საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ
| დოკუმენტის ტიპი | კონსტიტუციური სარჩელი |
| ნომერი | N1606 |
| ავტორ(ებ)ი | საქართველოს სახალხო დამცველი |
| თარიღი | 20 მაისი 2021 |
თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი
1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი
ა. „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 17 ივლისის №445 დადგენილებით დამტკიცებული „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ დებულება“
2. სასარჩელო მოთხოვნა
| სადავო ნორმა | კონსტიტუციის დებულება |
|---|---|
| „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ“ საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 17 ივლისის №445 დადგენილებით დამტკიცებული „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ დებულების“ მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის სიტყვები: „საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირს...“. | საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი - „ყველა ადამიანი სამართლის წინაშე თანასწორია. აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით.“ |
3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები
საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21-ე მუხლის „ი“ პუნქტი.
4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით
კონსტიტუციური სარჩელის დასაშვებობა
კონსტიტუციური სარჩელი:
ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 311-ე მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;
ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის - საქართველოს სახალხო დამცველის მიერ (საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის მიხედვით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო სახალხო დამცველის სარჩელის საფუძველზე იხილავს ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობას კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით);
გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;
დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;
ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით;
ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა;
ზ) სადავო კანონქვემდებარე ნორმატიულ აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი იმ ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე, რომელიც კონსტიტუციური სარჩელით გასაჩივრებული არ არის.
5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება
დავის საგანი და საქმის ფაქტობრივი გარემოებები
წარმოდგენილ კონსტიტუციურ სარჩელში გასაჩივრებულია საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 17 ივლისის №445 დადგენილებით დამტკიცებული „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ დებულების“ მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტის მხოლოდ ის ნაწილი, რომლის თანახმად, „ამ დადგენილებით განსაზღვრული ფართობი (შესაბამის მიწის ნაკვეთთან ერთად), საკუთრებაში არ გადაეცემა საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირს...“. მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებული იმპერატიული აკრძალვა, კერძოდ კი, სიტყვები - „...საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირს...“ - ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტს.
საქმის ფაქტობრივი გარემოებები
უნდა აღინიშნოს, რომ კონსტიტუციური სარჩელი ეფუძნება საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის (ანტი-დისკრიმინაციული მექანიზმის) მიერ განხილულ შემთხვევას, რომელიც სახალხო დამცველმა შეისწავლა. კერძოდ, 2019 წლის 18 აპრილს ფიზიკურმა პირმა (შემდეგში - განმცხადებელი) განცხადებით მიმართა საქართველოს სახალხო დამცველს. განმცხადებელი მოითხოვდა მის მიმართ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს მხრიდან დისკრიმინაციის სავარაუდო ფაქტის დადგენას. ვინაიდან იგი არ არის საქართველოს მოქალაქე (ფლობს საბერძნეთის მოქალაქეობას), განმცხადებელი მიიჩნევდა, რომ სწორედ ეს გარემოება გახდა მის მიმართ დისკრიმინაციული მოპყრობის საფუძველი.
საქართველოს სახალხო დამცველისადმი წარდგენილი დოკუმენტაციიდან ირკვევა, რომ ანდერძისმიერი მემკვიდრის სტატუსიდან გამომდინარე, განმცხადებელს სურდა საკუთრების უფლება მოეპოვებინა იმ საცხოვრებელ სივრცეზე (ბინა), რომელსაც კანონიერად ფლობდნენ მისი მშობლები. აღნიშნული ბინა, მათ, როგორც საქართველოს მოქალაქეებს, საცხოვრებლად გადაეცათ, საქართველოს შეიარაღებულ ძალებში გაწეული სამსახურის გამო. ბინა დღემდე წარმოადგენს საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხულ ქონებას. კანონმდებლობის შესაბამისად, განმცხადებელმა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსგან მოითხოვა იმ ცნობის გაცემა, რომელიც ამ ბინის საკუთრებაში უსასყიდლოდ რეგისტრაციის წინაპირობას წარმოადგენდა. აღნიშნული დოკუმენტის გაცემაზე სამინისტროს მიერ მას უარი ეთქვა, ხოლო, უარის საფუძვლად კი დასახელდა ის გარემოება, რომ იგი საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირია.[1] სამინისტროს პოზიცია ეყრდნობოდა შემდეგ სამართლებრივ დოკუმენტებს: “სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ” საქართველოს პრეზიდენტის 2008 წლის 30 აპრილის #219 ბრძანებულება (შემდგომში „საქართველოს პრეზიდენტის #219 ბრძანებულება“) და საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2015 წლის 7 აპრილის #241-ე ბრძანების „საქართველოს პრეზიდენტის 2008 წლის 30 აპრილის #219 ბრძანებულებით გათვალისწინებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ცნობის გაცემის შესახებ“ (შემდგომში „საქართველოს თავდაცვის მინისტრის #241 ბრძანება“).[2]
საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს უარი, განმცხადებლის აზრით, დისკრიმინაციულია, ვინაიდან იგი არის კანონიერი მოსარგებლის მემკვიდრე, რაც ნიშნავს, რომ მას აქვს უფლება გახდეს ამ საცხოვრებელი სივრცის მესაკუთრე. სახალხო დამცველისადმი წარდგენილ განცხადებაში მითითებულია, რომ თავდაცვის სამინისტროს გადაწყვეტილებით მას არა თანაზომიერად შეეზღუდა საკუთრებისა და მემკვიდრეობის უფლება, რასაც დისკრიმინაციული საფუძველი ჰქონდა. შესაძლო დისკრიმინაციის ფაქტისა და პრაქტიკის დადგენის მიზნით საქართველოს სახალხო დამცველმა დეტალურად შეისწავლა აღნიშნული საქმე.
საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ ამ საქმის შესწავლის პროცესში არაერთი წერილობითი კომუნიკაცია შედგა შესაბამის საჯარო დაწესებულებებთან. საქართველოს თავდაცვის სამინისტრომ, განმცხადებლისადმი ცნობის გაცემაზე უარის სამართლებრივ საფუძვლად, მიუთითა საქართველოს პრეზიდენტის #219 ბრძანებულების მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ.გ“ ქვეპუნქტი, რომლის მიხედვითაც საკუთრებაში გადაცემას არ ექვემდებარება საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე ან/ და რუსეთის ფედერაციის სამხედრო ძალებში მოსამსახურე პირის მიერ დაკავებული ბინა.[3] სამინისტრო ხსენებულ მუხლს შემდეგნაირად განმარტავს: მისი მოქმედება ვრცელდება ყველა იმ ფიზიკურ პირზე, რომლებსაც თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული ბინები (გარდა დებულების მე-4 მუხლით გათვალისწინებული ბინებისა) დაკავებული აქვთ დებულების მე-3 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული დოკუმენტების საფუძველზე (საბინაო ორდერი, საბინაო კომისიის გადაწყვეტილება, სასამართლოს გადაწყვეტილება, საგამონაკლისო შემთხვევაში - თავდაცვის მინისტრის სამართლებრივი აქტი).[4]
აღნიშნული წერილობითი კომუნიკაციების შემდგომ აპარატში ჩატარდა ზეპირი მოსმენა - მორიგება ვერ შედგა, თუმცა ამ შეხვედრის ფარგლებში დაზუსტდა მანამდე სამინისტროს წერილობით დოკუმენტაციაში რიგი განსხვავებული პოზიციები. საბოლოოდ სამინისტროს მხრიდან განმცხადებლისათვის საცხოვრებელი ბინის ფაქტობრივად საკუთრებაში გადაცემაზე უარის თქმის ორი საფუძველი გამოიკვეთა: (1) საქართველოს მოქალაქეობის არქონა; (2) ბინის კანონიერ სარგებლობაში არსებობის შესახებ დოკუმენტის დედნის არარსებობა. ამდენად, შესაბამისი ფართის საკუთრებაში უსასყიდლოდ გადაცემის ერთ-ერთ ძირითად პირობას წარმოადგენს საქართველოს მოქალაქეობა.
უნდა აღინიშნოს, რომ განმცხადებლის მიერ მითითებული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტები დღეის მდგომარეობით ძალადაკარგულია. თუმცა, ზუსტად იგივე შეზღუდვას ითვალისწინებს საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 17 ივლისის №445 დადგენილებით დამტკიცებული „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ დებულება“ (შემდეგში - დებულება). კერძოდ, აღნიშნული დებულების მე-4 მუხლი განსაზღვრავს საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში მიღებაზე უფლებამოსილ პირს, რომელსაც, ამავე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად, წარმოადგეს, საქართველოს მოქალაქე (მათ შორის, დევნილი/დევნილი ოჯახი), რომელიც მას ფაქტობრივად ფლობს (სარგებლობს); ფიზიკური პირი (მათ შორის, დევნილი/დევნილი ოჯახი), თუ სახელმწიფოს ან/და სამინისტროს აღებული აქვს მისთვის საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის უსასყიდლოდ საკუთრებაში გადაცემის ვალდებულება მასთან გაფორმებული კონტრაქტის ან სხვა სამართლებრივ საფუძველზე.
ამდენად, შესაბამისი საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში უსასყიდლოდ გადაცემისთვის აუცილებელ პირობას, დებულების მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, მათ შორის, წარმოადგენს საქართველოს მოქალაქეობა. რაც შეეხება მე-4 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ მეორე პირობას, მოცემულ შემთხვევაში, როგორც მისი შინაარსიდან იკითხება, საქართველოს მოქალაქეობა არ უნდა წარმოადგენდეს აუცილებლობას, ვინაიდან, აქტი ზოგადად საუბრობს იმ ფიზიკურ პირზე, რომლის წინაშეც, სახელმწიფოს ან/და სამინისტროს აღებული აქვს საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის უსასყიდლოდ საკუთრებაში გადაცემის ვალდებულება, მასთან გაფორმებული კონტრაქტის ან სხვა სამართლებრივ საფუძველზე. მაშასადამე, მოქალაქეობა მხოლოდ იმ შემთხვევაშია აუცილებელი წინაპირობა, როდესაც სახელმწიფოს მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული ვალდებულება არ გააჩნია.
ნიშანდობლივია ის გარემოება, რომ დებულების მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტი უშვებს, ამავე დებულების მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული უფლების მემკვიდრეობით გადაცემის შესაძლებლობას. კერძოდ, მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის შესაბამისად, ამ დებულების მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით განსაზღვრული უფლებამოსილი პირი წერილობით განცხადებასთან ერთად სამინისტროს წარუდგენს, მემკვიდრეობის მოწმობის დამოწმებულ ასლს, თუ განმცხადებელი წარმოადგენს იმ პირის მემკვიდრეს, რომელმაც საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის ფლობის (სარგებლობის) უფლება მიიღო მართლზომიერი მფლობელობის (სარგებლობის) დამადასტურებელი დოკუმენტის (უფლებამოსილი ორგანოს მიერ გაცემული ორდერი, საბინაო კომისიის გადაწყვეტილება, სხვა ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, აგრეთვე სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლებიც ადასტურებენ შესაბამის ფართობზე მფლობელობის (სარგებლობის) უფლებას) საფუძველზე.
მიუხედავად ზემოაღნიშნულისა, დებულების მე-4 მუხლის მე-3 სადავო პუნქტის თანახმად, „ამ დადგენილებით განსაზღვრული ფართობი (შესაბამის მიწის ნაკვეთთან ერთად), საკუთრებაში არ გადაეცემა საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირს...“. მართალია სადავო ნორმა წარმოადგენს დებულების მე-4 მუხლის შემადგენელ ნაწილს, თუმცა, მიგვაჩნია, რომ იგი მიემართება არა მხოლოდ უშუალო მფლობელს, არამედ, მათ შორის, მფლობელის მემკვიდრეს, ვინაიდან იგი ზოგადად მიუთითებს - „...ამ დადგენილებით განსაზღვრული გართობის...“ თაობაზე. ეს ასევე დასტურდება ამ დებულების წინამორბედი ნორმატიული აქტის გამოყენების პრაქტიკის ანალიზის საფუძველზე.
თანასწორობის უფლების დარღვევა
საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი განამტკიცებს სამართლის წინაშე ყველას თანასწორობის პრინციპს. აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმით აკრძალულია დისკრიმინაცია რასის, კანის ფერის, სქესის, წარმოშობის, ეთნიკური კუთვნილების, ენის, რელიგიის, პოლიტიკური ან სხვა შეხედულებების, სოციალური კუთვნილების, ქონებრივი ან წოდებრივი მდგომარეობის, საცხოვრებელი ადგილის ან სხვა ნიშნის მიხედვით. მოცემულ შემთხვევაში, მიგვაჩნია, რომ დიფერენცირებული მოპყრობა ხდება „სხვა ნიშანის“, კერძოდ, შესაბამისი მემკვიდრის მოქალაქეობის მიხედვით.
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „თანასწორობის ფუნდამენტური უფლების დამდგენი ნორმა წარმოადგენს თანასწორობის უნივერსალურ კონსტიტუციურ ნორმა-პრინციპს, რომელიც ზოგადად გულისხმობს ადამიანების სამართლებრივი დაცვის თანაბარი პირობების გარანტირებას. კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის. ამდენად, ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს.“[5]
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, „(...) ნებისმიერი უფლების აღიარება აზრს დაკარგავს მასზე თანაბარი წვდომის გარანტირებული შესაძლებლობის გარეშე. ადამიანებისთვის სასიცოცხლოდ აუცილებელია განცდა, რომ მათ სამართლიანად ეპყრობიან.“[6] ამიტომ, „(...) თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისთვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“.[7]
საკონსტიტუციო სასამართლოს პოზიციით, „თანასწორობის უფლების შეზღუდვას ადგილი ექნება მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ აშკარაა არსებითად თანასწორი პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობა (ან არსებითად უთანასწორო პირების მიმართ თანასწორი მოპყრობა)“.[8] ამდენად, პირველ რიგში უნდა დადგინდეს, იწვევს თუ არა სადავო ნორმებით დადგენილი აკრძალვა არსებითად თანასწორი პირების დიფერენცირებას. რისთვისაც, უნდა გამოიკვეთოს შესაბამისი შესადარებელი პირები.
შესადარებელ პირთა დიფერენცირება
როგორც უკვე ითქვა, საქართველოს მთავრობის 2020 წლის 17 ივლისის №445 დადგენილებით დამტკიცებული „სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში გადაცემის შესახებ დებულების“ მე-4 მუხლი განსაზღვრავს საცხოვრებელი და არასაცხოვრებელი ფართობის საკუთრებაში მიღებაზე უფლებამოსილ პირს - საქართველოს მოქალაქეს (მათ შორის, დევნილი/დევნილი ოჯახი), რომელიც მას ფაქტობრივად ფლობს (სარგებლობს).
მიუხედავად იმისა, რომ ზემოაღნიშნული უფლება წარმოეშვება უშუალოდ ფართის ფაქტობრივ მფლობელს, დებულების მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულია ამ უფლების მემკვიდრეობით გადაცემა სხვა პირზე. სადავო ნორმა კი, მემკვიდრეებს შორის დიფერენცირებას ახდენს მათი მოქალაქეობის მიხედვით. ამდენად, მოცემული საქმის მიზნებისთვის, შესადარებელ პირებს წარმოადგენენ, ერთი მხრივ, უშუალოდ უფლებამოსილი სუბიექტის მემკვიდრეები, რომლებიც ფლობენ საქართველოს მოქალაქეობას, ხოლო, მეორე მხრივ, მემკვიდრეები, რომლებსაც საქართველოს მოქალაქეობა არ გააჩნიათ.
შესადარებელ პირთა არსებითი თანასწორობა
როგორც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ თანასწორობის უფლებასთან მიმართებით განაცხადა, „ანალოგიურ სიტუაციაში“ ყოფნის დემონსტრირების მოთხოვნა არ ნიშნავს, რომ შესადარებელი ჯგუფები უნდა იყვნენ იდენტური.[9] საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით კი, იმისთვის, რომ კონკრეტულ პირთა ჯგუფი, თანასწორობის თვალსაზრისით შესადარებელ კატეგორიებს წარმოადგენდნენ, „ისინი ამა თუ იმ შინაარსით, კრიტერიუმით მსგავს კატეგორიაში, ანალოგიურ გარემოებებში უნდა ხვდებოდნენ, არსებითად თანასწორნი უნდა იყვნენ კონკრეტულ ვითარებასა თუ ურთიერთობებში.[10]
უნდა ითქვას, რომ მართალია, საკუთრების უფლება წარმოეშვება უშუალოდ ფართის ფაქტობრივ მფლობელს, რომელსაც, თავის მხრივ, გარკვეული სამსახურეობრივი, თუ სხვა სახის დამსახურება აქვს საქართველოს შეიარაღებულ ძალების წინაშე, დებულების მე-5 მუხლის მე-3 პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებულია ამ უფლების მემკვიდრეობით გადაცემა სხვა პირზე, რომელსაც, შესაძლოა ამგვარი დამსახურება საერთოდ არ გააჩნდეს და შესაბამისად, ამ უფლების უშუალო, პირდაპირი სუბიექტი არ იყოს. ამიტომ, სამკვიდროს მიღების თვალსაზრისით, საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებს, საქართველოს მოქალაქეების თანაბარი ეკონომიკური ინტერესი გააჩნიათ. სწორედ ამ, ერთნაირი ეკონომიკური ინტერესის გამო, ეს ორი ჯგუფი არსებითად თანაბრად უნდა განვიხილოთ.
უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურობა
საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული სამართლის წინაშე თანასწორობის უფლება არ არის აბსოლუტური და დემოკრატიულ სახელმწიფოში შესაძლებელია მისი შეზღუდვა. საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისაგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას.“[11]
საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, დიფერენცირების არსებობის ყველა ინდივიდუალურ შემთხვევაში მისი დისკრიმინაციულობის მასშტაბი იდენტური არ არის და დამოკიდებულია უთანასწორო მოპყრობის თავისებურებებზე. „ცალკეულ შემთხვევაში ის შეიძლება გულისხმობდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნების არსებობის დასაბუთების აუცილებლობას ... სხვა შემთხვევებში ხელშესახები უნდა იყოს შეზღუდვის საჭიროება თუ აუცილებლობა. ზოგჯერ შესაძლოა საკმარისი იყოს დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა.“[12]
დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკის თანახმად, თანასწორობის უფლებასთან სადავო ნორმების შეფასებისას, ჩარევის ინტენსივობისა და დიფერენცირების ნიშნის გათვალისწინებით, სასამართლო იყენებს რაციონალური დიფერენცირების ან შეფასების მკაცრ ტესტს.
საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, დიფერენცირების ინტენსივობის განსაზღვრისას გადამწყვეტი მნიშვნელობა ენიჭება იმას, თუ „არსებითად თანასწორი პირები რამდენად მნიშვნელოვნად განსხვავებულ პირობებში იმყოფებიან, დიფერენცირება რამდენად მკვეთრად დააცილებს ამ უკანასკნელთ კონკრეტულ საზოგადოებრივ ურთიერთობებში მონაწილეობის თანაბარი შესაძლებლობებიდან.“[13] განსახილველ შემთხვევაში, სადავო ნორმა იმპერატიული შინაარსისაა და ითვალისწინებს უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევას, ვინაიდან, საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირებს ბლანკეტურად გამორიცხავს, კონკრეტული უფლების მემკვიდრეობით მიღების შესაძლებლობიდან. შესაბამისად, მიგვაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაში, თანასწორობის უფლებასთან სადავო ნორმის შესაბამისობის შეფასებისას, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა იხელმძღვანელოს მკაცრი ტესტით.
ამდენად, ნორმის კონსტიტუციურობის შეფასებისათვის აუცილებელია, პირველ რიგში, დადგინდეს, სადავო რეგულაცია ემსახურება თუ არა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას. „მკაცრი ტესტის“ ფარგლებში დიფერენცირების შეფასებისას აუცილებელია დადგინდეს, რამდენად არის სახელმწიფოს მიერ უთანასწორო მოპყრობა აუცილებელი და არსებობს თუ არა დაუძლეველი სახელმწიფო ინტერესი.“[14] „(...) ასევე მნიშვნელოვანია, რომ შეზღუდვით დაცული სიკეთე უფლებაში ჩარევის შედეგად ხელყოფილ ინტერესზე აღმატებული იყოს.“[15]
ამასთან ერთად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, თანაზომიერების პრინციპის თანახმად, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე.“[16]
უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი
უნდა ითქვას, რომ ლეგიტიმური მიზანი შესაძლებელია განსხვავებული იყოს ამ უფლების პირველად მიმღებთან და მემკვიდრეებთან მიმართებით. პირველად მიმღებთან დაკავშირებით სხვა ქვეყნის მოქალაქისთვის საცხოვრებელ ბინაზე საკუთრების მოპოვების უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური საჯარო მიზანი შეიძლება იყოს საქართველოს მოქალაქეთა წახალისება, რომ მათ იმსახურონ საქართველოს თავდაცვის ძალებში. ასევე, არსებითი ლეგიტიმური მიზანია, რომ საქართველოს მოქალაქეებს სახელმწიფოს უსაფრთხოებისთვის გაწეული მნიშვნელოვანი სამსახური და სახელმწიფოსთან ამგვარი კავშირი დაუფასდეთ. ეს თავის მხრივ შესაძლებელია გულისხმობდეს თავდაცვის ძალებში მყოფი პირების იმგვარ სოციალურ ჯგუფად ჩამოყალიბებას, რაც საქართველოს მოქალაქეებისთვის ქვეყნის თავდაცვასა და უსაფრთხოებაში მონაწილეობას კიდევ უფრო სტაბილურ და განჭვრეტად სოციალურ მდგომარეობასთან დააკავშირებდა. თავის მხრივ, ამ მიზნების მიღწევა საქართველოს წინაშე არსებული გამოწვევების გათვალისწინებით, არსებითია. აღსანიშნავია, რომ ადამიანის უფლებათა თეორიაში სამხედრო ძალებში სამსახურის მოქალაქეობის ნიშნით შეზღუდვა იმ ტიპის გადაწყვეტილებაა, რაც, ზოგადად, თანაზომიერად მიიჩნევა. ამგვარად, გასაგებია, რომ უცხო ქვეყნის მოქალაქის საქართველოს სამხედრო ძალებთან შემხებლობამ შესაძლებელია მნიშვნელოვანი საფრთხეები შექმნას და სწორედ ამიტომ ამ ტიპის ურთიერთობები შეზღუდულია.
თუმცა როგორი შეიძლება იყოს ლეგიტიმური მიზანი იმგვარი შეზღუდვისას, როდესაც საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე რიცხული საცხოვრებელი ბინის საკუთრებაში რეგისტრირება არ შეუძლია კანონიერი მოსარგებლის მემკვიდრეს, რომელიც არ არის საქართველოს მოქალაქე, ხოლო, მამკვიდრებელი კი, ანუ უფლების პირველადი მიმღები აკმაყოფილებს იმ წინაპირობებს, რაც აუცილებელია ბინაზე საკუთრების უფლების რეგისტრაციისთვის?
ზოგადად, საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირების მიმართ საკუთრების მოპოვების უფლების ამგვარი შეზღუდვის მიზანი შეიძლება იყოს მათი არასაკმარისი სამართლებრივ-პოლიტიკური კავშირი და ლოიალურობა საქართველოს სახელმწიფოსთან; სამხედრო ძალებში მათი შესაძლო მონაწილეობის გამორიცხვა, რაც შესაბამისად, მათთვის საჯარო ბენეფიტის (საცხოვრებელი თუ არასაცხოვრებელი სივრცის) გადაცემას არალოგიკურს და გაუმართლებელს ხდის. ამას ამყარებს შეზღუდული სახელმწიფო რესურსები, როდესაც სახელმწიფოსთვის პრიორიტეტულია, რომ სწორედ მის მოქალაქეებზე განაწილდეს არსებული საჯარო სიკეთე.
ამგვარად, სახელმწიფოს ლეგიტიმური მიზანი შესაძლებელია განსხვავებული იყოს პირველადი მიმღებსა და არაპირველად მიმღებთან მიმართებით. თავის მხრივ ამ ორი ჯგუფის მიმართ არსებული ლეგიტიმური მიზნის განხილვა მნიშვნელოვანია, რამდენადაც მათ მიმართ სახელმწიფოს მხრიდან ერთნაირი ხედვა საჭიროებს უფრო მეტ დასაბუთებას.
ლეგიტიმურ საჯარო მიზანზე საუბრისას, მხედველობაშია ასევე მისაღები ის, თუ რა კონტექსტში განიხილავს სადავო ნორმის ავტორი ამ კატეგორიის პირებს. კერძოდ, სადავო ნორმის შესაბამისად, „ამ დადგენილებით განსაზღვრული ფართობი (შესაბამის მიწის ნაკვეთთან ერთად), საკუთრებაში არ გადაეცემა საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირს ან/და რუსეთის ფედერაციის სამხედრო ძალებში მომსახურე პირს.“ ამდენად, აკრძალვას ასევე ექვემდებარებიან ის პირები, რომლებიც მსახურობენ საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის დამრღვევი სახელმწიფოს შეიარაღებულ ძალებში, რაც, თავის მხრივ, მიზნად ისახავს ამ კატეგორიის პირთა გამორიცხვას ოკუპირებული სახელმწიფოს სიკეთეებით სარგებლობისგან.
ამგვარად, სადავო ნორმით გათვალისწინებული იმპერატიული აკრძალვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს, ერთი მხრივ, შეზღუდულ სახელმწიფო რესურსზე, მხოლოდ საქართველოს მოქალაქეების, განსაკუთრებით კი, სამხედრო მოსამსახურეების წვდომის უზრუნველყოფა, ხოლო, მეორე მხრივ, სახელმწიფოსთვის არასასურველი პირებისათვის ამგვარი რესურსებით სარგებლობის შესაძლებლობის შეზღუდვა.
გამოსადეგობა
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკით, მნიშვნელოვანი ლეგიტიმური მიზნის არსებობა თავისთავად არ ნიშნავს, რომ უფლებაში ჩარევა გამართლებულია. შეზღუდვის თანაზომიერებისათვის ასევე აუცილებელია, დაკმაყოფილებული იყოს გამოსადეგობის მოთხოვნაც. თავის მხრივ, ღონისძიების გამოსადეგობაზე მსჯელობისას, „საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არსებობს ლოგიკური კავშირი ... ლეგიტიმურ მიზანსა და სადავო ნორმებით დადგენილ უფლების შეზღუდვის ფორმას შორის - რამდენად იძლევა სადავო ნორმები დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის შესაძლებლობას.“[17]
ზემოაღნიშნული მიზნების გათვალისწინებით, შეიძლება ითქვას, რომ შეზღუდვა წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებას, ვინაიდან, შესაბამისი სახელმწიფო რესურსით სარგებლობისაგან ცალსახად გამორიცხავს, როგორც საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე, ისე სახელმწიფოსთვის არასასურველ პირებს.
ამ მხრივ, მხედველობაშია ასევე მისაღები, ჩვენი აზრით, ერთი მნიშვნელოვანი გარემოება. კერძოდ, საქართველოს სახალხო დამცველის აპარატის მიერ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროსგან გამოთხოვილი იყო ინფორმაცია, უწევს თუ არა სამინისტრო ზედამხედველობას, თუ რომელი ქვეყნის მოქალაქე იღებს მემკვიდრეობით იმ საცხოვრებელ და არასაცხოვრებელ ფართობს, რომლის გადაცემის საფუძველი, თავის დროზე, იყო საქართველოს პრეზიდენტის #219 ბრძანებულება. სამინისტროს ამ საკითხზე შესაბამისი პოზიცია არ დაფიქსირებულა, თუმცა ზეპირი მოსმენისას დადგინდა, რომ არ არსებობს რაიმე მექანიზმი, რომელიც გააკონტროლებდა, იღებენ თუ არა საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირები მემკვიდრეობით იმ საკუთრებას, რომლის გადაფორმებაც ხსენებული ნორმატიული აქტების საფუძველზე განხორციელდა.
აუცილებლობა
ამ მხრივ, უპირველეს ყოვლისა, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ საქართველოს მოქალაქეობის არ მქონე პირებს, საქართველოს მოქალაქეების მსგავსად აქვთ ინტერესი, მემკვიდრეობით მიიღონ ის ქონება, რომელსაც კანონიერად ფლობდნენ მისი ოჯახის წევრები ან ის პირები, რომელთაც მათ მემკვიდრეობა დაუტოვეს. ამ პირებს აქვთ უფლება, რომ ისარგებლონ საკუთრების უფლებით სქართველოს ტერიტორიაზე, მიუხედავად იმისა, არიან თუ არა ისინი საქართველოს მოქალაქეები. აღნიშნული მსჯელობა რელევანტურია იმდენად რამდენადაც, ამ უფლების პირველადი მიმღებს სახელმწიფოს მიმართ განხორციელებული აქვს იმგვარი კონტრიბუცია, რაც ამ ტიპის სოციალური ბენეფიტის მიღების წინაპირობაა. შესაბამისი ბინების საკუთრებაში გადაცემას აქვს გარკვეული მიზანი და ეს შესაძლებელია იყოს დამსახურება, კონტრიბუცია, რაც, მაგალითად, განმცხადებლის ოჯახს უკვე გაღებული აქვს.[18]
თავის მხრივ აღსანიშნავია, რომ პირველად მემკვიდრეებს შესაძლებელია სხვადასხვა გამოწვევის გათვალისწინებით არ ჰქონდეთ შესაძლებლობა, რომ საკუთრებაში გადაიფორმონ შესაბამისი საცხოვრებელი სივრცე. ეს გარემოება არ უნდა იწვევდეს უფლების პირველადი მიმღებებისათვის დაწესებული შეზღუდვის მემკვიდრეებზე უპირობო გავრცელებას. აღნიშნული განსაკუთრებით ცხადია იმ გარემოების გათვალისწინებით, რომ საქართველოს თავდაცვის სამინისტრო არ ახორციელებს რაიმე ზედამხედველობას, თუ ვინ არიან ამგვარი წესით გადაცემული ბინების მემკვიდრეები.[19]
ნიშანდობლივია ის გარემოება, რომ სახელმწიფოს შეუძლია ამგვარი აკრძალვები დიფერენცირებულად გამოიყენოს, ნაცვლად საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე ნებისმიერი პირის იმავე სამართლებრივ რეჟიმში ჩაყენებისა, როგორშიც მოქცეულია, თუნდაც, რუსეთის სამხედრო ძალების მოსამსახურე პირი.
ასე, მაგალითად, საქართველოს ორგანული კანონი „საქართველოს მოქალაქეობის შესახებ“ განსაზღვრავს საქართველოს მოქალაქეობის დაკარგვის საფუძვლებს, რომელთა შორის მიუთითებს საქართველოს კომპეტენტური ორგანოების ნებართვის გარეშე სხვა ქვეყნის სამხედრო სამსახურში, პოლიციის ან უშიშროების სამსახურში შესვლაზე.[20] ეს გარემოება შესაძლებელია საქართველოს სახელმწიფო ინტერესებისთვის იმგვარი ეფექტის მომტანი იყოს, რომ პირები, რომლებიც ამ საფუძვლით დაკარგავენ საქართველოს მოქალაქეობას, შეეზღუდოთ საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს ბალანსზე არსებული ქონების უსასყიდლოდ საკუთრებაში რეგისტრაცია (თუკი ისინი არიან მემკვიდრეები).
მხედველობაშია მისაღები, ასევე საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების სტრატეგია, რომელიც პირდაპირ მიუთითებს საქართველოს წინაშე არსებულ საფრთხეებზე, რისკებსა და გამოწვევებზე, რომელთა შორის, განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია რუსეთის ფედერაციის მიერ საქართველოს ტერიტორიების ოკუპაცია და ოკუპირებული ტერიტორიებიდან რუსეთის ფედერაციის მიერ ორგანიზებული ტერორისტული აქტები, რუსეთის ფედერაციის მხრიდან ახალი სამხედრო აგრესიის რისკები.[21] ამ გარემოების გათვალისწინებით, შესაძლებელია განსხვავებული მოპყრობა არსებობდეს რუსეთის სამხედრო ძალებში მოსამსახურე ან ამ სამსახურებთან დაკავშირებული პირების მიმართ. გარდა ამისა, შესაძლებელია სხვადასხვა ფიზიკური პირის კავშირები საქართველოს სახელმწიფოსთვის საფრთხის შემცველად იქნეს აღიარებული, თუმცა ამისთვის არსებობს შესაბამისი უსაფრთხოების სამსახურები და შესაბამისი კანონმდებლობა, რომელიც ამ პირების საქართველოში საქმიანობას ზღუდავს.
ნებისმიერ სხვა შემთხვევაში, როდესაც ამგვარი საფრთხე გამოკვეთილი არ არის, სახელმწიფოს მიერ დადგენილი ბლანკეტური აკრძალვა, რომელიც აბსოლუტურად გამორიცხავს საქართველოს მოქალაქეობის არმქონე პირს, რომელიც ამ უფლებით (ამ შემთხვევაში ბინით) კანონიერად მოსარგებლე პირის მემკვიდრეა, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის არათანაზომიერი საშუალებას წარმოადგენს.
გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სადავო ნორმით დადგენილი აკრძალვა შესაძლებელია, რიგ შემთხვევებში, წარმოადგენდეს იმ პირების ღვაწლის დაუფასებლობას, რომლებსაც გარკვეული დამსახურება მიუძღვით საქართველოს სახელმწიფო შეიარაღებული ძალების განვითარებაში. უნდა ითქვას, რომ მემკვიდრეობა ეს არ არის ცალმხრივი მოქმედება, ვინაიდან, მას საფუძვლად უდევს სწორედ იმ პირის სურვილი, რომელსაც ამგვარი დამსახურება გააჩნია. კერძოდ კი, ის, რომ მის მიერ გაწეული ღვაწლი დაფასდეს და შედეგად მიღებული ეკონომიკური სარგებელი, მისი სურვილისამებრ გადავიდეს მემკვიდრეებზე. ამგვარმა მიდგომამ, შესაძლოა მოტივაცია დაუკარგოს საქართველოს იმ მოქალაქეებს, რომლებსაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეაქვს სახელმწიფოს უსაფრთოხების დაცვაში და რომელთა მემკვიდრეებიც არ ან აღარ ფლობენ საქართველოს მოქალაქეობას. ამიტომ, მნიშვნელოვანია ამ აკრძალვის შეზღუდვისას მაქსიმალურად იქნას გათვალისწინებული ყველა შესაძლო საპირწონე ინტერესი.
მხედველობაშია ასვე მისაღები სხვა ქვეყნების შესაბამისი გამოცდილება, რომელიც შეიძლება არ იყოს განსახილველი საქმის იდენტური, თუმცა შეიცავს ამ დავისთვის საყურადღებო ელემენტებს. ასე, მაგალითად, საფრანგეთში საკონსტიტუციო საბჭოს 2018 წლის გადაწყვეტილებით, დისკრიმინაციულად იქნა მიჩნეული იმგვარი საკანონმდებლო რეგულირება, რომელსაც შემოჰქონდა კომპენსაციის სისტემა საფრანგეთის იმ მოქალაქეებისთვის, ვინც ფიზიკურად დაზარალდა ალჟირში 1954-1962 წლებში განვითარებული მოვლენების დროს. ამ რეგულაციის მიხედვით, კომპენსაციის მიღება შეეძლოთ პირებს, რომლებიც არიან საფრანგეთი მოქალაქეები და მათი შთამომავლები, თუ ისინი იყვნენ საფრანგეთის მოქალაქეები. საკონსტიტუციო საბჭომ ჩათვალა, რომ თანასწორობის უფლება ირღვეოდა, თუკი ამგვარი კომპენსაციის მიღების შესაძლებლობა ექნებოდათ მხოლოდ საფრანგეთის მოქალაქეებს.[22]
საინტერესოა ასევე პორტუგალიის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება, რომლის მიხედვით, თანასწორობის პრინციპის საწინააღმდეგოდ იქნა მიჩნეული იმგვარი სამართლებრივი რეგულირება, რომელიც მხოლოდ პორტუგალიის მოქალაქეებს ანიჭებდა უფლებას, შეიარაღებულ ძალებში, პოლიციაში ან სხვა მსგავს დაწესებულებაში სამსახურის შედეგად შეზღუდული შესაძლებლობის გამო მიეღოთ კომპენსაცია.[23]
მართალია, განსახილველ შემთხვევაში, სახელმწიფოს წინაშე შესაბამისი მემკვიდრის კონტრიბუცია შესაძლებელია არ ფიქსირდებოდეს, თუმცა პირველადი მიმღებების მხრიდან ეს კონტრიბუცია სახელმწიფო უსაფრთხოებაში სახეზეა. ამგვარად, უფლება შესაბამის საკუთრებაზე არსებული ნორმატიული აქტების გათვალისწინებით უკვე წარმოშობილია. კონტრიბუციის პრინციპის შინაარსის თვალსაზრისით, საინტერესოა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს საქმე Gaygusuz v. Austria[24], რომელშიც მითითებულია, რომ თუკი შესაბამის პირს ბენეფიტების სქემაში შეტანილი აქვს შესაბამისი ფინანსური წვლილი, კონტრიბუტორზე (შემტანზე) უნდა გავრცელდეს ბენეფიტების სქემა.[25] ასევე საქმეში Koua Poirrez v. France[26] განისაზღვრა პრინციპი, რომ რიგ შემთხვევებში პირმა სახელმწიფოსგან ბენეფიტები შეიძლება მიიღოს, თუნდაც მას კონტრიბუციის სქემაში არ ჰქონდეს მონაწილეობა მიღებული (მოწყვლადი ჯგუფების შემთხვევაში). ამგვარ მოწესრიგებას შესაძლებელია არსებითი ეფექტი ჰქონდეს პირადი და ოჯახურის ცხოვრების უფლებაზე[27], ასევე სათანადო საცხოვრებლის უფლებაზეც.
ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ დებულების მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებული იმპერატიული აკრძალვა არათანაზომიერად ახდენს შესაბამისი მემკვიდრეების დიფერენცირებას და ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-11 მუხლის პირველ პუნქტს.
[1] საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თავდაცვის ძლების ჯარების ლოჯისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის 2019 წლის 4 აპრილის MOD 1 19 00337356 წერილი
[2] საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს თავდაცვის ძლების ჯარების ლოჯისტიკური უზრუნველყოფის სარდლობის 2019 წლის 4 აპრილის MOD 1 19 00337356 წერილი
[3] საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს 2019 წლის 16 მაისის MOD 1 19 00486749 წერილი
[4] საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს 2019 წლის 16 მაისის MOD 1 19 01237653 წერილი
[5] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 1;
[6] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება, II. პ. 3;
[7] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 1;
[8] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის №2/1/536 გადაწყვეტილება, II. პ. 10;
[9] „კლიფტი გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“ (CASE OF CLIFT v. THE UNITED KINGDOM), ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2010 წლის 13 ივლისის გადაწყვეტილება, საჩივარი №25091/07, § 66;
[10] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 2;
[11] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება, II. პ. 3;
[12] იქვე, II. პ. 5;
[13] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება, II. პ. 25;
[14] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება, II. პ. 115;
[15] იქვე, II. პ. 117;
[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60;
[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 მაისის №3/3/600 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახა კუკავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-48;
[18] კონტრიბუციის შესახებ თეორიის შესახებ დეტალურად იხილეთ ბოსნია და ჰერცოგოვინას საკონსტიტუციო სასამართლო საქმე. ხელმისაწვდომია: http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll/CODICES/precis/eng/EUR/BIH/BIH-2019-3-007?f=templates&fn=default.htm
[19] ამგვარი ლოგიკის მიდგომა ჰქონდა ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს საქმეში Buche v. the Czech Republic, როდესაც დადგინდა დისკრიმინაცია, რადგან სახელმწიფომ გაუმართლებელი დიფერენციაცია განახორციელა მის მოქალაქეებს შორის: (1) პირები, რომლებიც სამხედრო სასამართლოს ყოფილი მოსამართლეები იყვნენ და შესაბამის ბენეფიტს იღებდნენ; (2) პირები, რომლებიც სამხედრო სასამართლოს ყოფილი მოსამართლეები იყვნენ, შემდგომში გახდნენ საერთო სასამართლოს მოსამართლეები და ამ უკანასკნელი გარემოების გამო სამხედრო სასამართლოში მსახურებასთან დაკავშირებულ ბენეფიტს ვერ იღებდნენ.
[20] საქართველოს ორგანული კანონი „საქართველოს მოქალაქეობის შესახებ“, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის ა) ქვეპუნქტი
[21] საქართველოს ეროვნული უსაფრთხოების კონცეფცია, 1 ხელმისაწვდომია: https://mod.gov.ge/uploads/2018/pdf/NSC-GEO.pdf
[22] გადაწყვეტილების მოკლე აღწერა ხელმისაწვდომია: <http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll/CODICES/precis/eng/eur/fra/fra-2018-1-002?f=templates$fn=document-frameset.htm$q=%5Brank%3A%5Bdomain%3A%5Bcategory%3Afilter_country%2Ffrance%5D%5D%5Bsum%3A%5Bstem%3Acitizenship%5D%5D%5D$x=server$3.0#LPHit1>
[23] გადაწყვეტილების მოკლე აღწერა ხელმისაწვდომია: http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll/CODICES/precis/eng/eur/por/por-2001-3-002?f=templates$fn=document-frameset.htm$q=%5Brank%3A%5Bdomain%3A%5Bcategory%3Afilter_country%2Fportugal%5D%5D%5Bsum%3A%5Bstem%3Acitizenship%5D%5D%5D$x=server$3.0#LPHit1
[24] Gaygusuz v. Austria, App. no. 17371/90 (ECtHR, 16 September 1996)
[25] Gaygusuz v. Austria, App. no. 17371/90 (ECtHR, 16 September 1996), para. 39
[26] Koua Poirrez v. France, App. no. 40892/98 (ECtHR, 30 September 2003 )
[27] საქართველოს კონსტიტუცია, მე-15 მუხლი (1995)
6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები
შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა
შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა
შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა
შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა
კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა