთხილების არსებობის შემთხვევაშიც არ იძლევა ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას შეკრების გამართვის შესაძლებლობას, თუ დემონსტრაციის მონაწილეთა რაოდენობა საშუალებას იძლევა, განთავსდნენ ფეხით მოსიარულეთა სამოძრაო ადგილას. 11¹ მუხლის სადავო ნორმების მიხედვით, შეკრების თავისუფლების ფარგლები განისაზღვრა მონაწილეთა რაოდენობის მიხედვით, რაც არაკონსტიტუციურია. სარჩელში აღნიშნულია, რომ ადამიანთა ჯგუფის მიერ სატრანსპორტო საშუალებების გადაადგილების ბლოკირება კონკრეტული საკითხისადმი საზოგადოების და ხელისუფლების ყურადღების მიპყრობის საშუალებაა, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, როდესაც აქციის მონაწილეთა რაოდენობა შთამბეჭდავი არ არის.

41. გაფრთხილების ინსტიტუტის არსი მდგომარეობს იმაში, რომ დამყარდეს ბალანსი შეკრების თავისუფლებასა და თავისუფალი გადაადგილების ინტერესებს შორის, ხელისუფლების შესაბამისმა ორგანომ უნდა უზრუნველყოს ალტერნატიული გზები მოძრაობის მოწესრიგებისთვის. სარჩელში აღნიშნულია, რომ იმგვარი შეკრებების ჩატარების შესაძლებლობა, რომელიც არღვევს ცხოვრების ჩვეულ რიტმს, უსაზღვრო არ არის და დროის ხანგრძლივობით განსაზღვრულ შეზღუდვებს უნდა დაექვემდებაროს, მაგრამ დაუშვებელია უფლების შეზღუდვა აქციის მონაწილეთა რაოდენობის მიხედვით.

42. 11¹ მუხლის სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურობაზე მსჯელობისას მოსარჩელეებს მტკიცებულებად მოჰყავთ ციტირებები საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებებიდან საქმეებზე _ „საქართველოს მოქალაქეები მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და პრეზიდენტის წინააღმდეგ“ და „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და ზაალ ტყეშელაშვილი, ნინო ტყეშელაშვილი, მაია შარიქაძე, ნინო ბასიშვილი, ვერა ბასიშვილი და ლელა გურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. აგრეთვე მოსარჩელეები საკუთარ არგუმენტებს ამყარებენ „სომხეთის რესპუბლიკის მიტინგების, შეკრებების, აქციებისა და დემონტრაციების შესახებ კანონში ცვლილებებისა და დამატებების შესახებ კანონზე“ ვენეციის კომისიის დასკვნის და „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონთან დაკავშირებით ვენეციის კომისიის წევრის ფინოლა ფლენეგანის მოსაზრების საფუძველზე. სარჩელში მოხსენიებულია აგრეთვე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს რიგი გადაწყვეტილებები შემდეგ საქმეებზე: „ოია ატამანი თურქეთის წინააღმდეგ“, „ბალჩიკი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, „ნურეტტინ ალდემირი და სხვები თურქეთის წინააღმდეგ“, „ბარაკო საფრანგეთის წინააღმდეგ“, „ლინგენსი ავსტრიის წინააღმდეგ“.

43. საქმის არსებით განხილვაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა განმარტა, რომ სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში პირთა მცირერიცხოვან ჯგუფს საერთოდ ეკრძალება ქუჩის გადაკეტვა და ამ ფორმით პროტესტის გამოხატვა. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ გზის სავალი ნაწილი არის საერთო საჯარო სიკეთე და ის წარმოადგენს ყველას კუთვნილებას. შესაბამისად, მცირერიცხოვან ჯგუფსაც უნდა შეეძლოს გარკვეული დროით მოახდინოს ქუჩის გადაკეტვა და პროტესტის გამოხატვა. მოსარჩელე მიუთითებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკაზე და მიაჩნია, რომ აღნიშნული პრაქტიკით დადგენილი გონივრული დროის ტესტი წარმოადგენს უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის პროპორციულ საშუალებას. გონივრული დროით ქუჩის გადაკეტვა, თუნდაც მცირერიცხოვანი ჯგუფის მიერ, წარმოადგენს ადეკვატურ შეზღუდვას და საშუალებას აძლევს ნებისმიერ პირთა ჯგუფს, ეფექტურად განახორციელოს მისი კონსტიტუციური უფლება.

44. №502 სარჩელის მიხედვით, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის სადავოდ გამხდარი სიტყვები და საქართველოს კანონის „საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ“ მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს, ვინაიდან კონსტიტუციის აღნიშნული დებულება ზუსტად განსაზღვრავს პირთა წრეს, რომელთაც არ შეუძლიათ შეკრებებსა და მანიფესტაციებში მონაწილეობის მიღება, ამ პირთა წრეში არ ექცევიან ფინანსთა სამინისტროს შესაბამისი სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილების მქონე მოსამსახურეები, შესაბამისად, მათ უნდა ჰქონდეთ შეკრებებსა და მანიფესტაციებში მონაწილეობის უფლება.

45. საქმეზე წარმოდგენილი ახსნა-განმარტების თანახმად, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა შესაძლებელია უკავშირდებოდეს თვითონ ამ სამსახურის ფუნქციურ ნიშანს, კერძოდ, საჯარო წესრიგის, საჯარო უსაფრთხოებისა და ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ შესაძლებელია ფინანსთა სამინისტროს შესაბამის სამსახურს ეს ფუნქციები გააჩნდეს, მაგრამ შინაგან საქმეთა სამინისტრო გაცილებით დიდი უფლებამოსილების მქონეა და მასთან ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის ფუნქციური თანხვედრა მხოლოდ დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლაში გამოიხატება. ამდენად, ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის თანამშრომლებისთვის მხოლოდ საჯარო წესრიგის/ადამიანის უფლებების დაცვის ნიშნით უფლების შეზღუდვა გაუმართლებელია. მსგავსი ლოგიკით შეკრებისა და მანიფესტაციაში მონაწილეობის უფლება უნდა შეეზღუდოს საჯარო წესრიგისა და ადამიანის უფლებების დაცვასთან დაკავშირებული ყველა სამსახურის თანამშრომელს (საქართველოს პროკურატურა, სასჯელაღსრულების დეპარტამენტი, გარემოსა და ბუნებრივი რესურსების დაცვის სამინისტროს საგამოძიებო დეპარტამენტი). შესაბამისი ურთიერთობის მარეგულირებელი აქტები კი მსგავსი შეზღუდვების შესახებ არ მიუთითებენ. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმები წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან.

46. სარჩელში აღნიშნულია, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის და მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის სადავო დებულებები წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან, ვინაიდან ამ დებულებების მოქმედი რედაქცია გამორიცხავს იმას, რომ შეკრების ან მანიფესტაციის ინიციატორი იყოს ფიზიკური პირი.

47. საქმის არსებითად განხილვისას მოსარჩელის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, მართალია, შეკრება და მანიფესტაცია კოლექტიურად ხორციელდება, მაგრამ იგი ინდივიდუალური ხასიათის უფლებაა. სადავო ნორმის მოქმედი რედაქცია კი ჩამოთვლის რა შესაბამის სუბიექტებს, გამორიცხავს ერთი პირის მიერ შეკრების (მანიფესტაციის) ინიცირებას. მითითებული ნორმებით დაწესებული შეზღუდვა გაუმართლებულია, რადგან ნათელი არ არის ის მიზანი, რომელსაც შეზღუდვის დაწესება ემსახურება.

48. ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო აქტებისა და მათ საფუძველზე ჩამოყალიბებული პრეცედენტული სამართლის თანახმად, უფლებაში ჩარევის გასამართლებლად აუცილებელია შეზღუდვა იყოს კანონით გათვალისწინებული, ემსახურებოდეს კანონით განსაზღვრულ მიზანს და იყოს მიზნის მიღწევის პროპორციული ზომა. მოცემულ შემთხვევაში, ცხადი არაა მიზანი, რომელსაც შეზღუდვა ემსახურება. შესაბამისად, შეუძლებელია, მსჯელობა შეზღუდვის პროპორციულობაზე. ამასთან, სადავო ნორმებით დაწესებულ შეზღუდვას არ შეუძლია გავლენა მოახდინოს საჯარო უსაფრთხოებაზე, საჯარო წესრიგსა და სხვათა უფლებების დაცვაზე. შეკრებისა და მანიფესტაციის ინიციატორის მიმართვას შეუძლია გავლენა მოახდინოს მონაწილეებზე არა ინიციატორთა რაოდენობის, არამედ ინიციატორის მასებზე გავლენის უნარის შესაბამისად. მაშინ, როცა ნათელი არაა მიზნები, რომლებსაც სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა ემსახურება, ნორმა არაკონსტიტუციურია.

49. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტი არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს, ვინაიდან მოქალაქეობის არმქონე პირისთვის შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზების უფლების შეზღუდვა წარმოადგენს ამ პირების კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების დაცულ სფეროში არათანაზომიერ ჩარევას.

50. მოსარჩელეთა წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებას (რომელიც თავის თავში ორგანიზებასაც მოიცავს) ყველას აძლევს და საქართველოს კონსტიტუციის რიგი მუხლების მსგავსად, უფლებას მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეებს არ ანიჭებს. საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებისთვის აკრძალვის დაწესება გამართლებული ვერ იქნება უცხოელთა პოლიტიკური საქმიანობის უფლების შეზღუდვით, რადგან შეკრებისა და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირად ყოფნა, პოლიტიკურ საქმიანობას არ წარმოადგენს. საქართველოს კონსტიტუციის 27–ე მუხლის თანახმად კი, სახელმწიფოს მხოლოდ უცხოელთა პოლიტიკური საქმიანობის შეზღუდვის უფლება გააჩნია. შეკრება ან მანიფესტაცია შეიძლება იყოს კულტურული, საგანმანათლებლო, პოლიტიკურიც, მაგრამ ორგანიზება წარმოადგენს პოლიტიკურ საქმიანობას მაშინ, როდესაც ეს ყველაფერი ხორციელდება პოლიტიკური პარტიის მიერ და შეკრებას აქვს პოლიტიკური შინაარსი. ორგანიზება გულისხმობს, გქონდეს მასებთან ურთიერთობა და თავად ორგანიზების ჩათვლა პოლიტიკურ საქმიანობად კონსტიტუციის 27-ე მუხლით ვერ გამართლდება.

51. საქართველოში მცხოვრები უცხოელები და მოქალაქეობის არმქონე პირები მოკლებული არიან შესაძლებლობას, დააფიქსირონ პოზიცია ისეთი მოვლენის მიმართ, რომელთან დაკავშირებითაც საქართველოს მოქალაქეებს ინტერესი (სოლიდარობის ან პროტესტის გამოხატვის სურვილი) შეიძლება არ ჰქონდეთ. აქედან გამომდინარე, სადავო ნორმა მიჩნეულ უნდა იქნეს არაკონსტიტუციურად.

52. მოსარჩელის აზრით, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლით გათვალისწინებული შეზღუდვები მანიფესტაციის გამართვის ადგილთან დაკავშირებით, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს იმდენად, რამდენადაც მსგავსი სახის აკრძალვა წარმოადგენს შეკრებებისა და მანიფესტაციების გამართვის კონსტიტუციური უფლების არაპროპორციული შეზღუდვის საშუალებას.

53. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ სადავო ნორმით დაწესებული ოცმეტრიანი რადიუსის პირობებში, აღნიშნული დაწესებულებების უმრავლესობას, შესასვლელიდან 20 მეტრის რადიუსში თავისუფალი სივრცე არ გააჩნია ან/და იგივე სივცრე კანონით განსაზღვრული სხვა დაწესებულების შესასვლელიდან 20 მეტრის რადიუსში ექცევა. მსგავს პირობებში, უფლების არსებობა ფორმალობად იქცევა და აზრს კარგავს. დაწესებულების ნორმალური ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად, 20 მეტრის წესის დაცვა ყოველთვის ეფექტურ ზომას არ წარმოადგენს, არამედ ბალანსი ცალკეული დაწესებულების ფუნქციონირებასა და უფლების რეალიზაციას შორის დაცული უნდა იქნეს კონკრეტული დაწესებულების ფუნქციებისა და ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით.

54. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–11 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით აღნიშნულია, რომ კონსტიტუციის 25–ე მუხლი არ ითვალისწინებს ისეთ შეზღუდვას, როგორიცაა ტრანსპორტისათვის დაბრკოლების შექმნის აკრძალვა. ამასთანავე, ამავე კანონის 11¹ მუხლთან დაკავშირებით მოსარჩელე მიუთითებს, რომ აღნიშნული დებულება წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან, ვინაიდან იგი გამორიცხავს ნაკლებად მასშტაბური აქციების ჩატარებისთვის გზისა და ტრანსპორტის მოძრაობის ადგილების გადაკეტვას მაშინ, როდესაც, მისი აზრით, შესაძლებელია სწორედ გზის გადაკეტვა იყოს ძალიან მნიშვნელოვანი შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარებისთვის. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის სადავო სიტყვებთან დაკავშირებით სარჩელში აღნიშნულია, რომ მსგავსი ფორმით მანიფესტაციის აკრძალვა არ არის უფლების ყველაზე ნაკლებად შემზღუდავი საშუალება და, შესაბამისად, ვერ აკმაყოფილებს პროპორციულობის ტესტს. ამავდროულად, მოსარჩელე მიუთითებს ვენეციის კომისიის დასკვნაზე, რომლის მიხედვითაც, თუ შეკრებისა და მანიფესტაციის მიმდინარეობისას კანონდარღვევა არ ატარებს მასობრივ ხასიათს, მაშინ არ უნდა მოხდეს შეკრებისა და მანიფესტაციის დაუყოვნებლივ შეწყვეტა.

55. საქმის არსებითად განხილვისას, მოსარჩელეთა წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლი ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილის გადაკეტვის დროს წინასწარი გაფრთხილების დაწესების შესაძლებლობას ითვალისწინებს და გზის გადაკეტვას შეკრებაში მონაწილეთა რაოდენობას არ უკავშირებს. კონსტიტუციისგან განსხვავებით, სადავო ნორმები ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილის გადაკეტვას მხოლოდ მასშტაბური აქციის პირობებში მიიჩნევს დასაშვებად, თუმცა პრაქტიკაში შეიძლება ადგილი ჰქონდეს ნაკლებად მასშტაბურ აქციას, რომლის მონაწილეებიც გზის გადაკეტვას პროტესტის გამოხატვის ან გარკვეული მიზნის მიღწევის აუცილებელ საშუალებად თვლიან. შესაბამისად, ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილის გადაკეტვის უფლება მხოლოდ რაოდენობაზე არ უნდა იყოს დამოკიდებული. ამასთანავე, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმები ნათლად არ განსაზღვრავენ, ვის მიერ და რა წესით მოხდება ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილის გადაკეტვის აუცილებლობის შეფასება. მოსარჩელე მიუთითებს ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრეცედენტებზე და თვლის, რომ ნაკლებად მასშტაბური აქციების გამართვის პირობებშიც უნდა არსებობდეს გზის გადაკეტვის შესაძლებლობა და ამ შემთხვევაში სახელმწიფოს აქვს თმენის ვალდებულება. თუმცა უფლების ბოროტად სარგებლობის გამოსარიცხად აუცილებელია გათვალისწინებული იქნეს შეკრების მონაწილეთა მიერ ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვის ხანგრძლივობა, მიეწოდა თუ არა შეკრების მონაწილეთა გზავნილი შესაბამის ადრესატს, მიღწეულია თუ არა მიზანი, ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილის გადაკეტვა გადაადგილების გარდა ახდენს თუ არა გავლენას სხვა რომელიმე უფლებაზე და შესაძლებელია თუ არა შეკრების სხვა სივრცეში გაგრძელება.

56. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის სადავო სიტყვებთან მიმართებით, მოსარჩელეთა წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა ვერ აკმაყოფილებს პროპორციულობის მოთხოვნებს. კანონი ადგენს რა შეკრების ან მანიფესტაციის დაუყოვნებლივი შეწყვეტის ვალდებულებას, არ ითვალისწინებს კანონსაწინაღმდეგო ფაქტის აღმოფხვრის და შეკრების ჩვეულ რეჟიმში გაგრძელების შესაძლებლობას. მაშინ როცა საფრთხე არ ემუქრება კონსტიტუციით დაცულ სიკეთეებს, შეკრების დაუყოვნებლივი შეწყვეტა გაუმართლებელია. მოსარჩელეთა წარმომადგენლებმა ყურადღება გაამახვილეს იმ გარემოებაზე, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, ტრანსპორტის სავალი ნაწილის კანონის მოთხოვნათა დარღვევით გადაკეტვის შემთხვევაში ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს უფლებამოსილი წარმომადგენელი შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეებს მიმართავს მოთხოვნით, გაათავისუფლონ სავალი ნაწილი. შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზატორები ვალდებული არიან, დაემორჩილონ ამ მოთხოვნას და შეკრება ან მანიფესტაცია მოაქციონ კანონით დადგენილი ნორმების ფარგლებში. ამავე კანონის მე-13 მუხლში კი 11¹ მუხლის დარღვევის შემთხვევაში შეკრების დაუყოვნებლივ შეწყვეტაზეა საუბარი. შესაბამისად, ბუნდოვანია დასახელებული ორი ნორმის ერთმანეთთან მიმართება. კანონი არ იძლევა ზუსტ პასუხს, როდის უნდა შეწყდეს შეკრება: დაუყოვნებლივ კანონის მოთხოვნათა დარღვევის შემდეგ, თუ მას შემდეგ, რაც პასუხისმგებელი პირები შეკრების მონაწილეებს მიმართავენ და დარღვევა არ გამოსწორდება. ყოველივე ამის გათვალისწინებით, სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს.

57. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150–ე მუხლის 2¹ ნაწილთან დაკავშირებით კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებულია, რომ ირღვევა როგორც საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე და 25–ე მუხლები, ასევე ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე–10 და მე–11 მუხლები, რადგან ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებურად შესრულების აკრძალვა, შესაძლოა გარკვეული ლეგიტიმური მიზნის მატარებელი იყოს. თუმცა დასახელებულ ადგილებში წარწერების და ნახატების შესრულება გამოხატვის და, ამ გზით, გზავნილის მიწოდების ერთ-ერთი გავრცელებული ფორმაა. ამასთანავე, არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც პროპორციულობის მოთხოვნას დააკმაყოფილებს.

58. საქმის არსებითად განხილვის დროს მოსარჩელეთა წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ ადმინისტრაციული შენობების მიმდებარე ტერიტორია კონკრეტული სუბიექტის საკუთრებას არ წარმოადგენს, საჯარო სარგებლობისაა და ყველა პირს თანაბრად მიუწვდება მასზე ხელი. მათ შორის, ხელმისაწვდომობა გულისხმობს სხვადასხვა ფორმით გამოხატვასაც. სადავო ნორმით კი პირს, ეკრძალება, კონკრეტულ ადგილებში, ამ ფორმით გამოხატოს თავისი შეხედულებები, რაც, თავის მხრივ, კონსტიტუციით განსაზღვრული მიზნებისთვის საფრთხის მომტანი არ არის და არ უნდა იკრძალებოდეს. ამასთანავე, სადავო ნორმა „მიმდებარე ტერიტორიის“ განსაზღვრებას არ იძლევა. განუსაზღვრელი ნორმა კი არაერთგვაროვანი წაკითხვის და უფლების ბოროტად გამოყენების საფრთხეს ქმნის. აქედან გამომდინარე, ნორმა წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან. აღნიშნული დამოკიდებულია იმაზე, სადავო ნორმით განსაზღვრულ ტერიტორიაზე ნახატებისა და წარწერების გაკეთება ხორციელდება შეკრებისა და მანიფესტაციის ფარგლებში, თუ პირები გამოხატავენ თავის მოსაზრებას, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის ფარგლებში.

59. ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე-3 ნაწილთან მიმართებით სარჩელში აღნიშნულია, რომ იგი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან, ვინაიდან აღნიშნული დებულება ბუნდოვანია და ცხად პასუხს არ იძლევა, მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას ან მისგან 20 მეტრის რადიუსში ნებისმიერი შეკრება იკრძალება, თუ მხოლოდ ის, რომლის ადრესატიც მოსამართლეა.

60. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენლებმა აღნიშნეს, კონსტიტუცია მოსამართლეზე ზემოქმედებას კრძალავს, თუმცა ეს გაგებული არ უნდა იქნეს იმგვარად, რომ შეიზღუდოს ყველა სხვისი უფლება _ გამოთქვას აზრი. მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება არ შეიძლება იმთავითვე ზემოქმედების მოხდენის მცდელობად დაკვალიფიცირდეს. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, შეკრების მიზანი, პროტესტის პარალელურად, შესაძლებელია სოლიდარობის გამოხატვაც იყოს, ისევე, როგორც შესაძლებელია, პროტესტი ზოგადი ხასიათის იყოს და კონკრეტული მიზანი არ ჰქონდეს.

61. მოსარჩელის წარმომადგენლები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა არ ემსახურება კონსტიტუციით დადგენილ არც ერთ ლეგიტიმურ მიზანს და წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციასთან.

62. მოპასუხე მხარის განმარტებით, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი შესაბამისობაშია კონსტიტუციასთან. კონსტიტუციის 25-ე მუხლში მოხსენიებულ ტერმინ „სამხედრო ძალების“ ქვეშ მოიაზრება ფინანსთა სამინისტროს ის ქვედანაყოფიც, რომელიც შეიარაღებულ დაწესებულებას წარმოადგენს და იძულებით ღონისძიებებს ახორციელებს კანონის საფუძველზე. ამ შემთხვევაში შეზღუდვა არის გამართლებული, რადგან ამ პირთა მონაწილეობამ შეიძლება ეჭვქვეშ დააყენოს იმ მოსამსახურეთა მიუკერძოებლობის საკითხი, რომლებიც საზოგადოებრივ უსაფრთხოებას იცავენ და საზოგადოებას ემსახურებიან.

63. საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი ადგენს, რომ გამოხატვის თავისუფლება შეიძლება შეიზღუდოს სახელმწიფო უშიშროებისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების მიზნებით. ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილების მოსამსახურეებზე შეკრების უფლების შეზღუდვა მთლიანად თავსებადია კონსტიტუციის ზემოხსენებული შეზღუდვების ფარგლებში, რადგან აღნიშნულ მოსამსახურეებს გააჩნიათ არანორმირებული სამუშაო დღე აღჭურვილი არიან იძულების ზომების გამოყენების უფლებით და აქვთ იარაღის ტარების უფლება. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია, რომ ისინი მუდმივად იყვნენ სახელმწიფოს განკარგულებაში, რათა უზრუნველყოფილი იქნეს საზოგადოებრივი უსაფრთხოება.

64. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტთან მიმართებით მოპასუხე მხარის წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ შეკრების უფლება არის გამოხატვის თავისუფლების კოლექტიური ფორმით განხორციელების საშუალება. იგი არ წარმოადგენს ისეთ უფლებას, რომელიც ცალკე ინდივიდის მიერ შეიძლება განხორციელდეს. Gგამომდინარე იქიდან, რომ შეკრების თავისუფლების განხორციელება ავტომატურად იწვევს სხვა საზოგადოებრივი სიკეთეების შეზღუდვის (ტრანსპორტის თავისუფალი გადაადგილება, ხალხის მოძრაობის შეზღუდვა) საფრთხეს, მას შეკრების ალბათობისა და დამაჯერებლობისათვის აუცილებლად ესაჭიროება მოქალაქეთა ორგანიზებული ჯგუფი. შეკრება არის მოქალაქეთა ჯგუფის განხორციელებული ქმედება, (არანაკლებ 2-3 ადამიანის შეკრება) რომელსაც ერთი ადამიანი ვერ განახორციელებს.

65. გარდა ამისა, კონსტიტუციით დაცულია არა შეკრების ორგანიზების უფლება, არამედ შეკრების უფლება, რაც იმას ნიშნავს, რომ სახელმწიფომ არ უნდა შექმნას ისეთი პირობები, რომელიც ხელს შეუშლის შეკრების უფლების ეფექტურ განხორციელებას. საგულისხმოა ის გარემოება, რომ ორგანიზებული ჯგუფის არსებობას კანონი მოითხოვს მხოლოდ ხალხის ან ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილებში შეკრების გასამართად და არა ნებისმიერ შემთხვევაში. აქციის ორგანიზება დაკავშირებულია გარკვეულ პასუხისმგებლობასთან, რაც აქციის მონაწილეთა უსაფრთხოებასა და მის ორგანიზატორებთან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების კონტაქტის დამყარების აუცილებლობასაც გულისხმობს. თუ ერთ-ერთ ორგანიზატორთან ვერ ხერხდება დაკავშირება, სადავო ნორმით დადგენილი წესი სხვა ორგანიზატორთან დაკავშირების შესაძლებლობას იძლევა. შეკრების ჩატარებაზე გაფრთხილების შეტანა კოლექტიურად უნდა მოხდეს თუ ინდივიდუალურად, ეს გარემოება უფლების რეალიზაციაზე გავლენას არ ახდენს და არ წარმოადგენს უფლების არაპროპორციულ შეზღუდვას. შესაბამისად, იგი არ არის შეფასებადი კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებაში.

66. მოპასუხე მხარის აზრით, მოწოდება კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ტერიტორიული მთლიანობის ხელყოფისკენ წარმოადგენს საზოგადოების წაქეზებას აღნიშნული ქმედების განსახორციელებლად. კანონი უთითებს მოწოდების მასობრიობაზე, რაც ავტომატურად მიანიშნებს საფრთხის რეალობაზე. ამასთანავე, აღნიშნული ქმედება დასჯადია სისხლის სამართლის კანონმდებლობით, შესაბამისად, მოცემული შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს დანაშაულის თავიდან აცილება

67. საქმის არსებითად განხილვისას მოპასუხის წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ რთულია დადგინდეს ზღვარი მყისიერ და არამყისიერ საფრთხეებს შორის. მიუხედავად იმისა, აღნიშნული მოწოდებები რეალურია თუ არა, მოწოდების შინაარსი თავისთავად შეიცავს საფრთხის დაწყების მომენტს და მოცემული შეზღუდვის დაწესებით დაცულია საზოგადოებრივი უსაფრთხოება, შესაბამისად, სადავო ნორმა შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციასთან.

68. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტთან დაკავშირებით მოპასუხე მხარემ განმარტა, რომ შეკრების ან მანიფესტაციის მიზანი არის გარკვეული ზემოქმედების განხორციელება ხელისუფლების საქმიანობაზე, რაც შეკრებას აძლევს პოლიტიკურ დატვირთვას. მიუხედავად კონკრეტული შეკრების თუ მანიფესტაციის აპოლიტიკური ხასიათისა, შეკრების ორგანიზება ყველა შემთხვევაში დაკავშირებულია პოლიტიკურ საქმიანობასთან, ვინაიდან მისი მიზანია, საზოგადოების გარკვეული ნაწილის ძალისხმევის წარმართვა იქითკენ, რომ გავლენა მოახდინოს საზოგადოებასა და გადაწყვეტილების მიმღებ ორგანოებზე. იგი ყოველთვის ეხება პირთა განუსაზღვრელ წრეს, რაც შეკრებას პოლიტიკური შინაარსის მატარებლად აქცევს.

69. ამასთან, აღსანიშნავია, რომ კონსტიტუციის 47-ე მუხლის თანახმად, მოქალაქეობის არმქონე პირებს საქართველოს მოქალაქის თანაბარი უფლებები აქვთ, გარდა კონსტიტუციითა და კანონით გათვალისწინებული შემთხვევებისა, ხოლო კონსტიტუციის 27-ე მუხლის თანახმად, სახელმწიფო უფლებამოსილია, დააწესოს უცხო ქვეყნის მოქალაქეთა და მოქალაქეობის არმქონე პირთა პოლიტიკური საქმიანობის შეზღუდვა. სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა უკავშირდება მხოლოდ ტრანსპორტისა და ხალხის სამოძრაო ადგილას შეკრების გამართვას, რაც უკავშირდება საქართველოს მოქალაქეთა უფლებების შეზღუდვას ან მათ განხორციელებაზე ზეგავლენის მოხდენას. მოქალაქეობის არმქონე პირს არა აქვს შეზღუდული შეკრებაში მონაწილეობის უფლება, მაგრამ გამომდინარე იქიდან, რომ შეკრების უფლებით შეიძლება შეიზღუდოს საქართველოს მოქალაქეთა კონსტიტუციური უფლებები, კანონმდებელი უფლებამოსილია, კონსტიტუციის 47-ე და 27-ე მუხლების საფუძველზე, ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებთან ურთიერთობის საკითხი სწორედ მოქალაქეთა პრივილეგიად განსაზღვროს. შესაბამისად, სადავო ნორმა არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციურ დებულებებს.

70. მოპასუხე მხარის მტკიცებით, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლით დაწესებული შეზღუდვა ოცმეტრიან რადიუსთან მიმართებით, წარმოადგენს ერთიან მისაღებ სტანდარტს, რაც ემსახურება გონივრული ბალანსის დადგენას, გამოხატვის თავისუფლების ეფექტურ განხორციელებასა და შესაბამისი დაწესებულების ნორმალურ ფუნქციონირებას შორის. აღნიშნული დისტანციის დაცვის გარეშე, შესაძლებელია, მოხდეს შესაბამისი დაწესებულებების პარალიზება, რაც საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვასა და მოქალაქეთა უფლებების განხორციელებას. ოცმეტრიანი დისტანცია არ წარმოადგენს იმგვარ შეზღუდვას, რომელსაც შეუძლია უარყოფითი გავლენის მოხდენა კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების განხორციელებაზე ან ადრესატის მიერ შეკრების მონაწილეთა გზავნილის აღქმაზე. ამასთანავე, სადავო ნორმის მოქმედების პირობებში, გამოირიცხება დაწესებულებათა ბლოკირებასთან დაკავშირებული საფრთხეები, რამაც შეიძლება მასობრივი უწესრიგობები გამოიწვიოს.

71. მოპასუხე მხარე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმაში განხორციელებული ცვლილებების შედეგად, ოცმეტრიანი რადიუსი დაწესდა შენობათა შესასვლელებიდან და არა უშუალოდ შენობებიდან (რაც საკანონმდებლო ცვლილებებამდე არსებულ რედაქციაში იყო), რამაც უფრო გაუადვილა შეკრებაში თუ მანიფესტაციაში მონაწილე პირებს ადრესატისთვის შესაბამისი გზავნილის მიწოდება. სადავო ნორმის არსებული რედაქცია ადგენს იმ გონივრულ დისტანციას, რაც დაცული უნდა იყოს ისეთი ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად, როგორებიცაა საზოგადოებრივი წესრიგი და სხვათა უფლებების დაცვა.

72. საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლთან დაკავშირებით მოპასუხეთა წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ითვალისწინებს ხელისუფლების გაფრთხილების აუცილებლობას, მაგრამ ის ავტომატურად არ გულისხმობს ამ უფლების განხორციელებას თვითნებურად. იმ შემთხვევაში, თუ ადგილის გამოყენება შეიძლება ისე, რომ არ დაირღვეს საზოგადოებრივი ცხოვრების ნორმალური რიტმი და წესრიგი, ხელოვნური დაბრკოლებების შექმნა გაუმართლებლად აფართოებს ამ უფლების შინაარსს. თუ შეკრების ადგილზე არის მონაწილეთა არასაკმარისი რაოდენობა, მისი რეზონანსულობის გაზრდა არ უნდა მოხდეს სხვათა უფლებების ხარჯზე. გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა უნდა მოხდეს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სხვაგვარად შეუძლებელია კონსტიტუციური უფლების განხორციელება.

73. მოპასუხე მხარეს დამატებით მტკიცებულებად მოჰყავს ეუთოს, დემოკრატიული ინსტიტუტებისა და ადამიანის უფლებების ოფისის მიერ შემუშავებული სახელმძღვანელო პრინციპები „მშვიდობიანი შეკრების თავისუფლების შესახებ“, რომლის თანახმად, ნებისმიერი საზოგადოებრივი ღონისძიება, ოფიციალურიც და საზოგადოებრივი შეკრებაც, გარკვეულ უხერხულობას შეუქმნის იმ ადამიანებს, რომლებიც ამ ღონისძიებაში არ მონაწილეობენ. როცა ეს უხერხულობა/დისკომფორტი ზედმეტად შემაწუხებელი ხდება, შეიძლება სახელმწიფოს მხრიდან უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის განხორციელება პროპორციულ საშუალებად იქნეს მიჩნეული. შესაბამისად, მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა ემსახურება ლეგიტიმურ მიზნებს და შესაბამისობაშია კონსტიტუციასთან.

74. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 და 11¹ მუხლებთან მიმართებით მოპასუხე მხარის წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი აწესრიგებს ზოგად შემთხვევას, მათ შორის იმ შემთხვევასაც, როცა აქციის ორგანიზატორებს არ აქვთ განზრახული გზის გადაკეტვა, ხოლო 11¹ მუხლის პირველი, მე-2 და მე-3 პუნქტები ეხება უშუალოდ გზის გადაკეტვის უფლებამოსილებებს. კანონმდებელი იყენებს ამკრძალავ და ნებადამრთველ რეგულაციებს. აზრის გამეორების შემთხვევაშიც, კანონმდებელი უფლებამოსილია, დეტალურად მოაწესრიგოს გარკვეული ურთიერთობები და დააზუსტოს ისინი ყოველგვარი თავისუფალი ინტერპრეტაციების გამორიცხვის მიზნით.

75. 11¹ მუხლით დადგენილი შეზღუდვები ეხება ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ხელოვნურად გადაკეტვას, როდესაც საზოგადოებრივი წესრიგისათვის ზიანის მიყენებით ხდება ყურადღების მიპყრობა, შესაბამისად, ისევე როგორც კონსტრუქციების გარეშე ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვისას, ამ შემთხვევაშიც შეკრების ადგილზე კონსტრუქციების ხელოვნური განთავსება წარმოადგენს ისეთ ქმედებას, რომელიც არ არის დაცული კონსტიტუციის 25-ე მუხლით. ვინაიდან იგი მიმართულია არა გამოხატვის თავისუფლების უზრუნველყოფისკენ, არამედ ნორმალური საზოგადოებრივი ცხოვრების ხელოვნული პარალიზებისაკენ, ამასთან, მან შეიძლება წარმოშვას აქციის მონაწილეთა და სხვა პირებისათვის დაზიანების საფრთხე.A ანალოგიურად, სატრანსპორტო საშუალებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვის აკრძალვა გამართლებულია იმით, რომ საავტომობილო მოძრაობის სრული ბლოკირება სცილდება ნებისმიერი დემონსტრაციისათვის დამახასიათებელ დისონანსის ფარგლებს. საგულისხმოა, რომ კანონი იყენებს ტერმინს „გადაკეტვა“ და არა „გამოყენება“, რაც კიდევ ერთხელ მიუთითებს, რომ კანონი კრძალავს ხელოვნურად გზის გადაკეტვას. აქედან გამომდინარე, გასაჩივრებული ნორმები საქართველოს კონსტიტუციის დებულებებთან სრულ შესაბამისობაშია.

76. მოპასუხე მხარის მტკიცებით, „შეკრებებისა მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის ფორმულირება ადასტურებს, რომ აქციის შეწყვეტა უნდა განხორციელდეს იმ შემთხვევაში, თუ არ სრულდება ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოს უფლებამოსილი წარმომადგენლის კანონიერი მოთხოვნა და აქციის შეწყვეტა შეზღუდულ დროში („დაუყოვნებლივ“) სწორედ ამ პროცედურის შემდეგ იწყებს მოქმედებას. გარდა ამისა, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მე-3 პუნქტი პირდაპირ მიუთითებს, რომ ხელისუფლებას შეუძლია შეკრების ან მანიფესტაციის შეწყვეტა, თუ მან კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო. აქედან გამომდინარე, სახელმწიფოს დისკრეციაა, თუ რა პროცედურები უნდა დაადგინოს აქციის შესაწყვეტად. კანონში მოცემული ნორმები საკმაოდ გონივრულ ზომებს აწესებს და არ არსებობს შეზღუდვების არაპროპორციულად ცნობის არავითარი საფუძველი.

77. შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება გულისხმობს მის ჩატარებას კანონის მოთხოვნათა დაცვით. ნებისმიერი დარღვევა, რომელიც საფრთხეს უქმნის კონსტიტუციით დაცულ სხვა სიკეთეებს, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ავტომატურად წარმოშობს სახელმწიფო ხელისუფლების უფლებას ასეთი კანონსაწინააღმდეგო ხასიათის აქციის აკრძალვაზე, ხოლო კანონის განჭვრეტადობისა და განსაზღვრულობის პრინციპიდან გამომდინარე, სრულიად გარკვევითაა განსაზღვრული დარღვევით გამოწვეული შეზღუდვების განხორციელების კონკრეტული დრო. წინააღმდეგ შემთხვევაში, სახელმწიფო უნდა შეურიგდეს დარღვევების გამეორებას, რაც, ბუნებრივია, საფრთხის შემცველია როგორც სხვათა უფლებების დაცვის, ისე საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ინტერესებიდან გამომდინარე.

78. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოპასუხეთა წარმომადგენლებმა განაცხადეს, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის 6¹ ნაწილი შემხებლობაში არ არის შეკრებებისა და მანიფესტაციის უფლებასთან. სატრანსპორტო საშუალებების მოძრაობა არ შეიძლება კავშირში იყოს შეკრების დეფინიციასთან. იმ შემთხვევაში კი, თუ სადავო ნორმით იზღუდება გამოხატვის თავისუფლება, კონსტიტუციის 24-ე მუხლი ითვალისწინებს შეზღუდვებს საზოგადოებრივი უსაფრთხოების (მათ შორის სატრანსპორტო უსაფრთხოების) დაცვის მიზნით. გზის სავალი ნაწილის სრულად გადაკეტვა ქმნის მართლწესრიგისათვის ზიანის მიყენების რეალურ საფრთხეს, ვინაიდან სპეციალურ სამსახურებს (პოლიცია, სახანძრო, სასწრაფო სამედიცინო სამსახურები) უქმნის მნიშვნელოვან ბარიერებს ოპერატიული მოქმედების თვალსაზრისით. Gგარდა ამისა, ამგვარი მოძრაობა არღვევს მესამე პირთა (მაგალითად, შემხვედრი მოძრაობის მონაწილის) უფლებას. მას არ შეუძლია სხვა ავტომანქანებისათვის გადასწრება, ასევე ქმნის საგზაო შემთხვევების ზრდის რეალურ საფრთხეს. აქედან გამომდინარე, ამგვარი შეზღუდვა ლეგიტიმურია და სრულიად პროპორციული.

79. მოპასუხე მხარის აზრით, შეკრების მიზანი არ უნდა იყოს დაზიანება, არა აქვს მნიშვნელობა, ეს ეხება კერძო თუ სახელმწიფო ქონებას. შეკრების მიზანია, მონაწილეთა პოზიციის დაფიქსირება და კონკრეტული გზავნილის მიწოდება ხელისუფლებისათვის, რაც ქონებისათვის ზიანის მიყენების და დამატებითი ხარჯების გაღების აუცილებლობის გარეშე შეიძლება განხორციელდეს.

80. მოპასუხე ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ მოსარჩელე სადავოდ ხდის მხოლოდ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150-ე მუხლის 2¹ ნაწილს. ხოლო ამავე მუხლის პირველი ნაწილი ფაქტობრივად მისი იდენტურია. განსხვავება გამოიხატება იმაში, რომ მეორე შემთხვევაში ხდება ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადების და სავალი ნაწილების ხელყოფისაგან დაცვა. მოპასუხე მხარის მტკიცებით, საზოგადოებრივი სარგებლობის ობიექტები, კერძო საკუთრების მსგავსად, უნდა სარგებლობდნენ თანაბარი დაცვის საშუალებებით, ვინაიდან მათი დაზიანება დაკავშირებულია საზოგადოებრივი წესრიგის ხელყოფასთან, ხოლო გამოხატვის თავისუფლება არ იმიჯნება იმის მიხედვით, სახელმწიფო ქონების ხელყოფა ხდება თუ კერძო საკუთრების. ორივე შემთხვევაში გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას ლეგიტიმური საფუძველი გააჩნია.

81. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლთან მიმართებით მოპასუხე მხარის წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას შეკრების გამართვა წარმოადგენს, მოსამართლის ოჯახის წევრებზე ზემოქმედების მეშვეობით, მის იძულებას, გადაწყვიტოს კონკრეტული საქმე. შესაბამისად, ამ ნორმის ლეგიტიმური მიზანი არის სწორედ მართლმსაჯულების ინტერესები და სასამართლოს დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა. მოსამართლის საქმიანობის დამოუკიდებლობა არის სამართლებრივი სახელმწიფოს მთავარი პრინციპი და მასზე გავლენის მოხდენა, უკმაყოფილო პირთა ჯგუფის მხრიდან, არ შეესაბამება მართლმსაჯულების ინტერესებს. მოსამართლე არ არის პოლიტიკური თანამდებობის პირი, მას არა აქვს უფლება, უარი თქვას საქმის განხილვა-გადაწყვეტაზე და არ მიიღოს მასში მონაწილეობა. იგი ვალდებულია, მიიღოს გადაწყვეტილებები და, პოლიტიკოსისაგან განსხვავებით, მას არ შეიძლება დაეკისროს თმენის ვალდებულება, საცხოვრებელ ადგილზე შეკრების გამართვის საშუალებით, მასზე ზეგავლენის მოხდენისას. გამოხატვის თავისუფლების ფარგლები არ მოიცავს შეკრების თავისუფლებით მოსამართლის გადაწყვეტილების მიღებაზე გავლენის მოხდენის შესაძლებლობას.

82. მოპასუხე მხარის აზრით, საცხოვრებელი ადგილის იდენტიფიცირება პრაქტიკაში არ წარმოქმნის სირთულეს, ვინაიდან მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილად უნდა ჩაითვალოს ის მანძილი, სადაც შესაძლებელი იქნება აქციის გამართვა და საიდანაც მოსამართლისთვის გონივრულად აღქმადი იქნება მასზე და მის ოჯახის წევრებზე განხორციელებული ზემოქმედება. შესაბამისად, სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა პროპორციულია და ემსახურება კონსტიტუციით დადგენილ ლეგიტიმურ მიზნებს.

II

სადავო ნორმების საქართველოს კონსტიტუციის მე-19, 24-ე და 25-ე მუხლებთან შესაბამისობის საკითხის გადაწყვეტა

1 . კონსტიტუციური დავის ფარგლებში, მოსარჩელეთა მიერ შეკრებისა და მინიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების მომწესრიგებელი საკანონმდებლო ნორმების საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან შესაბამისობის საკითხი დაისვა. ამასთან ერთად, კონსტიტუციური წყობილების დამხობისკენ და ძალადობრივი გზით შეცვლისკენ მოწოდების ამკრძალავი ნორმები მოსარჩელეთა ნაწილის მიერ ასევე კონსტიტუციის მე-19 მუხლთან მიმართებითაც არის გასაჩივრებული.

2 . შესაბამისად, კონსტიტუციური დავის გადაწყვეტის მიზნით, საკონსტიტუციო სასამართლო მე-19, 24-ე და 25-ე მუხლების შინაარსისა და მათი ფარგლების განსაზღვრის საჭიროების წინაშე დგას. საკონსტიტუციო სასამართლომ, პირველ რიგში, უნდა გაარკვიოს კონსტიტუციის ამ მუხლებით დაცული სფეროების ურთიერთმიმართების საკითხი, რათა სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხი შეაფასოს და გადაწყვიტოს კონსტიტუციის შესაბამის ნორმებთან მიმართებით. იმავდროულად, უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო არ დგას კონსტიტუციის დასახელებული ნორმების სრულყოფილი განმარტების საჭიროების წინაშე, თითოეული მათგანის შინაარსი გაანალიზებული იქნება მხოლოდ იმ ფარგლებში, რაც აუცილებელი იქნება კონკრეტული ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისთვის.

3. საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი გამოხატვის თავისუფლების სხვადასხვა ასპექტებს შეიცავს. აღნიშნული მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია აზრის და ინფორმაციის გავრცელების უფლება „ზეპირად, წერილობით ან სხვაგვარი საშუალებით“, ის გამოხატვის თავისუფლების, აზრის გავრცელების შესაძლებლობის გარანტიებს შეიცავს. ამ მუხლით დაცულია ადამიანის შეხედულებები, მისი რწმენა, ინფორმაცია, ასევე ის საშუალებები, რომლებიც მათი გამოთქმისა და გავრცელებისათვის არის შერჩეული, მათ შორის არის პრესა, ტელევიზია, ინფორმაციის და აზრის გავრცელების სხვა საშუალებები. შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება კონსტიტუციის 24-ე მუხლით დაცულ სფეროს იმდენად უკავშირდება, რამდენადაც ის აზრის გავრცელების ერთ-ერთ საშუალებას წარმოადგენს. ადამიანთა თავყრილობას (მსვლელობას), რომელიც მოკლებულია იდეას, არ ემსახურება აზრის, ინფორმაციის გაზიარებას ან გავრცელებას არაფერი აქვს საერთო კონსტიტუციით დაცულ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებასთან. შეკრებას (მანიფესტაციას) კონსტიტუციურ უფლებად მისი მიზანი და შინაარსი აქცევს, ეს განაპირობებს ბუნებრივ და არსებით კავშირს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებს შორის. ამ მხრივ კონსტიტუციის 25-ე მუხლი, რომელიც ადამიანთა ჯგუფის მიერ აზრის გამოხატვის კოლექტიურ შესაძლებლობას იცავს, კონსტიტუციის 24-ე მუხლის გაგრძელებას წარმოადგენს. ამრიგად, საკანონმდებლო ნორმას, რომელიც შეკრების ან/და მანიფესტაციის ჩატარების ფორმით აზრის გამოხატვის შესაძლებლობას, შეკრების (მანიფესტაციის) ადგილს, მის შინაარსს ან ფორმას უკავშირდება, კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან თანაბარი მიმართება შეიძლება ჰქონდეს.

4. შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებას, როგორც გამოხატვის სპეციალურ ფორმას, ორი თანაბრად მნიშვნელოვანი უფლებისაგან განუყოფელი ასპექტი გააჩნია: შეკრება და მანიფესტაცია, როგორც აზრის გამოხატვის ფორმა (უფლების ფორმალური მხარე) და კონკრეტული აზრი, რომელსაც შეკრება ან მანიფესტაცია ემსახურება. ეს არის ინსტრუმენტული უფლება, რომელიც ამ უფლებით მოსარგებლე პირს (მისი პოლიტიკური, სოციალური, არტისტული, რელიგიური და ა.შ.) გრძნობებისა და შეხედულებების გამოხატვის შესაძლებლობას აძლევს. შეკრება და მანიფესტაცია შეიძლება იყოს პოლიტიკური საქმიანობის განუყოფელი ელემენტი, ემსახურებოდეს აზრის გამოხატვას, ინფორმაციის მიღებასა და გავრცელებას და ა.შ.. სწორედ ამ შინაარსით არის კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული უფლება ინსტრუმენტული და ასეთ შემთხვევაში შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვის საფუძვლები შეიძლება იყოს იდენტური იმ უფლების შეზღუდვის საფუძვლებისა, რომლის რეალიზებასაც ის ემსახურება.

5. უნდა აღინიშნოს, რომ 25-ე მუხლი არ იძლევა შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნების ჩამონათვალს, როგორც ეს გათვალისწინებულია 24-ე მუხლით გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევის მართლზომიერების შეფასებისთვის. თუმცა ვინაიდან კონსტიტუციის 24-ე მუხლი შეკრების (მანიფესტაციის) ფორმით აზრის გამოხატვასაც მოიცავს, ამ ფარგლებში 24-ე და 25-ე მუხლებით დაცული უფლებების შინაარსი და მათი შეზღუდვის საფუძველი იდენტური შეიძლება იყოს. შესაბამისად, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შემზღუდველი ნორმების კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხი კონსტიტუციის 24-ე მუხლით დაწესებული სტანდარტით შეიძლება შეფასდეს.

6. ამავე დროს, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას ავტონომიური შინაარსიც გააჩნია. შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შეზღუდვა ყველა შემთხვევაში შეიძლება არ იწვევდეს გამოხატვის ან ინფორმაციის თავისუფლების შეზღუდვას. ამიტომ მუხლებს შორის არსებული მჭიდრო კავშირის მიუხედავად, მათ შორის ტოლობის ნიშნის დასმა ყოველთვის მართებული არ იქნება. სადავო ნორმის კონსტიტუციის მუხლთან მიმართების დადგენისათვისაუცილებელია შეფასდეს რეგულაციის არსი, განისაზღვროს უფლების ის ასპექტი, რომლის შეზღუდვისკენ არის მიმართული ნორმა.

7. კონსტიტუციის 25-ე მუხლით შეკრების და აზრის საჯაროდ გამოთქმის შესაძლებლობა საგანგებოდ არის დაცული. კონსტიტუცია ამ უფლებას აღწერს, როგორც უფლებას საჯაროდ და უიარაღოდ შეკრებაზე, განსაზღვრავს მის ერთ-ერთ ასპექტს - წინასწარი ნებართვის გარეშე შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას. კონსტიტუციის 25-ე მუხლით შეკრება, როგორც აზრის გამოხატვის ერთ-ერთ საშუალება სპეციფიურად არის გამოყოფილი. ამ მხრივ, ის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან არის შედარებადი, რომელიც ამავე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული აზრის და ინფორმაციის თავისუფალად გავრცელების ერთ-ერთ საშუალებას - მედიის თავისუფლებას იცავს.

8. ამრიგად, მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ გამხდარ ნორმებს, რომლებიც ადგეგენ შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეობის, ორგანიზების ან/და ჩატარების უფლების მქონე სუბიექტთა წრეს; განსაზღვრავენ შეკრების ჩატარების ადგილს („შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები: „და მათი შესასვლელებიდან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“, საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის 6¹ ნაწილის სიტყვები "ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში, რა დროსაც სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი"); ასევე უკავშირდება შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზებისას და ჩატარებისას გამოთქმულ მოსაზრებებსა და ინფორმაციას („შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები ,,მოწოდება საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ძალადობით შეცვლისაკენ“) საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან მიმართებით უნდა შეფასდეს.

9. განსხვავებულია სასამართლოს პოზიცია კონსტიტუციის მე-19 მუხლთან მიმართებით. საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლით დაცულია ადამიანის ფუნდამენტური უფლება - აზრის, სიტყვის, რწმენის და სინდისის თავისუფლება. მიუხედავად გარკვეული მსგავსებისა კონსტიტუციის მე-19 და 24-ე მუხლებს შორის - ორივე მუხლში ნახსენებია აზრის თავისუფლება, ხოლო მე-19 მუხლით დაცულ სფეროს ასევე „სიტყვა“ განეკუთვნება, ამ მუხლებს შორის არსებითი სხვაობაა. კონსტიტუციის მე-19 მუხლის კონსტიტუციის სხვა მუხლებთან ერთობლივი წაკითხვა, მათი ანალიზი შესაძლებლობას გვაძლევს განვსაზღვროთ ამ მუხლით დაცული უფლების ფარგლები. ამავე დროს, ,,ნებისმიერი კონსტიტუციური უფლების შინაარსის განსაზღვრისას, არსებითი მნიშვნელობა აქვს უფლებაში ჩარევის ფორმასა და ფარგლებს." (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის №1/7/454 განჩინება). ამ მხრივ საყურადღებოა საქართველოს კონსტიტუციის 46-ე მუხლი, რომელიც საომარი და საგანგებო მდგომარეობის დროს მე-19 მუხლით დაცული უფლების შეზღუდვის შესაძლებლობას არ ითვალისწინებს. აშკარაა, რომ უფლებათა სისტემაში კონსტიტუციის მე-19 მულხით დაცულ უფლებას განსაკუთრებული ადგილი და მნიშვნელობა აქვს. კონსტიტუცია მას უფლებათა იმ კატეგორიას განაკუთვნებს, რომელთა შეზღუდვა დაუშვებელია სახელმწიფო უშიშროების, უსაფრთხოების თუ სხვა საზოგადოებრივად მნიშვნელოვანი მიზნების მისაღწევად. ამავე დროს, თავად მე-19 მუხლის შეზღუდვის ერთადერთ საფუძველს - სხვათა უფლებების დაცვის აუცილებლობა წარმოადგენს.

10. ზემოთ მოყვანილი ანალიზი ცხადყოფს, რომ კონსტიტუციის მე-19 მუხლი იცავს ადამიანის პირადულ სფეროს, მის თავისუფლებას, იქონიოს, გაიზიაროს ან/და უარყოს შეხედულება, რელიგია, რწმენა. კონსტიტუციის მიზანია ჩამოაყალიბოს აზრის, სიტყვის, სინდისის, აღმსარებლობისა და რწმენის თავისუფლების, როგორც forum internum, ადამიანის შინაგანი სამყაროს, მისი პირადი სფეროს ხელშეუხებლობის გარანტია. ეს არის უფლება (უფლების ასპექტი), რომელიც არ შეიძლება შეიზღუდოს ან აიკრძალოს საზოგადოების ინტერესებიდან გამომდინარე, მათ შორის, საომარი და საგანგებო მდგომარეობის დროსაც. არავის ძალუძს და არ აქვს უფლება, აიძულოს ადამიანი, მიიღოს ან შეცვალოს საკუთარი აზრი და რწმენა. ადამიანი ასევე დაცულია იძულებისაგან თქვას ის, რაც მას არ სურს ან გამოთქვას საკუთარი აზრი. ეს უფლება არ ექვემდებარება რეგულირებას, ვინაიდან ის ინდივიდის თავისუფლების, მისი იდენტობის, ავტონომიის საფუძველს ქმნის.

11. კონსტიტუციის თანახმად, მე-19 მუხლით დაცულ პირადულ სფეროში ჩარევის ერთადერთ საფუძველს, სხვათა უფლებების დაცვის ლეგიტიმური მიზანი წარმოადგენს. ადამიანის შინაგანი სამყარო (forum internum), მისი პირადული სფერო დაცულია სახელმწიფოს ჩარევისაგან, მაგრამ შეზღუდვას ექვემდებარება ქმედება, რომელიც ამ სფეროს შიგნით მყოფ სხვა პირთა უფლებების დარღვევას იწვევს. ასე მაგალითად, კერძო წრეში, ოჯახში აზრის ან რწმენის გამოვლინება რეგულირებას არ ექვემდებარება, ვინაიდან არ არსებობს საზოგადოებრივი ინტერესი, რომელიც კერძო პირებს შორის, ოჯახის წევრებს შორის ურთიერთობაში ჩარევას გაამართლებდა, გარდა ერთი გამონაკლისისა - როდესაც აზრის ან რწმენის გამოვლინება ამ ურთიერთობების მონაწილის უფლებას ლახავს.

12. ამავე დროს უნდა აღინიშნოს, რომ სახელმწიფოს ან საზოგადოების ინტერესი ადამიანის რწმენის, მისი შეხედულებებისადმი შეიძლება წარმოიშვას, როდესაც ისინი გარკვეულ ქმედებაში (ან უმოქმედობაში), საზოგადო საქმიანობაში გამოიხატება. აზრი ან სიტყვა პირადულ სფეროს გასცდება და შეიძლება შეზღუდვას დაექვემდებაროს, როდესაც ის გარე სამყაროსთან მოდის შემხებლობაში და პირადული სივრცის მიღმა მყოფი პირების უფლებებს ან საზოგადოების ინტერესებს უპირისპირდება. ასეთი „გამოვლინება“ შინაგანი სამყაროს ფარგლებს სცდება და გამოდის მე–19 მუხლით დაცული სფეროდან. ამგვარი გამოხატვის შეზღუდვა კონსტიტუციის 24-ე ან/და სხვა მუხლებით გათვალისწინებული საფუძვლებით იქნება შესაძლებელი.

13. საქართველომ, რომელიც დამოუკიდებელ სახელმწიფოდ საბჭოთა ტოტალიტარული სისტემის ნგრევის შედეგად ხელახლა აღმოცენდა, მიზანშეწონილად მიიჩნია ადამიანის შინაგანი სამყაროს, მისი პირადი სფეროს დაცვის განსაკუთრებული გარანტიები კონსტიტუციაში ჩაეწერა. საბჭოთა სახელმწიფო არ სცნობდა საზღვარს ადამიანის შინაგან სამყაროსა და საზოგადოებრივ სივრცეს შორის, დაუბრკოლებლად ერეოდა მის კერძო სფეროში, არ აღიარებდა რწმენის და შეხედულებების არა მხოლოდ გამოხატვის, არამედ მათი თავისუფალი არჩევის შესაძლებლობას. ტოტალიტარული წარსულის გათვალისწინებით, საქართველოს კონსტიტუციამ საგანგებოდ განამტკიცა ადამიანის ავტონომიის, მისი თავისუფლების ის სფეროები, სადაც სახელმწიფოს ჩარევის უფლება ან არ გააჩნია, ან ის მკაცრად არის შემოფარგლული. კონსტიტუციის ამ მუხლებში მოცემულია პიროვების „თავდაცვითი თავისუფლება“ რომელიც სახელმწიფოს ჩარევას კრძალავს იმ სფეროში, სადაც პირი თავის თავს ქმნის.

14. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლთან მიმართება არ აქვს მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ გამხდარ ,,შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ ” საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტს (,,მოწოდება საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ძალადობით შეცვლისაკენ“). აღნიშნული ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხს სასამართლო საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან მიმართებით შეამოწმებს.

შეკრების და მანიფესტაციის მონაწილეთა მიერ გზის სავალი ნაწილის დაკავება; დროებითი კონსტრუქციებით, ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ან/და საგნებით გზის გადაკეტვა.

15. მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმების ერთი ნაწილი ამკრძალავი ხასიათისაა, აწესებს შეზღუდვას ქუჩის სავალი ნაწილის ხელოვნურ გადაკეტვასა და ბლოკირებაზე. კერძოდ, „შეკრებებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, იკრძალება განზრახ დაბრკოლებების შექმნა ტრანსპორტის გადაადგილებისთვის, ხოლო 11¹ მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, აკრძალულია ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ხელოვნური ბლოკირება, აგრეთვე სავალი ნაწილის გადაკეტვა ავტომანქანებით, სხვადასხვა კონსტრუქციებით ან/და საგნებით.

16. მოსარჩელეთა ერთი ნაწილი მიიჩნევს, რომ საქართველოს კონსტიტუცია უზრუნველყოფს და იცავს პირის (პირთა ჯგუფის) უფლებას, საკუთარი შეხედულებების თანახმად ჩაატაროს შეკრება ან მანიფესტაცია ქუჩის ნებისმიერ მონაკვეთზე, იმის მიუხედავად, იწვევს თუ არა ასეთი ქმედება ტრანსპორტის ან/და ხალხის გადაადგილების შეფერხებას. შესაბამისად, სადავო ნორმით დაწესებული აკრძალვა, ისევე როგორც გამონაკლისი ამ აკრძალვიდან, არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციას.

17. მოსარჩელეთა აზით, შეკრების ან/და მანიფესტაციის მიზნით ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკეტვის უფლება კონსტიტუციის 25-ე მუხლით არის დაცული. აღნიშნული უფლება შესაძლებლობას აძლევს პირს, მისი შეხედულებისამებრ აირჩიოს გამოხატვის ფორმა, საშუალება და ადგილი. კერძოდ, მას კანონით გარანტირებული უნდა ჰქონდეს უფლება, საჯაროდ და მშვიდობიანად გამოხატოს საკუთარი აზრი ქუჩის იმ ნაწილში, რომელსაც თავად ჩათვლის მიზანშეწონილად. გარდა ამისა, ქუჩის გადაკეტვის შესაძლებლობა, როგორც აზრის გამოხატვის მწვავე ფორმა, უზრუნველყოფილი უნდა იყოს კანონმდებლობით მაშინაც, როდესაც ტრანსპორტის შეფერხება თვითმიზნურ ხასიათს ატარებს ან როდესაც ქუჩის სავალი ნაწილის დაკავებას შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა მიერ შერჩეული გამოხატვის ფორმა ან/და საშუალება განაპირობებს, როდესაც ის ყურადღების მიპყრობის, საკუთარი აზრის, პროტესტის ან სოლიდარობის გამოხატვის ეფექტურ საშუალებად არის მიჩნეული.

18. გარდა ამისა, მოსარჩელეები თვლიან, რომ კონსტრუქციების აგება, ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ქუჩის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ასევე წარმოადგენს მათ კონსტიტუციურ უფლებას. ასეთი უფლება პირს გააჩნია მაშინაც, როდესაც კონსტრუქციების აგება ტრანსპორტის შეფერხების მიზნით ხდება.

19. მოსარჩელეთა აზრით, ყოველ ზემოაღნიშნულ შემთხვევაში ხელისუფლება ვალდებულია, გონივრული დროის განმავლობაში ამ უფლებით სარგებლობის შესაძლებლობა უზრუნველყოს. მათი აზრით, ადამიანის (ან ადამიანთა ჯუფის) შეზღუდვა, გადაკეტოს ტრანსპორტის სავალი ნაწილი მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როდესაც ამას შეკრების ან მანიფესტაციის მონაწილეთა რაოდენობა ითხოვს, ისევე როგორც, საკუთარი შეხედულებისამებრ დროებითი კონსტრუქციების აგების აკრძალვა, კონსტიტუციის 25-ე მუხლის დარღვევას წარმოადგენს.

20. მოსარჩელეთა მეორე ნაწილი ამგვარ საგამონაკლისო ნორმებს სადავოდ არ ხდიან. მათთვის ასევე მისაღებია სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა, რომელიც ტრანსპორტის სავალი ნაწილის ავტომანქანებით და კონსტრუქციებით ბლოკირების შესაძლებლობას არ უშვებს, თუმცა მიიჩნევენ, რომ 11¹ მუხლის მე-3 პუნქტი ბუნდოვანია და შეკრების და მანიფესტაციის ორგანიზებისთვის აუცილებელი დროებითი კონსტრუქციების აგების შეზღუდვასაც იწვევს. გარდა ამისა, მოსარჩელეთა აზრით, სადავო ნორმა, რომელიც კონსტრუქციების აგების შეზღუდვას ადგენს, მოქმედებს მაშინაც, როდესაც სავალი ნაწილი კანონის მოთხოვნების შესაბამისად, მათი რაოდენობიდან გამომდინარე, სრულად არის დაკავებული შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა მიერ. ასეთ შემთხვევაში გაუგებარია რა მიზანს ემსახურება დროებითი კონსტრუქციის აგების აკრძალვა იმ ქუჩაზე, რომელიც ტრანსპორტის მოძრაობისთვის ისედაც დაკეტილია.

21. მოსარჩელეებმა ასევე გამოთქვეს მოსაზრება, რომ ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ქუჩის გადაკეტვა შეიძლება ემსახურებოდეს შეკრებაში და მანიფესტაციაში მონაწილეთა უსაფრთხოების დაცვას და აქედან გამომდინარე მოსარჩელეს, როგორც ორგანიზატორს, უნდა ჰქონდეს უფლება/შესაძლებლობა, განალაგოს ავტომობილები ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე იმ დროის განმავლობაში, როდესაც ქუჩა შეკრებაში მონაწილეების მიერ არის დაკავებული.

22. მოპასუხის მტკიცებით, სადავო ნორმით ქუჩის ხელოვნურად გადაკეტვის აკრძალვის დაწესებისას, სახელმწიფო ერთდოულად საზოგადოებრივი წესრიგისა და სხვათა უფლებების, მათ შორის, გადაადგილების თავისუფლების დაცვას ისახავს მიზნად.

23. მოპასუხეს მიაჩნია, რომ საქართველოს კონსტიტუცია არ უზრუნველყოფს ქუჩის გადაკეტვის უპირობო შესაძლებლობას. იმ შემთხვევაში, თუ გამოხატვის თავისუფლება, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება კონსტიტუციით გარანტირებულ სხვა უფლებებთან მოდის კონფლიქტში, სახელმწიფო უფლებამოსილია, დაადგინოს ისეთი (გონივრული) შეზღუდვები, რომლებიც ორივე უფლების სათანადოდ რეალიზების შესაძლებლობას შექმნის.

24. მოცემული დავის ფარგლებში, სასამართლომ უნდა განსაზღვროს შეზღუდვის არსი და შეაფასოს ემსახურება თუ არა კანონმდებლის მიერ დაწესებული შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს.

25. გამოხატვის თავისუფლების უფლება დემოკრატიული საზოგადოების ფუნდამენტურ და ფუნქციურ ელემენტს წარმოადგენს, ის საზოგადოების განვითარების, ადამიანის უფლებების უზრუნველყოფისათვის აუცილებელ საფუძველს ქმნის. როგორც გამოხატვის ერთ-ერთი ფორმა, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება თავისუფალი და დემოკრატიული საზოგადოების, მისი თითოეული წევრის ინტერესებისა და მისწრაფებების რეალიზებას უწყობს ხელს. საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების განხილვის მიზნით შეკრების (მანიფესტაციის) შესაძლებლობა დემოკრატიული მმართველობის განუყოფელი ნაწილია. ამ უფლებით თანაბარი და სრულფასოვანი სარგებლობის შესაძლებლობა საზოგადოების ღიაობის და დემოკრატიულობის ხარისხს განსაზღვრავს. ამასთან ერთად, შეკრების და მანიფესტაციის უფლება არ არის აბსოლუტური ხასიათის. ამ უფლების, ისევე როგორც გამოხატვის თავისუფლების სხვა ფორმების, შეზღუდვა დასაშვებია კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური საფუძვლის არსებობის, სხვა კონსტიტუციური უფლებებისა და პრინციპების უზრუნველყოფის მიზნით.

26. შეკრება ან მანიფესტაცია, ჯანსაღი პოლიტიკური და საზოგადოებრივი პროცესის შემადგენელი ნაწილი, მის ერთ-ერთ მახასიათებელია. არსებობს კონსენსუსი დემოკრატიულ საზოგადოებაში გამოხატვის თავისუფლების მნიშვნლობასთან მიმართებით, თუმცა ამ უფლების გამოვლინება ხშირად კონფლიქტში მოდის სხვათა უფლებებთან, ან საზოგადოების ინტერესებთან, ისეთებთან, როგორიცაა საზოგადოებრივი წესრიგი, უსაფრთხოება და ა.შ. პროტესტის გამოხატვის ლეგიტიმური უფლების რეალიზაციისას, მანიფესტაციის ორგანიზატორების და მონაწილეების უფლება ბუნებრივად უპირისპირდება სხვათა უფლებებს, მათ შორის, უფლებას თავისუფალ გადაადგილებაზე, პროფესიული საქმიანობის განხორციელებაზე, რომელიც საგზაო მოძრაობის შეფერხებით შეიძლება შეიზღუდოს. ასეთი კონფლიქტის არსებობის შემთხვევაში სახელმწიფო უფლებამოსილი და ვალდებულიცაა, რომ ჩაერიოს, თუმცა ასეთი ჩარევა უნდა იყოს გონივრული და მიზნის პროპორციული. გარდა ამისა, უფლებათა შორის ბალანსის დაცვის მიზნით კანონმდებელი უნდა ხელმძღვანელობდეს მკაფიო კრიტერიუმებით.

27. როგორც აღინიშნა, კონსტიტუციის 25-ე მუხლი არ შეიცავს ლეგიტიმური მიზნების ჩამონათვალს, რომელთა მისაღწევადაც კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა არის გამართლებული. მასში არ გვხვდება 24-ე (ან/და სხვა) მუხლისთვის დამახასიათებელი, უფლების შეზღუდვის ისეთი საფუძვლები, როგორიცაა: სხვათა უფლებების დაცვა, სოზოგადოებრივი წესრიგი და უსაფრთხოება და ა.შ. კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მეორე პუნქტით დადგენილია ხელისუფლების წინასწარი გაფრთხილების აუცილებლობა, თუ შეკრება ან მანიფესტაცია ხალხისა და ტრანსპორტის სამოძრაო ადგილას იმართება. ხოლო იმავე მუხლის მე-3 პუნქტით კონსტიტუცია ხელისუფლებას ანიჭებს უფლებამოსილებას, ჩაერიოს შეკრების ან მანიფესტაციის უფლების განხორციელებაში, თუ მან „კანონსაწინააღმდეგო ხასიათი მიიღო“. აღნიშნული მუხლი თითქოს არაფერს ამბობს იმაზე, თუ როგორი უნდა იყოს კანონი, რომელიც ამ უფლების შეზღუდვის საფუძვლად შეიძლება იქნეს გამოყენებული, სად გაივლის ხელისუფლების დისკრეციის ზღვარი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების მარეგულირებელი საკანონმდებლო ნორმების დადგენისას.

28. კონსტიტუციური უფლების შემზღუდველი ნორმების დადგენისას კანონმდებელი კონსტიტუციით განსაზღვრული ლეგიტიმური მიზნებით უნდა ხელმძღვანელობდეს. როგორც უკვე აღინიშნა, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შეზღუდვის საფუძვლები შეიძლება იმ კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვის საფუძვლების იდენტური იყოს, რომელთა რეალიზებასაც შეკრება (მანიფესტაცია) უკავშირდება. ასე მაგალითად, შეკრების ან მანიფესტაციისას გარკვეული შინაარსის მოწოდებების აკრძალვა, როგორც შინაარსობრივი ხასიათის შეზღუდვა, კონსტიტუციის 24-ე მუხლით გათვალისწინებული ლეგიტიმური მიზნების მიღწევის თანაზომად საშუალებას უნდა წარმოადგენდეს. ამასთანავე უნდას აღინიშნოს, რომ შინაარსობრივი შეზღუდვის დაწესებისას სახელმწიფოს დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლები მკვეთრად შეზღუდულია.

29. ხელისუფლება შედარებით ფართო დისკრეციით სარგებლობს, როდესაც ის უფლების შეზღუდვის, მისი რეგულირების ფორმალურ საფუძვლებს არ სცდება და შინაარსობრივად ნეიტრალურ ნორმებს ადგენს. ფორმალური ხასიათის შეზღუდვების დაწესების შემთხვევაში მნიშვნელოვანია, რომ მარეგულირებელი ნორმები არ იყოს აშკარად არაგონივრული, შესასრულებლად მძიმე და არსებითად აზრს არ უკარგავდეს კონსტიტუციით აღიარებული უფლებების რეალიზაციას. ამავე დროს, კონსტიტუციური უფლების მარეგულირებელი, შინაარსობრივად ნეიტრალური ნორმების დადგენა ასევე კონსტიტუციით გათვალისწინებული ლეგიტიმური მიზნების უზრუნველსაყოფად არის დასაშვები.

30. მაგალითისთვის, პარალელის გავლება შეიძლება კონსტიტუციის 24–ე და 26–ე მუხლებთან. ხელისუფლება საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში მოქმედებს, როდესაც ის მედია საშუალებების, პოლიტიკური ან საზოგადოებრივი გაერთაინებების რეგისტრაციის ან რეგულირების ნორმებს ადგენს. სხვადასხვა ტიპის რეგულაციებს შორის ხელისუფლება უფლებამოსილია, აირჩიოს ის ტიპი, რომელიც ლეგიტიმური ამოცანის მისაღწევად საუკეთესო საშუალებად მიაჩნია. მაგრამ კონკრეტული მიზნის, შინაარსის მქონე ინფორმაციის ან გაერთიანების შეზღუდვის ან აკრძალვისასა ხელისუფლების მოქმედება მკაცრ შეფასებას დაექვემდებარება.

31. უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კონსტიტუციით არ არის დაცული per se ქუჩის გადაკეტვის ან მისი ბლოკირების შესაძლებლობა. ამგვარ ქმედებას კონსტიტუციით დაცულ უფლებებთან მიმართება ექნება იმ შემთხვევაში, თუ ის აზრის გამოხატვის შინაარსს ან/და ფორმას უკავშირდება. სახელმწიფოს მხრიდან კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ უფლებაში ჩარევის ინტენსივობა, შეზღუდვების სიმკაცრე დამოკიდებული იქნება იმაზე, თუ რა ფორმით და რა მიზნით ხორციელდება ქმედება. სიტყვას ან ქმედებას, თუ მას არ გააჩნია პოლიტიკური, სოციალური, მხატვრული ან სხვა ღირებულება, კონსტიტუციით დაცული სფეროდან გამოდის, როდესაც ის საზოგადოებრივ წესრიგს, უსაფრთხოებას, სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს უპირისპირდება.

32. სასამართლო იზიარებს მოპასუხის არგუმენტაციას, რომ სადავო ნორმების მიზანს სხვათა უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა, საზოგადოებრივი წესრიგის და უსაფრთხოების უზრუნველყოფა წარმოადგენს, რაც კონსტიტუციის 24-ე მუხლით არის გათვალისწინებული. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე სასამართლომ უნდა შეაფასოს, არის თუ არა კანონმდებლის მიერ შერჩეული შეზღუდვა ლეგიტიმური მიზნის თანაზომადი, ადგენენ თუ არა სადავო ნორმები გონივრულ ბალანსს შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებასა და საზოგადოებრივ წესრიგს, სხვათა უფლებებსა და თავისუფლებებს შორის, რომელთა დასაცავადაც სადავო ნორმა იქნა მიღებული. კანონმდებლის მიერ შერჩეული რეგულაცია გონივრულია, როდესაც მისი ქმედება კოლიზიური უფლებების თანაარსებობის, თანარეალიზაციის უზრუნველყოფას, უფლებებს შორის გონივრული ბალანსის დადგენას ისახავს მიზნად. ამავე დროს, როდესაც უფლებებს შორის კონფლიქტის თავიდან აცილება შეუძლებელია და კოლიზიის გადაჭრის მიზნით ხელისუფლების მიერ კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვა გარდაუვალი ხდება, უფლების შეზღუდვის ყველაზე ნაკლებად მკაცრი ფორმა უნდა იქნეს გამოყენებული.

33. შეკრება და მანიფესტაცია, რომელიც სავალ ნაწილზე იმართება, არღვევს ტრანსპორტის მოძრაობის ჩვეულ რიტმს, წინააღმდეგობაში მოდის არა მხოლოდ მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ გამხდარ ნორმებთან, არამედ იმ კანონმდებლობასთანაც, რომელიც საგზაო მოძრაობის წესებს ადგენს. კანონმდებელს საერთოდ რომ არ მიეღო კანონი „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ და შესაბამისად, სადავოდ გამხდარი ნორმები, ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე აზრის გამოხატვა საგზაო მოძრაობის წესების დარღვევის გარეშე ვერ განხორციელდებოდა. ასევე აშკარაა, რომ ხელისუფლების დისკრეციას წარმოადგენს საგზაო მოძრაობის მარეგულირებელი ნორმების დადგენა, პრაქტიკულად ნებისმიერი ასეთი ნორმა შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებასთან შეიძლება მოდიოდეს კონფლიქტში. ამასთანავე, საგზაო მოძრაობის წესების დარღვევის შემთხვევაში, კანონმდებლობა (სადავო ნორმებისაგან დამოუკიდებლად) წესრიგის დამცავ ორგანოებს ანიჭებს სათანადო უფლებამოსილებას („პოლიციის შესახებ'' საქართველოს კანონის მე–8 მუხლის ,,ღ'' ქვეპუნქტი და მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ზ'' ქვეპუნქტი; ,,საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ'' საქართველოს კანონის მე–4 და 44–ე მუხლები), უზრუნველყონ საგზაო მოძრაობის წესების დაცვა. შესაბამისად, კონკრეტული პირის (მათ შორის, შეკრების და მანიფესტაცის მონაწილის) მიერ ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე გამოხატვის უფლების რეალიზაციისა და სხვათა გადაადგილების უფლებას შორის კონფლიქტის წარმოშობის შემთხვევაში ხელისუფლება (პოლიცია) უფლებამოსილი ხდება გადაწყვიტოს ორ უფლებას შორის წარმოქმნილი კოლიზია. სადავო ნორმების ნაწილს საგამონაკლისო, უფლებააღმჭურველი დანიშნულება აქვთ. აღნიშნული ნორმებით განისაზღვრება ის, თუ რა შემთხვევაში აქვს პირს ან პირთა ჯგუფს უფლება დაიკავოს ტრანსპორტის სავალი ნაწილი. პარლამენტის მიერ „შეკრებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის, მათ შორის, მე-11 და 11¹ მუხლების ერთ-ერთ მთავარ ამოცანას სწორედ ასეთი კოლიზიის გადასაჭრელად მკაფიო და განჭვრეტადი კრიტერიუმების დადგენის მცდელობა წარმოადგენს. შესაბამისად, სასამართლოს ამოცანაა, შეაფასოს, კანონმდებლის მიერ დაწესებული შეზღუდვები არის თუ არა მიზნის თანაზომიერი.

34. სასამართლო იზიარებს მოსარჩელის პოზიციას, რომ შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლება მოიცავს შეკრების გამართვის ადგილის, დროის, ფორმისა და შინაარსის არჩევის უფლებას. თუმცა ამ უფლების რეალიზება არა მხოლოდ სხვათა გადაადგილების თავისუფლებას, არამედ, ასევე გადაადგილების მსურველთა პროფესიული საქმიანობის ან საკუთრებით შეუფერხებელი სარგებლობის უფლებას შეიძლება დაუპირისპირდეს. შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა მიერ აზრის მწვავე ფორმით გამოხატვის და გზის თვითნებური გადაკეტვის მიზანს ხელისუფლების ან/და საზოგადოების ყურადღების მიპყრობა წარმოადგენს. ასეთ შემთხვევაში, სხვათა გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა, შეკრების (მანიფესტაციის) მონაწილეთა მიერ მაქსიმალური ეფექტის მიღწევის საშუალებად არის ქცეული. აზრის გამოხატვისას ქუჩის მიზანმიმართული, განზრახ გადაკეტვის შემთხვევაში შეკრების მონაწილეთა და ორგანიზატორთა მიზნების მიღწევის ინსტრუმენტად აქცევს იმ პირების ინტერესებს, რომლებიც აქციაში მონაწილეობას არ ღებულობენ. შესაბამისად, ქუჩის გადაკეტვის შესაძლებლობის ნებისმიერ დროს და ადგილას გარანტირება სხვათა უფლების გაუმართლებლად ხშირ შეზღუდვას გამოიწვევს. არასწორია იმის მტკიცება, რომ კონსტიტუციის 25-ე მუხლი შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთ ანიჭებს უფლებას, საკუთარი მიზნების მისაღწევად მიზანმიმართულად შეზღუდონ სხვათა უფლებები. როდესაც სხვათა უფლებების შეზღუდვა წარმოადგენს შეკრების (მანიფესტაციის) თვითმიზანს ან როდესაც უფლებებს შორის გონივრული ბალანსის დაცვის მიზნით ხელისუფლება უფლებამოსილი ხდება, ჩაერიოს შეკრებისა და მანიფესტაციის განხორციელების პროცესში.

35. ამავე დროს აღსანიშნავია, რომ მესამე პირთათვის გადაადგილების თავისუფლების შეზღუდვა, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების რეალიზაციის თანმდევ შედეგს, მის გვერდით მოვლენას შეიძლება წარმოადგენდეს. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონი 11¹ მუხლის პირველი და მეორე პუნქტები სწორედ ასეთი „თანმდევი“ ეფექტის საკანონმდებლო რეგულაციის, განსხვავებული უფლებების რეალიზაციის შედეგად გამოწვეული კონფლიქტის მოწესრიგებას ისახავს მიზნად. თუმცა, როგორც უკვე აღინიშნა, ამ კონფლიქტის მოგვარებაში ხელისუფლების მიხედულების ფარგლები არ არის უსაზღვრო.

36. ლეგიტიმური მიზნისა და ამ მიზნის მიღწევის საშუალების პროპორციულობის შეფასებისას მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ სადავო ნორმები ასევე ადგენენ ხელისუფლების დისკრეციის ფარგლებს. იმ შემთხვევაში, როდესაც ტრანსპორტის სავალი ნაწილი შეკრებაში მონაწილეთა რაოდენობის შედეგად იკეტება, ხელისუფლება შებოჭილია 11¹ მუხლით, მას არ აქვს უფლება, ჩაერიოს შეკრების და მანიფესტაციის მსვლელობაში საგზაო მოძრაობის აღდგენის მიზნით, ვინაიდან სადავო ნორმით შეკრებაში მონაწილეებს ქუჩის გადაკეტვის უფლება კანონით აქვთ მინიჭებული. სადავო ნორმით იკრძალება ქუჩის სავალი ნაწილის თვითნებური გადაკეტვა, მათ შორის, დროებითი კონსტრუქციებით, ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ან საგნებით. კანონით გათვალისწინებული ეს აკრძალვაც ნეიტრალური შინაარსისაა, ის მოქმედებს ყველა შემთხვევაში, როდესაც ქუჩის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ადამიანთა მცირე ჯგუფის მიერ თვითნებურად ხდება (განურჩევლად იმისა, თუ რა მიზნით ან რომელი ჯგუფი ახდენს გადაკეტვას). შეკრებისა და მანიფესტაციის განხორცილების უფლება იზღუდება იმდენად, რამდენადაც ეს აუცილებელია სხვათა უფლებების უზრუნველსაყოფად.

37. მართალია, რომ შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილენი თავად განსაზღვრავენ იმ ფორმას, რომელიც შეკრების მიზანს საუკეთესოდ გამოხატავს, მაგრამ ვინაიდან შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების განხორციელებისას პირი უშუალო შემხებლობაში მოდის საზოგადოების სხვა წევრების ინტერესებთან, მას საზოგადოებაზე და სხვათა უფლებებზე ზეგავლენის მოხდენა შეუძლია, ჩნდება ამ უფლებით სარგებლობის ორგანიზაციული და პროცედურული საკითხების კანონმდებლობით მოწესრიგების აუცილებლობა. კანონმდებლობამ, ერთი მხრივ, უნდა უზრუნველყოს უფლების რეალიზების შესაძლებლობა, ხოლო, მეორე მხრივ, დაიცვას გონივრული ბალანსი ამ უფლებას და საზოგადოებრივ ინტერესებსა და სხვათა უფლებებს შორის, რომელთაც შეკრების და მანიფესტაციის უფლება შეიძლება დაუპირისპირდეს. ამავე დროს, რაც უფრო ინტენსიურად იჭრება შეკრების უფლება სხვათა უფლებებში, მით უფრო ფართოა შეკრების (მანიფესტაციის) პროცესში ხელისუფლების ჩარევის უფლებამოსილება.

38. როდესაც უფლებებს შორის კოლიზია გარდაუვალია - იმ შემთხვევაში, როდესაც შეკრებების ან მანიფესტაციის მონაწილეთ რაოდენობა სხვათა გადაადგილებას შეუძლებელს ხდის, სადავო ნორმების თანახმად, უპირატესობა კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ უფლებას ენიჭება, ვინაიდან სხვაგვარად შეკრების და მანიფესტაციის თავისუფლება ხელმიუწვდომელი იქნებოდა მრავალრიცხოვანი შეკრების მონაწილეთათვის, რომლებიც სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით, იძულებული იქნებიან საერთოდ უარი თქვან შეკრების უფლების რეალიზებაზე. შესაბამისად, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას უპირატესობა უნდა მიენიჭოს, თუ მისი რეალიზება სხვათა უფლებების შეზღუდვის გარეშე შეუძლებელია, როდესაც გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ობიექტურ აუცილებლობას წარმოადგენს. მოცემულ შემთხვევაში, კანონით დადგენილი აკრძალვის მიზანია უსაფრთხოებისა და წესრიგის უზრუნეველყოფა, გამოხატვის თავისუფლებასა და გადაადგილების თავისუფლებას შორის ბალანსის დადგენა, იმ ადამიანების უფლების დაცვა, ვინც საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ პროცესის „იძულებით მონაწილე ხდება“, რომელთა კანონიერი ინტერესები მანიფესტაციის ან შეკრების შედეგად იზღუდება.

39. საკონსტიტუციო სასამართლო კიდევ ერთხელ აღნიშნავს, რომ, როდესაც მანიფესტაციის განხორციელების შესაძლებლობა სხვათა უფლებების შეულახავად და საზოგადოებრივი წესრიგის დარღვევის გარეშე არის შესაძლებელი იმ ადგილას, სადაც მანიფესტაციის პროტესტის ან მხარდაჭერის ადრესატი იმყოფება, ხელისუფლება უფლებამოსილია, შეზღუდოს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება, თუ ის ქუჩის ბლოკირებაში, მის გადაკეტვაში გამოიხატება, რომელიც სხვათა უფლებების და თავისუფლებების დარღვევას იწვევს ან საზოგადოებრივ წესრიგს და უსაფრთხოებას უპირისპირდება.

40. ამავე დროს უნდა აღინიშნოს, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის 11¹ მუხლი არ იძლევა შეკრების ან მანიფესტაციის დაუყოვნებლივ შეწყვეტის საფუძველს, ის განსაზღვრავს ხელისუფლების დისკრეციის ფარგლებს, ადგენს კრიტერიუმებს იმისა, თუ რა შემთხვევაში ხდება ხელისუფლების შესაბამისი ორგანო უფლებამოსილი ჩაერიოს შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობაში. კანონის თანახმად, შესაბამისი ორგანო უფლებამოსილია უზრუნველყოს შეკრების ან მანიფესტაციის კანონის ფარგლებში მოქცევა და, იმავე კანონის თანახმად, ვალდებულია უზრუნველყოს აქციის უსაფრთხო და ორგანიზებული მიმდინარეობა. სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა ემსახურება სხვათა უფლებების დაცვის, საზოგადოებრივი წესრიგისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ლეგიტიმურ მიზანს. ამავე დროს დაცულია პროპორციულობის პრინციპი, ვინაიდან კანონით დადგენილი წესების დარღვევა ავტომატურად არ იწვევს შეკრების შეწყვეტას, არამედ მისი კანონით დადგენილ ფარგლებში გაგრძელების შესაძლებლობას ითვალისწინებს.

41. სასამართლო პროცესზე მოსარჩელემ ასევე აღნიშნა, რომ ქუჩის სავალი ნაწილის კონსტრუქციებით ან სატრანსპორტო საშუალებებით გადაკეტვის შესაძლებლობა, მათ შორის, შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა თავდასხმისაგან დაცვის სურვილით არის განპირობებული. აშკარაა, რომ ამ მიზნით დროებითი კონსტრუქციების აგება ვერ ჩაითვლება კონსტიტუციით დაცულ ქმედებად. საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფა ამისათვის შექმნილი შესაბამისი ორგანოს მიერ უნდა ხორციელდებოდეს.

42. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ, რაც უფრო მრავალრიცხოვანია შეკრება ან მანიფესტაცია, მით უფრო მაღალია სამართალდარღვევის ჩადენის საფრთხე. თავისთავად, ასეთი საფრთხის არსებობა შეიძლება საკმარისი იყოს უსაფრთხოების განსაკუთრებული ზომების მისაღებად. სწორედ ამიტომ, იმ შემთხვევაში, როდესაც ქუჩის სავალი ნაწილი შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა სიმრავლის გამო არის დაკავებული, ქუჩის დროებითი კონსტრუქციებით, ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით და სხვა საგნებით ბლოკირებისა და გადაკეტვის უფლების შეზღუდვა გამართლებულია, რამდენადაც ეს სამართალდარღვევაზე დროული და ეფექტური რეაგირებისათვის, გადაუდებელი სამედიცინო დახმარების აღმოჩენის შემაფერხებელი გარემოება შეიძლება გახდეს.

43. რაც შეეხება დროებითი კონსტრუქციების აღმართვის უფლებას, რომელიც არ იწვევს სავალი ნაწილის გადაკეტვას, მაგრამ აუცილებელია შეკრების ორგანიზებისა და განხორციელებისთვის, სასამართლო იზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ სადავო ნორმა არ უკავშირდება ამ ტიპის კონსტრუქციების აგების შესაძლებლობის აკრძალვას. სადავო ნორმის გონივრული წაკითხვა, რასაც მოსარჩელეთა ნაწილიც ეთანხმება, კონსტრუქციებითა და სატრანსპორტო საშუალებებით ქუჩის ხელოვნურ გადაკეტვას, მის ბლოკირებას უკავშირდება.

44. აუცილებელია პასუხი გაეცეს მოსარჩელეთა მიერ დასმულ კიდევ ერთ საკითხს, რომელიც სადავო ნორმის განჭვრეტადობას უკავშირდება. სადავო ნორმაში მოცემული ტერმინი „სხვაგვარად ვერ ჩატარდება“ განსაზღვრავს ისეთ შემთხვევებს, როდესაც შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობა იმდენად დიდია, რომ მათი განთავსება ფეხით მოსიარულეთა სავალ ნაწილზე შეუძლებელია. მოსარჩელეთა მტკიცებით, აღნიშნული დეფინიცია პრობლემატურია იმდენად, რამდენადაც წარმოიშობა შემდეგი სახის სირთულეები: ა) ვინ და როგორ უნდა განსაზღვროს, თუ რამდენი პირი შეიძლება დაეტიოს კონკრეტულ ადგილას ფეხით მოსიარულეთა სავალ ნაწილზე; ბ) როგორ უნდა განთავსდნენ მანიფესტანტები ტროტუარზე ისე, რომ, ერთი მხრივ, აზრი არ დაეკარგოს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარებას და, მეორე მხრივ, მიღწეულ იქნეს ის ლეგიტიმური მიზნები, რაც ამ შეზღუდვის საფუძველია.

45. ”შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის თანახმად, შესაბამისი უფლებამოსილებით აღჭურვილი პირი, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, შეაფასებს შეკრების (მანიფესტაციის) კანონის მოთხოვნებთან შესაბამისობას. აღნიშნული დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენება ყოველთვის უნდა იყოს მკაფიოდ დასაბუთებული ობიექტურ კრიტერიუმებზე მითითებით. „საკმარისი რაოდენობის“ შესაფასებლად უფლებამოსილი პირი აშკარა და თვალნათელი კრიტერიუმებით უნდა ხელმძღვანელობდეს. ხელისუფლების ორგანო უფლებამოსილია, ჩაერიოს შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობაში, როდესაც თვალნათლივ ჩანს, რომ შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა რაოდენობა აშკარად არა საკმარისია იმისათვის, რომ შეკრება (მანიფესტაცია), მონაწილეთა მიერ შერჩეულ ადგილას (პროტესტის ან სოლიდარობის სავარაუდო ადრესატის სიახლოვეს), გზის სა ვალი ნაწილის სრული ან ნაწილობრივი გადაკეტვით განხორციელდეს. ამავე დროს, დისკრეციული უფლებამოსილების ბოროტად ან აშკარად არაგონივრულად გამოყენებისაგან დაცვის საშუალებას სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება წარმოადგენს. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, თვითმმართველობის წარმომადგენლის დისკრეციული გადაწყვეტილება სასამართლოში შეიძლება გასაჩივრდეს, სადაც უფლებამოსილ პირს შეზღუდვის მართლზომიერებისა და აუცილებლობის მტკიცების ტვირთი დაეკისრება. შესაბამისად, დისკრეციის ინსტიტუტი არ შეიძლება ჩაითვალოს კონსტიტუციის შეუსაბამოდ, როდესაც მისი მატერიალური შინაარსი არ განაპირობებს კონსტიტუციური უფლების დარღვევას. ასეთივე დისკრეციით ისარგებლებდა შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე პირი „გონივრული“ დროის განსაზღვრისათვის, რომელიც შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეებს გზის სავალი ნაწილის დასაკავებლად შეიძლება გამოეყოთ. შეკრებისა და მანიფესტაციის მონაწილეთა უფლების შეზღუდვის კრიტერიუმად გარკვეული, გონივრული დროის გამოყენება კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით ისეთივე საეჭვო შეიძლება იყოს, როგორც „მონაწილეთა რაოდენობა“.

შეკრების და მანიფესტაციის შეწყვეტის საფუძვლები

46. მოსარჩელეთა მიერ ასევე სადავოდ არის გამხდარი „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირეველი პუნქტის სიტყვები „აგრეთვე 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში“ და „დაუყოვნებლივ“. კანონის აღნიშნული ნორმის თანახმად, შეკრება ან მანიფესტაცია უნდა შეწყდეს დაუყოვნებლივ, ხელისუფლების შესაბამისი ორგანოს უფლებამოსილი წარმომადგენლის მოთხოვნისთანავე, თუ ის კანონსაწინააღმდეგო ხასიათს იღებს. შესაბამისად, სადავო ნორმის თანახმად, შეკრების (მანიფესტაციის) შეწყვეტის უფლებამოსილება წარმოიშობა: 1. როდესაც დარღვეულია „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლი მთლიანობაში; 2. ასევე მაშინაც, როდესაც დარღვეულია ამ მუხლით (მუხლის ერთ-ერთი პუნქტით) დადგენილი მოთხოვნა.

47. ბუნებრივია, რომ ხელისუფლება, მისთვის კონსტიტუციითა და კანონით მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში მოქმედებს, როდესაც კანონის დარღვევით მიმდინარე შეკრების მონაწილეებისაგან, შეკრების კანონთან შესაბამისობაში მოყვანას მოითხოვს (11¹ მუხლის მე-4 პუნქტი). ამავე დროს, შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე პირის კანონიერი მოთხოვნისადმი დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში, სამართალდარღვევის სიმძიმის და იმ საფრთხის გათვალისწინებით, რომელსაც კანონსაწინააღმდეგო შეკრება საზოგადოებრივ წესრიგს უქმნის, ხელისუფლება უფლებამოსილია, შეზღუდოს შეკრების უფლების რეალიზება და აღადგინოს ტრანსპორტის მოძრაობა ან/და მოითხოვოს შეკრების დაუყოვნებლივი შეწყვეტა. შესაბამისად, როდესაც შეკრების მონაწილეთა მიერ დარღვეულია „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლი მთლიანობაში ან/და კანონის დარღვევა (მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტი - კონსტიტუციური წყობილების დამხობისკენ, ძალადობით შეცვლისაკნ მოწოდებები) მასობრივ ხასიათს ატარებს, ხელისუფლების მხრიდან უფლების რეალიზებაში ჩარევა გონივრული და ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის პროპორციულ საშუალებას წარმოადგენს.

48. თუმცა, მეორე მხრივ, ხელისუფლების ქმედება არ იქნება პროპორციული, თუ ის შეკრების (მანიფესტაციის) შეწყვეტას დაუყოვნებლივ, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლის პირველი, მე-2 ან/და მე-3 პუნქტების დარღვევისთანავე მოითხოვს. შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა მიერ გზის სავალი ნაწილის კანონის მოთხოვნათა უგულებელყოფით დაკავება ან ბლოკირება, შეკრების კანონთან შესაბამისობაში მოყვანის და არა დაუყოვნებლივ მისი შეწყვეტის საფუძველი უნდა გახდეს. საზოგადოებრივი წესრიგის, სხვათა (მათ შორის გადაადგილების) უფლებებსა და შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას შორის კონფლიქტის შემთხვევაში, ამ უკანასკნელს უპირატესობა უნდა მიენიჭოს, ვიდრე ეს უფლება ბოროტად სარგებლობის ტოლფასი არ გახდება.

49. ხელისუფლების დისკრეცია შემოიფარგლება სხვათა უფლებების დაცვის, საზოგადოებრივი წესრიგის და უსაფრთხოების აღდგენის აუცილებლობით. ხელისუფლება უფლებამოსილია, ჩაერიოს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების რეალიზაციაში, როდესაც უფლებებს შორის არსებული კონფლიქტის გადაჭრის სხვა ნაკლებად მკაცრი საშუალება არ არსებობს ან, როდესაც ის უშედეგო აღმოჩნდება, ან აშკარაა, რომ ის არ იქნება ეფექტური. სადავო ნორმა კანონის დარღვევით მიმდინარე შეკრების (მანიფესტაციის) შეწყვეტას გაფრთხილების და კანონის მოთხოვნათა დაცვით გაგრძელების შესაძლებლობის მიცემის გარეშე ითვალისწინებს. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში, კანონმდებლის მიერ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის არაპროპორციული საშუალებაა შერჩეული.

50. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ: 1. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები „აგრეთვე 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში“ არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მოთხოვნებს. ვინაიდან შეკრების დაუყოვნებლივ შეწყვეტის ერთ-ერთ საფუძველს 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევა წარმოადგენდა, სასარჩელო მოთხოვნის ამ ნაწილში დაკმაყოფილება კონსტიტუციური დავის გადაწყვეტას იწვევს. სასარჩელო მოთხოვნის ნაწილობრივ დაკმაყოფილების შედეგად, სიტყვა „დაუყოვნებლივ“ შეკრების (მანიფესტაციის) შეწყვეტას „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მხოლოდ მე-4 და მე-11 მუხლების მასობრივად დარღვევის შემთხვევებს დაუკავშირდა, რაც მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ არ არის გამხდარი. 2. შესაბამისად, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლის პირველი, მე-2, მე-3 პუნქტები და მე-5 პუნქტის სადავოდ გამხდარი ნაწილი, ასევე მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვა „დაუყოვნებლივ“ შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან.

დაწესებულების, ადმინისტრაციული ორგანოს შესასვლელიდან 20 მეტრის რადიუსში შეკრების (მანიფესტაციის) აკრძალვა

51. მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ არის გამხდარი „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველი ნაწილის სიტყვები „...და მათი შესასვლელებიდან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ და საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მესამე ნაწილის სიტყვები „...ანდა მისგან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებაზე შეზღუდვა დაწესებულია ამავე მუხლით განსაზღვრული ადმინისტრაციული ორგანოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე. ამასთან ერთად, კანონმდებელი ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად აკვალიფიცირებს საერთო სასამართლოს შენობიდან 20 მეტრის რადიუსით შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებას.

52. მოსარჩელები მიიჩნევენ, რომ ”შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-9 მუხლის პირველ პუნქტში განსაზღვრულ დაწესებულებათა უმრავლესობის შესასვლელიდან 20 მეტრის რადიუსი შეკრებისათვის თავისუფლად ხელმისაწვდომ სივრცეს აღარ ტოვებს ან/და იგივე სივრცე კანონით განსაზღვრული სხვა დაწესებულების შესასვლელიდან 20 მეტრის რადიუსში ექცევა. მსგავს პირობებში, უფლების არსებობა ფორმალობად იქცევა და აზრს კარგავს. დაწესებულების ნორმალური ფუნქციონირების უზრუნველსაყოფად, 20 მეტრის წესის დაცვა ყოველთვის ეფექტურ ზომას არ წარმოადგენს და ბალანსი ცალკეული დაწესებულების ფუნქციონირებასა და უფლების რეალიზაციას შორის დაცული უნდა იქნეს კონკრეტული დაწესებულების ფუნქციებისა და ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმა ვერ აკმაყოფილებს პროპორციულობის მოთხოვნებს და წარმოადგენს უფლებით დაცულ სფეროში არათანაზომიერი ჩარევის საშუალებას.

53. მოპასუხის განმარტებით, სადავო ნორმის მიზანია მასში ჩამოთვლილი დაწესებულებების ეფექტური ფუნქციონირების უზრუნველყოფა. შენობების შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში შეკრების ჩატარება წარმოშობს მისი ბლოკირების მნიშვნელოვან საფრთხეს. იმის გათვალისწინებით, რომ შეკრება იკრძალება არა თავად შენობებიდან, არამედ მათი შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში და, ამასთან, ასეთი შეზღუდვის პირობებში თავისუფლად ხერხდება აზრის გამოხატვა, მოპასუხე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა პროპორციულია და არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას.

54. აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმის მსგავსი შინაარსის ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხი უკვე იყო საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი. ადმინისტრაციული ორგანოების სიახლოვეს შეკრებებისა და მანიფესტაციების ჩატარების მომწესრიგებელი ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხი გადაწყვეტილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002 წლის 5 ნოემბრის №2/2/180-183 გადაწყვეტილებაში საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და ზაალ ტყეშელაშვილი, ნინო ტყეშელაშვილი, მაია შარიქაძე, ნინო ბასიშვილი, ვერა ბასიშვილი და ლელა გურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ გარკვეულ დაწესებულებათა კუთვნილი შენობებიდან (რომლებიც ძირითადად ანალოგიურია საქმის განხილვის მომენტისათვის ,,შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ'' საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის პირველ პუნქტში მითითებული შენობებისა) 20 მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე შეკრების აკრძალვა კონსტიტუციურ-სამართლებრივად გამართლებულად ცნო. სასამართლომ მიიჩნია, რომ სადავო ნორმაში ჩამოთვლილი იყო ზუსტად ის ადგილები, სადაც შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება ხელს შეუშლიდა აღნიშნული „ობიექტების დანიშნულებისამებრ სრულფასოვნად ფუნქციონირებას“, რაც, თავის მხრივ, საზიანო იქნებოდა საჯარო უსაფრთხოების და წესრიგის დაცვისთვის.

55. როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლით დაცული უფლება შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარების მიზნით კონკრეტული ადგილის არჩევის თავისუფლებას მოიცავს. ამ უფლების შეზღუდვა მხოლოდ ლეგიტიმური მიზნის არსებობის და მიზნის თანაზომადი საშუალების გამოყენების შემთხვევაში არის გამართლებული. ეჭვს არ იწვევს ის გარემოება, რომ საჯარო დაწესებულების გამართული ფუნქციონირება საზოგადოების ინტერესებში შედის. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის მოქმედი რედაქცია ჩამოთვლის დაწესებულებებს, რომლებიც მნიშვნელოვან სახელმწიფო თუ საზოგადოებრივ ფუნქციებს ასრულებენ, მათი ეფექტური საქმიანობის უზრუნველყოფა სახელმწიფოსა და საზოგადოებისთვის სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია და ამდენად, უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციით გათვალისწინებულ ლეგიტიმურ მიზნებს წარმოადგენს.

56. ამავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ მოცემული დავის ფარგლებში, სასარჩელო მოთხოვნიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო არ დგას მე-9 მუხლში ჩამოთვლილ თითოეულ დაწესებულებასთან მიმართებით დადგენილი ტერიტორიული შეზღუდვის კონსტიტუციურობის შეფასების საჭიროების წინაშე. მსგავსი შეზღუდვის არსებობა ზოგიერთ დაწესებულებასთან, მისი კომპეტენციისა და საქმიანობის სპეციფიკურობის გათვალისწინებით, შეიძლება გამართლებული იყოს, ზოგიერთთან კი არა. შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებაზე დადგენილი ტერიტორიული შეზღუდვის კონსტიტუციასთან შესაბამისობა, კონკრეტული ვითარების და დაწესებულების ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით, მისი ფუნქციური დანიშნულებისა და მის სიახლოვეს შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებით გამოწვეული საფრთხის შეფასების საფუძველზე განისაზღვრება. მოცემულ შემთხვევაში, დავის და შესაბამისად, შეფასების საგანს აკრძალვის ბლანკეტური ხასიათი წარმოადგენს, ვინაიდან კანონით გათვალისწინებული დაწესებულებების განსხვავებულობის მიუხედავად, კანონმდებელმა ერთგვაროვანი მიდგომა, ყველა დაწესებულებასთან მიმართებით იდენტური შეზღუდვა დაადგინა.

57. სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოპასუხის მოსაზრებას, რომ სადავო ნორმის მიზანი დაწესებულებების ბლოკირების, მათი პარალიზების საფრთხის თავიდან აცილებაა. შენობის ბლოკირების აკრძალვა, „შეკრებების და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის მე–2 პუნქტის რეგულირების საგანს წარმოადგენს, მაშინ როდესაც სადავო ნორმა შენობების შესასვლელებიდან 20 მეტრის რადიუსში შეკრების ჩატარებას ზოგადად, კონკრეტულ გარემოებებზე მითითების გარეშე კრძალავს. სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა იმ შემთხვევაშიც მოქმედებს, როდესაც შეკრება (მანიფესტაცია) ადმინისტრაციული ორგანოების და საზოგადოებრივად მნიშვნელოვანი დაწესებულებების გამართულ ფუნქციონირებას საფრთხეს არ უქმნის.

58. სასამართლო იზიარებს მოსარჩელეთა პოზიციას, რომ სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვის პირობებში, ქალაქებისა და დასახლებული პუნქტების ლანდშაფტის, ადმინისტრაციული ორგანოებისა და დაწესებულებების ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების რეალიზება, ზოგიერთ შემთხვევაში, პრაქტიკულად შეუძლებელი იქნება. დაწესებულებები ერთმანეთთან ისე მჭიდროდ შეიძლება იყოს განლაგებული, რომ მათი შესასვლელებიდან ოცი მეტრის რადიუსები ერთმანეთს კვეთდეს. კანონით ასევე აკრძალულია ტრანსპორტის სავალი ნაწილის დაკავება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ამას შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობა მოითხოვს. ყოველივე ეს მნიშვნელოვნად ამცირებს შეკრების უფლების განხორციელებისათვის ნებადართულ საჯარო სივრცეს, რიგ შემთხვევებში კი საერთოდ გამორიცხავს შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარების შესაძლებლობას. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმა იმაზე მეტად ზღუდავს ადამიანის უფლებას, ვიდრე ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად არის საჭირო.

59. ზემოაღნიშნული არ გამორიცხავს კანონმდებლის უფლებამოსილებას, დაწესებულების გამართული ფუნქციონირების უზრუნველყოფის მიზნით, მისი ფუნქციური დანიშნულების, სპეციფიკის ან/და ადგილმდებარეობის გათვალისწინებით განსაზღვროს შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარების შესაფერისი ადგილი ისე, რომ კონსტიტუციური უფლების არსი არ იყოს უგულებელყოფილი. კანონმდებელი ასევე უფლებამოსილია, დააწესოს შეზღუდვები გამოხატვის თავისუფლების, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების განხორციელებაზე ისეთ შენობებთან ან ტერიტორიაზე, რომელიც დაცვის და უსაფრთხოების განსაკუთრებულ ზომებს საჭიროებს. გამონაკლის შემთხვევაში, შეზღუდვის არსებობა შეიძლება გამართლებული იყოს მაშინაც, თუ შეზღუდვა მანიფესტაციისა და შეკრების ჩატარებას კონკრეტულ ტერიტორიაზე პრაქტიკულად შეუძლებელს ხდის. „... კომპეტენტურ სახელმწიფო ორგანოს უფლება აქვს, შეკრება გარკვეული პირობების შესრულებას დაუკავშიროს, თუ შესამჩნევი გარემოების გამო, შეკრების ან მსვლელობის მიმდინარეობისას უშუალო საფრთხე ემუქრება საჯარო უსაფრთხოებას ან წესრიგს...'' (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002 წლის 5 ნოებრის №2/2/180-183 გადაწყვეტილება). ხელისუფლების დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლები განსაკუთრებულად ფართოა, როდესაც უფლებაში ჩარევა უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის ერთადერთი საშუალებაა. ამ მიზნით ზოგიერთი ტიპის დაწესებულების სიახლოვეს ბლანკეტური აკრძალვის დადგენა გამართლებული შეიძლება იყოს. ასე მაგალითად, გარკვეული რადიუსით შეკრებებისა და მანიფესტაციის ჩატარებაზე შეზღუდვის დაწესება სადავო ნორმაში ჩამოთვლილ ზოგიერთ ისეთ დაწესებულებასთან, როგორიცაა სამხედრო ნაწილი, პოლიციის წინასწარი დაკავების საკნები ან პენიტენციალური დაწესებულება, შესაძლოა გამართლებული იყოს, მიუხედავად იმისა, რომ ის შეკრებისა და მანიფესტაციის ჩატარებას პროტესტის ადრესატთან ფაქტობრივად შეუძლებელს გახდის.

60. ცალკე შეფასების საგანს საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მესამე ნაწილის სადავო სიტყვები წარმოადგენს, რომელიც ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად განსაზღვრავს შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებას საერთო სასამართლოს შენობიდან 20 მეტრის რადიუსში, რაც „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონთან შედარებით უფრო მკაცრ აკრძალვას წარმოადგენს. სასამართლო იზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ სასამართლოს შეუფერხებელი მუშაობის უზრუნველყოფა, ზეწოლისაგან მისი დაცვა, მართლმსაჯულების დამოუკიდებლობის და მიუკერძოებლობის უზრუნველყოფის ლეგიტიმურ მიზანს უკავშირდება. თუმცა მოცემულ შემთხვევაშიც, სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა მიზნის მიღწევის არაპროპორციულად მკაცრ საშუალებას წარმოადგენს. ასე მაგალითად, სასამართლოს შენობის სიახლოვეს მიმდინარე მდუმარე ან/და მცირერიცხოვანი შეკრება შეიძლება უვნებელი იყოს, დაწესებულების გამართული მუშაობისთვის საფრთხეს არ წარმოადგენდეს. სასამართლოს სიახლოვეს საკუთარი აზრის გამოხატვის, შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარების უფლება გარანტირებული უნდა იყოს, გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც ამ უფლების რეალიზაცია სასამართლოს შეუფერხებელ მუშაობას უშლის ხელს. უფლების შეზღუდვა ასევე სასამართლოში მიმდინარე პროცესის უსაფრთხოების მოთხოვნებით შეიძლება იყოს გამართლებული.

61. შეუძლებელია წინასწარ იმის განსაზღვრა, თუ რა დისტანცია უნდა იყოს დაცული ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. სხვადასხვა დროს, შეკრებისა თუ მანიფესტაციის ხასიათის, მისი რიცხოვნობისა და სხვა ფაქტორების გათვალისწინებით, ეს მანძილი განსხვავებული შეიძლება იყოს. შეკრება (მანიფესტაცია) შეიძლება შეზღუდვას დაექვემდებაროს, თუ ის არსებითად აფერხებს სასამართლო პროცესს, ხელს უშლის სასამართლოს (ან სხვა დაწესებულების) საქმიანობას, მიუხედავად იმისა, იმართება ის 20 მეტრის რადიუსის ფარგლებში თუ არა. ამავე დროს, ტერიტორიული შეზღუდვის დაწესება არ არის გამართლებული, თუ უფლების რეალიზების შესაძლებლობა იმ შემთხვევაშიც გამოირიცხება, როდესაც შეკრება (მანიფესტაცია) საზოგადოებრივი წესრიგის ან სხვათა უფლებების დარღვევის საფრთხეს არ წარმოშობს. შესაბამისად, სადავო ნორმებით დაწესებული ბლანკეტური აკრძალვა არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებს.

შეკრების და მანიფესტაციის ჩატარების აკრძალვა მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას

62. მოსარჩელეთა მიერ ასევე სადავოდ არის მიჩნეული საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე-3 ნაწილის სიტყვები „მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას“. სადავო ნორმა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევად განსაზღვრავს შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარებას მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას. მოსარჩელენი თვლიან, რომ მათ შეკრებისა და მანიფესტაციის ფორმით აზრის გამოხატვის შესაძლებლობა, მათ შორის, მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას უნდა ჰქონდეთ, როდესაც აზრის გამოხატვა მოსამართლის პროფესიულ საქმიანობას, მის მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებას უკავშირდება. სასამართლო პროცესზე მოსარჩელეთა მიერ ასევე გამოითქვა მოსაზრება, რომ 174¹ მუხლის მე-3 ნაწილი შესაძლოა ზღუდავდეს შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებას როგორც მოსამართლის საცხოვრებელ სახლთან, ასევე მისგან 20 მეტრის რადიუსში. ამასთან, შეზღუდვა ბლანკეტური ხასიათისაა, ის ვრცელდება ნებისმიერი ტიპის და ნებისმიერი ფორმით შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებაზე. გარდა ამისა, მოსარჩელენი მიიჩნევენ, რომ ტერმინი „საცხოვრებელი ადგილი“ არის ბუნდოვანი ტერმინი და ვერ აკმაყოფილებს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნებს, ვინაიდან გაურკვეველია, თუ რა ტერიტორიას მოიცავს. ასევე გაუგებარია ნორმის მოქმედი რედაქცია მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას ან მისგან 20 მეტრის რადიუსში ნებისმიერ შეკრებას კრძალავს, თუ მხოლოდ იმ შეკრებას, რომლის ადრესატიც მოსამართლეა. ყოველივე ეს კი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების რეალიზებაზე გაუმართლებლად მკაცრ შეზღუდვას აწესებს. მართალია, სასამართლოს დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა შეიძლება ჩაითვალოს ლეგიტიმურ მიზნად, მაგრამ გამოხატვის თავისუფლება გარკვეული თმენის ვალდებულებასაც გულისხმობს. სადავო ნორმით კი დადგენილია ბლანკეტური აკრძალვა, რომელიც უფლებით დაცულ სფეროში ჩარევის არათანაზომიერ საშუალებას წარმოადგენს და შესაბამისად, ვერ აკმაყოფილებს როგორც კანონის განსაზღვრულობის, ასევე უფლების პროპორციულად შეზღუდვის მოთხოვნებს.

63. მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას შეკრების გამართვა წარმოადგენს მოსამართლის ოჯახის წევრებზე ზემოქმედების მეშვეობით მის იძულებას, გაითვალისწინოს შეკრების მონაწილეთა მოსაზრებები კონკრეტული საქმის გადაწყვეტისას, რაც განხილული უნდა იქნეს მოსამართლის საქმიანობის დამოუკიდებლობაში ჩარევად. შესაბამისად, ამ ნორმით დადგენილი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი არის მართლმსაჯულების ინტერესებისა და სასამართლოს დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფა. მოპასუხე მხარის აზრით, მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილად უნდა ჩაითვალოს ის მანძილი, რომელზე გამართული აქციაც მოსამართლისთვის გონივრულად აღქმადი იქნება როგორც მასზე და მისი ოჯახის წევრების მიმართ განხორციელებული ღონისძიება.

64. 174¹ მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევას წარმოადგენს „სასამართლოს შესასვლელის ბლოკირება, შეკრების ან მანიფესტაციის ჩატარება მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას ან საქართველოს საერთო სასამართლოში ანდა მისგან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე...“. ნორმის ანალიზი ცხადყოფს, რომ 20 მეტრის რადიუსით ტერიტორიული შეზღუდვა მხოლოდ საქართველოს საერთო სასამართლოებს უკავშირდება. შესაბამისად, კანონით, შეკრებებისა და მანიფესტაციბის ჩატარება შეზღუდულია მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას, ასევე სასამართლოს შენობაში ან/და მისგან (სასამართლოს შენობიდან) 20 მეტრის რადიუსში.

65. შეკრებებისა და მანიფესტაციების ჩატარებაზე ტერიტორიული შეზღუდვების კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან შესაბამისობის საკითხზე საკონსტიტუციო სასამართლომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის შესაბამისი ნორმების შეფასებისას იმსჯელა. სასამართლომ აღნიშნა, რომ შეზღუდვა გამართლებულია, თუ ის ლეგიტიმური ინტერესის მიღწევის ერთადერთ შესაძლებლობას წარმოადგენს. მოცემული დავის ფარგლებში სასამართლომ უნდა შეაფასოს, საცხოვრებელ ადგილას შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებაზე შეზღუდვის დაწესება ემსახურება თუ არა ლეგიტიმურ მიზანს და არის თუ არა ამ მიზნის მიღწევის თანაზომადი საშუალება.

66. საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის თანახმად, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა დასაშვებია სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად. საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოპასუხის მოსაზრებას, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვა მართლმსაჯულების ინტერესების, სასამართლოს დამოუკიდებლობის, მოსამართლის ზემოქმედებისაგან დაცვის ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება. მოსამართლის დამოუკიდებლობა, როგორც სამართლებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთი მთავარი პრინციპი, მასზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით, მის პროფესიულ საქმიანობაში ან/და პირად ცხოვრებაში ჩაურევლობასაც გულისხმობს. მოსამართლე თანაბრად დისტანცირებული და დაცული უნდა იყოს როგორც ხელისუფლების, ასევე სხვადასხვა საზოგადოებრივი თუ პოლიტიკური ჯგუფებისა ან/და პიროვნული ინტერესებისაგან. ამავე დროს, მოსამართლის, სასამართლოს დამოუკიდებლობაზე ზრუნვა არ გულისხმობს მოსამართლის პროფესიული საქმიანობის ან სასამართლო გადაწყვეტილების კრიტიკის აკრძალვას. საკონსტიტუციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ სასამართლოს საქმიანობის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა, მათ შორის, სასამართლოს სიახლოვეს შეკრებების (მანიფესტაციების) გზით, ადამიანის კონსტიტუციური უფლებაა.

67. მოსამართლის საქმიანობასთან დაკავშირებით აზრის გამოხატვა კონსტიტუციურ უფლებას წარმოადგენს. როგორც საჯარო პირს, მოსამართლეს თმენის ვალდებულება მართლაც გააჩნია, რამდენადაც მისი საქმიანობის კრიტიკა, მის პროფესიულ, თუ პირად თვისებებზე მსჯელობა საზოგადოებრივი ინტერესით შეიძლება იყოს განპირობებული. ამავე დროს, საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსარჩელის პოზიციას, რომ მოსამართლის მხრიდან თმენის ვალდებულების ისეთივე სტანდარტი მოქმედებს, როგორც სხვა საჯარო პირის მხრიდან არის დადგენილი. საჯარო-პოლიტიკური თანამდებობის პირებისაგან განსხვავებით, მოსამართლის პროფესიული და, მით უფრო, პირადი საქმიანობა მეტად არის დაცული, ვინაიდან ის შეზღუდულია შესაძლებლობაში, საკუთარი პოზიციის დასაცავად საჯარო-პოლიტიკური ხასიათის დებატებში ჩაერთოს. მოსამართლის ამგვარი შეზღუდვა მიუკერძოებლობის პრინციპიდან გამომდინარეობს და საზოგადოების მხრიდან სასამართლოსადმი ნდობის უზრუნველყოფას ემსახურება. სწორედ ამიტომ, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა დასაშვებია, როდესაც მოსამართლის პროფესიული საქმიანობის კრიტიკა, მასზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით, მის პირად ცხოვრებაში გაუმართლებლად იჭრება.

68. შეკრების (მანიფესტაციის) ჩატარებისას საცხოვრებელი ადგილის მიმდებარე ტერიტორიის შერჩევის მიზანს, მოსამართლის როგორც პროტესტის ან სოლიდარობის ადრესატის, კერძო სფეროსთან მაქსიმალური მიახლოება წარმოადგენს. აღსანიშნავია, რომ ამას არც მოსარჩელე უარყოფს. გამოხატვის ეს ფორმა მის ადრესატს არჩევანის თავისუფლებას არ უტოვებს, ის მოსამართლის კერძო სფეროში, მასზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით, დაუბრკოლებლად და გაუმართლებლად იჭრება. ეს ფაქტორი განასხვავებს საცხოვრებელ სახლთან შეკრებას (მანიფესტაციას), მაგალითად, მასმედიით აზრის (კრიტიკის ან სოლიდარობის) გამოხატვისაგან. სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურად გამოცხადება ასეთ შემთხვევებში მოსამართლეს, მის პირად ცხოვრებაში გაუმართლებელი ჩარევისაგან დაცვის შესაძლებლობის გარეშე დატოვებს. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმა ლეგიტიმური მიზნის - მოსამართლის (სასამართლოს) დამოუკიდებლობის და მოსამართლის პირადი ცხოვრების დაცვის, უზრუნველყოფის პროპორციულ საშუალებას წარმოადგენს.

69. საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსარჩელის პოზიციას, რომ ტერმინი „საცხოვრებელი ადგილი“ იმდენად ბუნდოვანია, რომ ის უფლების არაპროპორციულად მკაცრი შეზღუდვის საფუძველს ქმნის. სადავო ნორმის დაცვის სფეროს მოსამართლის პირადი ცხოვრების ერთ-ერთი ასპექტი - მისი საცხოვრებელი ადგილი წარმოადგენს. სადავო ნორმა ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა რიცხვს განაკუთვნებს შეკრებას (მანიფესტაციას), რომელიც მოსამართლის პირად ცხოვრებაში ჩარევის გზით და მასზე ზეგავლენის მოხდენის მიზნით, მისი საცხოვრებელი სახლის ან სადგომის უშუალო სიახლოვეს ხორციელდება. სადავო ნორმით დაწესებული აკრძალვა ისეთ შემთხვევებს უკავშირდება, როდესაც შეკრების (მანიფესტაციის) მოსამართლის საცხოვრებელ სახლთან ჩატარება, მის კერძო ცხოვრებაში, მის პირად სივრცეში ჩარევას უთანაბრდება. სადავო ნორმით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული სახდელის შეფარდება ამ კრიტერიუმების გათვალისწინებით უნდა იყოს შესაძლებელი.

70. სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმის შინაარსი, მისი მიზანმიმართულება, ისევე როგორც მისი დაცვის სფერო, მიუთითებს, რომ მოსამართლის საცხოვრებელ სახლთან შეკრებებისა და მანიფესტაციების ჩატარება მხოლოდ იმ შემთხვევაში იკრძალება, როდესაც შეკრების ადრესატი მოსამართლეა.

ჯგუფური მოძრაობის აკრძალვა, თუ ის სრულად იკავებს გზის სავალ ნაწილს

71. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125–ე მუხლის 6¹ ნაწილის თანახმად, იკრძალება „ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში, რა დროსაც სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი“. მოსარჩელეთა მიერ სადავოდ არის გამხდარი ნორმის ის ნაწილი, რომელიც ჯგუფურ მოძრაობას დასჯად ქმედებად განსაზღვრავს. მოსარჩელეთა მტკიცებით, ეს ნორმა შეკრებებისა და მანიფესტაციების უფლებით სარგებლობას ზღუდავს, აფერხებს შეკრების (მანიფესტაციის) ადგილას მონაწილეთა მისვლას. გარდა ამისა, ის ავტოსატრანსპორტო საშუალებების გამოყენებით პროტესტის ან სოლიდარობის გამოხატვას შეუძლებელს ხდის.

72. მოპასუხის განმარტებით, ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით გზის გადაკეტვა ან იმგვარად მოძრაობა, როდესაც გზის სავალი ნაწილი სრულადაა დაკავებული, არღვევს მართლწესრიგს, ვინაიდან სპეციალური სამსახურებისთვის (პოლიცია, სახანძრო, სასწრაფო სამედიცინო სამსახურები) ოპერატიული მოქმედების თვალსაზრისით, ქმნის მნიშვნელოვან ბარიერებს. ამასთან, ამგვარი მოძრაობა არღვევს მესამე პირთა უფლებებს და ქმნის საგზაო შემთხვევების ზრდის რეალურ საფრთხეს.

73. მხარეების მიერ წინააღმდეგობრივი მოსაზრებები გამოითქვა დაწესებული აკრძალვის შინაარსთან დაკავშირებით. განსხვავებული იყო ინტერპრეტაცია იმასთან დაკავშირებით, თუ რა შემთხვევაში დაკვალიფიცირდება სამართალდარღვევად „ჯგუფური მოძრაობა“. მოსარჩელის აზრით, ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით მოძრაობა დასჯად ქმედებად კვალიფიცირდება ყოველთვის, როდესაც ის ჯგუფურად, წინასწარ შეთანხმებით, პირთა გარკვეული წრის მიერ ხორციელდება. შესაბამისად, გზის სავალ ნაწილზე დიდი რაოდენობით ავტოსატრანსპორტო საშუალებების ერთი წერტილიდან მეორეში გადაადგილება საგზაო მოძრაობის და უსაფრთხოების წესების სრული დაცვის შემთხვევაშიც კი დასჯადი იქნება. მოპასუხე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით აკრძალული მხოლოდ ისეთი მოძრაობაა, როდესაც სავალი ნაწილის სრული დაკავება ხელოვნურად ხდება, რაც სხვა ავტოსატრანსპორტო საშუალებების გადაადგილების შესაძლებლობას გამორიცხავს.

74. სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის შემოწმების მიზნით, უპირველეს ყოვლისა, უნდა დადგინდეს მისგან მომდინარე შეზღუდვის შინაარსი და ფარგლები. სადავო ნორმის სრულყოფილი განმარტებისთვის უნდა გამოვიყენოთ ,,საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების შესახებ'' საქართველოს კანონის დებულებები. აღნიშნული კანონის პირველი მუხლის „ე“ ქვეპუნქტის თანახმად, გზა არის „სატრანსპორტო საშუალების მოძრაობისათვის მოწყობილი მიწის ზოლი ან ხელოვნური ნაგებობის ზედაპირი (გზა მოიცავს ერთ ან რამდენიმე სავალ ნაწილს, აგრეთვე ტრამვაის გზას, ტროტუარებს, გვერდულებსა და გამყოფ ზოლებს, მათი არსებობისას)“. ამავე მუხლის „ჩ“ ქვეპუნქტის თანახმად, გზის სავალი ნაწილი განიმარტება როგორც „გზის ელემენტი, რომელიც განკუთვნილია ურელსო სატრანსპორტო საშუალებების მოძრაობისათვის“, ხოლო „ს“ ქვეპუნქტის მიხედვით კი – მოძრაობის ზოლი არის „მონიშნული ან მოუნიშნავი სავალი ნაწილის გრძივი ზოლი, რომელსაც აქვს საკმაო სიგანე საავტომობილო ტრანსპორტის ერთრიგად მოძრაობისათვის“. ზემოაღნიშნული ნორმების ანალიზის საფუძველზე, გზის სავალი ნაწილის სრულად დაკავება უნდა განიმარტოს როგორც სატრანსპორტო საშუალებისათვის განკუთვნილი ყველა სამოძრაო ზოლის დაკავება.

75. აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმისაგან განსხვავებული წესია დადგენილი საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125–ე მუხლის მე–6 ნაწილით, რომლის მიხედვითაც, აკრძალულია „სატრანსპორტო საშუალებით ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში, რაც აფერხებს საგზაო მოძრაობას ან საშიშროებას უქმნის მოძრაობის უსაფრთხოებას“. საფუძველს მოკლებულია იმის მტკიცება, რომ ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ორი განსხვავებული ნორმა ადგენს სხვადასხვა სანქციებს ერთი და იმავე ქმედებისათვის. შესაბამისად, ჯგუფურად მოძრავი სატრანსპორტო საშუალებების მიერ მოძრაობის შეფერხება, სავალი ნაწილის სრულად დაკავების გარეშე, აკრძალულია 125–ე მუხლის მე–6 ნაწილით, ხოლო ორგანიზებული კოლონის მიერ გზის სავალი ნაწილის სრულად დაკავება 125–ე მუხლის 6¹ ნაწილით. აშკარაა, რომ სადავო ნორმა მე-6 ნაწილთან შედარებით, საგზაო მოძრაობის წესების დარღვევის უფრო მძიმე სამართალდაღვევას უკავშირდება, დასჯად ქმედებად განისაზღვრება არა მოძრობის შეფერხება, არამედ მისი გადაკეტვა („ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა“) და გზის სავალი ნაწილის სრული დაკავება („ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა... რა დროსაც სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი“). ნორმის შინაარსობრივი განმარტება მიუთითებს იმაზე, რომ 125-ე მუხლის 6¹ ნაწილით, აკრძალულია გზის სავალ ნაწილზე სატრანსპორტო საშუალებებით სარგებლობა, თუ ის გზის ბლოკირებას იწვევს, შეუძლებელს ხდის სხვა სატრანსპორტო საშუალებების მოძრაობას გზის იმ მონაკვეთზე და იმ დროის განმავლობაში, რომელიც „ჯგუფურ მოძრაობაში“ მონაწილეებს აქვთ დაკავებული.

76. სადავო ნორმა არ ვრცელდება იმ შემთხვევებზე, როდესაც ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეთა მიერ გზის სავალი ნაწილი სრულად დაკავებული არ არის, ის არც იმ შემთხვევებს უკავშირდება, როდესაც შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეობის მიღების მსურველნი დანიშნულების ადგილას მათთვის სასურველი და ხელსაყრელი საშუალებით ინდივიდუალურად მიდიან. შეზღუდვა მხოლოდ ისეთ შემთხვევებზე ვრცელდება, როდესაც ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით მსვლელობა ჯგუფურ ხასიათს ატარებს. მიუხდავად იმისა, თუ სად მიემართებიან „ჯგუფურ მოძრაობაში“ მონაწილენი, ქმედების ჯგუფური ხასიათი მას მანიფესტაციას, კოლექტიურ მსვლეობას უთანაბრებს და ამდენად ექვემდებარება რეგულირებას. შესაბამისად, სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას, რომ სადავო ნორმა შეკრების (მანიფესტაციის) გამართვის ადგილას მისვლის შესაძლებლობას ზღუდავს.

77. სადავო ნორმა არც იმ შემთხვევებს უკავშირდება, როდესაც ავტოსატრანსპორტო საშუალებები, საგზაო მოძრაობის წესების დაცვით, დაშვებული სიჩქარის ლიმიტის ფარგლებში და უსაფრთხოების წესების გათვალისწინებით მოძრაობენ. გზის სავალი ნაწილი სრულად დაკავებული არ არის, თუ სატრანსპორტო საშუალებებს თავისუფალი გადაადგილების, საგზაო მოძრაობის წესების დარღვევის გარეშე მანევრირების შესაძლებლობა აქვთ. სადავო ნორმა ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით მანიფესტაციის გამართვის შესაძლებლობას იმ შემთხვევაში ზღუდავს, თუ ის გზის სავალი ნაწილის სრულ დაკავებას ან/და მის ფაქტობრივ ბლოკირებას იწვევს. გზის სავალი ნაწილის პარალიზებამ შესაძლოა მნიშვნელოვანი უწესრიგობა, ადამიანთა ნორმალური ცხოვრების, მათი საქმიანობის ხელშეშლა გამოიწვიოს. მოძრავი ავტოკოლონა, სადავო ნორმით დადგენილ შეზღუდვას იმ შემთხვევაში დაექვემდებარება, როდესაც ის (პროტესტის ან სოლიდარობის) გამოხატვის მიზნით, გზის სავალ ნაწილზე განზრახ დაბალი სიჩქარით ან სავალი ნაწილის სხვადასხვა ზოლში თანაბარი სიჩქარით მოძრაობას განახორციელებს, რაც სხვა სატრანსპორტო საშუალებების შეუფერხებელ გადაადგილებას შეუძლებელს გახდის, გზის გამტარიანობას შეამცირებს და სავალ ნაწილს სატრანსპორტო მოძრაობის სხვა მონაწილეთათვის ხელმიუწვდომელს გახდის. შესაბამისად, ორგანიზებულად ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეთა მიერ გზის სავალი ნაწილის სრულად დაკავება თავისი ბუნებითა და შედეგით გზის ბლოკირებას უთანაბრდება. ამავე დროს უნდა აღინიშნოს, რომ „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის 6¹ ნაწილი არ გამორიცხავს ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით მანიფესტაციის შესაძლებლობას, როდესაც ის საგზაო მოძრაობის წესების დაცვით, გზის სავალი ნაწილის ბლოკირების, საგზაო მოძრაობის პარალიზების გარეშე ხორციელდება.

78. შეკრების და მანიფესტაციის უფლების რეალიზება ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით გზის სავალი ნაწილის სრულად დაკავების მეშვეობით, უპირობოდ დაკავშირებულია სხვათა გადაადგილების თავისუფლებისა და სხვა კონსტიტუციური ინტერესის ხელყოფასთან, ამცირებს გზის სავალ ნაწილზე მანევრირების შესაძლებლობას და წარმოქმნის ავტოსაგზაო შემთხვევების მაღალ რისკს. შესაბამისად, სადავო ნორმა გადაადგილების თავისუფლებისა და საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვას ისახავს მიზნად.

79. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ სადავო ნორმა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას ემსახურება. ასევე აშკარაა, რომ ხელისუფლება საკუთარი უფლებამოსილების ფარგლებში მოქმედებს, როდესაც საგზაო მოძრაობის გადაკეტვას, მის სრულ ბლოკირებას კრძალავს. აღნიშნულ საკითხზე სასამართლომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის მე-11 და 11¹ მუხლების კონტექსტში იმსჯელა. ერთი მხრივ, აშკარაა მსგავსება სადავო ნორმებს შორის, ისინი გზის თვითნებურ ან/და თვითმიზნურ გადაკეტვას კრძალავენ. ამავე დროს, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის ნორმებზე მსჯელობისას სასამართლომ აღნიშნა, რომ ტრანსპორტის სავალ ნაწილზე შეკრების (მანიფეტსაციის) ჩატარების უფლების შეზღუდვა გაუმართლებელი იქნებოდა მაშინ, თუ გზის დაკავება მონაწილეთა სიმრავლის გამო ხდება, როდესაც შეკრება (მანიფესტაცია) სხვაგვარად ვერ გაიმართება იმ ადგილას, რომელიც შეკრების მიზანს არსებითად უკავშირდება, სადაც პროტესტის ან სოლიდარობის ადრესატი იმყოფება და ა.შ. შესაბამისად, პასუხი უნდა გაეცეს კითხვას, გარანტირებული უნდა ჰქონდეთ თუ არა ავტოსატრანსპორტო საშუალებების მფლობელებს გზის სავალი ნაწილის სრული დაკავება იმ შემთხვევაში, თუ სატრანსპორტო საშუალებათა სიმრავლის გამო გზა სრულად არის დაკავებული.

80. საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, წინასწარი ნებართვისა და გაფრთხილების გარეშე, შეკრების და საკუთარი აზრის საჯაროდ გამოხატვის უფლება გააჩნია ყველა პირს, ამავე მუხლით დაწესებული გამონაკლისის გარდა. ამ მხრივ, საქართველოს კონსტიტუცია ადგენს პირის უფლებას, საკუთარი აზრის გამოხატვის მიზნით, მიიღოს მონაწილეობა მშვიდობიან შეკრებაში (მანიფესტაციაში). მართალია, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება გულისხმობს გამოხატვის ფორმის, შინაარსის და ადგილის არჩევის თავისუფლებას, არასწორია იმის მტკიცება, რომ შეკრების და მანიფესტაციის ნებისმიერი ტექნიკური თუ სატრანსპორტო საშუალებით ჩატარების უფლება თანაბრად არის დაცული კონსტიტუციით. ავტომანქანების სიმრავლის მიუხედავად, გზის სავალი ნაწილის დაკავების შესაძლებლობა ვერ იქნება უზრუნველყოფილი ისევე, როგორც ეს შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილე ფიზიკური პირების შემთხვევაში ხდება. კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული უფლება არ გულისხმობს შეკრების და მანიფესტაციის მიზნით ნებისმიერი ტექნიკური საშუალების გამოყენების შეუზღუდავ თავისუფლებას.

81. შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების რეალიზაციისას თითოეული ინდივიდის თავისუფლების ფარგლები შეზღუდულია სხვათა უფლებებით, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და უშიშროების დაცვის საჭიროებით. თუმცა, როგორც ზემოთ აღინიშნა, მრავალრიცხოვანი შეკრება (მანიფესტაცია) საგზაო მოძრაობის წესების დარღვევისა და სხვათა უფლებების შეზღუდვის გარეშე შეიძლება ვერ განხორციელდეს. სწორედ ამიტომ, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონი, საქართველოს კონსტიტუციის შესაბამისად, შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეებს გზის სავალ ნაწილზე შეკრების უფლებას ანიჭებს. შესაბამისად, კანონი საგზაო მოძრაობის წესების მოქმედების შეჩერებას იწვევს, როდესაც გზის სავალი ნაწილის დაკავება შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარეობს, ვინაიდან სხვაგვარად უფლების რეალიზება შეუძლებელი იქნება. კანონი, ერთი მხრივ, ადგენს შეკრების უფლების რეალიზების გარანტიას, მეორე მხრივ, ადგენს ბალანსს შეკრების უფლებასა და სხვათა უფლებების, საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვის აუცილებლობას შორის. ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით შეკრების ან მანიფესტაციის შემთხვევაში (რასაც შეიძლება მოჰყვეს გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ან ჯგუფური მოძრაობის შედეგად მისი სრული დაკავება) ბალანსის დაცვა შეუძლებელი ხდება. გარდა ამისა, გზის სავალი ნაწილის დაკავების შესაძლებლობა ავტოსატრანსპორტო ან ტექნიკური საშუალებების ფორმასა და ზომაზე იქნება დამოკიდებული. შესაბამისად, სხვათა უფლებების შეზღუდვაც ამ გარემოებების შედეგად მოხდება. ასეთ შემთხვევაში, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება ვერ იქნება თანაბრად ხელმისაწვდომი, ვერ იქნება უზრუნველყოფილი გონივრული ბალანსი სხვათა უფლებების, საზოგადოებრივი წესრიგისა და უსაფრთხოების დაცვის აუცილებლობასა და შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებას შორის. ამასთან ერთად, ისიც უნდა აღინიშნოს, რომ სატრანსპორტო და ტექნიკური საშუალებებით გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ან/და დაკავება, საგანგებო ვითარებაში პოლიციის, სასწრაფო დახმარების ან სახანძრო მანქანის გადაადგილებას პრაქტიკულად შეუძლებელს ხდის. მაშინ როდესაც ხალხმრავალი შეკრება (მანიფესტაცია) ტრანსპორტის გადაადგილების შესაძლებლობას აფერხებს, მაგრამ არ გამორიცხავს მას.

82. შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების რეალიზება შეიძლება ბუნებრივად დაუპირისპირდეს საგზაო მოძრაობის წესებს, იწვევდეს სხვათა უფლებების შეზღუდვას. მიუხედავად ამისა, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების მნიშვნელობის ხაზგასასმელად, კონსტიტუცია საგანგებოდ აღნიშნავს, რომ სახელმწიფოს არ აქვს სანებართვო სისტემის დაწესების უფლება. ამავე დროს, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების რეალიზაციისას თითოეული ინდივიდის თავისუფლების ფარგლები შეზღუდულია სხვათა უფლებებით, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და უშიშროების დაცვის საჭიროებით.

83. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, სადავო ნორმით დაცული გადაადგილების თავისუფლება და საჯარო წესრიგი არის შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების სატრანსპორტო საშუალებებით რეალიზების თანაწონადი, შესაბამისად, იგი არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 25–ე მუხლს.

კონსტიტუციური წყობილების დამხობისკენ ან/და ძალადობრივი გზით შეცვლისკენ მოწოდება

84. ,,შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ'' საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, შეკრების და მანიფესტაციის ორგანიზებისას და ჩატარებისას დაუშვებელია „მოწოდება კონსტიტუციური წყობილების დამხობისაკენ ან ძალადობით შეცვლისაკენ, ქვეყნის დამოუკიდებლობის ხელყოფისა და ტერიტორიული მთლიანობის დარღვევისკენ, ან ისეთი მოწოდება, რომელიც წარმოადგენს ომისა და ძალადობის პროპაგანდას, აღვივებს ეროვნულ, კუთხურ, რელიგიურ ან სოციალურ შუღლს“.

85. მოსარჩელენი სადავოდ ხდიან ზემოაღნიშნული ნორმის იმ ნაწილს, რომელიც „კონსტიტუციური წყობილების დამხობისაკენ ან ძალადობით შეცვლისაკენ“ მოწოდებას უკავშირდება. მათი მტკიცებით, სადავო ნორმის შინაარსი გაუმართლებლად ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 და 24-ე მუხლებით დაცულ სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებასა და 25-ე მუხლით გარანტირებულ შეკრებებისა და მანიფესტაციის უფლებას. ამავე დროს, მოსარჩელენი სადავოდ არ ხდიან იმ გარემოებას, რომ ძალადობრივი გზით კონსტიტუციური წყობილების დამხობა დანაშაულებრივ ქმედებას წარმოადგენს. ქმედება, რომელიც ასეთი დანაშაულის ჩადენის რეალურ საფრთხეს შეიცავს, შეზღუდვას შეიძლება დაექვემდებაროს. მოსარჩელეები აღნიშნავენ, რომ მოწოდება შეიძლება შეიზღუდოს, თუ ის დანაშაულის ჩადენის მყისიერ და რეალურ საფრთხეს შეიცავს. გარდა ამისა, მოსარჩელენი მიიჩნევენ, რომ „დამხობა“ ასევე „არაძალადობრივი მეთოდით კონსტიტუციურ გადატრიალებას“ შეიძლება გულისხმობდეს, რაც დანაშაულებრივ ქმედებად ვერ დაკვალიფიცირდება და, შესაბამისად, ასეთი ქმედებისკენ მოწოდებაც არ უნდა ექვემდებარებოდეს შეზღუდვას. მოსარჩელე ასევე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმის შინაარსის კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვას შესაძლებელს ხდის იმ შემთხვევაშიც, როდესაც დანაშაულის ჩადენის რეალური საფრთხე არ არსებობს, ვინაიდან ის არ შეიცავს დანაშაულის ჩადენის საფრთხის შეფასების კრიტერიუმებს. სადავო ნორმის შედეგად მოწოდება შეიძლება დაექვემდებაროს შეზღუდვას იმ შემთხვევაში, როდესაც არ არსებობს მოწოდებული ქმედების - კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან მისი ძალადობრივი შეცვლის რეალური განზრახვა ან/და არ არსებობს სხვა გარემოებები, როგორიცაა „ორგანიზებული ჯგუფის არსებობა, რომელიც გადატრიალებას მოახდენს, შეიარაღება, როლების განაწილება კონკრეტული ჯგუფის ხელში“. ასევე „შესაძლებელია მოწოდება კონსტიტუციური დამხობისა გაჟღერდეს, მაგრამ არ არსებობდეს მისი აშკარა და მყისიერი საფრთხე“.

86. მოსარჩელე ასევე აღნიშნავს, რომ სადავო ნორმა არ შეიცას მკაფიო მითითებას, თუ როგორი ტიპის განცხადება შეიძლება მიეკუთვნოს კანონით აკრძალული მოწოდების კატეგორიას. მოსარჩელის მტკიცებით, სადავო ნორმით შეიძლება აიკრძალოს „უბრალოდ განცხადება, რომელიც შეიძლება გაკეთდეს შეკრების მონაწილის მხრიდან“ და რომელსაც შეკრების მონაწილეები შეიძლება არც დაეთანხმონ.

87. მოპასუხის მტკიცებით, სადავო ნორმით გათვალისწინებული ხელისუფლების დამხობისკენ და/ან მისი ძალადობრივი გზით შეცვლისკენ მოწოდების აკრძალვა შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობისას კანონსაწინააღმდეგო ქმედების პრევენციას, მისი მშვიდობიანი ხასიათის შენარჩუნების ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება.

88. სადავო ნორმა დამხობისკენ მოწოდებას ორ შემთხვევაში კრძალავს: შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზებისას და მისი მსვლელობისას. ორივე შემთხვევაში ადგილი აქვს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შინაარსობრივ შეზღუდვას, ვინაიდან შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზება და ჩატარება დაუშვებელია კონკრეტული მიზნით - „კონსტიტუციური წყობილების დამხობის და ძალადობრივი გზით შეცვლის“ მიზნით. ამავე დროს, სადავო ნორმა შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობისას გარკვეული გამონათქვამებისაგან თავის შეკავებას მოითხოვს. მოცემულ შემთხვევაში აშკარაა სადავო ნორმის მიმართება საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან.

89. სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას და მიიჩნევს, რომ კონსტიტუციური წყობილების დამხობა ყოველთვის ძალადობრივ ქმედებას უკავშირდება. დამხობა მიმართულია კონსტიტუციის საწინაღმდეგო და არაკანონიერი მეთოდებით არსებული წყობილების განადგურებისაკენ და, შესაბამისად, ძალადობის ელემენტსაც შეიცავს. ხოლო „ძალადობრივი გზით შეცვლა“ ასევე არსებული სისტემის ალტერნატიულით ჩანაცვლებას ითვალისწინებს.დემოკრატიული გზით არჩეული ხელისუფლების, კონსტიტუციით განსაზღვრული მმართველობის ფორმის და წყობილების შეცვლა მხოლოდ კონსტიტუციითა და კანონით გათვალისწინებული გზით არის შესაძლებელი. ცვლილების განხორციელების ნებისმიერი სხვა ფორმა დემოკრატიული საზოგადოების არსებობას უქმნის საფრთხეს და ძალადობრივ ხასიათს ატარებს.სწორედ ამიტომ, საქართველოს კონსტიტუციის 26-ე მუხლი საგანგებოდ აღნიშნავს, რომ დაუშვებელია ისეთი პოლიტიკური მოძრაობა, რომელიც კონსტიტუციური წყობილების დამხობას ან ძალადობრივი გზით შეცვლას ისახავს მიზნად.

90. დაუშვებელია, რომ კონსტიტუციური უფლება თავად კონსტიტუციით დაცული დემოკრატიული წესწყობილების ხელყოფისაკენ იყოს მიმართული და კანონსაწინააღმდეგო ქმედების განხორციელების საფუძველს ქმნიდეს. გამოხატვის თავისუფლების ზღვარი გაივლის იქ, სადაც გამოხატვა კონსტიტუციით დაცულ სიკეთეს, კონსტიტუციით გაცხადებულ პრინციპებსა და ღირებულებებს შეუქმნის საფრთხეს. კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა კონსტიტუციით დაცული სიკეთის უზრუნველსაყოფად შეიძლება განხორციელდეს. „საქართველოს კონსტიტუცია აღიარებს და განამტკიცებს აზრისა და გამოხატვის უფლებას, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებათა თავისუფლებას, მაგრამ, ამავე დროს, ითვალისწინებს უფლების შეზღუდვის საფუძვლებსაც, მათ შორის ისეთი ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად, როგორიცაა სხვათა უფლებების დაცვა. გამოხატვის თავისუფლება შეიძლება შეიზღუდოს, როდესაც გამოხატვა კვეთს ზღვარს, გავლებულს გამოხატვის თავისუფლებასა და სხვის უფლებას შორის'' (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/421,422 გადაწყვეტილება) .

91. ამავე დროს, ხელისუფლების „დამხობა“ არ უნდა იქნეს გაიგივებული ცვლილებებთან, რომელიც შესაძლოა მშვიდობიანი ხასიათის შეკრებებს ან მანიფესტაციებს მოჰყვეს შედეგად. მოქალაქეებს კონსტიტუციით აქვთ გარანტირებული უფლება, შეიკრიბონ და გამოხატონ საკუთარი ნება, დამოკიდებულება ხელისუფლების მიმართ, რაც, თავის მხრივ, შეიძლება გავლენას ახდენდეს მიმდინარე პოლიტიკურ თუ საზოგადოებრივ პროცესებზე, იწვევდეს მთავრობის ან მისი წევრის გადადგომას, პოლიტიკური წყობილების ან მმართველობის ფორმის შეცვლას. არსებითად არასწორია დემოკრატიული საზოგადოებისთვის დამახასიათებელი ასეთი პროცესის „ხელისუფლების დამხობასთან“ გაიგივება, მასთან გათანაბრება. შესაბამისად, სადავო ნორმის თანახმად, იკრძალება ძალადობრივი და კანონსაწინააღმდეგო ქმედების განხორციელებისკენ მოწოდება.

92. ერთი მხრივ აშკარაა, რომ ზოგადად დანაშაულის და, კერძოდ, ხელისუფლების ძალადობით შეცვლის ან დამხობის თავიდან აცილება მნიშვნელოვან საზოგადოებრივ ინტერესს წარმოადგენს. მაგრამ, ამავე დროს, მოცემული დავის ფარგლებში, სასამართლომ უნდა შეაფასოს, რამდენად მიიღწევა აღნიშნული მიზანი სპეციფიკური შინაარსის გამონათქვამების, განცხადებების აკრძალვით. ასევე პასუხი უნდა გაეცეს კითხვას, შეიძლება თუ არა, რომ უფლების შეზღუდვის საფუძველი გახდეს ისეთი გამონათქვამი, რომელიც მხოლოდ ფორმალურად შეიძლება წარმოადგენდეს დანაშაულისაკენ მოწოდებას, მაგრამ რეალურად არ იწვევდეს დანაშაულის ჩადენის საფრთხეს. აღნიშნულ კითხვებზე პასუხის გაცემისას რამდენიმე მნიშვნელოვან გარემოებას უნდა გაესვას ხაზი.

93. საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას, რომ განცხადება, რომელიც ძალადობრივი ან/და დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენისკენ მოუწოდებს, ყველა შემთხვევაში არ უნდა იწვევდეს პასუხისმგებლობას. მნიშვნელოვანია რომ კანონი, ისევე როგორც მისი გამოყენების პრაქტიკა, განასხვავებდეს გამონათქვამებს, რომლებიც, ერთი მხრივ, შესაძლოა ძალადობის ენას შეიცავდეს, მაგრამ, ამავე დროს, უვნებელია და პოლიტიკური, სოციალური თუ სამეცნიერო დისკურსის ნაწილს წარმოადგენს, ხოლო, მეორე მხრივ, მოწოდებას, როდესაც მის ავტორს გააზრებული აქვს მოწოდების სავარაუდო შედეგი და მიზნად ისახავს ამ შედეგის დადგომას. ვინაიდან მოსარჩელეს არ წარმოუდგენია სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შეუსაბამო გამოყენების პრაქტიკული მაგალითი, საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციური უფლების მხოლოდ სავარაუდო დარღვევის შესაძლებლობაზე შეიძლება იმსჯელოს.

94. სასამართლოს მიერ დასმულ კითხვაზე, თუ სადავო ნორმის როგორი ფორმულირება იქნებოდა კონსტიტუციის შესაბამისი, მოსარჩელე მხარის წარმომადგენელმა აღნიშნა, რომ კანონი მის შემფარდებელს უნდა აძლევდეს ზუსტ მითითებას, თუ როგორი გამონათქვამები არის აკრძალული. ამისათვის საჭიროა, რომ მოწოდებასა და (რეალურ ან სავარაუდო) დანაშაულს შორის პირდაპირ კავშირს გაესვას ხაზი. როგორც უკვე აღინიშნა, მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ კონსტიტუციური უფლების დარღვევის რეალური საფრთხე მდგომარეობს იმაში, რომ ხელისუფლების კრიტიკა, შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობისას ხელისუფლების მიმართ გაკეთებული მკვეთრი განცხადებები შეიძლება დაკვალიფიცირდეს როგორც „დამხობისკენ მოწოდება“. გარდა ამისა, უფლების შეზღუდვის საფუძველი შეიძლება გახდეს ისეთი განცხადება, რომელიც ფორმალურად შეიძლება შეიცავდეს ხელისუფლების დამხობის“ ან მისი „ძლადობრივი გზით შეცვლის“ მოწოდებას, მაგრამ არ არსებობდეს ამგვარი ქმედების განხორციელების განზრახვა და/ან მისი განხორციელების რეალური საფრთხე.

95. სადავო ნორმის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის საკითხის გადასაწყვეტად აუცილებელია განისაზღვროს სადავო ნორმის არსი და მისი მიზანმიმართულება, ასევე მნიშვნელოვანია შეფასდეს, თუ რა ტიპის სამართლებrივ შედეგებს შეიძლება იწვევდეს ის. ამისათვის კი აუცილებელია, რომ სადავო ნორმა კანონმდებლობის კონტექსტში, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის და სხვა საკანონმდებლო ნორმებთან ერთობლიობაში იქნეს წაკითხული, წინააღმდეგ შემთხვევაში, იზრდება ნორმის არასწორი, არასათანადო ინტერპრეტაციის რისკი. საქმეზე «საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ» საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ « ... სადავო ნორმა არ უნდა იქნეს განხილული სხვა, მასთან კავშირში მყოფი ნორმებისგან იზოლირებულად, რადგანაც ამგვარმა მიდგომამ საკონსტიტუციო სასამართლო შეიძლება მიიყვანოს მცდარ დასკვნებამდე... თუ კეთილსინდისიერი განმარტების პირობებში შეუძლებელი იქნება ნორმის თვითნებური და ადამიანის უფლებებისათვის საზიანო გამოყენება, მაშინ ნორმა სავსებით დააკმაყოფილებს სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს» (2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2/389 გადაწყვეტილება საქმეზე «საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ»).

96. როგორც უკვე აღინიშნა, სასამართლო იზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას, რომ ფორმალურად ძალადობისკენ მოწოდების შემცველი გამონათქვამები ან ისეთი გამონათქვამები, რომლებიც ერთეულ, იზოლირებულ შემთხვევას წარმოადგენს, ყველა შემთხვევაში არ ქმნის ძალადობის განხორციელების რეალურ საფრთხეს. ამავე დროს, საფრთხის რეალურობის განსაზღვრისათვის უნდა შეფასდეს ის, თუ რა კონტექსტში და რა ვითარებაში არის წარმოთქმული ასეთი მოწოდება. ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, უფლებამოსილმა ორგანომ (პირმა) უნდა შეაფასოს, წარმოადგენს თუ არა განცხადება დამხობისკენ, ძალადობით ხელისუფლების შეცვლისკენ მოწოდებას და არის თუ არა ძალადობის საფრთხე. სახელმწიფო უფლებამოსილია, ჩაერიოს და შეწყვიტოს შეკრება (მანიფესტაცია) მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მოწოდება ორივე კრიტერიუმს აკმაყოფილებს. ნორმა კონსტიტუციის შეუსაბამო იქნება, თუ ის გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას შესაძლებელს ხდის ზემოაღნიშნული კრიტერიუმების გაუთვალისწინებლად.

97. უნდა აღინიშნოს, რომ კონსტიტუციური წყობილების დამხობისკენ ან ძალადობით შეცვლისკენ მოწოდებასთან ერთად, კანონის აღნიშნული მუხლით ასევე იკრძალება ომის პროპაგანდა, სოციალური, ეთნიკური ან რელიგიური შუღლის გაღვივება. მოსარჩელეებმა წინააღმდეგობრივი მოსაზრებები გამოთქვეს აღნიშნულ ნორმებთან დაკავშირებით. სასამართლო პროცესზე მოსარჩელემ განაცხადა, რომ ომის პროპაგანდის, სოციალური, ეთნიკური ან რელიგიური შუღლის გაღვივების აკრძალვა გამართლებულია, შესაბამისად, ამ შემთხვევაში მოსარჩელემ დაინახა დანაშაულებრივი ქმედების განზრახვა და ასეთი ქმედების განხორციელების რეალური საფრთხე. სასამართლო პროცესზე მოსარჩელემ დაადასტურა, რომ დამხობისკენ მოწოდების აკრძალვაში მან გამოხატვის შეზღუდვის ლეგიტიმური საფუძველი ვერ ამოიკითხა, ხოლო, მეორე მხრივ, ომის პროპაგანდის, სოციალური, ეთნიკური ან რელიგიური შუღლის გაღვივების აკრძალვაში ის ასეთ საფუძველს ხედავს. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტი არსებითად ერთი და იგივე ტიპის შეზღუდვას აწესებს, სიტყვები „პროპაგანდა“ და „გაღვივება“ აზრის გავრცელებას, მათ შორის მოწოდებასაც უკავშირდება. შესაბამისად, მოსარჩელის მიერ ჩამოყალიბებული სტანდარტი აღნიშნული ნორმის ყველა ასპექტს თანაბრად უნდა უკავშირდებოდეს. განცხადება, რომელიც სოციალურ, ეთნიკურ და რელიგიურ შუღლს აღვივებს, ისევე როგორც დამხობისკენ მოწოდება, შეიძლება შეიცავდეს ან არ შეიცავდეს დანაშაულებრივი ქმედების განხორციელების მყისიერ საფრთხეს.

98. უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს კანონი „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ არ გვთავაზობს იმის განმარტებას, თუ რა იგულისხმება ტერმინში „მოწოდება“, თუმცა „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, მოწოდება არის ,,განცხადება, რომლის ავტორიც მიზნად ისახავს ან აშკარად უშვებს გარკვეული ქმედების გამოწვევას'' (მუხლი პირველი, „დ“ ქვეპუნქტი). შესაბამისად, სადავო ნორმის გონივრული წაკითხვის შემთხვევაში, დაწესებული შეზღუდვა კანონსაწინააღმდეგო ქმედების განხორციელების განზრახვას ან/და ასეთი ქმედებისაკენ წაქეზებას უკავშირდება, რასაც თავად მოსარჩელეც გამოხატვის შეზღუდვის ერთ-ერთ ლეგიტიმურ საფუძვლად მიიჩნევს.

99. როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლებას გარკვეული აზრის (პროტესტის, სოლიდარობის, მოთხოვნის და ა.შ.) გამოსახატავად ადამიანთა მშვიდობიანი და უიარაღო შეკრების (მანიფესტაციის) შესაძლებლობას უკავშირებს. ამავე დროს, კონსტიტუციური წყობილების დამხობა და ძალადობით შეცვლა, როგორც ძალადობრივი და დანაშაულებრივი ქმედება, ისევე, როგორც ასეთი ქმედების განზრახვა, უპირისპირდება შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების „მშვიდობიან“ ხასიათს. შეკრების მომზადების ეტაპზე ინიციატორების ან ორგანიზატორების მიერ ასეთი მოწოდებების გაკეთება გარდუვალად მიუთითებს ძალადობრივ განზრახვაზე და, შესაბამისად, შეკრების არამშვიდობიან ხასიათზე. ამიტომ შეკრება, რომლის მიზანი და სავარაუდო (სასურველი) შედეგი იქნება კონსტიტუციური წყობილების დამხობა და ძალადობით შეცვლა, თავისთავად გადის კონსტიტუციით დაცული სფეროდან.

100. საქართველოს კონსტიტუცია არ გამორიცხავს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას დანაშაულის თავიდან აცილების და სხვათა უფლებების დაცვის მიზნით. გარდა ამისა, როგორც უკვე აღინიშნა, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულია მხოლოდ მშვიდობიანი შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება. სწორედ ამიტომ, შეკრების (მანიფესტაციის) მშვიდობიანი ხასიათის უზრუნველყოფის მიზნით, კანონმდებელი უფლებამოსილია, დააწესოს გარკვეული შეზღუდვები. თუმცა თითოეული ასეთი შეზღუდვა, ბუნებრივია, შეფასებადი იქნება კონსტიტუციით დაცული უფლების ჭრილში, ხოლო მისი არსებობა - გამართლებული, თუ ის მიზნის მიღწევის ადეკვატურ და თანაზომად საშუალებას წარმოადგენს. როდესაც შეკრების ორგანიზატორების განზრახვა კანონსაწინააღმდეგო ქმედების განხორციელებისკენ არის მიმართული და ასეთი ქმედების განხორციელების ალბათობა მაღალია, კანონმდებელი უფლებამოსილია, დააწესოს შეზღუდვა. სადავო ნორმა, რომელიც შეკრების ორგანიზებისას დამხობისაკენ მოწოდებებს კრძალავს, სწორედ კონსტიტუციით გათვალისწინებული შეზღუდვების ამ კატეგორიას განეკუთვნება.

101. მიუხედავად ამისა, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ კანონის თანახმად, „დამხობისკენ“ ან/და „ძალადობრივი გზით შეცვლისკენ“ მოწოდება დამოუკიდებლად ვერ გამოიწვევს კონკრეტული შეკრებისა და მანიფესტაციის პროცესში ჩარევას. „შეკრებისა და მანიფესტაციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, შეკრების (მანიფესტაციის) შეწყვეტა მხოლოდ სადავო ნორმის მასობრივი დარღვევის შემთხვევაში შეიძლება მოხდეს.როდესაც შეკრებაში მონაწილეთა მშვიდობიანი პროტესტი თანდათანობით სახეს იცვლის და ძალადობისკენ მოწოდებები მასობრივ ხასიათს იღებს ან, როდესაც შეკრება (მანიფესტაცია) დანაშაულებრივი ქმედების განხორციელების მიზნით საგანგებოდ იკრიბება, არა მხოლოდ კანონსაწინააღმდეგო ხდება, არამედ ის კონსტიტუციით დაცული სფეროდანაც გამოდის.

102. საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ მოცემულ შემთხვევაში კანონს პრევენციული დანიშნულება აქვს, ვინაიდან შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობისას კონსტიტუციური წყობილების „დამხობისკენ“ ან „ძალადობით შეცვლისკენ“ მასობრივმა მოწოდებებმა შეიძლება პროცესები უმართავი გახადოს, რაც კანონსაწინააღმდეგო ქმედების განხორციელების საფრთხეს ზრდის. ამასთან ერთად, ხალხმრავალი შეკრება (მანიფესტაცია) შეკრებილთა შეხედულებებისა და მიზნების მიუხედავად, სამართალდარღვევის შემთხვევების მომეტებულ რისკს შეიცავს. სწორედ ამიტომ, შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობისას ძალადობრივი ქმედებისაკენ მოწოდება სამართალდარღვევის ჩადენის ალბათობას კიდევ უფრო ზრდის. ამავე დროს უნდა აღინიშნოს, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, სახელმწიფოს მხრიდან ჩარევის შედეგად, შეიძლება შეიზღუდოს იმ ადამიანთა შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება, რომლებსაც თავად კანონსაწინააღმდეგო ქმედებები არ განუხორციელებიათ. სწორედ ამიტომ, სახელმწიფოს მხრიდან შეკრებისა და მანიფესტაციის შეწყვეტა მხოლოდ მაშინ არის დასაშვები, როდესაც მოწოდებების შედეგად ძალადობის განხორციელების საფრთხე რეალურია.

103. მაშასადამე, მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტი კრძალავს დანაშაულისკენ მოწოდებას, თუმცა დამოუკიდებლად გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას არ იწვევს. გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევისთვის განმაპირობებელი აუცილებელი საფუძვლები და ჩარევის წესი მოცემულია მე-13 მუხლში და სისხლის თუ ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის განმსაზღვრელ შესაბამის ნორმებში. კერძოდ: აკრძალული მოწოდებების გაჟღერება, შეკრების შეწყვეტას იწვევს მხოლოდ მაშინ, თუ ის მასობრივ ხასიათს მიიღებს, როდესაც ის შეკრების მიმდინარეობაზე, მისი გამართვის მიზანსა და მოტივაციაზე აისახება. ამავე დროს, მე-13 მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს, თუ რა შემთხვევაში შეიძლება შეფასდეს შეკრება ან მანიფესტაცია საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისათვის მომეტებული საფრთხის მქონე მოვლენად. როდესაც შეკრების ორგანიზატორების ან/და მისი მონაწილეების მიერ მასობრივად ხდება კონსტიტუციური წყობილების დამხობისკენ ან ძალადობით შეცვლისკენ მოწოდებები, იზრდება ასეთი მოწოდებებით გამოწვეული დანაშაულებრივი ქმედებების განხორციელების საფრთხე. სხვა შემთხვევაში, როდესაც სადავო ნორმით აკრძალული გამოხატვა ერთეულ შემთხვევებს წარმოადგენს და გავლენას არ ახდენს თავად შეკრების ხასიათზე, კანონი შეკრებისა და მანიფესტაციის მსვლელობაში ჩარევას არ ითვალისწინებს.

104. ამავე დროს უნდა აღინიშნოს, რომ ხელისუფლების დამხობისკენ, ან მისი ძალადობრივი გზით შეცვლისკენ მოწოდების შემთხვევაში, სადავო ნორმა, ისევე როგორც „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის სხვა ნორმები, არ ადგენს/არ იწვევს პირის ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობას. შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებისა და ჩატარების წესის დარღვევისათვის, მათ შორის, სადავო ნორმის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში, ინდივიდუალური პასუხისმგებლობა პირს საქართველოს „ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის“ თანახმად (მუხლი 1741) შეიძლება დაეკისროს. თუმცა, როგორც უკვე აღინიშნა, თავისთავად მოწოდების ფაქტი არ შეიძლება იყოს საკმარისი იმისთვის, რომ დადგეს პირის ინდივიდუალური პასუხისმგებლობის საკითხი. სასამართლო იზიარებს მოსარჩელის პოზიციას, რომ ამისათვის საჭიროა ძალადობის და/ან დანაშაულებრივი ქმედების ჩადენის ფაქტი, ან ასეთი ქმედების განხორციელების რეალური საფრთხე. სწორედ ასეთ სტანდარტს ადგენს „სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ“ საქართველოს კანონი, რომლის თანახმად, მოწოდება იწვევს კანონით დადგენილ პასუხისმგებლობას მხოლოდ მაშინ, როდესაც პირის ქმედება (მოწოდება) ,,... ქმნის კანონსაწინააღმდეგო შედეგის დადგომის აშკარა, პირდაპირ და არსებით საფრთხეს'' (მუხლი 4). შესაბამისად, სადავო ნორმასა და „ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 1741 მუხლის საფუძველზე, პირის პასუხისმგებლობის საკითხის განსაზღვრისას, სამართალშემფარდებელი „სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი მოთხოვნებით უნდა ხელმძღვანელობდეს. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს „სისხლის სამართლის კოდექსი“ (მუხლი 317) ასევე ითვალისწინებს პასუხისმგებლობას კონსტიტუციური წყობილების ძალადობით შეცვლის ან სახელმწიფო ხელისუფლების დამხობისაკენ მოწოდებისათვის. თუმცა მოსარჩელეებს აღნიშნული ნორმა სადავოდ არ გაუხდიათ.

105. საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ სადავო ნორმის მიზანს საზოგადოებრივი წესრიგისა და უსაფრთხოების, ასევე დანაშაულის თავიდან აცილება წარმოადგენს. სახელმწიფო უფლებამოსილია, დანაშაულის, სხვათა უფლებების დარღვევის პრევენციის მიზნით, ჩაერიოს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების რეალიზაციაში, როდესაც შეკრება კანონის მოთხოვნების დარღვევით მიმდინარეობს. მაგრამ იმ შემთხვევაში, როდესაც ადამიანთა ქმედება იწვევს უსაფრთხოების და სხვათა უფლებების დარღვევის რეალურ საფრთხეს, სახელმწიფოს მხრიდან რეაგირების ვალდებულება ჩნდება.

106. დავას არ იწვევს ის გარემოება, რომ კონსტიტუციით დაცულია კრიტიკული აზრი, მათ შორის ისეთიც, რომელსაც საზოგადოების ნაწილი შეიძლება ზედმეტად მკაცრად ან არადეკვატურად აღიქვამდეს. ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული კრიტიკა, მათ შორის, ზოგადად ხელისუფლების, მისი კონკრეტული წევრის ან მმართველობის ფორმის შეცვლის მოთხოვნა ვერ გახდება გამოხატვის თავისუფლების, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების შეზღუდვის საფუძველი. საპროტესტო აქციას, რომელზეც ხელისუფლებისადმი კრიტიკულად განწყობილი ხალხი იყრის თავს, ახასიათებს ხელისუფლების შეცვლის ან მის გადადგომასთან დაკავშირებული მოწოდებები. ამგვარი კრიტიკული განცხადებები არ წარმოადგენს სადავო ნორმის რეგულირების სფეროს. სადავო ნორმის რეგულირების სფეროს არც ის გამონათქვამები განეკუთვნება, რომლებიც ფორმალურად „დამხობისკენ მოწოდების“ სიტყვებს შეიცავენ, მაგრამ კონტექსტი, რომელშიც ეს სიტყვები იქნა წარმოთქმული, მათი ნამდვილი არსი და მიზანმიმართულება არ იძლევა კანონის დარღვევის დადგენის საფუძველს. ამავე დროს აშკარაა, რომ მხოლოდ სამართალშემფარდებელს შეუძლია შეაფასოს, წარმოადგენს თუ არა კონკრეტული გამონათქვამი კანონით აკრძალულ მოწოდებას. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ სადავო ნორმა იმგვარად დაზუსტდება, როგორც ამას მოსარჩელე ითხოვს, ისევ სამართალშემფარდებელი შეაფასებს, წარმოადგენს თუ არა კონკრეტული გამონათქვამი დამხობისკენ მოწოდებას და იწვევს თუ არა იგი დანაშაულის ჩადენის რეალურ საფრთხეს. სადავო ნორმით დაწესებული აკრძალვა უკავშირდება მოწოდებას, რომელიც გულისხმობს დანაშაულებრივი ქმედების სისრულეში მოყვანის სურვილს. მოწოდება, რომელიც ასეთი განზრახვის გარეშეა გაკეთებული, სადავო ნორმის რეგულირების სფეროს არ განეკუთვნება.

107. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტი შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შეზღუდვას დასაშვებად მიიჩნევს მაშინ, როდესაც სადავო ნორმის მოთხოვნათა დარღვევა (კონსტიტუციური წყობილების დამხობის და ძალადობით შეცვლისაკენ მოწოდებები) მასობრივ ხასიათს ატარებს. ხოლო პირის ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობის საკითხი, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ და „სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ'' საქართველოს კანონების შესაბამისად უნდა განისაზღვროს. ორივე შემთხვევაში, ძალადობრივი ქმედების განხორციელების საფრთხე მაღალია. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლით დადგენილი შეზღუდვა შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან მიმართებით.

საჯარო დაწესებულებების ფასადებზე და მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე ნახატების და წარწერების აკრძალვა

108. საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150-ე მუხლის მე-2 ნაწილი კრძალავს სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებურად შესრულებას ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე, აგრეთვე მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილზე.

109. მოსარჩელეები მიუთითებენ, რომ ადმინისტრაციული შენობების იერსახის შენარჩუნება ერთგვარად საჯარო წესრიგთან ასოცირდება და შესაბამისად, მათზე ნახატების შესრულების აკრძალვა მიზანშეწონილია. რაც შეეხება მათ მიმდებარე ტერიტორიას, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილს, ისინი კონკრეტული სუბიექტის საკუთრებას არ წარმოადგენს, საჯარო სარგებლობისაა და ყველა პირს თანაბრად მიუწვდება მასზე ხელი, რაც მათ შორის სხვადასხვა ფორმით გამოხატვას გულისხმობს. მათი აზრით, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კონსტიტუციის 24-ე მუხლში მითითებული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად, ხოლო სადავო ნორმით აკრძალული გამოხატვის ფორმა კონსტიტუციით განსაზღვრულ მიზნებს საფრთხეს ვერ შეუქმნის. ამასთან, მოსარჩელეები აპელირებენ, რომ სადავო ნორმაში მოხსენიებული ტერმინი „მიმდებარე ტერიტორია” ბუნდოვანია და არაერთგვაროვანი წაკითხვის საშუალებას იძლევა.

110. მოსარჩელე ასევე მიუთითებს, რომ სადავო ნორმა არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 და 24-ე მუხლებს. მოცემული დავისათვის მოსარჩელე არ ასხვავებს ამ ორი კონსტიტუციური მუხლის შინაარსს და მიიჩნევს, რომ ნახატების, წარწერების თუ სიმბოლოების განთავსების გზით აზრის გამოხატვა ერთდროულად დაცულია როგორც მე-19, ასევე 24-ე მუხლებით. გადაწყვეტილებაში ამ მუხლის შინაარსისა და ფარგლების დადგენასთან დაკავშირებით, მოცემული მსჯელობიდან გამომდინარე, სასამართლომ უნდა შეაფასოს: 1. არსებობს თუ არა ურთიერთმიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის 24-ე მუხლით გათვალისწინებულ ლეგიტიმურ მიზანს შორის; 2. კანონმდებლის მიერ შერჩეული შეზღუდვის საშუალება წარმოადგენს თუ არა უფლებით დაცულ სფეროში თანაზომიერ ჩარევას; 3. აკმაყოფილებს თუ არა სადავო ნორმით დადგენილი აკრძალვა კანონის განჭვრეტადობის პრინციპს.

111. მოპასუხის განმარტებით, სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს საჯარო წესრიგისა და უსაფრთხოების დაცვა.

112. სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოსარჩელის არგუმენტაციას, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი არ შეიცავს ლეგიტიმურ მიზანს, რომელიც სადავო ნორმით დაწესებულ შეზღუდვას გაამართლებდა. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ მოსარჩელემ წინააღმდეგობრივი მოსაზრებები გამოთქვა ნორმის კონსტიტუციასთან შეუსაბამობასთან დაკავშირებით. დასკვნით სიტყვაში მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ „...ადმინისტრაციული ორგანოები სახელმწიფო დაწესებულებებს წარმოადგენენ და მათი იერსახის შენარჩუნება ერთგვარად საჯარო წესრიგთან ასოცირდება“. ამ მოტივით წარწერების, ნახატებისა თუ სიმბოლოების განთავსების აკრძალვას ადმინისტრაციული ორგანოს ფასადზე ის გამართლებულად მიიჩნევს. თუმცა ადმინისრტაციული ორგანოს მიმდებარე ტერიტორიასთან დაკავშირებით ის განსხვავებულ მოსაზრებას გამოთქვამს: „რაც შეეხება მიმდებარე ტერიტორიას, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილს, ისინი კონკრეტული სუბიექტის საკუთრებას არ წარმოადგენს, საჯარო სარგებლობისაა და ყველა პირს თანაბრად მიუწვდება მასზე ხელი. ხელმისაწვდომობა მათ შორის გულისხმობს სხვადასხვა ფორმით გამოხატვას“. თუმცა, სასამართლოს მოთხოვნის მიუხედავად, მოსარჩელემ თავად ვერ მიუთითა საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლით გათვალისწინებულ რომელ ლეგიტიმურ მიზანს უკავშირებს იგი ადმინისტრაციული ორგანოს ფასადზე თვითნებურად ნახატების, წარწერების თუ სიმბოლოების განთავსების აკრძალვას. მოსარჩელის მოსაზრება, რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა ადმინისტრაციული ორგანოს იერსახეზე ზრუნვის მიზნით არის გამართლებული, თანაბრად გამოყენებადია, როგორც შენობა-ნაგებობასთან, ასევე, მის მიმდებარე ტერიტორიასთან მიმართებით. შენობის ფასადი, რომელშიც ადმინისტრაციული დაწესებულებები შეიძლება იყოს განთავსებული, ისევე როგორც ტროტუარი და გზები, საჯარო სივრცეს განეკუთვნება. ეს ობიექტები სახელმწიფო, მუნიციპალურ ან კერძო დაწესებულებებს შეიძლება წარმოადგენდეს.

113. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის“ 150-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, რომელიც მოსარჩელეს სადავოდ არ გაუხდია, აკრძალულია სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატების, სიმბოლოების თვითნებური შესრულება არა მხოლოდ შენობათა ფასადებზე, არამედ „...ღობეებზე, სვეტებზე, ხე-ნარგავებზე, ასევე პლაკატების, ლოზუნგების, ბანერების განთავსება ისეთ ადგილებზე, რომლებიც საამისოდ არ არის გამოყოფილი...“. 150-ე მუხლის პირველი ნაწილისაგან განსხვავებით, მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმით დაწესებული შეზღუდვა შედარებით უფრო ვიწრო არეალს მოიცავს - ის სპეციფიკურად საჯარო დაწესებულებებს და მათ მიმდებარე ტერიტორიას უკავშირდება. შენობების ფასადზე წარწერებისა და ნახატების თვითნებური განთავსება ყველა შემთხვევაში არის აკრძალული, როგორც კერძო, ასევე საჯარო საკუთრებაში არსებულ შენობებზე. გარა ამისა, ზემოთ დასახელებული 150-ე მუხლის პირველი ნაწილი ლოზუნგების თვითნებურ განთავსებას დაუშვებლად მიიჩნევს ყველგან, რაც გზის სავალ ნაწილსაც მოიცავს. ამასთან ერთად, ღობე, ხე-ნარგავები, სვეტები, რომლებზეც წარწერების და ნახატების განთავსება ასევე აკრძალულია, ადმინისტრაციული ორგანოს „მიმდებარე ტერიტორიის“ შემადგენელი ნაწილი შეიძლება იყოს. 150-ე მუხლის ორივე ნაწილის მიერ ერთი და იგივე ტიპის შეზღუდვა არის დაწესებული, პრინციპული სხვაობა მდგომარეობს იმაში, რომ კანონმდებლის მიერ ადმინისტრაციული ორგანოს ფასადი და მისი მიმდებარე ტერიტორია განსაკუთრებული დაცვის საგნად არის ქცეული, რაც სახდელის გამკაცრებაში გამოიხატა.

114. საყურადღებოა, რომ 150-ე მუხლით, მათ შორის, სადავო ნორმით დადგენილი აკრძალვა უკავშირდება ნახატების, წარწერებისა და სიმბოლოების თვითნებურად შესრულებას. აღნიშნულ ნორმაში საკვანძო სიტყვას „თვითნებური“ წარმოადგენს. კანონით, შინაარსობრივად ნეიტრალური შეზღუდვა არის დაწესებული, რომელიც საჯარო საკუთრებას თვითნებური გამოყენებისაგან იცავს. აღნიშნული შეზღუდვის ამოცანაა, წარწერების, ნახატების, პლაკატების, ბანერების და ა.შ. განთავსების მიზნით, საჯარო სივრცის, სახელმწიფო თუ მუნიციპალური საკუთრების ყველასათვის თანაბრად ხელმისაწვდომობა უზრუნველყოს, რისთვისაც გარკვეული რეგულაციის დადგენა არის აუცილებელი. სწორედ ამიტომ, პოლიტიკური, სოციალური თუ კომერციული ხასიათის წარწერებისა და ნახატების (მათ შორის რეკლამის) თვითნებური განთავსება ყველა იმ ადგილას არის აკრძალული, რომელიც „საამისოდ არ არის გამოყოფილი“ (150-ე მუხლის პირველი ნაწილი). საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150-ე მუხლი ადგენს საჯარო სივრცით, მათ შორის ადმინისტრაციული ორგანოს ფასადით და მისი მიმდებარე ტერიტორით სარგებლობის ერთიან წესს, მიზნად ისახავს საჯარო სივრცის სარგებლობის ყველასათვის თანაბრად ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას და ამ მოტივით წარწერების, ნახატებისა თუ სიმბოლოების თვითნებურ განთავსებზე აწესებს აკრძალვას, რაც სხვათა უფლებების და საზოგადოებრივი წესრიგის დაცვის ლეგიტიმურ მიზანს უკავშირდება და კონსტიტუციის 24-ე მუხლის შეზღუდვის ერთ-ერთ ლეგიტიმურ საფუძველს წარმოადგენს.

115. სასამართლო იზიარებს მხარეთა მოსაზრებას, რომ შენობა-ნაგებობების იერსახეზე ზრუნვა მნიშვნელოვან საჯარო ინტერესს წარმოადგენს. ადმინისტრაციული ორგანოს ფასადზე და მიმდებარე ტერიტორიაზე ნახატების, წარწერებისა და სიმბოლოების თვითნებურად შესრულება იწვევს აღნიშნული ადგილების იერსახის ცვლილებას. მიუხედავად ამისა, ნორმის კონსტიტუციურად მიჩნევისთვის საკმარისი არ არის მხოლოდ ლეგიტიმური მიზნის არსებობა, დაწესებული შეზღუდვა ასევე უნდა იყოს აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის თანაზომადი საშუალება.

116. «თანაზომიერების პრინციპი ... უზრუნველყოფს თავისუფლებისა და მისი შეზღუდვის ერთგვარ გაწონასწორებულ, თანაზომიერ დამოკიდებულებას და კრძალავს ადამიანის უფლებების იმაზე მეტად შეზღუდვას, რაც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში. თანაზომიერების პრინციპი ადამიანის უფლებათა შეზღუდვის მართლზომიერების შეფასების კონსტიტუციური კრიტერიუმია. ზუსტად ამიტომ მას კონსტიტუციური კონტროლისთვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს» (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/393,397). დემოკრატიულ საზოგადოებაში კანონმდებელი ვალდებულია, გონივრულად დააბალანსოს კერძო და საჯარო ინტერესები ისე, რომ, ერთი მხრივ, დაცული იყოს გამოხატვის თავისუფლება და მეორე მხრივ, საფრთხე არ შეექმნას საზოგადოებრივ წესრიგსა და უსაფრთხოებას. სადავო ნორმის შემოღებით, კანონმდებელმა მართლსაწინააღმდეგოდ გამოაცხადა ქმედება, რომელიც საფრთხეს უქმნის საზოგადოებრივ წესრიგს, სახელმწიფო და მუნიციპალურ საკუთრებას თვითნებური სარგებლობისაგან იცავს. საქართველოს კანონმდებლობით, საჯარო სივრცეში (შენობებისა და ნაგებობების ფასადებზე, ქუჩებსა და სხვა ტერიტორიაზე, რომელიც საჯარო სივრცეს განეკუთვნება) წარწერების, ნახატების თუ სიმბოლოების განთავსების შესაძლებლობა მხოლოდ შესაბამისი უფლებამოსილების მქონე ორგანოს თანხმობის შემთხვევაშია დაშვებული. კანონმდებლობის შესაბამისად, ამ ფორმით აზრის გამოხატვის შესაძლებლობა ყველასათვის თანაბრად არის ხელმისაწვდომი. მოცემულ შემთხვევაში სასამართლო ვერ ხედავს სხვა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის სხვა, ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას. შესაბამისად, სადავო ნორმით დაწესებული შეზღუდვა წარმოადგენს უფლებით დაცულ სფეროში თანაზომიერი ჩარევის საშუალებას.

117. სადავო ნორმების განჭვრეტადობასთან დაკავშირებით სასამართლო ნაწილობრივ იზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას და მიიჩნევს, რომ „მიმდებარე ტერიტორია“ აბსტრაქტული შინაარსის ტერმინია, ის ერთმნიშვნელოვნად არ მიუთითებს იმაზე, თუ სად გადის ზღვარი ადმინისტრაციული შენობების „მიმდებარე“ და სხვა ტერიტორიებს შორის. სასამართლო აღნიშნავს, რომ „...კონსტიტუციური უფლების შინაარსის კონსტიტუციით დასაშვებ ფარგლებში განსაზღვრისთვის კანონმდებელი ვალდებულია, მიიღოს ზუსტი, მკაფიო, არაორაზროვანი, განჭვრეტადი კანონმდებლობა (ნორმები), რომელიც პასუხობს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას. ეს გარემოება ერთ-ერთი გადამწყვეტი კრიტერიუმია ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისას” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის №1/3/407 გადაწყვეტილება საქმეზე ,,საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე - ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

118. მოცემულ შემთხვევაში აშკარაა, რომ სადავო ნორმაში მოხსენიებული ტერმინი ”მიმდებარე ტერიტორია” უკავშირდება დაწესებულებას, მის პერიმეტრს, სივრცობრივად მის უშუალო სიახლოვეს მდებარეობს, მოიცავს ფეხით მოსიარულეთა და ტრანსპორტის სავალ ნაწილს. პრაქტიკულად შეუძლებელია, „მიმდებარე ტერიტორიის“ კანონით განსაზღვრისათვის უნივერსალური კრიტერიუმების დადგენა, ეს, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, დაწესებულების ადგილმდებარეობის, მისი არქიტექტურის, პარამეტრების, ურბანული დაგეგმარებისა და სხვა მნიშვნელოვანი ფაქტორების გათვალისწინებით შეიძლება მოხდეს. სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა უკავშირდება ისეთ შემთხვევებს, როდესაც გზის სავალ ნაწილზე წარწერების, ნახატებისა თუ სიმბოლოების განთავსება არსებითად ადმინისტრაციული ორგანოს ფასადზე განთავსებას უთანაბრდება. სასამართლო მიიჩნევს, რომ მოცემულ შემთხვევაში, კანონი საშუალო, გონიერი ადამიანისათვისსაკმარისად ცხად მითითებას შეიცავს: „საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსით“ ნახატების და წარწერების განთავსება იკრძალება იმ ადგილებზე, რომლებიც „საამისოდ არ არის განკუთვნილი“. ამ მიზნით ადმინისტრაციული ორგანოების ფასადები და მათი მიმდებარე ტერიტორია საგანგებოდ არის გამოყოფილი. რაც შეეხება სახდელის მოცულობის დაკისრების საკითხს, ის ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში ადმინისტრაციული ორგანოს მიმდებარე ტერიტორიის გონივრული განმარტების საფუძველზე უნდა მოხდეს.

119. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო ადგენს, რომ საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 150-ე მუხლის მე-2 ნაწილის სადავო სიტყვები შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებს.

შეკრების ან/და მანიფესტაციის ორგანიზებასა და ჩატარებაზე პასუხისმგებელი პირები

120. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით, შეკრების ან მანიფესტაციის ორგანიზებაზე და ჩატარებაზე პასუხისმგებელი პირები არ შეიძლება იყვნენ საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირები. აღნიშნული კანონის მე-3 მუხლის „ვ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, „პასუხისმგებელ პირებად“ ითვლებიან შეკრების ან მანიფესტაციის რწმუნებული და ორგანიზატორი. ამავე კანონში მოცემული განმარტების თანახმად, რწმუნებული არის შეკრებისა და მანიფესტაციის ინიციატორის მიერ ნდობით აღჭურვილი პირი, ხოლო ორგანიზატორი – აქციის ორგანიზების ხელმძღვანელობისათვის გამოყოფილი პირი.

121. მოსარჩელეთა აზრით, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულია შეკრების ან/და მანიფესტაციის ორგანიზების უფლება. აღნიშნული კონსტიტუციური უფლების სუბიექტი არის ყველა, იგი შეზღუდვას არ ადგენს მოქალაქეობის სტატუსის მიხედვით და საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებზე მსგავსი შეზღუდვის დაწესება ვერ გამართლდება კონსტიტუციის 27-ე მუხლზე მითითებით. შეკრების ან/და მანიფესტაციის პასუხისმგებელ პირად ყოფნა ყოველთვის არ ნიშნავს პოლიტიკური საქმიანობის განხორციელებას. შეკრების ან/და მანიფესტაციის პოლიტიკური ხასიათი ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში უნდა განისაზღვროს მისი ინიციატორისა და მიზნების მიხედვით. თუ სადავო ნორმით გათვალისწინებული აკრძალვა გავრცელდება მხოლოდ პოლიტიკური ხასიათის შეკრებებსა და მანიფესტაციებზე, მაშინ მოცემული აკრძალვა იქნება უფლებით დაცულ სფეროში პროპორციული ჩარევის საშუალება.

122. მოპასუხე მიიჩნევს, რომ შეკრება შეიძლება იყოს როგორც პოლიტიკური, ასევე არაპოლიტიკური შინაარსის, მაგრამ, მისი აზრით, შეკრების ორგანიზებასთან დაკავშირებული საქმიანობა ყველა შემთხვევაში პოლიტიკურ საქმიანობად უნდა შეფასდეს. მოცემულ შემთხვევაში, საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლში ჩარევა გამართლებულია კონსტიტუციის 27-ე მუხლის საფუძველზე, რომელიც კანონმდებელს აძლევს უფლებას, შეზღუდოს საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირების პოლიტიკური საქმიანობა.

123. სადავო ნორმის საქართველოს კონსტიტუციასთან შესაბამისობის დასადგენად, პირველ რიგში, უნდა განისაზღვროს, შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზება ან პასუხისმგებელ პირად ყოფნა წარმოადგენს თუ არა პოლიტიკურ საქმიანობას კონსტიტუციის 27-ე მუხლის მიზნებისათვის. სასამართლომ ასევე უნდა შეაფასოს, არსებობს თუ არა საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირის უფლების შეზღუდვის სხვა ლეგიტიმური საფუძველი, რომელიც საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით არის გათვალისწინებული.

124. გარკვეულ შემთხვევაში, შეკრების ორგანიზება, ისევე როგორც მისი ინიცირება და მასში მონაწილეობა, შეიძლება უკავშირდებოდეს პირის პოლიტიკურ საქმიანობას, ამ საქმიანობის ერთ-ერთი ელემენტი იყოს. შეკრება (მანიფესტაცია) შესაძლოა წარმოადგენდეს პოლიტიკური ბრძოლის იარაღს, რომელსაც პოლიტიკური საქმიანობით დაკავებული პირი (ორგანიზაცია) საკუთარი მიზნების მისაღწევად იყენებს. სასამართლო იზიარებს მოპასუხის პოზიციას, რომ ასეთ შემთხვევაში სახელმწიფო უფლებამოსილია, საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირი შეზღუდოს შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების რეალიზებაში.

125. ამავე დროს, სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოპასუხის არგუმენტს, რომ შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზება, ყველა შემთხვევაში, უკავშირდება პირის პოლიტიკურ საქმიანობას. შეკრება (მანიფესტაცია) როგორც აზრის გამოხატვის ერთ-ერთი ფორმა, შეიძლება უკავშირდებოდეს ადამიანის სამოქალაქო ან საზოგადოებრივ პოზიციას, მის შეხედულებებს, მათ შორის მის პოლიტიკურ მრწამსს, მაგრამ ყოველთვის არ იყოს პოლიტიკური საქმიანობის ნაწილი. შეკრება და მანიფესტაცია აზრის გამოხატვის შესაძლებლობას საკითხების მრავალფეროვანი სპექტრის მიმართ იძლევა, ამიტომ შეცდომა იქნება, რომ შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზება ყველა შემთხვევაში პოლიტიკურ საქმიანობასთან გავათანაბროთ. საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირის საქმიანობა შესაძლებელია პოლიტიკური საქმიანობის კონტექსტში იქნეს განხილული, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, კონკრეტული გარემოებებიდან, შეკრების (მანიფესტაციის) შინაარსიდან, ორგანიზატორებისა და ინიციატორების მიზნებიდან გამომდინარე.

126. საქართველოში მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირები, რომლებიც საზოგადოების შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენენ, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი არ ითვლებიან საქართველოს მოქალაქებად, მათ განსაკუთრებული ინტერესი აქვთ საზოგადოებაში მიმდინარე პროცესების მიმართ, მჭიდროდ არიან დაკავშირებულნი სახელმწიფოსთან და საზოგადოებაში განვითარებული მოვლენების უშუალო მონაწილენი არიან. ეს მათ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით გათვალისწინებული შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების სუბიექტებად აქცევს. ასეთ პირებს კონსტიტუციით აქვთ გარანტირებული უფლება, შეკრების (მანიფესტაციის) მონაწილენი, ინიციატორები ან ორგანიზატორები იყვნენ. ამ უფლების შეზღუდვა მხოლოდ ლეგიტიმური მიზნების არსებობის შემთხვევაში არის დასაშვები, მათ შორის, კონსტიტუციის 27-ე მუხლით გათვალისწინებულ შემთხვევაში.

127. საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული სფერო მოიცავს როგორც პოლიტიკური საქმიანობით განპირობებულ, პოლიტიკური შინაარსის და მიზანმიმართულების მქონე, ასევე საზოგადოებრივი მნიშვნელობის ან საერთოდ აპოლიტიკური ხასიათის შეკრებების (მანიფესტაციების) გამართვის უფლებას. შეკრების უფლებით დაცული სფერო გულისხმობს როგორც მასში მონაწილეობის მიღების, ასევე მისი ორგანიზების უფლებას. მოპასუხე მხარემ სასამართლოს ვერ დაუსაბუთა, თუ რა არსებითი განსხვავებაა შეკრების მონაწილისა და პასუხისმგებელი პირის სამართლებრივ სტატუსებს შორის, რაც შესაძლებელს გახდიდა, პასუხისმგებელი პირის საქმიანობა მიჩნეულ იქნეს პოლიტიკურ საქმიანობად. შესაბამისად, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული უფლება მოიცავს საქართელოში მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირის უფლებას, შეკრებების (მანიფესტაციების) ფორმით გამოხატოს და გაავრცელოს საკუთარი აზრი, მათ შორის, მონაწილეობა მიიღოს შეკრებაში (მანიფესტაციაში), იყოს მისი ინიციატორი ან ორგანიზატორი.

128. საქართველოს კონსტიტუცია ითვალისწინებს საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირების პოლიტიკურ საქმიანობაში შეზღუდვის შესაძლებლობას, მაგრამ სადავო ნორმის მიღების ლეგიტიმური მიზანი ვერ დაეფუძნება საქართველოს კონსტიტუციის 27-ე მუხლს, მაშინ როდესაც საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირის ქმედება არ წარმოადგენს პოლიტიკური ხასიათის საქმიანობას. სადავო ნორმა ბლანკეტურ აკრძალვას წარმოადგენს, რომელიც საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებს ყოველგვარი გამონაკლისის გარეშე უკრძალავს შეკრებების ინიცირებას და ორგანიზებას. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საკონსტიტუციო სასამართლო ადგენს, რომ სადავო ნორმა არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს იმ ნაწილში, რომელიც გამორიცხავს საქართველოში მცხოვრები მოქალაქეობის არმქონე პირის უფლებას, იყოს შეკრების (მანიფესტაციის) ორგანიზატორი, მისი პასუხისმგებელი პირი.

შეკრების ან/და მანიფესტაციის ინიცირების უფლების მქონე პირები

129. „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად, "მარწმუნებელი", შეკრების ან მანიფესტაციის ინიციატორი შეიძლება იყოს მხოლოდ პოლიტიკური პარტია, გაერთიანება, საწარმო, დაწესებულება, ორგანიზაცია ან მოქალაქეთა საინიციატივო ჯგუფი. სადავო ნორმის მიხედვით, „მარწმუნებელი“ ვერ იქნება ფიზიკური პირი. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლება ინდივიდის უფლებაა, სადავო ნორმა კი ლეგიტიმური მიზნის არსებობის გარეშე ზღუდავს უფლებას, შესაბამისად, არღვევს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს.

130. მოპასუხე მხარის განმარტებით, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულია შეკრების და არა მისი ორგანიზების უფლება, ხოლო სადავო ნორმით დადგენილი ფიზიკური პირის „რწმუნებულად” ყოფნის შეზღუდვა ადამიანთა შეკრების უფლების განხორციელებაზე გავლენას არ ახდენს. გარდა ამისა, მოპასუხე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმის მიზანია, უზრუნველყოს შეკრების (მანიფესტაციის) მსვლელობისას კანონით დადგენილი მოთხოვნების ჯეროვანი შესრულება. მოპასუხე აღნიშნავს, რომ მოქალაქეთა საინიციატივო ჯგუფის არსებობა „უფრო დამაჯერებელს“ ხდის შეკრებას, მიანიშნებს იმაზე, რომ არსებობს თანამოაზრეთა ჯგუფი, რომლის გარეშე შეკრება პრაქტიკულად ვერ განხორციელდება. მოპასუხეს მიაჩნია, რომ შეკრება ან მანიფესტაცია, როგორც აზრის გამოხატვის კოლექტიური ფორმა, ხორციელდება ადამიანთა ჯგუფის მიერ, შესაბამისად, გონივრულია, რომ შეკრების საორგანიზაციო საკითხების მოსაგვარებლად რწმუნებულებას სწორედ მოქალაქეთა ჯგუფი გასცემდეს.

131. სასამართლო თვლის, რომ შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების ეფექტური განხორციელება გულისხმობს როგორც შეკრებაში მონაწილეობის, ასევე მისი ინიცირებისა და ორგანიზების უფლებას. საფუძველს მოკლებულია უფლების ერთ-ერთი ასპექტის კონსტიტუციის 25-ე მუხლის ფარგლებს გარეთ გატანა. შესაბამისად, ფიზიკური პირისთვის „მარწმუნებლად“ ყოფნის აკრძალვა, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით აღიარებული უფლების შეზღუდვას წარმოადგენს და საჭიროებს კონსტიტუციურ-სამართლებრივ გამართლებას, რაც, თავის მხრივ, გულისხმობს შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნის არსებობას. აქედან გამომდინარე, უნდა შემოწმდეს, მოპასუხის მიერ დასახელებული რომელიმე მიზანი შეიძლება თუ არა ჩაითვალოს ასეთ მიზნად.

132. მოპასუხის მიერ დასახელებული მიზნის ლეგიტიმურად მიჩნევისათვის იგი მიმართული უნდა იყოს კონსტიტუციური სიკეთის, მნიშვნელოვანი ინტერესის დაცვისაკენ. ბუნებრივია, რომ შეკრება ითვალისწინებს თანამოაზრეთა გარკვეული ჯგუფის არსებობას, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება აზრის გამოხატვის კოლექტიურ შესაძლებლობას უკავშირდება, მაგრამ შეკრებაში მონაწილე პირი ამ უფლების რეალიზებას ინდივიდუალურად ახდენს. საფუძველს მოკლებულია კონკრეტული ინდივიდის უფლების შეზღუდვა იყოს მარწმუნებელი იმდენად, რამდენადაც დაუსაბუთებელი იქნებოდა პირის შეზღუდვა, შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეობა დამოუკიდებლად, სხვებთან შეუთანხმებლად გადაწყვიტოს. მოცემულ შემთხვევაში გაუგებარია სადავო ნორმით დადგენილი შეზღუდვა რა ლეგიტიმური ინტერესის დაცვას ემსახურება, მოპასუხემ ვერ დაასაბუთა, რომ სადავო ნორმა კონსტიტუციით დაცული რომელიმე სამართლებრივი ინტერესის დაცვას ისახავს მიზნად.

133. რაც შეეხება მოპასუხის მიერ დასახელებულ კიდევ ერთ მიზანს, სასამართლო მიიჩნევს, რომ საორგანიზაციო საკითხების უკეთ მოგვარება, შეკრებების (მანიფესტაციის) კანონის შესაბამისად ჩატარება, უდავოდ წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს, იმდენად, რამდენადაც ის შეიძლება ემსახურებოდეს საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფას, სხვათა უფლებების დაცვას, თავად შეკრებისა და მანიფესტაციის უფლების სათანადო რეალიზებას და ა.შ. თუმცა, მოცემულ შემთხვევაში, აშკარაა შეუსაბამობა აღნიშნულ მიზანსა და სადავო ნორმით დადგენილ შეზღუდვას შორის. მოპასუხემ ვერ დაასაბუთა, რატომ მიიღწევა აღნიშნული მიზანი, თუ ფიზიკური პირის ნაცვლად მარწმუნებლი მოქალაქეთა საინიციატივო ჯგუფი იქნება. კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვისას ,,...კანონმდებელი უნდა იცავდეს თანაზომიერების კონსტიტუციური პრინციპის მოთხოვნებს. მის მიერ დასახული მიზნის მიღწევა უნდა მოხდეს ყველაზე უმტკივნეულო, აუცილებელი და სამართლებრივად ვარგისი საშუალებით. ვარგისიანობა და აუცილებლობა განაპირობებს არჩეული საშუალების ნამდვილობას. ვარგისიანობა ობიექტური გარემოებებითაა განსაზღვრული და იგი გულისხმობს გამოყენებული საშუალების უნარიანობას ლეგიტიმური მიზნის მიღწევაში. როცა საშუალება უვარგისი ხდება არა მისი გამოყენების პროცესში, არამედ თავიდანვეა ასეთი, მაშინ ადგილი აქვს საშუალების აშკარა უვარგისობას'' (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის №1/2/411 გადაწყვეტილება საქმეზე « შპს “რუსენერგოსერვისი”, შპს “პატარა კახი”, სს “გორგოტა”, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო “ფერმერი” და შპს “ენერგია” საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ»). მოცემულ შემთხვევაში სასამართლო მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა ვერ შეფასდება როგორც ლეგიტიმური მიზნის უზრუნველყოფისაკენ მიმართული შეზღუდვა. შესაბამისად, „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტი არ შეესაბამება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლს.

ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის თანამშრომლებისათვის შეკრებისა და მანიფესტაციის ორგანიზებისა და მასში მონაწილეობის აკრძალვა

134. სახალხო დამცველის მიერ სადავოდ გამხდარი „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება არ გააჩნიათ ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში არსებული სპეციალური უფლებამოსილების მქონე თანამშრომლებს. ხოლო „ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის თანახმად, ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის თანამშრომელს ეკრძალება შეკრებაში (მანიფესტაციაში) მონაწილეობა, მისი ორგანიზება ან/და ჩატარება.

135. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, კონსტიტუციით შეკრებებსა და მანიფესტაციებში მონაწილეობის უფლება შეზღუდული აქვთ სამხედრო ძალებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფ პირებს. იგივე შეზღუდვა კონსტიტუციიდან არ გამომდინარეობს საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შესაბამისი სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილებების მქონე მოსამსახურეებთან მიმართებით. 25-ე მუხლი არ შეიცავს მხოლოდ ზოგად მითითებას პირთა წრის მიხედვით უფლების შეზღუდვის შესახებ და უფლების შეზღუდვას არ უკავშირებს ცალკეულ უფლებამოსილებას, მაგალითად, ცეცხლსასროლი იარაღის ტარებას. დასახელებული მუხლის თანახმად, შეკრებასა და მანიფესტაციაში მონაწილეობის უფლება არ გააჩნია სამხედრო ძალებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფ პირებს. აღნიშნული ჩანაწერი სრულია, რაც ნიშნავს, რომ უფლების მატარებელთა წრის განსაზღვრის თვალსაზრისით, კონსტიტუციის 25–ე მუხლი თავისუფალი არჩევანის გაკეთების შესაძლებლობას არ ტოვებს.

136. ამავე დროს მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სამხედრო ძალებისა და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფი პირებისთვის შეკრებასა და მანიფესტაციაში მონაწილეობის სრულად შეზღუდვის მიზანს საჯარო უსაფრთხოების დაცვა წარმოადგენს. ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურს საჯარო უსაფრთხოებასთან პირდაპირი კავშირი არ აქვს და შესაბამისად, ამ საფუძვლით მათი შეკრების უფლების შეზღუდვა კონსტიტუციასთან შეუსაბამოა.

137. მოპასუხის განმარტებით, ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილების მოსამსახურეებზე შეკრების უფლების შეზღუდვა გამართლებულია სახელმწიფო უშიშროებისა და საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის მიზნით, რადგანაც მათ გააჩნიათ სამართალდაცვითი ფუნქცია, არანორმირებული სამუშაო დრო, აღჭურვილი არიან იძულების ზომების გამოყენების უფლებით და აქვთ იარაღის ტარების უფლება. ამასთან, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცული სიკეთე არ არის სპეციალური გასამხედროებული სამსახურების მოსამსახურეთა შეკრების თავისუფლების დაცვა. მათი აზრით, კონსტიტუციით განსაზღვრული სამხედრო ძალების ცნების ქვეშ იგულისხმება ფინანსთა სამინისტროს ის ქვედანაყოფიც, რომელიც შეიარაღებულ დაწესებულებას წარმოადგენს და იძულებით ღონისძიებებს ახორციელებს კანონის საფუძველზე.

138. როგორც უკვე აღინიშნა, კონსტიტუციის 25-ე მუხლი განამტკიცებს წინასწარი ნებართვის გარეშე საჯაროდ და უაირაღოდ შეკრების უფლებას. კონსტიტუციის თანახმად, გამოხატვის თავისუფლების ეს ფორმა - შეკრების და მანიფესტაციის უფლება, აღიარებულია ყველა პირისთვის, გარდა სამხედრო ძალების და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფი პირებისა. აღნიშნული აკრძალვა უკავშირდება პირის სტატუსს, მის სამსახურებრივ საქმიანობას, ზემოთ დასახელებული სტრუქტურებისადმი მის კუთვნილებას. შესაბამისად, ამ უფლების მატარებელი ნებისმიერი პირი, მისი პროფესიული საქმიანობის არჩევის და შინაგან საქმეთა სამინისტოს შემადგენლობაში ჩარიცხვის შემთხვევაში, ნებაყოფლობით ამბობს უარს კონსტიტუციური უფლებით სარგებლობაზე, ვინაიდან კონსტიტუციით გარანტირებული შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება არ ვრცელდება შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაზე. ასეთი არჩევანის წინაშე პირს თავად კონსტიტუცია აყენებს.

139. საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოსარჩელის მოსაზრებას, რომ სადავო ნორმებით ფინანსთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფი გარკვეული კატეგორიის თანამშრომლების მიმართ დაწესებული აკრძალვა, სამხედრო ძალების და შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფი პირების მიმართ მოქმედი კონსტიტუციური აკრძალვის იდენტურია. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, კონსტიტუციური დავის გადასაწყვეტად, სადავო ნორმების საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან შესაბამისობის დასადგენად, სასამართლომ უნდა გაარკვიოს, განეკუთვნებიან თუ არა ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის თანამშრომლები (ან/და სპეციალური უფლებამოსილების მქონე პირები) პირთა იმ კატეგორიას, რომლებსაც კონსტიტუციის 25-ე მუხლის თანახმად, არ გააჩნიათ შეკრების (მანიფესტაციის) უფლება.

140. ნიშანდობლივია, რომ ფორმალური გაგებით, დასახელებული პირები არ არიან არც სამხედრო ძალებისა და არც შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში და ამ თვალსაზრისით, კონსტიტუციის სიტყვასიტყვითი წაკითხვის შედეგად, მათზე კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული აკრძალვა არ უნდა გავრცელდეს. თუმცა მნიშვნელოვანია ამ კონსტიტუციური აკრძალვის შინაარსის გაანალიზება.

141. პირველ რიგში უნდა აღინიშნოს, რომ კონსტიტუციის 25-ე მუხლში შინაგან საქმეთა სამინისტროს, როგორც ინსტიტუციის/უწყების დასახელება, განპირობებულია საგანგებო და ფრთხილი დამოკიდებულებით ამ უწყებისათვის დამახასიათებელი ფუნქციებისა და კომპეტენციებისადმი: სამართალდამცავი და ოპერატიულ-სამძებრო საქმიანობა, სპეციალური დანიშნულების შეიარაღებული ან/და გასამხედროებული დანაყოფების არსებობა, ლეგიტიმური, პროპორციული ძალის და ფიზიკური იძულების გამოყენების უფლება. საქართველოს კონსტიტუციის მიხედვით, ამ უწყებების კომპეტენციისა და ფუნქციების განხორციელება, მათი სპეციფიკურობის გამო, შეუთავსებელია ამავე პირების მიერ შეკრებებისა და მანიფესტაციის უფლებით სარგებლობასთან. იმავდროულად, წარმოუდგენელია, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლში შინაგან საქმეთა სამინისტროს მითითება, განპირობებული იყოს არა აღნიშნული უწყების კომპეტენციებით, არამედ სხვა მოცემულობებით. შინაგან საქმეთა სამინისტრო, ისევე როგორც ნებისმიერ სხვა უწყება, სხვა არაფერია, თუ არა მასზე დაკისრებული კონკრეტული ამოცანები, კომპეტენციები, უფლებამოსილებები. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციამ 25-ე მუხლით დადგენილი აკრძალვა გაავრცელა შინაგან საქმეთა სამინისტროს კომპეტენციის (უფლებამოსილებების) განმახორციელებელ პირებზე.

142. ,,საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ'' საქართველოს კანონის მე–2 მუხლის პირველი პუნქტის მიხედვით, ,,სამსახური არის საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს სისტემაში სახელმწიფო საქვეუწყებო დაწესებულების სტატუსით შემავალი სპეციალური სამართალდამცავი ორგანო, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ახორციელებს საფინანსო-ეკონომიკურ სფეროში დანაშაულის წინააღმდეგ ბრძოლას, სისხლის სამართლის საპროცესო კანონმდებლობით, მისი ქვემდებარეობისთვის მიკუთვნებულ საქმეთა გამოძიებას და საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილ სხვა ფუნქციებს". მე–7 მუხლის თანახმად, სამსახურის მიზნები და ამოცანებია საფინანსო-ეკონომიკურ სფეროში დანაშაულისა და კორუფციულ გარიგებათა პრევენცია, გამოვლენა და აღკვეთა. აღნიშნული მიზნის მისაღწევად, ამავე კანონის მე-8 მუხლის თანახმად, სამსახური სხვა უფლებამოსილებეთან ერთად, ახორციელებს ოპერატიულ–სამძებრო საქმიანობას, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით აწარმოებს გამოძიებას სრული მოცულობით. კანონის მე–9 მუხლის თნახმად, სამსახურის მოსამსახურეებს გააჩნიათ აგრეთვე სპეციალური უფლებამოსილებები. კერძოდ, ისინი უფლებამოსილნი არიან, კანონით დადგენილი წესით გამოიყენონ ფიზიკური იძულება, სპეციალური საშუალებები და ცეცხლსასროლი იარაღი. სამსახურის შემადგენლობაში შედის სპეციალური დანიშნულების რაზმი.

143. ანალოგიური მიზნები, ამოცანები და უფლებამოსილებებია მოცემული ,,პოლიციის შესახებ'' საქართველოს კანონში. აღნიშნული კანონის მიხედვით, საქართველოს პოლიცია არის აღმასრულებელი ხელისუფლების განმახორციელებელი სამართალდამცავი, სპეციალური, პოლიციური და გასამხედროებული დაწესებულებების სისტემა, რომელიც საქართველოს კანონმდებლობით მინიჭებული კომპეტენციის ფარგლებში უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისა და წესრიგის, ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას მართლსაწინააღმდეგო ხელყოფისაგან. საზოგადოებრივი მართლწესრიგის დაცვის მიზნით, იგი უფლებამოსილია, აწარმოოს ოპერატიულ–სამძებრო ღონისძიებები და გამოძიება. პოლიციის მოსამსახურეები ასევე აღჭურვილნი არიან სპეციალური უფლებამოსილებებით ფიზიკური ძალისა და ცეცხლსასროლი იარაღის გამოყენებასთან დაკავშირებით (პირველი, მე–2, მე–8 – მე–14 მუხლები და სხვა).

144. ,,პოლიციის შესახებ'' და ,,საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ'' საქართველოს კანონების ზემოაღნიშნული ნორმების ანალიზი ცხადყოფს, რომ შინაგან საქმეთა სამინისტროს სისტემაში შემავალი პოლიციისა და ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის ამოცანები, მიზნები და უფლებამოსილებები თითქმის იდენტურია. მეტიც, რიგ შემთხვევებში, ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურების თანამშრომლები უფლებამოსილებებს ახორციელებენ ,,პოლიციის შესახებ'' საქართველოს კანონის დებულებების საფუძველზე (კერძოდ, ,,საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ'' საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის მე–2 პუნქტის თანახმად, ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის მოსამსახურე ფიზიკურ იძულებას, სპეციალურ საშუალებებსა და ცეცხლსასროლ იარაღს იყენებს „პოლიციის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-10, მე-11, მე-12 (გარდა მე-12 მუხლის პირველი პუნქტის „დ“, „ვ“ და „ზ“ ქვეპუნქტებისა) და მე-13 (გარდა მე-13 მუხლის მე-10 პუნქტისა) მუხლებით დადგენილი წესით).

145. ზემოაღნიშნული ანალიზი ცხადყოფს, რომ საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახური არის იმ ფუნქციისა და კომპეტენციის მატარებელი, რომელთა გამოც საქართველოს კონსტიტუციამ შინაგან საქმეთა სამინისტროს შემადგენლობაში მყოფი პირები გამიჯნა შეკრების (მანიფესტაციის) უფლებით სარგებლობისგან. შესაბამისად, დასახელებული პირები ახორციელებენ რა შინაგან საქმეთა სამინისტროს კონკრეტულ ფუნქციებს, ზუსტად, კონსტიტუციის 25-ე მუხლის მიხედვით შეკრების თავისუფლებასთან ამ შეუთავსებელი კომპეტენციის ძალით, შეკრების თავისუფლების მიღმა რჩებიან. მაშასადამე, ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის თანამშრომლები განეკუთვნებიან პირთა იმ კატეგორიას, რომლებიც არ მოიაზრებიან კონსტიტუციის 25–ე მუხლით გათვალისწინებული უფლების მქონე სუბიექტებად და კანონით მათთვის შეკრების (მანიფესტაციის) უფლების შეზღუდვის შემთხვევაში ვერ იდავებენ კონსტიტუციის 25-ე მუხლების დარღვევის შესახებ.სადავო ნორმებით საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის თანამშრომლებისათვის შეკრებებსა და მანიფესტაციებში მონაწილეობის (მათი ორგანიზების) აკრძალვა არ შეიძლება შეფასდეს კონსტიტუციის 25–ე მუხლის დარღვევად.

III

ხელმძღვანელობს რა საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტითა და მე-2 პუნქტით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით, 21¹ მუხლის პირველი პუნქტით, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტით, 25-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-3 პუნქტებით, 27-ე მუხლის მე-5 პუნქტით, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტით, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7 და მე-8 პუნქტებით, 44-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტით, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლებით,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. კონსტიტუციური სარჩელები № 482, № 483, №487 და № 502 (მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ,,მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის'', მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ,,საქართველოს კონსერვატიული პარტია'', საქართველოს მოქალაქეები ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) დაკმაყოფილდეს ნაწილობრივ.

2. ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-3 მუხლის „გ“ ქვეპუნქტის სიტყვები „პოლიტიკური პარტია, გაერთიანება, საწარმო, დაწესებულება, ორგანიზაცია ან მოქალაქეთა საინიციატივო ჯგუფი“ საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლთან მიმართებით.

3. ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები „პოლიტიკური პარტიების, გაერთიანებების, საწარმოების, დაწესებულებებისა და ორგანიზაციების, აგრეთვე მოქალაქეთა საინიციატივო ჯგუფების“ საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლთან მიმართებით.

4. ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვები „აგრეთვე საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირები“ საქართველოს კონსტიტუციის 25–ე მუხლთან მიმართებით.

5. ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე–9 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები „და მათი შესასვლელებიდან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ საქართველოს კონსტიტუციის 24–ე და 25–ე მუხლებთან მიმართებით.

6. ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვები ,,აგრეთვე 11¹ მუხლის მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში" კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით.

7. ცნობილ იქნეს არაკონსტიტუციურად საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მე-3 ნაწილის სიტყვები „ანდა მისგან ოცი მეტრის რადიუსში მდებარე ტერიტორიაზე“ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით.

8. კონსტიტუციური სარჩელები № 482, № 483, №487 და № 502 (მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ,,მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის'', მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება ,,საქართველოს კონსერვატიული პარტია'', საქართველოს მოქალაქეები ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ) არ დაკმაყოფილდეს სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება: „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვების „აგრეთვე საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს შესაბამისი სამსახურის სპეციალური უფლებამოსილების მქონე მოსამსახურეებზე“, მე-11 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის, 11¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, მე-3 პუნქტის პირველი წინადადების, მე-5 პუნქტის სიტყვების „შეკრებაში ან მანიფესტაციაში მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე“, მე-5 პუნქტის სიტყვის „აუცილებლობის“ და ამავე პუნქტის სიტყვების „მასში მონაწილეთა რაოდენობიდან გამომდინარე“, მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვის „დაუყოვნებლივ“ და საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174¹ მუხლის მესამე ნაწილის სიტყვების „მოსამართლის საცხოვრებელ ადგილას“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით; „შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ“ საქართველოს კანონის 11¹ მუხლის მე-3 პუნქტის მეორე წინადადების, 11¹ მუხლის მე-4 პუნქტის, მე-5 პუნქტის მე-2 წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან მიმართებით; იმავე კანონის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტის სიტყვების „მოწოდება საქართველოს კონსტიტუციური წყობილების დამხობის ან ძალადობით შეცვლისაკენ“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-19 მუხლთან, 24-ე მუხლის პირველ და მე-4 პუნქტებთან, 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 125-ე მუხლის 6¹ ნაწილის სიტყვების „ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით ორგანიზებულად გზის გადაკეტვა ან ჯგუფურ მოძრაობაში მონაწილეობა ქალაქში ან სხვა დასახლებულ პუნქტში, რა დროსაც სრულად არის დაკავებული გზის სავალი ნაწილი“ კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველ პუნქტთან, 25-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით; იმავე კანონის 150-ე მუხლის 2¹ ნაწილის სიტყვების “სხვადასხვა სახის წარწერების, ნახატე ბის, სიმბოლოების თვითნებურად შესრულება ადმინისტრაციული ორგანოების შენობათა ფასადებზე, აგრეთვე მათ მიმდებარე ტერიტორიაზე, მათ შორის, ფეხით მოსიარულეთა და სატრანსპორტო საშუალებების სავალ ნაწილზე” კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე და 25-ე მუხლებთან მიმართებით; „საქართველოს ფინანსთა სამინისტროს საგამოძიებო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

9. არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმები ძალადაკარგულად იქნეს ცნობილი ამ გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან.

10. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან.

11. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

12. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

13. გადაწყვეტილება გამოქვეყნდეს ,,საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში" 15 დღის ვადაში.

პლენუმის წევრები:

გიორგი პაპუაშვილი

ვახტანგ გვარამია

ქეთევან ერემაძე

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ზაზა თავაძე

ოთარ სიჭინავა

ლალი ფაფიაშვილი

ჯონი ხეცურიანი