კოლეგიის შემადგენლობა:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი - სხდომის თავმჯდომარე;

ვახტანგ გვარამია - წევრი;

ქეთევან ერემაძე - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

მაია კოპალეიშვილი - წევრი.

სხდომის მდივანი: ლილი სხირტლაძე.

საქმის დასახელება: მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: საქართველოს ორგანული კანონის „საქართველოს საარჩევნო კოდექსი“ 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის სიტყვების: „იმ შემთხვევაში, თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა“; „ბ“ქვეპუნქტის სიტყვების: „თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა“; „გ“ქვეპუნქტის სიტყვების: „თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ მათი იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა“; ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით“.

საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელეების, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების - „ახალი მემარჯვენეების“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტიის“ წარმომადგენელი - გიორგი გოცირიძე. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენლები - თამარ ხინთიბიძე და ნანა ბიგვავა. მოწმე, საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის იურიდიული დეპარტამენტის უფროსი არჩილ ანასაშვილი.

I

1. 2010 წლის 12 აპრილს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №493) მიმართეს მოქალაქეთა პოლიტიკურმა გაერთიანებებმა „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“. საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველმა კოლეგიამ, 2010 28 ივნისის საოქმო ჩანაწერით, №493 კონსტიტუციური სარჩელი მიიღო არსებითად განსახილველად. საქმის არსებითი განხილვა, ზეპირი მოსმენით, ჩატარდა 2010 წლის 27 და 28 ოქტომბერს.

2. კონსტიტუციური სარჩელის შემოტანის საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი და 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 და მე-16 მუხლები.

3. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის უფლების მქონე პირებს ეკრძალებათ რომელიმე პოლიტიკური პარტიის ან კანდიდატის მხარდასაჭერად ან საწინააღმდეგოდ, წინასაარჩევნო აგიტაციისა და კამპანიის წარმოების პროცესში, სახელმწიფო ხელისუფლების და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების ან სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული ორგანიზაციების მიერ დაკავებული შენობების გამოყენება, თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა. „ბ“ ქვეპუნქტის თანახმად, იკრძალება სახელმწიფო ხელისუფლების დაწესებულებებისათვის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებისა და სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული ორგანიზაციებისთვის განკუთვნილი საკომუნიკაციო საშუალებების, საინფორმაციო მომსახურებისა და სხვადასხვა სახის ტექნიკის გამოყენება, თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა. „გ“ ქვეპუნქტის თანახმად კი, იკრძალება სახელმწიფო ხელისუფლების ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული სატრანსპორტო საშუალებების უსასყიდლოდ ან შეღავათიანი პირობებით გამოყენება, თუ იგივე შესაძლებლობა არ აქვთ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, საჯარო მოსამსახურეებს, რომლებიც სარგებლობენ სამსახურებრივი ავტომანქანებით, შეუძლიათ მათი გამოყენება მხოლოდ საწვავის ანაზღაურების პირობით.

4. კონსტიტუციური სარჩელის მიხედვით, სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს, რომლის თანახმად: „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“.

5. მოსარჩელეები კონსტიტუციურ სარჩელში მიუთითებენ, რომ სადავო ნორმების საფუძველზე, საარჩევნო სუბიექტების მიერ ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების აკრძალვა კარგავს ბლანკეტურ ხასიათს, რის შედეგადაც ადმინისტრაციული რესურსი პრაქტიკულად მხოლოდ იმ სუბიექტებისთვის ხდება ხელმისაწვდომი, რომლებიც სარგებლობენ ამ რესურსებით დაკავებული თანამდებობიდან გამომდინარე. საჯარო მოსამსახურეებს, რომლებიც საარჩევნო კამპანიაში არიან ჩართული, შეუძლიათ სხვა საარჩევნო სუბიექტების მიერ ადმინისტრაციული რესურსით სარგებლობა აღკვეთონ იმ მიზეზით, რომ ადმინისტრაციული რესურსი გარე პირებისათვის (რომლებიც არ მუშაობენ სახელმწიფო დაწესებულებებში) ვერ იქნება ხელმისაწვდომი. შესაბამისად, ირღვევა შესაძლებლობათა თანასწორობის პრინციპი.

6. მოსარჩელეების აზრით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი, წინასაარჩევნო კამპანიის გამართვის დროს, ითვალისწინებს „მკაცრი“ პროპორციულობის პრინციპის დაცვის აუცილებლობას, რაც გულისხმობს პოლიტიკური პარტიების თანაბარ მდგომარეობაში ჩაყენებას, მიუხედავად იმისა, თუ როგორია მათი მდგომარეობა წინა არჩევნების შედეგების მიხედვით. მოსარჩელეებს მიაჩნიათ, რომ სადავო ნორმები ბუნდოვანების გამო რეალურად ვერ უზრუნველყოფენ ასეთ თანასწორობას. მათში არ არის განსაზღვრული თანამდებობის პირზე სამსახურებრივად მიმაგრებული ავტომანქანით ან კომუნიკაციის საშუალებებით, როგორ უნდა ისარგებლონ იმ საარჩევნო სუბიექტებმა, რომლებსაც არ უკავიათ შესაბამის დაწესებულებაში რაიმე თანამდებობა და არ აქვთ შეხება ამ ადმინისტრაციულ რესურსებთან. შესაბამისად, ადმინისტრაციული რესურსის აკრძალვის ზოგადი წესიდან გამონაკლისების დაშვება იწვევს იმას, რომ ამ სიკეთეზე ხელი მიუწვდება საარჩევნო სუბიექტების მხოლოდ მცირე ჯგუფს. ამასთან, სადავო ნორმები უპირატესობას ანიჭებს არა მხოლოდ მმართველ პარტიას, არამედ იმ საარჩევნო სუბიექტებსაც, რომლებსაც წარმომადგენლობა ჰყავთ სახელმწიფო ორგანოებში.

7. მოსარჩელეები მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმებით ხდება მათი დისკრიმინაცია პოლიტიკური ნიშნით. მათი აზრით, განსხვავებული შეხედულებების მქონე ადამიანების სხვადასხვა პარტიებად ინსტიტუციონალიზაცია, თანამდებობის დასაკავებლად კანდიდატთა შეჯიბრი, სწორედაც რომ მათი პოლიტიკური შეხედულებების განსხვავებულობით, პლურალიზმის პრინციპის რეალიზებით შეიძლება იყოს განპირობებული. პოლიტიკურ შეხედულებებს შორის სხვაობა რომ არა, არჩევნების დროს არ მოხდებოდა არჩევნებში მონაწილეთა სხვადასხვა საარჩევნო სუბიექტად ჩამოყალიბება. შესაბამისად, საარჩევნო სუბიექტების ნაწილისათვის ისეთი უპირატესობის მინიჭება, რითაც ვერ სარგებლობენ სხვა საარჩევნო სუბიექტები, ზუსტად პოლიტიკური ნიშნით (განსხვავებული პოლიტიკური შეხედულებების გამო) მათ დიფერენცირებას გულისხმობს.

8. კონსტიტუციურ სარჩელში დამატებით აღნიშნულია, რომ სადავო ნორმა არღვევს საჯარო სამსახურის დეპოლიტიზაციის პრინციპს, რადგან უშვებს შესაძლებლობას, საყოველთაო და საერთო-სახელმწიფოებრივი ამოცანების შესასრულებლად განკუთვნილი რესურსები პარტიული მიზნებისთვის იხარჯებოდეს. ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენების აკრძალვიდან გამონაკლისის დაშვება, მოსარჩელეთა აზრით, იწვევს საჯარო სამსახურის ჩაყენებას იმ პოლიტიკური ჯგუფის (ჯგუფების) სამსახურში, რომლის წარმომადგენლებიც სახელმწიფო ორგანოებში კონკრეტულ თანამდებობებზე არიან.

9. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა გიორგი გოცირიძემ აღნიშნა, რომ წინასაარჩევნო აგიტაციის პერიოდში ნებისმიერი სახის ადმინისტრაციულ რესურსზე ხელმისაწვდომობა, თავისთავად არ იწვევს საარჩევნო სუბიექტების არათანაბარ მდგომარეობაში ჩაყენებას. მისი აზრით, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი, ამავე კოდექსის 74-ე მუხლის მე-4, მე-5 და მე-6 ნაწილებთან ერთობლივი წაკითხვის პირობებში, რეალურად უზრუნველყოფს საარჩევნო სუბიექტთა თანასწორობას სახელმწიფო ორგანოების საკუთრებაში არსებული შენობების გამოყენებასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, მან შეამცირა სასარჩელო მოთხოვნა საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის ნაწილში.

10. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით, მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა განმარტა, რომ ამ ნორმაში მითითებული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების წესი და პირობები არ არის მოწესრიგებული ნორმატიული აქტებით, რაც თავისთავად გულისხმობს იმას, რომ წინასაარჩევნო პროცესში, ის მხოლოდ იმ სუბიექტის მიერ იქნება გამოყენებული, ვისთვისაც სამსახურებრივად არის ხელმისაწვდომი. მოსარჩელის აზრით, ამ ვითარებას ვერ შეცვლის საარჩევნო კოდექსის 73-ე მუხლის მე-5 ნაწილის „თ“ ქვეპუნქტის მოთხოვნა, რომლის თანახმად, საჯარო მოხელეებს ეკრძალებათ საარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობა სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროს. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, საჯარო მოხელე უფრო ვიწრო ცნებაა, ვიდრე საჯარო მოსამსახურე და ეს უკანასკნელი მოიცავს ასევე სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირს, დამხმარე მოსამსახურეს და შტატგარეშე მოსამსახურეს. ამასთან, კანონმდებელობა არ იძლევა ზუსტ განმარტებას, თუ როდის ასრულებს მოსამსახურე სამსახურებრივ მოვალეობას. შესაბამისად, საჯარო მოსამსახურეს შეუძლია არასამუშაო დროს იმყოფებოდეს სამსახურში, ისარგებლოს ადმინისტრაციული რესურსით და გამოიყენოს თავისი სამსახურებრივი მდგომარეობა წინასაარჩევნო კამპანიის მიზნებისთვის.

11. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით მოსარჩელეთა წარმომადგენელმა განმარტა, რომ წინასაარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის სახელმწიფო ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული სატრანსპორტო საშუალებების უსასყიდლოდ ან შეღავათიან ფასად გამოყენების დაშვება, იწვევს დისკრიმინაციას საჯარო მოსამსახურესა და სხვა საარჩევნო სუბიექტს შორის. მოქმედი ნორმატიული რეგულაციები სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული სატრანსპორტო საშუალებების გამოყენების ზღვრულ ლიმიტს ადგენენ. შესაბამისად, საარჩევნო სუბიექტების მიერ სადავო ნორმებით გათვალისწინებული ავტოსატრანსპორტო საშუალებების თანასწორი გამოყენების ხელმისაწვდომობის შემთხვევაშიც კი, შუძლებელია, აღნიშნული ადმინისტრაციული რესურსი გამოიყენოს ყველა საარჩევნო სუბიექტმა, ვინაიდან შეზღუდული საბიუჯეტო სახსრები ამის საშუალებას არ იძლევა.

12. მოსარჩელე მხარის განცხადებით, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის სადავო ნორმები, ერთი შეხედვით, მიზნად ისახავს ადმინისტრაციულ რესურსებთან საარჩევნო სუბიექტების თანასწორ ხელმისაწვდომობას. თუმცა ეს თანასწორობა დეკლარაციულია, არ არის გათვალისწინებული ის გარემოება, რომ საარჩევნო სუბიექტთა საწყისი პირობები განსხვავებულია და გარკვეულ საარჩევნო სუბიექტებს ადმინისტრაციული რესურსისადმი აქვთ უპირატესი წვდომის შესაძლებლობა. შესაბამისად, რეალური თანასწორობის მისაღწევად, კანონმდებელი ვალდებული იყო, განსხვავებულ მდგომარეობაში მყოფ სუბიექტებს მოპყრობოდა განსხვავებულად და დაედგინა არა დეკლარაციული თანასწორობა, არამედ სპეციალური რეგულაციები იმ საარჩევნო სუბიექტებისათვის, რომელთაც ადმინისტრაციულ რესურსთან ნაკლები ხელმისაწვდომობა აქვთ.

მოსარჩელის აზრით, ბუნდოვანი ნორმების საფუძველზე, წინასაარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების დაშვება იმ პირობებში, როდესაც საარჩევნო კოდექსი არ განსაზღვრავს პროცედურულ წესებს, პასუხისმგებელ ორგანოს და ადმინისტრაციულ რესურსზე წვდომის ფარგლებს, ამასთან, კანონმდებლობაში არ მოიპოვება მექანიზმი, რომლითაც საჯარო მოსამსახურეს დაუწესდებოდა კონტროლი ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებაზე, გზას უხსნის საჯარო მოსამსახურის თვითნებობას.

სპეციალური რეგულაციების შემოღებამდე, მოსარჩელე რეალური თანასწორობის მიღწევის ერთადერთ საშუალებად მიიჩნევს ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების ბლანკეტურ აკრძალვას.

13. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, 76-ე მუხლის პირველი ნაწილისგან განსხვავებით, ამავე მუხლის მე-2 ნაწილი აღმჭურველი ხასიათის ნორმაა და მხოლოდ საჯარო მოსამსახურეს აძლევს უფლებას, გამოიყენოს პერსონალური ავტომანქანა წინასაარჩევნო კამპანიის მიზნებისთვის. ამასთან, ამ ადმინისტრაციული რესურსით თეორიულადაც კი ვერ ისარგებლებენ სხვა საარჩევნო სუბიექტები. შესაბამისად, 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილი არათუ რეალურად, არამედ ილუზორულადაც ვერ პასუხობს თანასწორობის უფლების მოთხოვნებს. შეუძლებელია, ერთმა და იმავე საჯარო მოსამსახურემ, პერსონალური ავტომანქანით მონაწილეობა მიიღოს ყველა საარჩევნო სუბიექტის წინასაარჩევნო კამპანიაში.

14. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელთა აზრით, სასარჩელო მოთხოვნა დაუსაბუთებელია და არ უნდა დაკმაყოფილდეს. მათი განცხადებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით გარანტირებული კანონის წინაშე თანასწორობის პრინციპის აღიარებით, სახელმწიფო ცდილობს არა მექანიკურ გათანაბრებას, არამედ ყველასთვის თანაბარი იურიდიული შესაძლებლობების მინიჭებას. წინასაარჩევნო პროცესში თანასწორობა განიხილება როგორც პარტიებსა და კანდიდატებს შორის შესაძლებლობათა თანასწორობის უზრუნველყოფა, რაც სახელმწიფოს ავალდებულებს, იყოს მიუკერძოებელი და ყველა მათგანის მიმართ თანაბრად განავრცოს ერთი და იმავე კანონის მოთხოვნები.

15. მოპასუხე მხარის წარმომადგენელთა განცხადებით, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების უფლება აქვთ მხოლოდ საარჩევნო კამპანიაში (აგიტაციაში) მონაწილეობის უფლების მქონე პირებს. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 73-ე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, საჯარო მოსამსახურეებს, გარდა მე-3 მუხლის „წ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული პოლიტიკური თანამდებობის პირებისა, არ აქვთ უფლება, მონაწილეობა მიიღონ საარჩევნო კამპანიაში, როდესაც ისინი ასრულებენ სამსახურებრივ მოვალეობას. მოპასუხის აზრით, სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროდ განხილული უნდა იქნეს დროის ის მონაკვეთი, როდესაც მოსამსახურე იკავებს საჯარო თანამდებობას. შესაბამისად, ის საჯარო მოსამსახურეები, რომლებსაც არა აქვთ უფლება, საარჩევნო კამპანიაში მონაწილეობა მიიღონ სამსახურებრივი მოვალეობების შესრულების პარალელურად, ვერ იქნებიან განხილული საარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის უფლების მქონე პირებად და ამდენად, გამორიცხულია მათ მიერ საარჩევნო კამპანიის პროცესში ადმინისტრაციული რესურსით უპირატესი სარგებლობა.

16. მოპასუხე მხარემ განმარტა, რომ საარჩევნო კამპანიაში მონაწილე გარკვეული პლიტიკური თანამდებობის პირების მხრიდან ადმინისტრაციული რესურსებისადმი ბუნებრივი წვდომა არის აბსოლუტურად ლეგიტიმური. კანონმდებელი ამ პირებისგან, საარჩევნო კამპანიაში მონაწილეობისას, არ მოითხოვს მათი სამსახურებრივი მოვალეობის შეჩერებას.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სადავო ნორმის მიზანია დააბალანსოს ეს ბუნებრივი უპირატესობა და დაადგინოს ადმინისტრაციული რესურსებით სარგებლობის თანაბარი პირობები. საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტები ნებისმიერ საარჩევნო სუბიექტს აძლევს უფლებას, გამოიყენოს იგივე ან ანალოგიური დანიშნულების ადმინისტრაციული რესურსი იმ შემთხვევაში, თუ კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებას ადგილი ჰქონდა სხვა საარჩევნო სუბიექტის მხრიდან. ასეთ შემთხვევაში, საარჩევნო სუბიექტი მიმართავს სახელმწიფო ხელისუფლებისა და თვითმმართველობის ორგანოების, აგრეთვე სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებული ორგანიზაციების ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენებაზე პასუხისმგებელ თანამდებობის პირებს. ეს უკანასკნელი კი, სადავო ნორმების მიხედვით, ვალდებულია, უზრუნველყოს ყველა საარჩევნო სუბიექტის მიერ ადმინისტრაციული რესურსებით თანაბარი სარგებლობა.

ამასთან, 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით მოპასუხე მხარემ განმარტა, რომ ის შეიცავს ტექნიკურ ხარვეზს, რადგან ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების საგამონაკლისო წესი უნდა ეხებოდეს საკომუნიკაციო საშუალებებს, საინფორმაციო მომსახურებას, სხვადასხვა სახის ტექნიკას და არა შენობებს.

17. მოპასუხე მხარის განცხადებით, ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენების აბსოლუტურმა აკრძალვამ, წინასაარჩევნო კამპანიისა და აგიტაციის სპეციფიკიდან გამომდინარე, შეიძლება გაართულოს ან, ზოგ შემთხვევაში, ფიზიკურად შეუძლებელი გახადოს წინასაარჩევნო ღონისძიებების სრულყოფილად და თანაბარ პირობებში ჩატარება. ამასთან, მათი აზრით, სადავო ნორმის გაუქმება თეორიულ დონეზეც ვერ უზრუნველყოფს მოსარჩელეების მიერ დეკლარირებულ მიზნებს, ვინაიდან, თუკი არსებობს ადმინისტრაციული რესურსებით ცალმხრივი და არამართლზომიერი სარგებლობის, ანუ სადავო ნორმის მოთხოვნათა დარღვევის რისკი, ასეთივე საფრთხე იარსებებს ადმინისტრაციული რესურსებით სარგებლობის სრულად აკრძალვის შემთხვევაშიც, ვინაიდან საჯარო მოხელეებს აღნიშნულ რესურსებთან წვდომის ბუნებრივი უპირატესობა მაინც ექნებათ შენარჩუნებული.

18. 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილთან დაკავშირებით მოპასუხის წარმომადგენლებმა განმარტეს, რომ ის ვრცელდება საქართველოს პრეზიდენტის 2000 წლის 11 აგვისტოს №364 ბრძანებულებით გათვალისწინებულ პერსონალურ სამსახურებრივ საავტომობილო საშუალებზე.

მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ წინასაარჩევნო პერიოდში პოლიტიკური თანამდებობის პირებისათვის ავტონასტრანსპორტო საშუალებების გადაცემა არ უნდა იქნეს განხილული თვითმიზნურ, სხვა კანდიდატების დისკრიმანაციის მიზნით განხორციელებულ ქმედებად. ეს გამომდინარეობს იმ ლეგიტიმური რეალობიდან, რაც შექმნილია წინა არჩევნების შედეგების მიხედვით და შეუძლებელია ჩაითვალოს დისკრიმინაციად.

რაც შეეხება სხვა საჯარო მოსამსახურეებს, მოპასუხე მხარის აზრით, მათ აქვთ უფლება, მონაწილეობა მიიღონ ნებისმიერი პოლიტიკური სუბიექტის საარჩევნო კამპანიაში და, შესაბამისად, სადავო ნორმით მოცემული რეგულაცია არ ახდენს რომელიმე პოლიტიკური ძალის უფლებების შეზღუდვასა და დისკრიმინაციას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, პოლიტიკური პარტია დავის ამ ნაწილში, არ უნდა იქნეს განხილული უფლებამოსილ სუბიექტად.

მოპასუხის აზრით, ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენებისას ბალანსის დაცვას ემსახურება სადავო ნორმით საჯარო მოსამსახურის დავალდებულება, საკუთარი სახსრებით შეიძინოს საწვავი. სადავო ნორმის ასეთი შინაარსი, მოპასუხე მხარის აზრით, არ არღვევს პროპორციული თანასწორობის პრინციპს და სრულ შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან.

19. საქმეზე მოწმედ მოწვეულმა საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის იურიდიული დეპარტამენტის უფროსმა არჩილ ანასაშვილმა აღნიშნა, რომ სადავო ნორმებით გათვალისწინებული თითოეული ადმინისტრაციული რესურსის იმ პირების მიერ, რომელთაც არ უკავიათ თანამდებობა სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებში ან სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებულ ორგანიზაციებში, გამოყენების წესსა და პირობებს განსაზღვრავს მხოლოდ და მხოლოდ საქართველოს საარჩევნო კოდექსი.

მოწმემ სასამართლოს განუმარტა, რომ საქართველოს ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მიდგომა საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პრაქტიკაში გამოყენებასთან დაკავშირებულ საკითხებზე, მოცემულია ცესკო-სა და არასამთავრობო ორგანიზაციებს შორის გაფორმებულ მემორანდუმში.

მოწმემ განაცხადა, რომ მემორანდუმის მიხედვით, 76-ე მუხლის პირველი ნაწილით დადგენილი ვალდებულების ადრესატი არის შესაბამისი დაწესებულების ხელმძღვანელი. ვინაიდან ის არის პასუხისმგებელი დაწესებულების ბალანსზე არსებული ადმინისტრაციული რესურსების განკარგვაზე, მანვე უნდა უზრუნველყოს საარჩევნო სუბიექტებისთვის ამ რესურსებზე თანაბარი ხელმისაწვდომობა.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტთან დაკავშირებით, მოწმეს მიაჩნია, რომ ნორმა არის ხარვეზიანი, აკრძალვა და გამონაკლისი ერთსა და იმავე ადმინისტრაციულ რესურსს უნდა ეხებოდეს. შესაბამისად, ნორმის არსებული რედაქციით, მასში განსაზღვრული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენება აკრძალულია ყოველგვარი გამონაკლისის გარეშე.

მოწმემ მიუთითა, რომ სადავო ნორმები ემსახურება ადმინისტრაციული რესურსებისადმი საჯარო მოხელეების უპირატესი ხელმისაწვდომობის განეიტრალებას. თუკი საჯარო მოსამსახურე ან ნებისმიერი საარჩევნო სუბიექტი ადმინისტრაციულ რესურსს გამოიყენებს საარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის, მაშინ ყველა საარჩევნო სუბიექტს ეძლევა შესაძლებლობა, ისარგებლოს ამავე რესურსით. ამასთან, მისი აზრით, სადავო ნორმები იძლევა შესაძლებლობას, წინასაარჩევნო პროცესში მონაწილე სუბიექტთა მიერ ადმინისტრაციული რესურსით სარგებლობისას, მიღწეული იყოს რეალური თანასწორობა. მისი განცხადებით, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის მოთხოვნების დარღვევასთან დაკავშირებით, ცესკო-ში არ შესულა არც ერთი საჩივარი. შესაბამისად, მას არა აქვს ინფორმაცია სადავო დებულებების გამოყენების პრაქტიკასთან დაკავშირებით.

20. მოწმემ სასამართლოს განუმარტა, რომ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილი, ამავე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტისგან განსხვავებით, ვრცელდება იმ საჯარო მოსამსახურეებზე, რომლებიც სარგებლობენ პერსონალური სამსახურებრივი ავტომანქანებით. პერსონალური სამსახურებრივი ავტომანქანის წინასაარჩევნო კამპანიაში გამოყენებისთვის, კანონმდებლობით გათვალისწინებული საწვავის ხარჯის ანაზღაურების პირობა, მოწმის აზრით, ემსახურება იმას, რომ გარკვეულწილად მოხდეს საჯარო მოსამსახურისათვის მინიჭებული პრივილეგიის კომპენსირება.

II

1. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის თანახმად: « ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა ».

კანონის წინაშე თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი ეს ნორმა წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას. კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის. ამდენად, ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს.

მე-14 მუხლის არსის გაგებისთვის პრინციპული მნიშვნელობა აქვს კანონის წინაშე თანასწორობის განსხვავებას გათანაბრებისგან. ამ პრინციპის ფარგლებში სახელმწიფოს ძირითადი მიზანი და ფუნქცია ადამიანების სრული გათანაბრება ვერ იქნება, რადგან ეს თავად თანასწორობის იდეასთან, უფლების არსთან მოვიდოდა წინააღმდეგობაში. თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას. თანაბარი შანსები იქნება თუ არა თანაბრად გამოყენებული, დამოკიდებულია კონკრეტული პირების უნარებზე. უნარების სახელმწიფოს ძალისხმევით გათანაბრების მცდელობა კი, უმეტესწილად, თავად იწვევს დისკრიმინაციას.

2.კონსტიტუციის მე-14 მუხლის ძირითადი არსი და მიზანი არის ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, « არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით » (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 31 მარტის გადაწყვეტილება №2/1-392).

მე-14 მუხლის ფარგლებში მსჯელობის შესაძლებლობისთვის, სასამართლომ, პირველ რიგში, უნდა დაადგინოს : 1) პირები (პირთა ჯგუფები) წარმოადგენენ თუ არა არსებითად თანასწორებს; ამას გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, რადგან ეს პირები შედარებად კატეგორიებს უნდა წარმოადგენდნენ ; ისინი ამა თუ იმ შინაარსით, კრიტერიუმით მსგავს კატეგორიაში, ანალოგიურ გარემოებებში უნდა ხვდებოდნენ, არსებითად თანასწორნი უნდა იყვნენ კონკრეტულ ვითარებასა თუ ურთიერთობებში ; ერთი და იგივე პირები გარკვეულ ურთიერთობასთან, ვითარებასთან მიმართებით შეიძლება განხილულ იქნენ არსებითად თანასწორად, ხოლო სხვა გარემოებებთან მიმართებით - არა. 2) აშკარა უნდა იყოს არსებითად თანასწორი პირების მიმართ განსხვავებული მოპყრობა (ან არსებითად არათანასწორი პირების მიმართ თანასწორი მოპყრობა) ამა თუ იმ ნიშნის საფუძველზე, უფლებებით დაცული სფეროების მიხედვით.

3. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი კრძალავს როგორც პირდაპირ, ისე არაპირდაპირ დისკრიმინაციას. იმავდროულად, არსებითად თანასწორი პირების მიმართ ნებისმიერი განსხვავებული მოპყრობა თავისთავად დისკრიმინაციას არ ნიშნავს. ცალკეულ შემთხვევაში, საკმარისად მსგავს სამართლებრივ ურთიერთობებშიც კი, შესაძლოა დიფერენცირებული მოპყრობა საჭირო და გარდაუვალიც იყოს.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. Gგანსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას. ზოგადად, სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან გამომდინარე, კონსტიტუციურ უფლებებში ჩარევისას სახელმწიფომ კერძო პირებთან მიმართებით არ უნდა მიიღოს გონივრულ საფუძველს მოკლებული და დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილებები.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის შინაარსის (დაცული სფეროს) სრულყოფილი განმარტებისთვის თავად კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების არსიდან უნდა გამოვიდეთ. « ... ამ მუხლში არსებული ნიშნების ჩამონათვალი, ერთი შეხედვით, გრამატიკული თვალსაზრისით, ამომწურავია, მაგრამ ნორმის მიზანი გაცილებით უფრო მასშტაბურია, ვიდრე მხოლოდ მასში არსებული შეზღუდული ჩამონათვალის მიხედვით დისკრიმინაციის აკრძალვა... მხოლოდ ვიწრო გრამატიკული განმარტება გამოფიტავდა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს და დააკნინებდა მის მნიშვნელობას კონსტიტუციურსამართლებრივ სივრცეში » (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 31 მარტის გადაწყვეტილება №2/1-392).

კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილი ნიშნების ამომწურავად მიჩნევა თავისთავად გამოიწვევს სასამართლოს მიერ იმის დადასტურებას, რომ ნებისმიერი სხვა ნიშნით დიფერენციაციის შემთხვევები არ არის დისკრიმინაციული, რადგან არ არის დაცული კონსტიტუციით. ბუნებრივია, ასეთი მიდგომა არ იქნებოდა სწორი, რადგან თითოეული მათგანის კონსტიტუციის მე-14 მუხლში მოუხსენიებლობა, დიფერენციაციის დაუსაბუთებლობას ვერ გამორიცხავს.

თანასწორობის ძირითადი უფლება სხვა კონსტიტუციური უფლებებისგან იმით განსხვავდება, რომ ის არ იცავს ცხოვრების რომელიმე განსაზღვრულ სფეროს. თანასწორობის პრინციპი მოითხოვს თანაბარ მოპყრობას ადამიანის უფლებებითა და კანონიერი ინტერესებით დაცულ ყველა სფეროში.

ისტორიულად, კონსტიტუციებში ხდებოდა იმ ნიშნების ჩამოთვლა, რომელთა მიხედვით, ადამიანთა ჯგუფებს აერთიანებდა მათთვის დამახასიათებელი პირადი, ფიზიკური თვისებები, კულტურული ნიშნები ან სოციალური კუთვნილება. ამ ნიშნების კონსტიტუციებში ჩამოთვლა ხდებოდა ზუსტად მათ საფუძველზე ადამიანების დისკრიმინაციის დიდი გამოცდილების არსებობის და, ამასთან, ასეთი მოპყრობის გაგრძელების შიშის გამო (საპასუხოდ).

თუმცა, ამავე დროს, დიფერენცირებული მიდგომა შესაძლოა მოხდეს არა მხოლოდ ჩამოთვლილი ნიშნების მიხედვით და არა მხოლოდ, თუნდაც ამ ნიშნებზე დაყრდნობით, კონკრეტული კონსტიტუციური უფლებებით სარგებლობის პროცესში. დისკრიმინაციის აკრძალვა სახელმწიფოსგან მოითხოვს, რომ მის მიერ დადგენილი ნებისმიერი რეგულაცია შეესაბამებოდეს თანასწორობის ძირითად არსს - არსებითად თანასწორებს მოეპყროს თანასწორად და პირიქით. აქედან გამომდინარე, თანასწორობის ძირითად არსთან კონფლიქტში მყოფი ნებისმიერი ნორმა უნდა იყოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის საგანი.

5. იმავდროულად, თანასწორობის უფლების თავისებურებებიდან გამომდინარე, დიფერენციაციის დამდგენი ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას, საკონსტიტუციო სასამართლოს თითოეული მათგანისადმი ვერ ექნება იდენტური, ერთგვაროვანი მიდგომა.

როგორც აღინიშნა, კონსტიტუციის მე-14 მუხლი უზრუნველყოფს ადამიანების დაცვას საზოგადოებრივი ცხოვრების სხვადასხვა სფეროში გაუმართლებელი დიფერენცირებული მოპყრობისაგან. თუმცა, მეორე მხრივ, დიფერენცირებული მოპყრობის ყველა შემთხვევა (ნებისმიერი ნიშნით, ნებისმიერ უფლებებში) ერთნაირი სიმძიმის ვერ იქნება. შესაბამისად, თითოეული მათგანის ერთნაირი სტანდარტითა და იდენტურ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით შეფასების შემთხვევაში, სასამართლომ, თანასწორობის უფლების დაცვის მოტივით, შესაძლოა მას მიზანი შეუცვალოს, გაზარდოს რისკი დიფერენცირებული მოპყრობის პრაქტიკულად ყველა შემთხვევის არაკონსტიტუციურად მიჩნევისა და იმაზე მეტად შეზღუდოს კანონმდებელი, ვიდრე ამას კონსტიტუციის მე-14 მუხლი მოითხოვს.

კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების ბუნებიდან გამომდინარე, მასში ჩარევისას, სახელმწიფოს მიხედულების ფარგლები განსხვავებულია, განსაკუთრებით იმის მიხედვით, რა ნიშნით ან საზოგადოებრივი ცხოვრების რომელ სფეროში ახდენს ის პირთა დიფერენციაციას. შესაბამისად, განსხვავებული მოპყრობის გონივრულობის შეფასების მასშტაბიც განსხვავებულია: ცალკეულ შემთხვევაში ის შეიძლება გულისხმობდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნების არსებობის დასაბუთების აუცილებლობას (როგორებიცაა, სახელმწიფო უშიშროება, საზოგადოებრივი წესრიგი, კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვის კონსტიტუციითვე დასახელებული კონკრეტული საჯარო ინტერესები); სხვა შემთხვევებში ხელშესახები უნდა იყოს შეზღუდვის საჭიროება თუ აუცილებლობა; ზოგჯერ შესაძლოა საკმარისი იყოს დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა, მათ შორის, მაგალითად, კონკრეტული გარემოებების რეალურად თავიდან აცილების შეუძლებლობის მიზეზით გამოწვეული დიფერენციაცია. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში დისკრიმინაციაზე საუბარი არ შეიძლება, თუ არათანასწორი მიდგომა ექვემდებარება გონივრულ ახსნას, გამართლებას, რაციონალიზაციას.

უნდა ითქვას, რომ, ზოგადად, ისტორიულად ცვლადია შეფასებები და შეფასებების ინსტრუმენტები იმისა, რა არის „ბუნებრივი“, „გონივრული“ და „აუცილებელი“ ამ სფეროში. თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, თანასწორობის პრინციპი კანონმდებელს, შეზღუდვის თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებისას, არჩევანის თავისუფლებას უტოვებს იქამდე, სანამ ხელმისაწვდომია დიფერენცირებული მოპყრობის ობიექტური დასაბუთება.

6. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, განსხვავებულია სასამართლოს კრიტერიუმებიც დიფერენცირებული მოპყრობის დისკრიმინაციულობის შეფასებისთვის.

კლასიკური, სპეციფიური ნიშნებით დიფერენციაციისას სასამართლო იყენებს მკაცრი შეფასების ტესტს და ნორმას აფასებს თანაზომიერების პრინციპის მიხედვით, ამასთან, „მკაცრი ტესტის“ ფარგლებში ლეგიტიმური მიზნის დასაბუთებისას საჭიროა იმის მტკიცება, რომ სახელმწიფოს მხრიდან ჩარევა არის აბსოლუტურად აუცილებელი, არსებობს „სახელმწიფოს დაუძლეველი ინტერესი“.

დანარჩენ შემთხვევებში მკაცრი ტესტის გამოყენების საჭიროებას სასამართლო ადგენს დიფერენციაციის ინტენსივობის ხარისხის მიხედვით.

ამასთან, დიფერენციაციის ინტენსივობის შეფასების კრიტერიუმები განსხვავებული იქნება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, დიფერენციაციის ბუნებიდან, რეგულირების სფეროდან გამომდინარე. თუმცა, ნებისმიერ შემთხვევაში, გადამწყვეტი იქნება, არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში მოექცევიან, ანუ დიფერენციაცია რამდენად მკვეთრად დააცილებს თანასწორ პირებს კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობაში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებისაგან.

თუ დიფერენციაციის ინტენსივობა მაღალია, სასამართლო გამოიყენებს მკაცრ ტესტს, ხოლო ინტენსივობის დაბალი მაჩვენებლის შემთხვევაში - « რაციონალური დიფერენციაციის ტესტს » (რაციონალური საფუძვლით შემოწმების ტესტი) , რომლის მიხედვითაც :

ა)საკმარისია დიფერენცირებული მოპყრობის რაციონალურობის დასაბუთებულობა, მათ შორის, როდესაც აშკარაა დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა, გარდუვალობა ან საჭიროება;

ბ)რეალური და რაციონალური კავშირის არსებობა დიფერენციაციის ობიექტურ მიზეზსა და მისი მოქმედების შედეგს შორის;

7. მოცემული დავის ფარგლებში, სასამართლომ უნდა შეაფასოს სადავო ნორმები: ა)ადგენს თუ არა დიფერენცირებულ მოპყრობას საარჩევნო სუბიექტებს, როგორც არსებითად თანასწორებს შორის; ბ)დიფერენციაციის არსებობის შემთხვევაში, განსხვავებული მოპყრობა არის თუ არა დისკრიმინაციული.

8. არჩევნები არის ერთგვარი ინსტიტუციური მექანიზმი, რომელსაც მოქმედებაში მოჰყავს დემოკრატია. იმისათვის, რომ შედგეს « ხალხის მმართველობა », ხალხმა უნდა მიიღოს მონაწილეობა პოლიტიკაში და ამის საუკეთესო გზა არჩევნებია.

არჩევნები თავისთავად აჩენს განცდას და რწმენას ადამიანებში, რომ ისინი უშუალოდ იღებენ მონაწილეობას სახელმწიფოს მართვაში (ირჩევენ რა თავის რჩეულებს ან თავად არიან არჩეული). ძალზე დიდი მნიშვნელობა აქვს, როგორ ტარდება არჩევნები, პირველ რიგში, როგორია თავად საარჩევნო კანონმდებლობა, რამდენად შეიცავს ის საკმარის და საჭირო გარანტიებს იმისათვის, რომ არჩევნების შედეგად ქვეყანამ, მისმა მოქალაქეებმა მიიღონ « ხალხის მმართველობა ». ეს შედეგი მიღწევადია, თუ არჩევნებში მონაწილეობა რეალურად თანაბრად არის ხელმისაწვდომი ყველა მოქალაქისთვის.

თანასწორობა ზოგადად საარჩევნო უფლების არსის შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს. არჩევნების პროცესში სახელმწიფოს აქვს ვალდებულება თანასწორობის უზრუნველმყოფელი პირობების შემოღებისა. ამ პროცესში მისი ძირითადი ფუნქციაა, არ მოახდინოს ვინმეს შეზღუდვა ან პრივილეგირება გონივრული დასაბუთების გარეშე.

მოქალაქეებს უნდა ჰქონდეთ ერთნაირი შესაძლებლობა, მიაღწიონ ცვლილებებს არჩევნების გზით: ერთი მხრივ, ყველა ამომრჩეველს უნდა ჰქონდეს ერთნაირი შესაძლებლობა, აირჩიოს თავისი წარმომადგენელი. ამ თვალსაზრისით თითოეულს უზრუნველყოფილი უნდა ჰქონდეს მთელ საარჩევნო პროცესში მონაწილეობისა და მის შედეგებზე გავლენის მოხდენის ერთნაირი გარანტიები; ხოლო, მეორე მხრივ, პოლიტიკურ პარტიებს თუ ცალკეულ კანდიდატებს უნდა ჰქონდეთ ერთნაირი შესაძლებლობა, ამომრჩეველს შესთავაზონ რეალური პოლიტიკური არჩევანი. კანონმდებლობა უნდა იძლეოდეს საკმარის გარანტიებს იმისათვის, რომ პოლიტიკურ უმცირესობას ჰქონდეს რეალური შანსი, გახდეს უმრავლესობა, ანუ კანონმდებლობა უნდა ითვალისწინებდეს უმცირესობის უნარების თვითრეალიზაციისთვის უმრავლესობასთან თანაბარ გარანტიებს, რათა, ერთი მხრივ, პოლიტიკურ ძალთა, ხოლო, მეორე მხრივ, მათ მხარდამჭერთა შეჯიბრი პოლიტიკურ პროცესში თანაბარ პირობებში წარიმართოს.

საარჩევნო სფეროში თანასწორობის განსაკუთრებული მნიშვნელობა, იმავდროულად, არ გამორიცხავს სახელმწიფოს მიერ დიფერენცირების შემოღების შესაძლებლობას. დიფერენციაცია გარკვეულწილად გასდევს საარჩევნო პროცესს - საარჩევნო ცენზები, რომლებიც ზოგადად განსაზღვრავს ამ უფლებით მოსარგებლე პირთა წრეს ; წინასაარჩევნო პერიოდში საეთერო დროის თანაბარი ხელმისაწვდომობა მხოლოდ კვალიფიციური სუბიექტებისათვის; საარჩევნო ბარიერი, რომელიც გადამწყვეტია არჩევნების შედეგების განსაზღვრისთვის; ასევე, შემდგომში, არჩევნების შედეგების გათვალისწინებით, პარტიათა მხოლოდ ნაწილის დაფინანსება სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, ამასთან, მათი განსხვავებული დაფინანსება ძირითადად მათ მიერ მიღებულ ხმათა ოდენობაზე დამოკიდებულებით.

მაშასადამე, დიფერენცირება საარჩევნო პროცესისთვის, ისევე, როგორც საზოგადოებრივი ურთიერთობების სხვადასხვა სფეროსთვის, უცხო არ არის. თუმცა თითოეული მათგანი არ უნდა იყოს დაუსაბუთებელი.

9. მოცემული დავის ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლო არ აფასებს ზოგადად ადმინისტრაციული რესურსის წინასაარჩევნო პროცესში გამოყენების კონსტიტუციურობის საკითხს. ამ საკითხზე მსჯელობა სცილდება კონსტიტუციის მე-14 მუხლის ფარგლებს. კანონის წინაშე თანასწორობის უფლებასთან მიმართებით შეფასებისას ნებისმიერი ნორმატიული რეგულაცია საინტერესოა მხოლოდ იმდენად, რომ ის კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობებში დაუსაბუთებლად არ ადგენდეს პრივილეგიებს ან შეზღუდვებს. ამ მუხლით დაცული სფეროს ფარგლებში სასამართლო შეზღუდულია, სადავო ნორმები შეაფასოს მხოლოდ იმ თვალსაზრისით, რამდენად უზრუნველყოფენ ისინი კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსის ყველა საარჩევნო სუბიექტისთვის არსებითად თანაბარ ხელმისაწვდომობას.

შესაბამისად, სადავო ნორმების კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან შესაბამისობაზე მსჯელობისას, სასამართლო გადაწყვეტს საკითხს იმის თაობაზე, ხდება თუ არა კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსებით სარგებლობისას სადავო ნორმებით არსებითად თანასწორთა მიმართ დაუსაბუთებლად უთანასწორო მოპყრობა.

10. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისთვის ცალ-ცალკე გავაანალიზოთ თითოეული მათგანი.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის შინაარსიდან და დანიშნულებიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია მისი ერთიან კონტექსტში განხილვა, ბუნებრივია, საჭირო ფარგლებში, თითოეული ქვეპუნქტის თავისებურების გათვალისწინებით. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი, სასარჩელო მოთხოვნის შემცირების გამო, აღარ წარმოადგენს დავის საგანს, რაც ნიშნავს, რომ სასამართლო მის კონსტიტუციურობას არც შეაფასებს, იმავდროულად, სასამართლო გვერდს ვერ აუვლის მასზე მსჯელობას იმ ფარგლებში, რაც აუცილებელი იქნება 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის დანიშნულების, მიზანმიმართულების ერთიანი სურათის სწორად აღქმისთვის.

11. 76-ე მუხლის პირველ ნაწილში მოცემულია წინასაარჩევნო აგიტაციისას და კამპანიისას შემდეგი ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენების აკრძალვის ზოგადი წესი: სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების მიერ, აგრეთვე იმ ორგანიზაციების მიერ, რომლებიც ფინანსდებიან საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, დაკავებული შენობების („ა“ ქვეპუნქტი), ამავე დაწესებულებებისა და ორგანიზაციებისათვის განკუთვნილი საკომუნიკაციო საშუალებების, საინფორმაციო მომსახურებისა და სხვადასხვა სახის ტექნიკის („ბ“ ქვეპუნქტი), სახელმწიფო ხელისუფლების ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული სატრანსპორტო საშუალებების („გ“ ქვეპუნქტი). იმავდროულად, მოცემულია დასახელებული ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენების საგამონაკლისო წესები : « ა » და « ბ » ქვეპუნქტებით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული რესურსი შეიძლება გამოყენებულ იქნეს, თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა ; « გ » ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული რესურსის უსასყიდლოდ ან შეღავათიანი პირობებით გამოყენება შეიძლება, თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს აქვთ მათი იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა (ანუ სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული ზუსტად იმ სატრანსპორტო საშუალებების გამოყენების უფლება, რომელსაც რომელიმე საარჩევნო სუბიექტი იყენებს).

12. ნორმის შინაარსის სწორად აღქმისა და გამოყენებისთვის, გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმის გარკვევას, ვინ არის სადავო ნორმებით დადგენილი აკრძალვებისა თუ შესაძლებლობების ადრესატი, ვის აკისრებს სადავო ნორმები კონკრეტულ ვალდებულებებს და, შესაბამისად, ვინ შეიძლება იყოს პოტენციურად სადავო ნორმის დამრღვევი და ამისათვის კანონმდებლობით გათვალისწინებული სათანადო პასუხისმგებლობის სუბიექტი.

76-ე მუხლის სახელწოდებაა: „წინასაარჩევნო აგიტაციისას და კამპანიისას ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების აკრძალვა“. სათაურის ეს მიზანმიმართულება დაკონკრეტებულია ამავე მუხლის პირველი ნაწილის თავსართში, კერძოდ: „…წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის უფლების მქონე ნებისმიერ პირს ეკრძალება რომელიმე პარტიის (საარჩევნო ბლოკის) ან კანდიდატის მხარდასაჭერად ან საწინააღმდეგოდ წინასაარჩევნო აგიტაციისა და კამპანიის წარმოების პროცესში“ ამავე მუხლით გათვალისწინებული კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენება. ეს არის ამ მუხლით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების აკრძალვის თაობაზე ზოგადი წესი, რომლის უშუალო ადრესატი, როგორც ნორმის სიტყვასიტყვითი წაკითხვით, ისე მისი შინაარსის გაანალიზების შედეგად, არის წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის უფლების მქონე ნებისმიერი პირი.

საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 73-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად: „წინასაარჩევნო აგიტაციის გაწევის და აგიტაციაში მონაწილეობის უფლება აქვს ნებისმიერ პირს, გარდა ამ მუხლის მე-5 პუნქტით გათვალისწინებული გამონაკლისებისა;

ამავე მუხლის მე-5 პუნქტის შესაბამისად, წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის მიღების უფლება არა აქვთ: საარჩევნო კომისიის წევრებს, მოსამართლეს, საქართველოს შინაგან საქმეთა და თავდაცვის სამინისტროების, პროკურატურის, დაზვერვის სამსახურისა და სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის საჯარო მოხელეებს; უცხო ქვეყნის მოქალაქეებსა და ორგანიზაციებს; საქველმოქმედო და რელიგიურ ორგანიზაციებს; სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საჯარო მოხელეებს, როდესაც ისინი უშუალოდ ასრულებენ სამსახურებრივ ფუნქციებს.

შესაბამისად, დასახელებული პირების გარდა, ყველას (ასევე სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საჯარო მოხელეებს, როდესაც ისინი უშუალოდ არ ასრულებენ სამსახურებრივ ფუნქციებს) აქვს წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის უფლება და თითოეული მათგანი შეიძლება იყოს 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის სუბიექტი.

ამასთან, 76¹ მუხლის მე-2 ნაწილის შესაბამისად, სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულებისას, წინასაარჩევნო აგიტაციის გაწევის უფლებას ინარჩუნებენ საარჩევნო კოდექსის მე-3 მუხლის „წ“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული პოლიტიკური თანამდებობის პირები: საქართველოს პრეზიდენტი; საქართველოს პარლამენტის წევრი; საქართველოს პრემიერ-მინისტრი და საქართველოს მთავრობის სხვა წევრები; აფხაზეთისა და აჭარის უმაღლესი წარმომადგენლობითი ორგანოს წევრი; აფხაზეთისა და აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკების მთავრობათა ხელმძღვანელები; მინისტრის მოადგილე; ადგილობრივი თვითმმართველობის წარმომადგენლობითი ორგანოს წევრი და აღმასრულებელი ორგანოს ხელმძღვანელი.

13. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, თითოეულმა საარჩევნო სუბიექტმა სადავო ნორმებით გათვალისწინებული ადმინისტრაციული რესურსით შეიძლება ისარგებლოს მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს ექნებათ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების რესურსების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა. შესაბამისად, თუ ასეთი შესაძლებლობა არ იარსებებს ყველა საარჩევნო სუბიექტისთვის თანაბრად, სადავო ნორმა უკრძალავს ნებისმიერს (და ამ თვალსაზრისით, თითოეულს) გამოიყენოს ეს რესურსები.

საკონსტიტუციო სასამართლო ვერ გაიზიარებს მოპასუხე მხარის და საქმეზე მოწვეული მოწმის მოსაზრებებს იმის თაობაზე, რომ 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის ადრესატი არის შესაბამისი სახელმწიფო და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების და საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დაფინანსებადი ორგანიზაციების ხელმძღვანელი თანამდებობის პირები, რომლებსაც ზოგადად ეკისრებათ პასუხისმგებლობა მათი დაწესებულებების ბალანსზე არსებული ადმინისტრაციული რესურსების განკარგვაზე. ასევე ვერ გაიზიარებს პარლამენტის წარმომადგენლის მოსაზრებას იმასთან დაკავშირებით, რომ სადავო ნორმები წინასაარჩევნო კამპანიისას ადმინისტრაციული რესურსის თანაბარ ხელმისაწვდომობას უზრუნველყოფენ ზუსტად ამ თანამდებობის პირების დავალდებულებით, ყველა საარჩევნო სუბიექტს მისცენ კონკრეტულ ადმინისტრაციულ რესურსებზე თანაბარი წვდომის შესაძლებლობა (თითოეულ საარჩევნო სუბიექტს ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენების უფლება მისცენ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ სხვა დანარჩენებსაც მისცემენ ასეთი რესურსებით იმავე პირობებით სარგებლობის შესაძლებლობას), რის გამოც სადავო ნორმების შესაბამისი ადრესატი და ამ ნორმების პოტენციური დამრღვევიც კონკრეტული თანამდებობის პირია. ასეთ მოსაზრებას სადავო ნორმის ფარგლებში არა აქვს ნორმატიული საფუძველი. ნორმა არ იძლევა მისი მოპასუხის მიერ შემოთავაზებული შინაარსით წაკითხვის არა თუ ვალდებულებას, შესაძლებლობასაც კი.

შესაძლოა კანონმდებელს რეალურად ჰქონდა სადავო ნორმის ასეთი შინაარსით მიღების სურვილი, მაგრამ სადავო ნორმების სიტყვასიტყვითი, გრამატიკული, ლოგიკური და გონივრული განმარტება არ იძლევა მისი ასეთი ვერსიით წაკითხვის შესაძლებლობას.

« ცალკეულ შემთხვევაში, კანონმდებელმა შესაძლოა საკმარისი სიზუსტით, სიცხადით და ადეკვატური კონკრეტულობით ვერ გამოხატოს საკუთარი ნება. შესაბამისად, ამა თუ იმ ნორმის ტექსტი პრაქტიკულად დაშორდება კანონმდებლის რეალურ შეხედულებებსა და სურვილებს მის შინაარსთან დაკავშირებით... საკანონმდებლო პროცესში გამოთქმული მოსაზრებები, ზოგადი მიზნები, რომელთაც ეფუძნება კანონპროექტები და რომელთა რეგლამენტაციაც კანონში არ მომხდარა, ვერ გამოდგება სამართალშემფარდებლის მიერ კონკრეტული გადაწყვეტილების გამართლებისთვის. მას ევალება იხელმძღვანელოს ნორმის ტექსტით, მასში პრაქტიკულად ასახული, გათვალისწინებული და არა გასათვალისწინებელი სინამდვილით» (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის №1/3/407 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე _ ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

14. 76-ე მუხლის პირველი ნაწილი იძლევა თითოეული ადმინისტრაციული რესურსის თანაბრად ხელმისაწვდომობის ზოგად შესაძლებლობას - თანაბარ შანსს ყველა საარჩევნო სუბიექტისთვის თითოეული ამ რესურსის გამოყენებაზე, რაც არ ნიშნავს, რომ ის მიმართულია იმის უზრუნველყოფისკენ, რომ ყველა საარჩევნო სუბიექტმა ყველა ეს რესურსი ერთნაირად (იდენტური ოდენობითა და ინტენსივობით) გამოიყენოს. ასეთი ლოგიკით, თითოეული რესურსი ყველამ ერთნაირად (იდენტური ოდენობითა და ინტენსივობით) თუ არ გამოიყენა, მას ვერც ერთი ვერ გამოიყენებს.

სადავო ნორმის მიზანი არის, თითოეულ სუბიექტს ჰქონდეს შესაძლებლობა, დასახელებული ადმინისტრაციული რესურსებიდან გამოიყენოს მხოლოდ ის, რომელიც მას სჭირდება და იმ შესაძლო ინტენსივობისა თუ ფორმის ფარგლებში, რაც ყველასთვის თანაბრად იქნება დაშვებული.

იმავდროულად, ნორმა არ შეიცავს პასუხებს ადმინისტრაციული რესურსის პრაქტიკულად გამოყენების წესთან დაკავშირებით, თუმცა ნორმა, მისი მიზნებისა და შინაარსის შესაბამისად გამოყენებისათვის, მისი ფორმულირება და მიზანმიმართულება ბუნებრივად მოითხოვს ნორმატიული ბაზის არსებობას, სადაც გაწერილი იქნება (უნდა იყოს გაწერილი) კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების შესაძლებლობები, წესი.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, 76-ე მუხლის პირველი ნაწილი არის, ერთგვარად, ნორმა-პრინციპი, რომელიც ადგენს:

ა)ადმინისტრაციული რესურსის წინასაარჩევნო პროცესში დაშვების შესაძლებლობას (და არა აუცილებლობას);

ბ)ასეთი შესაძლებლობის გამოყენებისთვის თანაბარი ხელმისაწვდომობის გარანტიების არსებობის აუცილებლობას. ის, მისივე ფუნქციონირებისთვის, მოითხოვს ასეთი წესების არსებობას და მათ შესაბამისობას მის მიერ დადგენილ მოთხოვნებთან, რადგან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის ვერ იმოქმედებს, შესაბამისად, ვერ გამოიწვევს ვერც დადებით და ვერც ნეგატიურ შედეგებს.

ნიშანდობლივია, რომ მოსარჩელე თავადაც გამორიცხავს ნორმის პრაქტიკულად რეალიზების შესაძლებლობას. მან სხდომაზე აღნიშნა, რომ სადავო ნორმა დამოუკიდებლად ვერ მოქმედებს და საჭიროებს დამატებით რეგულაციებს მისი ამოქმედებისათვის.

გარდა ამისა, მნიშვნელოვანია, რომ მოსარჩელემ მიუთითა სადავო ნორმების (პირველი ნაწილის „ბ“ და „გ“ ქვეპუნქტების) გამოყენების პრაქტიკის არარსებობაზე და, შესაბამისად, მათი დარღვევების გამო, სათანადო საჩივრების არარსებობაზე, რაც საქმეზე მოწვეულმა მოწმემაც დაადასტურა. Yყოველივე ეს დამატებითი მტკიცებულება შეიძლება იყოს მხოლოდ სადავო ნორმების საფუძველზე ადმინისტრაციული რესურსების პრაქტიკულად გამოყენების შეუძლებლობისა.

15. მოსარჩელე თავადაც არ უარყოფს, რომ ნორმის მიზანმიმართულება არის თანასწორობის მიღწევა საარჩევნო სუბიექტებს შორის, მაგრამ, მისი აზრით, ნორმის სისტემური განმარტება გამორიცხავს მისი კონსტიტუციის შესაბამისად გამოყენების შესაძლებლობას. ამ თვალსაზრისით, ის ძირითადად შემდეგ გარემოებებზე მიუთითებს: ა) ნორმა ბუნდოვანია იმის გამო, რომ არ შეიცავს რეგულაციებს მისი გამოყენების უზრუნველყოფის თაობაზე. მასში არ არის გაწერილი: საარჩევნო სუბიექტებმა ვის და რა წესით უნდა მიმართონ ადმინისტრაციული რესურსით სარგებლობის სურვილის შემთხვევაში; კონკრეტული თანამდებობის პირების შესაბამისი ვალდებულებები, ასევე მათი კონტროლისა და პასუხისმგებლობის მექანიზმები; ბ)ცალკეულ შემთხვევაში არსებობს კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების თაობაზე სპეციალური რეგულაციები, მაგრამ ისინი გამორიცხავენ მათ თანაბარ ხელმისაწვდომობას ყველა საარჩევნო სუბიექტისთვის; გ) სადავო ნორმა არის გამონაკლისი საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 73-ე მუხლიდან, რომელიც უკრძალავს საჯარო მოსამსახურეს სამსახურებრივი მოვალეობის შესრულების დროს წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის მიღებას. მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმა თავიდანვე არათანაბარ პირობებში აყენებს საარჩევნო სუბიექტებს, რადგან მათ ნაწილს (საჯარო მოსამსახურეებს) ბუნებრივად მიუწვდება ხელი ადმინისტრაციულ რესურსზე და სადავო ნორმა, როგორც 73-ე მუხლიდან გამონაკლისი, სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულების დროსაც აძლევს მოხელეს ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების შესაძლებლობას.

ამასთან, ნიშანდობლივია, რომ მოსარჩელემ არაორაზროვნად მიუთითა: ა)თუ იქნება დამატებითი რეგულაციები, რომლებიც რეალურად უზრუნველყოფენ ადმინისტრაციული რესურსებით თანაბრად სარგებლობის პროცედურებს ყველა საარჩევნო სუბიექტისთვის, მაშინ სადავო ნორმებიც კონსტიტუციური იქნებოდა; ბ)გარდა ამისა, მისი აზრით, დამატებითი რეგულაციებით რეალურად (პრაქტიკულად) შესაძლებელია ასეთი თანასწორობის მიღწევა, უზრუნველყოფა ; გ)ზუსტად ამ არგუმენტაციაზე დაყრდნობით, მოსარჩელემ შეამცირა სასარჩელო მოთხოვნა და მიიჩნია, რომ ვინაიდან არსებობს კონკრეტული შენობების ყველა საარჩევნო სუბიექტისათვის თანაბარი ხელმისაწვდომობის უზრუნველმყოფელი საკმარისი რეგულაციები, 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი კონსტიტუციურია.

16. საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ გაუკეთებია მითითება სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის გარკვევისთვის მისი სისტემური განმარტების აუცილებლობაზე. თუმცა მოცემულ საქმესთან დაკავშირებით მიგვაჩნია, რომ სასამართლო არ დგას სადავო ნორმით გათვალისწინებული შინაარსის პრაქტიკული რეალიზებისათვის საჭირო დამატებითი რეგულაციების არსებობა-არარსებობის საკითხის გარკვევისა თუ არსებული ნორმების (დამატებითი რეგულაციების) შინაარსის გაანალიზების საჭიროების წინაშე, შემდეგი გარემოებების გამო :

ა)შეუძლებელია რომელიმე ნორმის მიმართ არსებობდეს პრეტენზია, რომ მან მოიცვას კონკრეტული ურთიერთობის სრულყოფილად მოწესრიგებისათვის საჭირო ყველა აუცილებელი რეგულაცია. ყველა საჭირო პირობისა თუ გარემოების ერთ ნორმაში არარსებობა, თავისთავად მის არაკონსტიტუციურობას არ ნიშნავს. ამ დროს ერთ-ერთი მთავარი პირობაა, რომ ნორმა პირდაპირ ან არაპირდაპირ არ გამორიცხავდეს დამატებით საჭირო რეგულაციის არსებობას, მისი შემოღების შესაძლებლობას თუ უშუალოდ მოქმედებას.

თუ ნორმა მოიცავს კონსტიტუციის საწინააღმდეგო შინაარსს, ის გარემოება, რომ ის დამოუკიდებლად (დამატებითი რეგულაციების გარეშე) პრაქტიკულად ვერ წარმოშობს სამართლებრივ ურთიერთობებს, მას კონსტიტუციურად ვერ აქცევს. ისევე როგორც, თუ ნორმა დამატებითი რეგულაციების გარეშე, ობიექტურად სამართლებრივ ურთიერთობას ვერ წარმოშობს, მაგრამ იმავდროულად, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო რეგულირებას არ შეიცავს, დამატებითი რეგულაციების არარსებობა ან თუნდაც დამატებითი არაკონსტიტუციური რეგულაციების არსებობა მას არაკონსტიტუციურად ვერ აქცევს.

მაშასადამე, ნორმის ქმედითუნარიანობის დამოკიდებულება სხვა ნორმების არსებობის აუცილებლობაზე, თავისთავად, არ არის არგუმენტი მისი არაკონსტიტუციურობის სამტკიცებლად, თუ თავად ამ ნორმაში არ არის კონსტიტუციის საწინააღმდეგო შინაარსი.

ბ) ამ თვალსაზრისით, მოსარჩელე თავადვე გამორიცხავს საკუთარი არგუმენტების საფუძვლიანობას. კერძოდ : თუკი დამატებითი რეგულაციებით ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხი მოსარჩელისთვის მოიხსნება, ეს თავისთავად გულისხმობს მოსარჩელის მიერ იმის არაპირდაპირ აღიარებას, რომ სადავო ნორმაში არაკონსტიტუციური დანაწესი არ არსებობს. თუ სადავო ნორმაში არის კონსტიტუციის საწინააღმდეგო დანაწესი, დამატებითი რეგულაციები მის კონსტიტუციურობას ვერც გამოიწვევს და ვერც უზრუნველყოფს. არაკონსტიტუციურ ნორმას კონსტიტუციურად ვერ აქცევს დამატებითი კონსტიტუციის შესაბამისი ნორმების არსებობა.

გ) მოსარჩელის მიერ მოქმედი კანონმდებლობიდან დასახელებულ ნორმებთან სადავო ნორმის ერთობლივი წაკითხვის შედეგად, მისი არსი, მიზანმიმართულება არ იცვლება, არ იძლევა იმის მტკიცებისთვის საფუძველს, რომ ზუსტად სადავო ნორმა, დასახელებულ ნორმებთან ერთად, იწვევს დიფერენცირებულ მოპყრობას. მოსარჩელის მოსაზრება სისტემური განმარტების შედეგების თაობაზე საფუძველშივე გამოწვეულია მის მიერ სადავო ნორმის შინაარსის მცდარი გაგებით.

სადავო ნორმის მთავარი გზავნილი და მიზანი არის ადმინისტრაციული რესურსების წინასაარჩევნო აგიტაციისთვის გამოყენების ნებისმიერ შემთხვევაში, მისი თანაბარი ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა ყველა საარჩევნო სუბიექტისთვის - თუ ეს პირობა არ არის უზრუნველყოფილი და დაცული, სადავო ნორმა კრძალავს ნებისმიერ დროსა და ფორმატში ნებისმიერი სუბიექტისთვის ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებას.

თანასწორობის თვალსაზრისით, სხვაობა არ არსებობს ადმინისტრაციული რესურსის ყველა სუბიექტის მიერ გამოყენების აბსოლუტურ შეუძლებლობასა და მისი გამოყენების ერთნაირ შესაძლებლობას შორის - თუ საარჩევნო სუბიექტები ადმინისტრაციულ რესურსს ერთნაირად ვერ გამოიყენებენ ან ერთნაირად გამოიყენებენ, ნებისმიერ შემთხვევაში, ისინი თანაბარ მდგომარეობაში იქნებიან.

თუ ადმინისტრაციული რესურსი გამოყენებულ იქნება იმ შემთხვევაში, როდესაც არ არსებობს თანაბარი ხელმისაწვდომობა, მისი გამოყენების ნებისმიერი შემთხვევა იქნება ზუსტად სადავო ნორმის დარღვევა. ამ თვალსაზრისით, არ არის სხვაობა, საარჩევნო სუბიექტი ადმინისტრაციულ რესურსს გამოიყენებს მაშინ, როდესაც ეს აკრძალულია საერთოდ, თუ გამოიყენებს იმ პირობების დარღვევით, რა პირობებშიც მისი გამოყენებაა აკრძალული. ნებისმიერ შემთხვევაში კანონი დაირღვევა.

დ)გარდა ამისა, თუ არაკონსტიტუციური შედეგების გამომწვევი მიზეზები სხვა არსებულ რეგულაციებშია, ზუსტად ის ნორმები უნდა იყოს მსჯელობის საგანი კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით. საკონსტიტუციო სასამართლო შეზღუდულია სასარჩელო მოთხოვნით, რაც გამორიცხავს მოცემული დავის ფარგლებში ნებისმიერი სხვა ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებას.

17. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, არ არსებობს სადავო ნორმით არაკონსტიტუციური შედეგების გამოწვევის ალბათობა; მხარეების მიერ მისი არაერთგვაროვნად წაკითხვა თავისთავად არ მიუთითებს მის ბუნდოვანებასა და, მით უფრო, არაკონსტიტუციურობაზე.

« კონსტიტუციური დავის ფარგლებში, საკონსტიტუციო სასამართლომ ... უნდა შეაფასოს, ნორმის განსაზღვრულობა არის კი იმ ხარისხის, რომ მისი გამოყენების საფუძველზე, ცალსახად გამოირიცხოს კონსტიტუციური უფლების დარღვევის თუნდაც ერთეული შემთხვევა. ბუნებრივია, აქ არ იგულისხმება კანონის დარღვევის შედეგად უფლებაში გადამეტებული ჩარევის შემთხვევები. ამ საკითხებზე მსჯელობა სცილდება საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილების ფარგლებს. გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს შემდეგ გარემოებას: ნორმა, მისი შინაარსის, მისივე ტექსტის ადეკვატურად, სწორად წაკითხვისას და შესაბამისად გამოყენებისას, იწვევს თუ არა კონსტიტუციური უფლების დარღვევის საფრთხეს » (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 დეკემბრის №1/3/407 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და საქართველოს მოქალაქე _ ეკატერინე ლომთათიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). თუ ნორმა იძლევა გონივრულ საფუძველს მისი კონსტიტუციის საწინააღმდეგო შინაარსით წაკითხვისთვის, ის განჭვრეტადობის მოთხოვნებს ვერ პასუხობს და არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი, ხოლო « ... თუ კეთილსინდისიერი განმარტების პირობებში შეუძლებელი იქნება ნორმის თვითნებური და ადამიანის უფლებებისათვის საზიანო გამოყენება, მაშინ ნორმა სავსებით დააკმაყოფილებს სამართლებრივი უსაფრთხოების მოთხოვნებს» (2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2/389 გადაწყვეტილება საქმეზე «საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ»).

სადავო ნორმის ანალიზის შედეგად გაირკვა, რომ 76-ე მუხლის პირველი ნაწილი ორაზროვანი წაკითხვისთვის გონივრულ საფუძველს არ იძლევა, არის გასაგები, საკმარისად ცხადი, განჭვრეტადი კონკრეტული ქცევის წესის არსისა და მისი ადრესატების გარკვევის თვალსაზრისით, ამასთან, იძლევა მკაფიო გზავნილს მისი მოქმედების ფარგლებთან დაკავშირებით. ნებისმიერი სხვა ვერსიით (როგორც მხარეების, ისე მოწმის მიერ შემოთავაზებული შინაარსით) მისი წაკითხვა ამ ნორმის არასწორი წაკითხვა და, შესაბამისად, არასწორი გამოყენება იქნება.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, 76-ე მუხლის პირველი ნაწილი არ ადგენს დიფერენციაციას, პირიქით, მისი მიზანია თანასწორობის უფლების უზრუნველყოფა.

18. მიუხედავად 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის, მისი სამივე ქვეპუნქტის ერთნაირი მიზანმიმართულებისა, დამატებით გაანალიზებას საჭიროებს « ბ » ქვეპუნქტი.

სადავო ნორმის თანახმად, წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილეობის უფლების მქონე პირებს, წინასაარჩევნო აგიტაციისა და კამპანიის წარმოების პროცესში, ეკრძალებათ სახელმწიფო ხელისუფლების დაწესებულებებისათვის ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოებისა და იმ ორგანიზაციებისათვის, რომელთა დაფინანსება ხდება საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტიდან, განკუთვნილი საკომუნიკაციო საშუალებების, საინფორმაციო მომსახურებისა და სხვადასხვა სახის ტექნიკის გამოყენება. თუმცა ამავე ნორმის მიხედვით, დასახელებული სუბიექტებისათვის ამ ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენება ნებადართულია მხოლოდ ერთ შემთხვევაში - თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების გამოყენების შესაძლებლობა.

76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „გ“ ქვეპუნქტებისგან განსხვავებით, სადაც საუბარია ერთი და იგივე შინაარსისა და დანიშნულების ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენების ზოგად აკრძალვაზე და მათი გამოყენების საგამონაკლისო წესზე, « ბ » ქვეპუნქტში აკრძალვა და გამონაკლისი ეხება სხვადასხვა ადმინისტრაციულ რესურსს.

„ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით ცხადია, რომელი ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებაა აკრძალული წინასაარჩევნო აგიტაციისა და კამპანიისას შესაბამისი პირებისათვის. მიუხედავად იმისა, რომ ნორმაში გაწერილია კონკრეტული პირობა დასახელებული რესურსების გამოყენების შესაძლებლობასთან დაკავშირებით, ზუსტად ამ პირობის შინაარსი შეუძლებელს ხდის მათ გამოყენებას.

ვინაიდან სადავო ნორმის მიხედვით აკრძალულია კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსების გამოყენება და ნებადართულია სხვა ადმინისტრაციული რესურსი, აკრძალვის ზოგადი წესი რჩება გამონაკლისის გარეშე - საკომუნიკაციო საშუალებების, საინფორმაციო მომსახურებისა და სხვადასხვა სახის ტექნიკის წინასაარჩევნო კამპანიის პერიოდში გამოყენების საგამონაკლისო წესის არარსებობა ძალაში ტოვებს, მათი გამოყენების აკრძალვის თაობაზე, ზოგადი წესის გამოყენებას. ნორმის გონივრული განმარტება გამორიცხავს მისი სხვა შინაარსით, მათ შორის, მხარეების მიერ შემოთავაზებული ვერსიით წაკითხვის შესაძლებლობას. მოპასუხემ თავადაც აღნიშნა, რომ ნორმა ამ თვალსაზრისით ხარვეზიანია.

თავისთავად, ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების აკრძალვა, მოცემული დავის ფარგლებში, არ წარმოადგენს შეფასების ობიექტს. პრობლემატური შეიძლებოდა ყოფილიყო მისი გამოყენების დაშვება, თუ ამ თვალსაზრისით, თანასწორობა არ იქნებოდა უზრუნველყოფილი. ამ შემთხვევაში კი გამოდის, რომ „ბ“ ქვეპუნქტით აკრძალული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების დაშვების საგამონაკლისო წესი არ არსებობს, შესაბამისად, ნორმა შეფასებადიც არ არის კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით, რადგან ის პრაქტიკულად მხოლოდ ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენების აკრძალვას შეიცავს.

19. საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, საჯარო მოსამსახურეებს, რომლებიც სარგებლობენ სამსახურებრივი ავტომანქანებით, მათი გამოყენების უფლება აქვთ მხოლოდ საწვავის ანაზღაურების პირობით.

პირველ რიგში, აუცილებელია ამ ნორმის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტთან ურთიერთმიმართების საკითხის გადაწყვეტა და პირთა წრის განსაზღვრა, რომლებზედაც ვრცელდება ზემოაღნიშნული ნორმით გათვალისწინებული რეგულირება.

როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი საარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის სახელმწიფო ხელისუფლების ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული სატრანსპორტო საშუალებების უსასყიდლოდ ან შეღავათიანი პირობებით გამოყენების საშუალებას იძლევა მხოლოდ იმ შემთხვევაში, როცა ყველა საარჩევნო სუბიექტს გააჩნია ამ ადმინისტრაციულ რესურსზე თანაბარი ხელმისაწვდომობა. 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილი სახელმწიფო ხელისუფლების ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული სატრანსპორტო საშუალებებიდან გამოყოფს გარკვეულ ნაწილს (სამსახურებრივ ავტომანქანებს) და მათი საარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის გამოყენების განსხვავებულ წესს ადგენს. კერძოდ, საჯარო მოსამსახურეებს, რომლებიც სარგებლობენ სამსახურებრივი ავტომანქანებით, შეუძლიათ მათი საარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის გამოყენება, მხოლოდ საწვავის ანაზღაურების პირობით. მათ მიმართ არ ვრცელდება 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული მოთხოვნა.

მაშასადამე, ამ ნორმებში საუბარია სახელმწიფო ხელისუფლებისა და ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებული ავტომანქანების გამოყენების განსხვავებულ წესზე, რაც მიუთითებს, რომ მათ მიერ დაცული სფეროებიც არაიდენტურია. ბუნებრივია, რომ სახელმწიფო ხელისუფლების ან ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების საკუთრებაში არსებულ სატრანსპორტო საშუალებებს (პირველი ნაწილის « გ » ქვეპუნქტი), როგორც წესი, საჯარო მოსამსახურეები იყენებენ სამსახურში ცალკეული ამოცანების შესასრულებლად, თუმცა 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილს, « გ » ქვეპუნქტისგან განსხვავებით, შემოაქვს დამატებითი კომპონენტი. აქ ყურადღება გამახვილებულია თავად საჯარო მოსამსახურეზე, რომელიც მისი ფუნქციური დატვირთვიდან და კონკრეტულ თანამდებობაზე შესასრულებელი ამოცანებიდან გამომდინარე, სარგებლობს სამსახურებრივი ავტომანქანით. შესაბამისად, აქ საუბარია საჯარო მოსამსახურეებზე, რომლებიც სარგებლობენ პერსონალური სამსახურებრივი ავტომანქანებით.

20. მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმით ხდება დისკრიმინაცია პოლიტიკური (ან პარტიული) ნიშნით, რადგან მხოლოდ იმ პოლიტიკური ძალების წარმომადგენლებს ეძლევათ შესაძლებლობა, გამოიყენონ კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსი, რომლებსაც მათი სამსახურებრივი მდგომარეობის გამო, ხელი მიუწვდებათ ამ რესურსზე. ხოლო დანარჩენ პარტიებს, რომლებსაც არ ჰყავთ წარმომადგენლობა სახელმწიფო სამსახურში ისეთ პოზიციებზე, სადაც პერსონალური მანქანებია გათვალისწინებული სამსახურებრივი ფუნქციების განსახორციელებლად, ასეთი შესაძლებლობა არა აქვთ. ამასთან, მოსარჩელემ არაერთგზის აღნიშნა, რომ, ვინაიდან რეალურად ერთი პარტია აკომპლექტებს პარლამენტსა და მთავრობას, ის არის პრივილეგირებული დანარჩენ პარტიებთან მიმართებით. მოსარჩელის არგუმენტები, ამ თვალსაზრისით, უკავშირდება სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირების პრივილეგირებულ მდგომარეობაში ჩაყენებას როგორც აქტიური, ისე პასიური საარჩევნო უფლებით სარგებლობისას, ვინაიდან ასეთი ტიპის თანამდებობაზე პირი შესაძლოა იყოს არჩეული ან დანიშნული მისი პოლიტიკური შეხედულებებისა ან პარტიული კუთვნილების გამო.

ამავე დროს, მოსარჩლეს არ წარმოუდგენია შესაბამისი არგუმენტაცია, საჯარო მოსამსახურეების (რომლებიც არ არიან პოლიტიკური თანამდებობის პირები) ამა თუ იმ პოლიტიკურ პარტიასთან კავშირის გარდაუვალ არსებობაზე. მოსარჩელეებმა ვერ დაასაბუთეს, რომ სადავო ნორმის მოქმედების შედეგად უშუალოდ ისინი აღმოჩნდნენ დისკრიმინირებულ მდგომარეობაში. მათ არ წარმოუდგენიათ არგუმენტაცია, რომელიც თვალსაჩინოს გახდიდა დიფერენცირებული მიდგომის არსებობას მათი და სხვა პარტიების მხარდამჭერთა შორის. მოსარჩელეს აქვს იმის მტკიცების ვალდებულება, რომ სადავო ნორმამ დაარღვია ან მომავალში გარდაუვლად გამოიწვევს უშუალოდ მისი უფლების დარღვევას. ასეთი არგუმენტაცია იმ საჯარო მოსამსახურეებთან დაკავშირებით, რომლებიც არ არიან სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირები, მოსარჩელეს არ წარმოუდგენია.

საქართველოს მოქმედი კანონმდებლობის მიხედვით, საჯარო სამსახური ზოგადად აპოლიტიკურია, მისი დაკომპლექტება არ ხდება პოლიტიკური ნიშნით. კონკრეტული საჯარო მოსამსახურის თანამდებობის დასაკავებლად, ყველა მსურველის მიმართ არსებობს საერთო მოთხოვნები, კრიტერიუმები, რომლებიც მათ (თითოეულმა მსურველმა თანაბრად) უნდა დააკმაყოფილონ. ამასთან, ამ მოთხოვნათაგან არც ერთი არ უკავშირდება რომელიმე პოლიტიკურ ძალასთან მათი იდენტიფიცირების ან გამიჯვნის მოთხოვნას. შესაბამისად, კანონმდებლობით გათვალისწინებული პოლიტიკურად ნეიტრალური მოთხოვნების დაკმაყოფილების შედეგად კონკრეტული თანამდებობები (საჯარო მოსამსახურის) შეიძლება დაიკავოს ნებისმიერი პარტიის წარმომადგენლებმა, მხარდამჭერმა. მართალია, რეალური შედეგების მიხედვით, შესაძლოა მხოლოდ რომელიმე (რამდენიმე) მათგანის წარმომადგენლები (მხარდამჭერები) მოხვდნენ საჯარო მოსამსახურეთა თანამდებობებზე, მაგრამ ეს მაჩვენებელი დამოკიდებული იქნება მხოლოდ და მხოლოდ მათი პროფესიული უნარებისა და შესაძლებლობების კონკურენციაზე და არა პოლიტიკურ კუთვნილებაზე. ისევე, როგორც უმრავლესობა საჯარო მოსამსახურეებისა, მაღალი ალბათობით, შესაძლოა საერთოდ აპოლიტიკური იყოს - არ განეკუთვნებოდეს კონკრეტულ პოლიტიკურ პარტიას, არ იყოს მისი მხარდამჭერი არჩევნების პროცესში.

საჯარო სამსახურის აპოლიტიკური ხასიათის გამო, ერთი მხრივ, თანამდებობების დაკავების შესაძლებლობა ნებისმიერი პოლიტიკური ძალის წარმომადგენელს ან მის მხარდამჭერს ერთნაირად აქვს. იმავდროულად, პოლიტიკური პარტიებისთვის საჯარო მოსამსახურეთა თანამდებობასთან წვდომა დამოკიდებული ხდება თავად საჯარო მოსამსახურის ნებაზე - იყოს ან არ იყოს რომელიმე პოლიტიკური ძალის მხარდამჭერი.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლომ უნდა შეაფასოს, სადავო ნორმით ხდება თუ არა სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირების დაუსაბუთებელი პრივილეგირება, როგორც აქტიური, ისე პასიური საარჩევნო უფლებით სარგებლობისას.

21. სასამართლოს მიაჩნია, რომ სადავო ნორმა, მართალია, ითვალისწინებს არსებითად თანასწორი პირების დიფერენცირებულ მოპყრობას, მაგრამ არა პოლიტიკური ნიშნით.

მართალია, სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირების უმეტესობა, როგორც წესი, კონკრეტულ პოლიტიკურ ძალასთან ასოცირდება, მაგრამ ეს გარემოება არ იძლევა სადავო ნორმის ფარგლებში პოლიტიკური ნიშნით დიფერენციაციის მტკიცების შესაძლებლობას.

სადავო ნორმა პოლიტიკური ნიშნით ნეიტრალურია იმიტომ, რომ ის თანაბრად ვრცელდება და გავრცელდება მომავალში ყველა პარტიის წარმომადგენელზე, ვინც კონკრეტულ სახელმწიფო-პოლიტიკურ თანამდებობას დაიკავებს. გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ ნორმა გამიზნულია კონკრეტული თანამდებობებისადმი, რომლის დაკავების შესაძლებლობა ერთნაირად აქვს ყველა პოლიტიკურ ძალას და რომელიც სხვადასხვა დროს სხვადასხვა პარტიის წარმომადგენელს შეიძლება ეკავოს. Aამ თანამდებობების დაკავება დამოკიდებულია არა კონკრეტულ პოლიტიკურ კუთვნილებაზე, არამედ თანამდებობის დაკავების წინასწარ დადგენილ ზოგად წესზე, რომელიც ყველა პოლიტიკურ ძალას, არჩევნებში გამარჯვების შედეგად, აძლევს კონკრეტულ თანამდებობებთან უპირატესი წვდომის შესაძლებლობას.

მაშასადამე, სადავო ნორმით დადგენილი რეგულაცია კონკრეტული პირებისათვის ხელმისაწვდომია არა მათი პარტიული კუთვნილების, არამედ კონკრეტულ თანამდებობაზე ყოფნის გამო, რომელიც საშუალებას აძლევს მათ, ჰყავდეთ პერსონალური სამსახურებრივი ავტომანქანა სამსახურებრივი ფუნქციების განხორციელების მიზნით. ამ თვალსაზრისით, ისინი ბუნებრივად პრივილეგირებულ მდგომარეობაში არიან იმ პირებთან შედარებით, რომლებსაც ეს თანამდებობები არ უკავიათ.

იმავდროულად, საარჩევნო პროცესში მონაწილეობა იწვევს საარჩევნო უფლების მქონე ყველა პირის (დამოუკიდებლად იმისგან, უკავია თუ არა მას კონკრეტული თანამდებობა საჯარო სამსახურში) არსებითად თანასწორად მიჩნევის აუცილებლობას. მაშასადამე, ზუსტად საარჩევნო პროცესში მონაწილეობის უფლების საფუძველზე, თანანმდებობრივად განსხვავებულ მდგომარეობაში მყოფი პირები, არსებითად თანასწორნი არიან.

22. მოცემულ შემთხვევაში სასამართლოსთვის არა აქვს გადამწყვეტი მნიშვნელობა, მოსარჩელე სწორად მიუთითებს თუ არა დიფერენციაციის ნიშანზე, შემდეგ გარემოებათა გამო:

მოსარჩელემ საკმარისი დამაჯერებლობით დაასაბუთა მისი მდგომარეობის პრობლემატურობა, მისი არგუმენტაცია ცხადს ხდის, რომ სადავო ნორმა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ ადგენს არაერთგვაროვან რეგულაციას.

ანუ ამ შემთხვევაში ნიშნის არასწორად დასახელება თავისთავად პრობლემის არსს არსებითად არ ცვლის, სასამართლოს არ უჩენს იმის განცდას, ეჭვს, რომ თანასწორი პირების მიმართ დადგენილი დიფერენციაცია არსობრივად განსხვავდება მოსარჩელის პრობლემისგან (კავშირი არა აქვს მასთან). ასეთი საგნობრივი კავშირის არარსებობის შემთხვევაში სასარჩელო მოთხოვნა დაუსაბუთებელი იქნებოდა. მხოლოდ მე-14 მუხლზე მითითება, საკუთარი პრობლემის არსებითად სწორად იდენტიფიცირების გარეშე, ვერ იქნება საკმარისი სასამართლოში სასარჩელო მოთხოვნაზე მსჯელობისთვის, რადგან სასამართლო არ არის ვალდებული, თავად დაუსაბუთოს მოსარჩელეს, რაში მდგომარეობს მისი პრობლემა; თუმცა, მეორე მხრივ, სასამართლო არც ისეთი ფორმალური მიდგომით უნდა შემოიფარგლოს, რომ ნიშნის არასწორად დასახელება ყოველთვის გახდეს სარჩელის განხილვაზე უარის თქმის საფუძველი. მთავარია, მოსარჩელე თვალსაჩინოს ხდიდეს მისადმი დიფერენცირებულ მოპყრობას და არსებითად სწორად ასაბუთებდეს საკუთარ პრობლემას.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მოცემულ საქმეზე სასამართლომ უნდა გადაწყვიტოს, საარჩევნო პროცესისადმი არსებითად თანასწორი პირების სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენციაცია არის თუ არა მათი დისკრიმინაცია.

23. 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილის კონსტიტუციურობის შეფასებისთვის, სასამართლომ უნდა გაარკვიოს ნორმით დადგენილი დიფერენციაციის ინტენსივობის ხარისხი.

მოცემულ შემთხვევაში საუბარია წინასაარჩევნო აგიტაციაში მონაწილე პირთაგან ნაწილისთვის - სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირებისათვის სამსახურებრივი მანქანების გამოყენების დაშვებაზე, საწვავის ანაზღაურების პირობით.

ავტომანქანაზე ყველა სუბიექტის მიერ იდენტური ხელმისაწვდომობის არარსებობა არსებითად არ ცვლის არჩევნებში სუბიექტების შანსების სასტარტო პირობებს, რის გამოც ის გავლენაუნარიანი შეიძლება იყოს საარჩევნო უფლებით სრულყოფილად და, იმავდროულად, სხვებთან თანაბარ სარგებლობაზე.

ავტომანქანა არ ხასიათდება ექსკლუზიური თავისებურებებით, მაგალითად, როგორსაც წარმოადგენს საეთერო დრო. ერთი მხრივ, მასმედიით სარგებლობის შესაძლებლობა, პირდაპირპროპორციულად, გავლენას ახდენს საარჩევნო უფლების ეფექტურ რეალიზაციაზე, რადგან ის არის ყველაზე უშუალო და მარტივი გზა ამომრჩევლებთან კომუნიკაციისა, მათი ინფორმირებულობისა, ზუსტად ის არის უშუალო წყარო (სხვა წყაროებთან ერთად), საიდანაც ამომრჩეველს შეიძლება შეექმნას წარმოდგენა ყველა საარჩევნო სუბიექტზე. ამ თვალსაზრისით, საარჩევნო სუბიექტების თანაბარი შანსები ამომრჩეველს აძლევს შესაძლებლობას, თანაბრად გაეცნოს თითოეული მათგანის წინასაარჩევნო პროგრამას, დაპირებებს, შესაძლებლობებს, შეაფასოს ისინი, შეადაროს ერთმანეთს და გააკეთოს მისთვის საუკეთესო არჩევანი. თანაბარი საეთერო დროის კანონმდებლობით გარანტირების გარეშე, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს შეუძლიათ საერთოდ უარი უთხრან (საკუთარი შეხედულებისამებრ) ნებისმიერ სუბიექტს საეთერო დროის დათმობაზე.

ასეთი ან მსგავსი დატვირთვა ავტომანქანას არ გააჩნია. ამასთან, მნიშვნელოვანია, რომ სადავო ნორმით, არსებული დიფერენციაციის კიდევ უფრო დავიწროების მცდელობაა და, შესაბამისად, საარჩევნო სუბიექტების ერთმანეთთან დაახლოების დამატებითი შესაძლებლობა ის გარემოება, რომ საჯარო მოსამსახურეებმა სამსახურებრივი ავტომანქანები შეიძლება გამოიყენონ მხოლოდ საწვავის ანაზღაურების პირობით. ამ სუბიექტებს შორის კონკრეტული ადმინისტრაციული რესურსის გამოყენებისას სხვაობას წარმოადგენს მხოლოდ მანქანით სარგებლობასთან დაკავშირებული თანხები (საწვავის ანაზღაურების გარდა).

შესაბამისად, სადავო ნორმით არ ხდება საარჩევნო სუბიექტების მკვეთრად განსხვავებულ პირობებში ჩაყენება. ანუ დიფერენციაცია არ არის იმ ინტენსივობის, რაც მათ წინასაარჩევნო პერიოდში შანსების რეალური თანაბრობისგან არსებითად დააცილებდა.

ნიშანდობლივია, რომ დიფერენციაციის ინტენსიურობის შემოწმების კრიტერიუმად სასამართლოსთვის გადამწყვეტია არა მხოლოდ თავად რესურსის ბუნება და მისი მარტივი ხელმისაწვდომობა, არამედ მნიშვნელობა აქვს იმ გარემოებას, რამდენად მკვეთრად აშორებს დიფერენცირება სუბიექტებს თანაბარი შესაძლებლობებისაგან. შესაბამისად, თუ ამ თვალსაზრისით დაშვებული იქნება არაერთი ადმინისტრაციული რესურსი ან ისეთი რესურსი, რომელიც ასეთ დიაპაზონს რეალურად გაზრდის, ჩარევა ჩაითვლება ინტენსიურად და სასამართლოს მიერ შეფასდება მკაცრი ტესტით.

ნაკლებად ინტენსიური ჩარევის მიუხედავად, ნორმამ უნდა დააკმაყოფილოს რაციონალური დიფერენციაციის ტესტის მოთხოვნები.

24. 76-ე მუხლის მე-2 ნაწილით გათვალისწინებული საჯარო მოსამსახურეები (სასარჩელო მოთხოვის ფარგლებში - სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირები) უფლებამოსილნი არიან წინასაარჩევნო კამპანიის მიზნებისათვის გამოიყენონ სამსახურებრივი ავტომანქანა (როგორც სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულებისას, ისე მას შემდეგ) საწვავის ანაზღაურების პირობით.

ამ პირთაგან ნაწილი სახელმწიფოსგან დაცვის განსაკუთრებული რეჟიმით სარგებლობს ზუსტად მათი სამსახურებრივი მდგომარეობიდან, შესასრულებელი ფუნქციებიდან გამომდინარე. (ისინი « სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის შესახებ » საქართველოს კანონის მიხედვით, სახელმწიფო დაცვის სპეციალური სამსახურის დასაცავ პირთა კატეგორიას განეკუთვნებიან); მათზე დაცვის განსაკუთრებული ზომები ვრცელდება კონკრეტულ თანამდებობაზე ყოფნის მთელი ვადის განმავლობაში (ზოგიერთ მათგანზე უფლებამოსილების ვადის ამოწურვის შემდეგაც). ამასთან ეს ზომები არ არის დაკავშირებული მხოლოდ სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულების დროსთან, მომენტთან. ანუ ისინი ასეთი დაცვით სარგებლობენ არასამსახურებრივ საათებშიც, მაშინაც, როდესაც უშუალოდ არ ასრულებენ სამსახურებრივ ფუნქციებს, ასევე შვებულების დროს. მაშასადამე, დაცვის სპეციალური ზომების გამოყენება არ არის დაკავშირებული კონკრეტულად პიროვნებასთან ან სამსახურებრივი ფუნქციების შერულების დროსთან, მომენტთან; ის დაკავშირებულია მთლიანად იმ პერიოდთან, როდესაც ამა თუ იმ პირს ეს თანამდებობა უკავია; ივარაუდება, რომ თანამდებობის სპეციფიკის, სირთულის, კომპეტენციის გათვალისწინებით, ამ თანამდებობაზე კონკრეტული ფუნქციების შესრულება ერთი მხრივ, მაღალი ალბათობით დაკავშირებულია უსაფრთხოების პერსონალურ რისკებთან (უშუალოდ ამ თანამდებობაზე მყოფი პირების უსაფრთხოებასთან), მეორე მხრივ, კი თავისთავად ამ თანამდებობის (და არა კონკრეტული თანამდებობის პირის, მისი პერსონის) უსაფრთხოება მნიშვნელოვანია ქვეყნის უსაფრთხოებისთვის.

ამ კატეგორიის ადამიანების პერსონალური სამსახურებრივი ავტომანქანებიც უსაფრთხოების სპეციალურ მოთხოვნებს შეესაბამება. ამასთან, ეს პირები ისარგებლებენ სამსახურებრივი პერსონალური ავტომანქანებით თუ ნებისმიერი სხვა მანქანით - უსაფრთხოება ერთნაერად უნდა იყოს უზრუნველყოფილი. აქედან გამომდინარე, ამ პირების მიერ წინასაარჩევნო პერიოდში სამსახურებრივი მანქანების გამოყენებაზე უარის თქმა არ გამორიცხავდა სახელმწიფოს მხრიდან ადმინისტრაციული რესურსის ხარჯვის საჭიროებას მათი უსაფრთხოების უზრუნველყოფის მიზნით.

ამ თვალსაზრისით, ასეთი პირების მიმართ სადავო ნორმით გათვალისწინებული რეგულაცია განპირობებულია ობიექტური გარემოებებით.

სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირები, დანარჩენი მოქალაქეების მსგავსად, არიან საარჩევნო უფლების (როგორც აქტიური, ისე პასიური) სუბიექტები, რაც ნიშნავს, რომ მათ ყველა მოქალაქის თანაბრად აქვთ ამ უფლებით სარგებლობის კონსტიტუციური შესაძლებლობა, ბუნებრივია, რიგი საკანონმდებლო დათქმების გათვალისწინებით. ამ პირებთან დაკავშირებით, სახელმწიფომ, ერთი მხრივ, უნდა შექმნას გარანტიები მათ მიერ სამსახურებრივი ფუნქციების სრულყოფილად განხორციელებისთვის, რათა ხელი არ შეეშალოს სახელმწიფო ორგანოების ნორმალურ და დანიშნულებისამებრ ეფექტურ ფუნქციონირებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ამ ადამიანებზე, სხვა მოქალაქეების მსგავსად, თანაბრად უნდა გაავრცელოს საარჩევნო უფლებით სარგებლობის გარანტიები. სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირი არ შეიძლება დადგეს საარჩევნო უფლებით სარგებლობასა და მასზე უარის თქმას შორის არჩევანის გაკეთების აუცილებლობის წინაშე. მას უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, ჯეროვნად შეასრულოს მასზე დაკისრებული სამსახურებრივი ფუნქციები (გარდა იმ შემთხვევებისა, როდესაც კანონით გათვალისწინებულია ობიექტური საფუძვლებით პასიური საარჩევნო უფლებით სარგებლობისთვის კონკრეტული თანამდებობიდან გადადგომის ვალდებულება), ამასთან, სურვილისამებრ, სხვა მოქალაქეების თანაბრად, მიიღოს მონაწილეობა ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში, მისი მომავლის განსაზღვრაში.

სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულება არ უკავშირდება მხოლოდ კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სამუშაო საათებს. კონკრეტული სახელმწიფო სამსახურის წინაშე მდგარი ამოცანების შესასრულებლად, მისი ეფექტური და სრულყოფილი ფუნქციონირებისათვის სახელმწიფო-პოლიტიკური თანამდებობის პირები, რომლებიც ზუსტად მათი სამსახურებრივი ფუნქციების სირთულიდან, მნიშვნელობიდან თუ სპეციფიკიდან გამომდინარე, ამავე ფუნქციების ეფექტურად განხორციელების მიზნით, სარგებლობენ პერსონალური სამსახურებრივი ავტომანქანებით, სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულების საჭიროების წინაშე შეიძლება აღმოჩნდნენ დღის ნებისმიერ მონაკვეთში, მათ შორის, მაშინაც, როდესაც ისინი სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულების შემდეგ წინასაარჩევნო კამპანიის წარმოებით არიან დაკავებული. ამასთან, კონკრეტული ამოცანის ზუსტად მცირე დროში შესრულება შეიძლება იყოს გადამწყვეტი სამსახურებრივი ფუნქციების ეფექტურად განხორციელებისათვის. ამიტომ სამსახურებრივ მანქანებთან დროული წვდომის (ხელმისაწვდომობის) არარსებობა შეიძლება საზიანო აღმოჩნდეს კონკრეტული სამსახურებრივი ფუნქციის შესრულებისთვის. ასეთი ვითარება მოითხოვს სახელმწიფოს შესაბამის ჩართულობას ინტერესების დაბალანსებისთვის, ამასთან იმ კონსტიტუციური ვალდებულების უპირობო დაცვით, რომ საარჩევნო სუბიექტები არსებითად თანასწორ სასტარტო პირობებში ატარებდნენ წინასაარჩევნო კამპანიას.

იმის გათვალისწინებით, რომ მოცემული სასარჩელო მოთხოვნის ფარგლებში სადავო არ იყო საჯარო მოსამსახურეების შესაძლებლობა, მონაწილეობა მიიღონ წინასაარჩევნო აგიტაციაში სამსახურებრივი მოვალეობების შესრულების პერიოდში (როდესაც ისინი არ იმყოფებიან შვებულებაში), ისევე, როგორც რიგი საჯარო მოსამსახურეების უფლება, უშუალოდ სამსახურებრივი ფუნქციების შესრულებისას მიიღონ მონაწილეობა წინასაარჩევნო აგიტაციაში, ასეთი ნორმატიული მოცემულობის ფარგლებში, სადავო ნორმით დადგენილი რეგულაცია არ უნდა იქნეს მიჩნეული საკითხის თვითნებურ გადაწყვეტად. ეს არის რეალური, პრაქტიკული საჭიროებით განპირობებული რეგულაცია.

რაციონალური პროპორციულობის ტესტის მიხედვით, ნორმის კონსტიტუციურობის შემოწმების ფარგლებში, სასამართლოსთვის საკმარისად ხელშესახებია ის პრაქტიკული პრობლემები, რომელთა თავიდან აცილებაც შესაძლებელია სადავო ნორმით შემოღებული რეგულაციით.

ამასთან, როგორც უკვე აღინიშნა, ზუსტად სხვა საარჩევნო სუბიექტებთან შანსების თანასწორობის შენარჩუნებისკენაა მიმართული საწვავის ანაზღაურების ვალდებულება. ანუ იმისათვის, რომ დასახელებული საჭიროებებისათვის სამსახურებრივი ავტომანქანის გამოყენება გონივრული იყოს, სავალდებულოა სახელმწიფო რესურსის გამოყენების საკუთარი ხარჯებით კომპენსირება (დაბალანსება). ერთადერთი სხვაობა საარჩევნო სუბიექტებს შორის ამ თვალსაზრისით რჩება მანქანით სარგებლობასთან დაკავშირებული დანარჩენი (ბენზინის გარდა) თანხები, რაც პოტენციურად ვერ შექმნის ხელშესახებ განსხვავებას საარჩევნო სუბიექტებს შორის.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ ასეთი რეგულაცია არ იწვევს პირთა დისკრიმინაციას, ანუ მათი შანსების არსებითად არათანაბარ მდგომარეობაში ჩაყენებას, რაც გავლენას მოახდენდა მათ მიერ საარჩევნო უფლებით თანაბრად სარგებლობაზე.

III

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 25-ე მუხლის მე-3 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7, მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტის, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ დაკმაყოფილდეს მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებების - „ახალი მემარჯვენეების“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტიის“ კონსტიტუციური სარჩელი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საქართველოს საარჩევნო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ბ“ ქვეპუნქტის სიტყვების: „თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ იმავე ან ანალოგიური დანიშნულების შენობების იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა“; „გ“ ქვეპუნქტის სიტყვების: „თუ სხვა საარჩევნო სუბიექტებს არა აქვთ მათი იმავე პირობებით გამოყენების შესაძლებლობა“; ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის კონსტიტუციურობის თაობაზე საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

2. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი საჯაროდ გამოცხადების მომენტიდან.

3. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

5. გადაწყვეტილება „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეში“ გამოქვეყნდეს 15 დღის ვადაში.

კოლეგიის წევრები:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ვახტანგ გვარამია

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი