თქვენ არ ეცნობით სასამართლოს მეგობრის სააპლიკაციო ფორმის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. საქმე/საქმეები რომლებთან დაკავშირებითაც სასამართლოს მეგობრის წერილობითი მოსაზრებაა შემოტანილი

ა. რეგისტრაციის №1537 - „შპს მთავარი არხი“, „შპს ტელეკომპანია პირველი“, „შპს ტელეკომპანია კავკასია“, „შპს ფორმულა“, ირაკლი საღინაძე, გიორგი ლიფონავა და ქეთევან დევდარიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

2. სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება

სადავო ნორმების შინაარსი

ბავშვთა უფლებათა კოდექსის 66-ე მუხლის თანახმად, „მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის გავლენისგან ბავშვის დაცვა. მაუწყებელი ასევე ვალდებულია გამოიყენოს სამაუწყებლო პროგრამათა კლასიფიკაციის კრიტერიუმები ამ პროგრამების კატეგორიების დადგენის მიზნით და განათავსოს ეს პროგრამები სამაუწყებლო ბადეში „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული წესების დაცვით. აღნიშნული მიზნის მისაღწევად „მაუწყებლობის შესახებ კანონში“ გაწერილია ზუსტი მოთხოვნები იმასთან დაკავშირებით თუ როგორ უნდა იყოს ბავშვთა ინტერესები დაცული სამაუწყებლო კომპანიების მიერ. კერძოდ, 56¹ და 56² მუხლებში მითებულია თუ კონკრეტულად რომელ საათებში რა ასაკისათვის განკუთვნილი კონტენტის განთავსებაა შესაძლებელი, ასევე კონკრეტულად რა სახის კონტენტია მისაღები რომელი ასაკობრივი ჯგუფებისათვის, აღნიშნული მოთხოვნების შეუსრულებლობის შემთხვევაში იმავე კანონში მითითებულია სანქციები, კერძოდ, 71-ე მუხლის თანახმად, მაკონტროლებელ კომისიას აქვს იმის საშუალება, რომ ამ დანაწესების დამრღვევ ტელევიზიებს დააკისროს ჯარიმა გაფრთხილების გარეშე.

მოსარჩელეების თანახმად, აღნიშნული მოწესრიგება არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ წინადადებასთან, მე-2 პუნქტთან და მე-3 პუნქტის პირველ და მე-2 წინადადებებთან და 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პრიველ წინადადებასთან მიმართებით, ანუ, აღნიშნული მოწესრიგებები არაკონსტიტუციურია კონსტიტუციით დაცული აზრისა და გამოხატვის თავისუფლების, ინფორმაციის მიღების თავისუფლების, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების თავისუფლების უფლებებთან და იმ მოთხოვნასთან მიმართებით, რომლის თანახმადაც, არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა.

I. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის 1-ლ და მე-2 პუნქტთან მიმართებით

(1) კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი და მეორე პუნქტით დაცული სფერო:

საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით: „აზრისა და მისი გამოხატვის თავისუფლება დაცულია.“ ხოლო, მეორე პუნქტის მიხედვით: „ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია.“

კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მითითებული პუნქტებით გარანტირებული უფლებები თითოეული ინდივიდის თავისუფლების და განვითარების განუყოფელი ნაწილია. ის პიროვნების თვითრეალიზაციისა და ჩამოყალიბების წყაროა. დემოკრატიული სახელმწიფო გულისმხობს ადამიანთა ჩართულობას საზოგადოებრივ გადაწყვეტილებებში, ინფორმაციის თავისუფლად გავრცელებას და აზრის თავისუფლად წარმოთქმას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აქვს აღნიშნული, რომ „თავისუფალი საზოგადოება შედგება თავისუფალი ინდივიდებისაგან, რომლებიც ცხოვრობენ თავისუფალ ინფორმაციულ სივრცეში, თავისუფლად აზროვნებენ, აქვთ დამოუკიდებელი შეხედულებები და მონაწილეობენ დემოკრატიულ პროცესებში, რაც აზრთა გაცვლა-გამოცვლასა და პაექრობას გულისხმობს ... დემოკრატიული პროცესის მამოძრავებელია ის ძალა, სულიერი გავლენა, რომელიც აზრისათვის არის დამახასიათებელი. კონსტიტუცია იცავს აზრის გამოხატვისა და გავრცელების პროცესს, მის შინაარსსა და ფორმებს...”[1]

აქედან გამომდინარე, ნათელი ხდება, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლით დაცულია არა მხოლოდ პირის შესაძლებლობა გამოხატოს თავისი აზრი, არამედ მისი უფლება მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით ინფორმაციის თავისუფლად გავრცელება უზრუნველყოფს აზრის ჩამოყალიბებას და შემდგომ მის გავრცელებას. შესაბამისად, გამოხატვის თავისუფლება მოიცავს იმ საშუალებებსაც, რომლებიც უზრუნველყოფს ინფორმაციის გავრცელებას. მათ შორის არის ინფორმაციის მატარებლები, ტელემაუწყებლობა, რადიო და სხვა საშუალებები.[2]

მასობრივი ინფორმაციის გამავრცელებელი საშუალებები ასრულებენ ძირითად როლს საზოგადოების წევრების აზრის ფორმირებაში. რაც იმას ნიშნავს, რომ, წარმატებული სახელმწიფოს საფუძველს თავისუფალი მედია წარმოადგენს.[3]

ამდენად, მათთვის შესაბამისი განარატიების შექმნა და ინფორმაციის თავისუფლად მიწოდება, პირველ რიგში, საზოგადოების თითოეული წევრის უფლებას წარმოადგენს. „გამოხატვის თავისუფლება გამორჩეულად იცავს არა მედიასაშუალებების მესაკუთრეთა ქონებრივი ან ბიზნეს ინტერესების უზრუნველყოფას, არამედ თავად მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებისა და მათი მესაკუთრეების მიერ ინფორმაციის თავისუფლად გავრცელების უფლებას და საზოგადოების თითოეული წევრის შესაძლებლობას, თავისუფალ მედიაგარემოში მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია“[4]

ყოველი ამის გათვალისწინებით, აშკარაა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლი წარმოადგენს ერთგვარ დაცვის მექანიზმს იმისთვის, რომ არ დაწესდეს ე.წ. ინფორმაციული ფილტრი (რომელიც შინაარსობრივ რეგულირებას წარმოადგენს), რომლითაც საფრთხე შეექმნება არა მარტო ინფორმაციის თავისუფლად გავრცელებას, არამედ საზოგადოების განვითარებასა და დემოკრატიასაც.

დამატებით, აღსანიშნავია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა გამოხატვის თავისუფლებასთან დაკავშირებით.

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „ყველას აქვს აზრის გამოხატვის თავისუფლება. ეს უფლება მოიცავს ადამიანის თავისუფლებას, გააჩნდეს საკუთარი შეხედულება, მიიღოს ან გაავრცელოს ინფორმაცია ან იდეები საჯარო ხელისუფლების ჩაურევლად და სახელმწიფო საზღვრების მიუხედავად. ეს მუხლი ვერ დააბრკოლებს სახელმწიფოს, მოახდინოს რადიომაუწყებლობის, ტელევიზიისა და კინემატოგრაფიულ საწარმოთა ლიცენზირება.“ მიუხედავად იმისა, რომ კონვენცია აძლევს სახელმწიფოს ლიცენზირების შესაძლებლობას, ეს არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს შეუძლია ჩაერიოს ამ სექტორის ნებისმიერ ასპექტში და მკაცრად გააკონტროლოს ის.

საინტერესოა ევროსასამართლოს განმარტებები საქმეში „ANIMAL DEFENDERS INTERNATIONAL გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“. ევროსასამართლომ მოცემულ საქმეში ძალიან დიდი ყურადღება მიაქცია აუდიო-ვიზუალური მედიის მნიშვნელობას, და განმარტა, რომ ისეთ სექტორში, როგორიცაა აუდიოვიზუალური მედია, სახელმწიფოებს გააჩნიათ ჩაურევლობის უარყოფითი ვალდებულება. სახელმწიფოებს ასევე გააჩნიათ პოზიტიური ვალდებულება, მიიღონ სათანადო კანონმდებლობა და ადმინისტრაციული რეგულირების ჩარჩო, ეფექტიანი პლურალიზმის უზრუნველსაყოფად. „წევრმა ქვეყნებმა უნდა მოახდინონ არსებული მარეგულირებელი ჩარჩოს ადაპტირება, კერძოდ, კი მედიაზე საკუთრებასთან მიმართებით და მიიღოს ნებისმიერი მარეგულირებელი და ფინანსური ზომა მედიის გამჭვირვალობის სტრუქტურული პლურალიზმის და ასევე გავრცელებული შინაარსის მრავალფეროვნების უზრუნველსაყოფად.”[5]

სწორედ აღნიშნულის გათვალისწინებით, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ყურადღებას ამახვილებს იმ გარემოებაზე, რომ რეგულირების ჩარჩო უნდა აკმაყოფილებდეს გარკვეულ სტანდარტებს, რათა სახელმწიფომ, როგორც პლურალიზმის გარანტორმა, მაქსიმალურად უზრუნვალყოს ინფორმაციის გავრცელებისა და გამოხატვის თავისუფლების უზრუნველყოფა.

აქედან გამომდინარე, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსთვის, ისე, როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის, გამოხატვის თავისუფლება წარმოადგენს ერთ-ერთ ფუნდამენტურ უფლებას დემოკრატიული საზოგადოებისთვის. აღნიშნული უფლების დაცვა კი, სახელმწიფოს მნიშვნელოვანი ვალდებულებაა.

(2) სადავო ნორმის შინაარსი და უფლების შეზღუდვა

სადავო ნორმები მაუწყებელს ავალდებულებს ბავშვისათვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციისაგან არასრულწლოვნის დაცვას და უკრძალავს მსგავსი ინფორმაციის შემცველი პროგრამის გადაცემას. აღნიშნული მოწესრიგება კი, თავისთავად მიანიშნებს იმაზე, რომ მაუწყებელი ვალდებულია რიგ შემთხვევებში უარი თქვას კონკრეტული ინფორმაციის გავრცელებაზე.

სადავო წესწების დარღვევის შემთხვევაში მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონის 71-ე მუხლით დადგენილია სანქციები. ამ მუხლის 1-ლი ნაწილით განსაზღვრულია, რომ „დარღვევის ფაქტის დადასტურების შემთხვევაში კომისია უფლებამოსილია მაუწყებელი წერილობით გააფრთხილოს.“ თუმცა, ნორმა უთითებს, რომ არსებობს ისეთი შემთხვევები, როდესაც გაფრთხილება არ გამოიყენება: „გაფრთხილების უფლებამოსილება არ ვრცელდება ამ კანონის 56¹ და 56² მუხლებით გათვალისწინებული ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევებზე.“ აღნიშნული კი იმას ნიშნავს, რომ კომისია მაუწყებელს ჯარიმას გაფრთხილების გამოყენების გარეშე აკისრებს და ავალდებულებს დარღვევის აღმოხვრას თუ კი მოცემულის განხორიცელება შესაძლებელია. მაუწყებლობის შესახებ საქართველოს კანონის 71-ე მუხლის მე-3 ნაწილით დადგენილია, რომ თუ კი სახეზე იქნება ამავე კანონის 56¹ და 56² მუხლებით დადგენილი წესის ხელმეორედ დარღვევა, კომისია 71-ე მუხლის მე-6 ნაწილის საფუძელზე მაუწყებელს შეუჩერებს ლიცენზიას. ასეთი სანქციების თავიდან აცილების მიზნით, ტელემაუწყებლები შეეცდებიან სადავო ნორმებში მოხსენიებულ ტერმინთან მიახლოებული პროგრამები აღარ გაუშვან ეთერში და ეს გამოიწვევს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას.

როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-2 პუნქტით გარანტირებულია ნებისმიერი პირის უფლება თავისუფლად მიიღოს ან/და გაავრცელოს ნებისმიერი ინფორმაცია. შესაბამისად, იმის გათვალისწინებით, რომ სადავო რეგულაციები მაუწყებელს უზღუდავს კონკრეტული შინაარსის პროგრამების გაშუქებას და შესაბამისად საზოგადოებისათვის კონკრეტული ინფორმაციის მიწოდებას, აშკარაა, რომ სახეზეა საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლით გარანტირებულო გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა.

(3) ჩარევის კანონით განსაზღვრულობა

მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლით გარანტირებულია გამოხატვის თავისუფლება, საგულისხმოა, რომ ის არ მიეკუთვნება აბსოლუტურად დაცულ უფლებათა კატეგორიას.

კერძოდ, კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, მისი შეზღუდვა დასაშვებია „დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.“

მანამ, სანამ უშუალოდ ვისაუბრებთ შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანზე, აუცილებელია ხაზი გაესვას კონსტიტუციის აღნიშნულ ჩაწერში არსებულ მოთხოვნას - შეზღუდვის კანონით განსაზღვრულობას. მოცემული ჩანაწერი ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ, ნებისმიერ შემთხვევაში, გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის საფუძველი უნდა იყოს კანონმდებლობაში ასახული. აღნიშნულთან დაკავშირებით, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკა მკაფიოდ მიუთითებს იმაზე, რომ, კანონი, რომლითაც ხდება გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა, აუცილებლად უნდა აკმაყოფილებდეს კანონის ხარისხის მოთხოვნებს.

გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ჩარევის მიმართ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული პრაქტიკა ცალსახად ავალდებულებს კანონმდებელს, რომ მედიასთან დაკავშირებული რეგულაციები იყოს მკაფიო, განჭვრეტადი და გონივრული. კერძოდ, სასამართლომ აღნიშნა, რომ მაშინ, როდესაც სახეზეა კონვენციის მე-10 მუხლით გათვალისწინებულ უფლებაში ჩარევა, აუცილებელია სასამართლომ პირველ რიგში გაარკვიოს, რამდენად იყო შეზღუდვა გათვალისწინებული კანონით. ხოლო ამის დასადგენად, უპირველესად, ყურადღება უნდა გამახვილდეს თავად კანონის ხარისხზე. შეზღუდვა კანონით გათვალისწინებულად ჩაითვლება მხოლოდ მას შემდეგ, როდესაც დადგინდება, რომ ის საკმარისად განჭვრეტადი და გონივრულია.[6] თავის მხრივ, ადამიანის უფლებების ევროპული სასამართლოს დამატებით განმარტავს, რომ წესი "განჭვრეტადია" როდესაც იგი იძლევა დაცვის საშუალებას საჯარო მოხელეების თვითნებური ჩარევისაგან.[7]

ამასთან, კანონის ხარისხთან დაკავშირებით საინტერესოა აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს განმარტებებიც. აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ საქმეში „Ashcroft v. Free Speech Coalition” განმარტა, რომ სახელმწიფოს არ უნდა შეემცირებინა ზრდასრულებისათვის განკუთვნილი ინფორმაცია იმის მიხედვით, თუ რა არის ბავშვებისათვის შესაბამისი. ამასთანავე, „სახელმწიფოს ინტერესი რომ ბავშვები დაიცვას საფრთხისშემცველი ინფორმაციისაგან არ გულისხმობს იმას, რომ მას აქვს უფლება ზედმეტად ფართოდ და მკაცრად შეზღუდოს ინფორმაცია, რომელიც ზრდასრულებისთვის არის განკუთვნილი.

დამატებით, საყურადღებოა აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე FCC v. Fox Television Stations, სადაც სასამართლომ განმარტა, რომ ამერიკის კომუნიკაციების კომისიამ, მანამ, სანამ კონკრეტული სახის რეგულაციებს დააწესებს, რითაც შინაარსს შეზღუდავს, მან უნდა გააცნოს საზოგადოებასა და სამაუწყებლო კომპანიებს, თუ რა სახის შინაარსი არის აკრძალული ნორმებით და კონკრეტულად რა მოიაზრება მათში. ასეთი გაფრთხილებისა და მითითებების გარეშე, მიიჩნევა, რომ მათ მიერ მიღებული რეგულირებები ბუნდოვანია.

იქიდან გამომდინარე, რომ ზემოთ მოყვანილი მსჯელობით უდავოდ დასტურდება სადავო ნორმებით მაუწყებლის გამოხატვის თავისუფლების უფლებაში ჩარევა, მნიშვნელოვანია დადგინდეს, რამდენადაა ჩარევა კანონით გათვალისწინებული, რაც ნიშნავს, რომ უნდა შემოწმდეს სადავო ნორმების განჭვრედატობის საკითხი.

ბავშვის უფლებათა კოდექსის 66-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, „მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის გავლენისგან ბავშვის დაცვა. მაუწყებელი ასევე ვალდებულია გამოიყენოს სამაუწყებლო პროგრამათა კლასიფიკაციის კრიტერიუმები ამ პროგრამების კატეგორიების დადგენის მიზნით და განათავსოს ეს პროგრამები სამაუწყებლო ბადეში „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული წესების დაცვით.[8] ცალსახაა, რომ აღნიშნული მუხლი აუდიო-ვიზუალური მასალის გაშუქებისას პირდაპირ პასუხისმგებლობას აკისრებს მაუწყებელს და ავალდებულებს მას, რომ თავად უზრუნველყოს ბავშვისათვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის სამაუწყებლო სივრცეში მოხვედრის პრევენცია.

ამავდროულად, სადავო ნორმები არ იძლევა იმის დეტალურ განმარტებას, თუ რა ჩაითვლება საფრთხის შემცველ ინფორმაციად. მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვთა უფლებათა კოდექსის მესამე მუხლის „პ“ პუნქტში მოცემული გვაქვს ე.წ „საფრთხის შემცველი ინფორმაციის“ დეფინიცია, კერძოდ, „ძალადობის ან დანაშაულის წახალისებისკენ მიმართული ინფორმაცია, სექსუალური შინაარსის ინფორმაცია, აგრეთვე ინფორმაცია, რომელიც ეწევა ალკოჰოლიანი სასმლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალების ან აზარტული თამაშობის პროპაგანდას ან რომელშიც ძალადობის, მკვლელობის ან სასტიკი, არაადამიანური მოპყრობის სცენები დეტალურადაა წარმოდგენილი.“

ამავდროულად, „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56² მუხლი ადგენს იმ კონტენტის ჩამონათვალს, რომელიც შეუფერებლად მიიჩნევა გარკვეული ასაკობრივი ჯგუფებისთვის.

განხილულ ნორმებში განჭვრედატობის პრობლემა ორი სახითაა წარმოდგენილი. ერთი მხრივ, ზოგიერთი ტერმინი არც ერთი საკანონმდებლო აქტით არა არის განმარტებული. მაგალითად, მაუწყებლის შესახებ კანონის 56-ე სეკუნდა მუხლის 1-ლი ნაწილის „მ“ ქვეპუნქტში ვხვდებით ჩანაწერს, რომლის მიხედვითაც: „18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებლად მიიჩნევა პროგრამა (ანონსი), რომელიც შეიცავს: მ) ოკულტიზმის ან მსგავსი მოვლენის ამსახველ მასალას.“ მაშინ როდესაც, ტერმინი „ოკულტიზმის“ განმარტება არ არის მოცემული არცერთ კანონსა ან ნორმატიულ აქტში. შესაბამისად, პირისთვის არ არის წინასწარ განჭვრეტადი, თუ რას შეიძლება მოიცავდეს ქვეპუნქტში მოცემული ტერმინი, ან რა ჩაითვლება მის მსგავს “მოვლენად”. რაც პირდაპირ ზრდის იმის ალბათობას, რომ მაუწყებელი არასწორად გადაწყვეტს ამა თუ იმ შინაარსის მქონე პროგრამის სამაუწყებლო ბადეში განთავსებისა და დასაშვებობის საკითხს, რადგან კონკრეტული პროგრამის გაშვებამ, შეიძლება მაუწყებელის მხრიდან ნორმის მოთხოვნის დარღვევა და შესაბამისად, მის მიმართ სანქციის გამოყენება გამოიწვიოს. ასევე, რადგან, მაუწყებელი არ არის ზუსტად ინფორმირებული, თუ რა შემთხვევაშია ლეგიტიმური მის მიმართ სანქციის გამოყენება, ის ერთმნიშვნელოვნად გახდება მსუსხავი ეფექტის მსხვერპლი, რაც ცალსახად განპირობებულია იმით, რომ სადავო ნორმები არ პასუხობს კანონის ხარისხის მოთხოვნებს და არ არის საკმარისად განჭვრეტადი.

მეორე მხრივ, კანონში მოცემული ზოგიერთი ტერმინი არსებითად გასნხვავებულ ნორმატიულ აქტებშია დეფინიცირებული, მათ შორის ისეთში, რომელიც შინაარსობრივად დანაშაულთა შემადგენლობას განსაზღრავს, მაშინ როდესაც, ტელევიზიაში გასაშვები კონტენტი უმეტესად დაფუძნებულია ფიქციაზე და შესაბამისად არანაირი საერთო არ აქვს სისხლის სამართლის კოდექსში დეფინიცირებულ დანაშაულთან.

მაგალითად, მაუწყებლის შესახებ კანონის 56² მუხლის პირველი ნაწილის „ა“ და „ბ“ ქვეპუნქტების მიხედვით: „18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებლად მიიჩნევა პროგრამა (ანონსი), რომელიც შეიცავს: ა) სქესობრივი აქტის, სექსუალური სცენის ან სექსუალური ძალადობის სცენის გრაფიკულ გამოსახულებას; ბ) ისეთი სექსუალური ურთიერთობის ამსახველ სცენას, რომელშიც არასრულწლოვანი მონაწილეობს ან რომელიც გაუკუღმართებული ფორმით ხორციელდება.“[9] რეალურად სადავო ნორმა ამ ნაწილშიც არ იძლევა იმის ცალსახა ინტერპრეტირების საშუალებას, თუ რა კრიტერიუმების გათვალისწინებით უნდა შეფასდეს არის თუ არა კონკრეტული სქესობრივი აქტის გრაფიკული გამოსახულება კანონით შეზღუდული მედია კონტენტი. ამასთან, სადავო ნორმის წაკითხვისას ასევე გაუგებარია თუ რა იგულისხმება „გაუკუღმართებული ფორმით განხორციელებული სექსუალური ურთიერთბის ამსახველ სცენად“.

ქართული კანონმდებლობისგან განსხვავებით, სხვადასხვა ქვეყნის სამაუწყებლო მოწესრიგება კონკრეტული ნორმატიული აქტებისა და დირექტივების მეშვეობით აკეთებს იმის დეტალურ ჩამონათვალსა და დეფინიცირებას, თუ რა შემთხვევაში ჩაითვლება მედია კონტენტი +18 ხასიათის სქესობრივი აქტის ან სექსუალური სცენის ამსახველ მასალად. მაგალითისთვის, ბოსნია ჰერცოგოვინაში “Audiovisual Media Services and Radio Media Service“-ის კოდექსის 25-ე მუხლის მეორე ნაწილის „c“ პუნქტის „d“ ქვეპუნქტის მიხედვით, „+18-ის ასაკობრივი შეზღუდვა ვრცელდება ისეთი ხასიათის სექსუალურ სცენებზე, რომლის პირდაპირ მიზანსაც წარმოადგენს მაყურებელში სექსუალური აღზნებისა და სტიმულაციის გამოწვევა და რომელიც ასახავს სიშიშვლეს მაცდური და პროვოკაციული სახით, ამასთან უშუალოდ პენეტრაციისას წარმოაჩენს სექსუალურ პოზიციებს სასქესო ორგანოების ექსპლიციტური გამოსახულების გარეშე“.[10] ამავდროუალად, ბოსნია-ჰერცოგოვინას ამავე კოდექსის მიხედვით, ის ფაქტი, რომ მედია კონტენტი შეიცავს სექსუალურ სცენას აპრიორი არ ნიშნავს, რომ ის მოხვდება +18-ის ასაკობრივ შეზღუდვაში. ამავე მუხლის „b“ პუნქტის მიხედვით, „სექსუალური სცენა დაკვალიფიცირდება +16 კატეგორიად იმ შემთხვევაში, თუ მისი პირველადი დანიშნულება არ არის მაყურებელში სექსუალური აღზნების ან სტიმულაციის გამოწვევა და ასევე ის სქესობრივი ორგანოებისა და პენეტრაციის ექსპლიციტური კადრის გარეშე ასახავს სიშიშვლესა და უშუალოდ სექსუალურ აქტს.“[11]

ამასთან, მაუწყებლობის შესახებ“ კანონის 56² მუხლის პირველი ნაწილის „დ“ ქვეპუნქტის მიხედვით: „18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებლად მიიჩნევა პროგრამა (ანონსი), რომელიც შეიცავს „დ“ ძალადობის ამსახველ სცენას ახლო ხედით (გარდა შემეცნებით-საგანმანათლებლო, ისტორიული, ფანტასტიკური ან კომედიური ჟანრის პროგრამისა).“[12] თავის მხრივ, არც „მაუწყებლის შესახებ“ საქართველოს კანონი და არც ბავშვის უფლებების კოდექსი არ იძლევა იმის განმარტებას, თუ რა მოცულობით უნდა იყოს ძალადობის ელემენტები ასახული კონტენტში იმისათვის, რომ იგი ძალადობის ამსახველ სცენად კლასიფიცირდეს, მაშინ როდესაც, სხვადასხვა ქვეყნაში არსებული მოწესრიგებით არათუ განმარტებული და დაკონკრეტებულია თუ რა ჩაითვლება ძალადობის ამსახველ ცნებად, არამედ სხვადასხვა ტიპის მოწესრიგებაა დადგენილი განსხვავებული სახის ძალადობის სცნებებისადმი. მაგალითად, ჩრდილოეთ მაკედონიაში გამოყენებული დირექტივის „Rulebook on Protection of Minors“ -ის მეორე მუხლის მიხედვით: „ამ წესდების მიხედვით, ძალადობაა რეალური ფიზიკური ძალის საფრთხის შემცველი სახით გამოვლენა. ამასთან ძალადობაა, იმგვარი მუქარა, რომელიც ითვალისწინებს პიროვნებისათვის ან ცოცხალ არსებათა ჯგუფისათვის ზიანის მიყენებასა ან/და საფრთხის შექმნას. როგორც იარაღით, ისე იარაღის გარეშე. აღნიშნული შეიძლება მოიცავდეს როგორც განხორციელებული ძალადობის ქმედებას, ისე ძალადობის განზრახვას. მიუხედავად იმისა, იყო თუ არა ძალადობის განხორციელების მიზანი პირისათვის ზიანის მიყენება. ძალადობის, როგორც ტერმინის ასეთი განმარტება ძალადობად მოიაზრებს იმ ფიზიკურ ზიანს, რომელიც დამდგარი შედეგის სახით მიადგა ცოცხალ არსებას ან არსებათა ჯგუფს.“[13]

ამავდროულად, საკანონმდებლო დონეზე, ცალკეა განმარტებული, თუ რა ჩაითვლება განსაკუთრებული სისასტიკით ჩადენილი ძალადობის ამსახველ სცენად, “Law on Audio and Audiovisual Media Services”-ის 50-ე მუხლის მე-2 ნაწილის მიხედვით: „განსაკუთრებული სისასტიკით ჩადენილი ძალადობა მოიცავს ტექსტუალურ, ვერბალურ და ვიზუალურ მესიჯებს, რომელიც განადიდებს ფიზიკურ, ვერბალურ ან ფსიქოლოგიური სახით სადიზსმს ან მსგავსი სახის ძალადობას და ამ ყოველივეს გამართლების საფუძველი ვერ გახდება ჟანრის კონტექსტი ან დრამატულობის მოტივები.“[14]

როგორც აღინიშნა, სადავო ჩანაწერები არის ბუნდოვანი და არ იძლევა მათი ვიწროდ ინტერპრეტირების საშუალებას. დამატებით აღსანიშნავია ისიც, რომ თუ საკანონმდებლო ჩარჩოში არ მოიპოვება განმარტება იმის შესახებ, თუ რა სახის ინფორმაციამ შეიძლება კონკრეტულად შეუშალოს ხელი ბავშვის ,,სულიერ განვითარებას“, ,,სოციალიზაციას“, ,,ფსიქიკურ ჯანმრთელობას“, ,,ფიზიკურ ჯანმრთელობას“ თუ სხვა. მეტიც, არ მოიძებნება თავად ამ ტერმინების განმარტება. აქედან გამომდინარე, კომუნიკაციების ეროვნული კომისია კონტენტის რეგულირებისას ხელმძღვანელობს არათუ წინასწარ განსაზღვრული წესებით, არამედ მას აქვს შესაძლებლობა ინდივიდიულურ შეხედულებაზე დაყრდნობით შეაფასასოს პროდუქტი საფრთხისშემცველად და აკრძალოს მისი ეკრანიზაცია.

აღნიშნული სიტუაცია მარეგულირებელი კომისიის მხრიდან უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკებს ქმნის. აქედან გამომდინარე, სადავო ნორმები არ იძლევა დაცვის საშუალებას კომუნიკაციების ეროვნული კომისიისაგან და მეტიც, მას ეძლევა საშუალება, ფართოდ, საკუთარი შეხედულებებიდან გამომდინარე განსაზღვროს, თუ რამ შეიძლება შეუშალოს ბავშვის სულიერ თუ ინტელექტუალურ განვითარებას ხელი, ან, ვთქვათ, ძალადობის ამსახველი რომელი სცენა შეიძლება იქნას გამართლებული კონტექსტით და რომელი არა. ასეთი მოწესრიგება კი, რომელიც საჯარო მოხელეებს უფლებაში თვითნებური ჩარევის უფლებას აძლევს, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს თანახმად, ვერ ჩაითვლება განჭვრეტადად.[15]

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, ვინაიდან, სადავო ნორმები არ აკმაყოფილებს კანონის ხარისხის მოთხოვნებს - კერძოდ, არ არის განჭვრეტადი. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკიდან გამომდინარე კი, მსგავს შემთხვევაში, როდესაც ნორმა განუჭვრეტადია, ვერ ჩაითვლება, რომ გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა კანონით არის გათვალისწინებული.

(4) თანაზომიერების ტესტი

გამოხატვის თავისუფლება არ წარმოადგენს აბსოლუტურ უფლებას, შესაბამისად დასაშვებია მისი შეზღუდვა. იმისთვის, რომ სახელმწიფოში დაცული იყოს ისევე როგორც საზოგადოების, ასევე მასობრივი ინფორმაციის გამავრცელებელი საშუალებების უფლებები, კონსტიტუცია მხოლოდ გარკვეულ შემთხვევებში უშვებს ამ უფლების შეზღუდვას. კერძოდ, მისი შეზღუდვა დასაშვებია „დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.“

კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებათა შეზღუდვის შეფასებისას გამოიყენება თანაზომიერების პრინციპი, რომელიც ადგენს რამდენად სამართლიანად მოხდა სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის კონკრეტულ უფლებაში ჩარევა. „თანაზომიერების პრინციპი სამართლებრივი სახელმწიფოს იდეიდან მომდინარეობს, მისი ძირითადი დატვირთვა არის ადამიანის უფლებების შეზღუდვისას სახელმწიფოს ფარგლების განსაზღვრა, უზრუნველყოფს თავისუფლებისა და მისი შეზღუდვის ერთგვარ გაწონასწორებულ, თანაზომიერ დამოკიდებულებას და კრძალავს ადამიანის უფლებების იმაზე მეტად შეზღუდვას, რაც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში. თანაზომიერების პრინციპი ადამიანის უფლებათა შეზღუდვის მართლზომიერების შეფასების კონსტიტუციური კრიტერიუმია. ზუსტად ამიტომ მას კონსტიტუციური კონტროლისთვის არსებითი მნიშვნელობა აქვს.“[16]

(4.1) ლეგიტიმური მიზანი

თანაზომიერების ტესტის პირველ კომპონენტს წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის არსებობა. უფლებაში ჩარევა უნდა იყოს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი, აუცილებელი და პროპორციული საშუალება. საქართველოს საკონტიტუციო სასამართლოს თანახმად „ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია ნორმის შემდგომი შემოწმების გარეშე.“[17]

საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტში ჩამოთვლილია ის ლეგიტიმური მიზნები, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც შესაძლებელია აღნიშნული მუხლით დაცული უფლებების შეზღუდვა მოხდეს.

როდესაც გამოხატვის თავისუფლება ზღუდავს სხვა ადამიანების უფლებებს, შესაძლებელია სახელმწიფოსგან მოხდეს მისი შეზღუდვა. მოცემულ საქმეში სადავოდ გამხდარი ნორმები მიემართება ბავშვთა უფლებებს, რათა ისინი დაცული იყვნენ გარკვეული ტიპის ინფომაციის ზეგავლენისაგან („საფრთხის შემცველი ინფორმაცია“, „ინფორმაცია, რომელიც ზიანს აყენებს არასრულწლოვნის ფიზიკურ, ფსიქოლოგიურ, ინტელექტუალურ და სულიერ განვითარებას.“)

აქედან გამომდინარე, მოცემულ შემთხვევაში შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს წარმოადგენს სხვათა უფლებების ანუ ბავშვთა უფლებების დაცვა. საქართველოს კონსტიტუციის 30-ე მუხლის მე-2 ნაწილი უთითებს, რომ ბავშვთა უფლებები დაცულია კანონით, შესაბამისად ნათელი ხდება, რომ სახელმწიფოსთვის პრიორიტეტულია ისეთი გარანტიების შექმნა, რომლებიც რეალიზაციის საშუალებას მისცემს ბავშვთა უფლებებს და ამავე დროს დაიცავს მას. მაშასადამე სხვათა უფლებებში უნდა მოვიაზროთ ბავშვთა უფლებები, რაც შესაძლოა წარმოადგენდეს ლეგიტიმურ მიზანს გამოხატვის საშუალების შეზღუდვისათვის.

(4.2) გამოსადეგობა

აღნიშნულ ნაწილში განვიხილავთ თუ რამდენად გამოსადეგია გასაჩივრებული ნორმები ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად.

ამ შემთხვევაში ბავშვთა უფლებების დასაცავად სამაუწყებლო საშუალებებს ეზღუდებათ გარკვეული ინფორმაციის გადმოცემა და გაშვება ეთერში. მათ ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის ფილტრს უწესებს და შესაბამისად ბავშვის აღნიშნული ინფორმაციის ზეგავლენისგან დაცულია.

ერთი შეხედვით ბავშვთა უფლებები დაცულია „საფრთხის შემცველი ინფორმაციის“ ზეგავლენისგან, თუმცა სადავო საკითხს თანამედროვე საზოგადოებაში წარმოადგენს ის, რომ დღესდღეობით ტელევიზიაზე უფრო ხელმისაწვდომია ინტერნეტი. აღნიშნულ სივრცეში ბავშვებს ზუსტად ისეთივე ინფორმაციის მიღების შესაძლებლობა ეძლევათ, როგორსაც მიიღებდნენ სადავო ნორმების არარსებობის შემთხვევაში. შესაბამისად ჩნდება კითხვა: სამაუწყებლო კომპანიებზე გამოყენებული შეზღუდვა რატომ არ უნდა გავრცელდეს ინტერნეტ სივრცეზეც? წინააღმდეგ შემთხვევაში შესაძლოა ჩაითვალოს, რომ ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევი გამოსადეგი საშუალება არ გვაქვს სახეზე.

საკონსტიტუციო სასამართლომ მსგავსს საკითხზე მსჯელობისას აღნიშნა, რომ „შეზღუდვა, რომელიც შეიძლება გამართლებული იყოს მაუწყებლობისათვის გამოყენებული ერთი საშუალების მიმართ, შესაძლოა არაპროპორციულ საშუალებას წარმოდგენდეს მეორე სახის მაუწყებლობისათვის და პირიქით. არაგონივრული იქნება თანამგზავრული სისტემით განხორციელებული მაუწყებლობის შეზღუდვის კონსტიტუციით დასაშვები შემთხვევების ინტერნეტ-მაუწყებლობაზე გავრცელება. მაუწყებლობის შეზღუდვის კონსტიტუციურობის დადგენა, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, შეზღუდვის ბუნებიდან, მისი პროპორციული ხასიათიდან გამომდინარეობს.“[18]

გამომდინარე აქედან, ტელევიზიაზე გავრცელებული შეზღუდვა არ ნიშნავს აპრიორი იმას, რომ ეს შეზღუდვა შესაბამისად გავრცელდება ინტერნეტზეც. ამიტომ ზემოთ მოყვანილი არგუმენტი, რომ ტელევიზიაზე გავრცელებული შეზღუდვა უნდა გავრცელდეს ინტერნეტზეც, ბათილდება.

ამას გარდა, უნდა აღინიშნოს ის გარემოებაც, რომ როდესაც ბავშვი იყენებს ინტერნეტს გარკვეული ინფორმაციის მისაღებად, ის თავისი ინიციატივით ეძებს აღნიშნულს. შესაბამისად საფრთხის შემცველი ინფორმაციის სურვილის ქონის შემთხვევაში ბავშვს შეუძლია თავისივე სურვილით მოძებნოს აღნიშნული ინფორმაცია. თუმცა, ბავშვი ვერ განსაზღვრავს ტელევიზიების პროგრამებს. ტელევიზორის ყურებისას, მიუხედავად იმისა, რომ მას შესაძლებელია საერთოდ არ ჰქონდეს ასეთი ინფორმაციის მიღების სურვილი, უეცრად გასულმა პროგრამამ/რეკლამამ/ინფორმაციამ შესაძლოა მას მიაწოდოს საფრთხის შემცველი ინფორმაცია.

შესაბამისად, ნათელი ხდება, რომ ინტერნეტში ძიებისას ბავშვი მისი სურვილით იღებს ინფორმაციას და ტელევიზორის ყურებისას მისდა უნებურად ხდება ამ ინფორმაციის მიღება. თუმცა, უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ დღეს არსებობს მშობლისთვის ისეთი ტექნოლოგიური შესაძლებლობა, რომელზე დაყრდნობითაც მას შეუძლია დაბლოკოს კონკრეტული ტიპის არხები ან პროგრამები, რომლებსაც არ სურს, რომ უყუროს მისმა შვილმა. მას ასევე შეუძლია გააკონტროლოს ის თუ რას უყურებდა მისი არასრულწლოვანი შვილი დღის მანძილზე. სადავო ნორმების გამოყენებით კანონმდებელი მშობლის ვალდებულებას ითავსებს, რაც მისი პრეროგატივა არაა. არასრულწლოვნებს დღესდღეობით უფრო მეტი შეხება აქვთ ინტერნეტთან, ვიდრე ტელევიზიასთან.[19] რაც იმას ნიშნავს, რომ მათ მაინც შეუძლიათ მიიღონ მათთვის სასურველი, თუმცა კანონმდებლის აზრით, ზიანის მომტანი ინფორმაცია, მიუხედავად იმისა უყურებენ თუ არა ტელევიზორს. შესაბამისად, სადავო ნორმა არ არის მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება.

ამასთანავე, ამ საკითხზე საინტერესო არგუმენტაციას ვაწყდებით უცხოურ ლიტერატუშიც, სპითზერს მიაჩნია[20], რომ სასამართლო და სახელმწიფო, როდესაც უშვებენ სამაუწყებლო რეგულირებას იმ არგუმენტით, რომ ბავშვებს შესაძლოა ხელი მიუწვდებოდეთ ,,შეუფერებელ’’ კონტენტზე, ითავსებენ ე.წ კუაზი-მშობლის როლს. ავტორი თვლის, რომ იმაზე ზრუნვა, თუ რას უყურებს ბავშვი ტელევიზორსა თუ რადიოში, არის მშობლის პრეროგატივა და ვალდებულება და არა სახელმწიფოსი. თუმცა, ის აქვე წამოაყენებს გამოსავალს, რაც გულისხმობს შეუფერებელი კონტენტის შემცველი დეკოდეკერების არასრულწლოვნებზე მიყიდვის რეგულირებას, რაც ცხადია დღევანდელ რეალობაში ვეღარ იქნება რელევანტური.

მშობლის უფლებაზე, თვითონ გადაწყვიტოს თუ რას უნდა უყუროს მისმა შვილმა, ყურადღებას ამახვილებს ამერიკული ცივილური თავისუფლებების გაერთიანება[21]. მათი მოსაზრებით, მთავრობა არ უნდა იღებდეს გადაწყვეტილებას მშობლების ნაცვლად და არ უნდა ითავსებდეს მათ როლს. თანამედროვეობაში უამრავი საშუალება არსებობს რომ მშობელმა უკეთ გააკონტროლოს ბავშვის წვდომა მედიაზე, იქნება ეს პროგრამების დაბლოკვა, არხების გათიშვა, თუ უბრალოდ ტელევიზორის გამორთვა.

უფრო კატეგორიული და იშვიათია მოსაზრება, რომ ბავშვისთვის არანაირი ზიანის მომტანი არ არის სექსუალური თუ ძალადობრივი კონტენტის ყურება. ჰეინსი თავის წიგნში წერს[22], რომ დაშვება, თითქოს ბავშვებს ზემოხსენებული პროგრამები ზიანს აყენებს, ყველაზე ეფექტური მექანიზმი იყო სახელმწიფოსთვის ათწლეულების განმავლობაში, რომ ცენზურა დაეწესებინა გარვეულ მედიაზე. ავტორი თავის წიგნში სრულად ეწინააღმდეგება იმ მოსაზრებას, თითქოს ასეთი მედია ,,ვნებს ბავშვებს’’, ამბობს, რომ არანაირი მეცნიერული დასკვნა არ არსებობს ამ უკანასკნელისა, და როდესაც სახელმწიფო ადებს ცენზურას გარკვეულ მედიას, ეს გაუმართლებელი სოციალური შიშისა ან კონტროლის მიზნით ხდება. ზემოხსენებულ ავტორებს ეთანხმება ჯონათან ფირმანიც ტორონტოს უნივერსიტეტიდან. მისი აზრით, არ არსებობს სამეცნიერო მონაცემები, რომელიც დაადასტურებს, რომ ძალადობის ნახვა წარმოშობს ძალადობას ან მის მიმართ უგრძნობს ხდის ადამიანს.[23] თუკი ფსიქოლოგიურ მიმართულებას გავყვებით, ისიც ბუნდოვანია, რა წარმოშობს აგრესიას ახალგზარდებში, კონკრეტული სიუჟეტის გაშვება და მისი ნახვა, თუ აკრძალვა მოცემულის.[24] შესაბამისად, ეს ავტორები ეჭქვეშ აყენებენ ფუნდამენტალურ იდეას, რომ სამაუწყებლო სივრცეში რაიმე ტიპის მედია შეიძლება ზოგადად საფრთხისშემცველი იყოს მოზარდებისთვის, შესაბამისად, სრულად არ ეთანხმებიან ტელევიზიის რეგულირებისა და ცენზურის იდეას. აღნიშნული არგუმენტაცია ცხადყოფს იმას, რომ გასაჩივრებული ნორმით შეუძლებელია მიიღწეულ იქნას ნორმის ლეგიტიმური მიზანი.

ამ საკითხთან დაკავშირებით ფუნდამენტურ არგუმენტს სასამართლო პრაქტიკა წარმოადგენს, სადაც სასამართლომ იმსჯელა ყველა კონკრეტულ შემთხვევაზე და მათ შორის მიზეზ-შედეგობრივ კავშრზე. დავიწყოთ აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკის განხილვით.

უპირველეს ყოვლისა, განვიხილოთ საქმე „Zamora v. Columbia Broadcasting System, 480 F. Supp. 199 (S.D. Fla. 1979). აღნიშნულ ქეისში პირმა მოკლა მისი მეზობელი, რამაც მისი სოციოპატიური ბუნება დაადასტურა. მშობლები კი ამაში ტელევიზიას ადანაშაულებდნენ. სასამართლომ გაიზიარა მოპასუხე მხარის არგუმენტაცია, იმის შესახებ, რომ არ არსებობდა პირდაპირი მიზეზშედეგობრივი კავშირი მომხდარ მკვლელობასა და სატელევიზიო კონტენტს შორის, ამასთანავე, სასამართლო მიიჩნევს, რომ შეუძლებელია წინასწარ განჭვრიტო თუ რომელი კადრი გამოიწვევს ადამიანის გასოციოპათებას, და რომელი მოუწოდებს მას ნარკოტიკების მოხმარებისკენ ან სხვა რაიმე მძიმე დანაშაულისკენ. ასევე, აღნიშნული სარჩელის დაკმაყოფილება გამოიწვევდა მსუსხავ ეფექტს, რაც შემდგომში შეზღუდავდა გამოხატვის თავისუფლებას. შესაბამისად, სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მოსარჩელის მოთხოვნა.“[25]

აქედან გამომდინარე, რადგან არ არსებობს პირდაპირი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი კონტენტის ყურებასა და ქმედების ჩადენას შორის, შესაბამისად კონტენტის რეგულირება ვერ მიაღწევს ნორმის მიზანს, რადგანაც უბრალოდ არ არსებობს კავშირი ამ ორს შორის.

კიდევ ერთი საქმე, სადაც სასამართლომ ანალოგიური მსჯელობა განავითარა გახლავთ, „Olivia N. v. National Broadcasting Co.“. აღნიშნულ საქმეში, მოსარჩელე მხარე ითხოვდა ზიანის ანაზღაურებას, იმ დაზიანებების გამო, რომლებიც მას მიაყენეს არასრულწლოვნებმა, რომლებიც მოქმედებდნენ იმ სასტიკი სცენის მიხედვით, რომელიც ნაჩვენები იყო სატელევიზიო დრამაში სახელად: „born innocent“. უფრო კონკრეტულად კი, ოლივია ცხრა წლის ასაკში გააუპატიურეს არასრულწლოვნებმა ბოთლის გამოყენებით, იდენტური სცენა არის ზემოთ ხსნებულ სატელევიზიო დრამაში. სასამართლომ პირველ რიგში იმსჯელა „დანაშაულის წაქეზების“ ფაქტის არსებობაზე, ანუ, იყო თუ არა ფილმი ძალადობრივი და გარყვნილი საქციელის პროვოცირებისთვის საკმარისი. სასამართლოს მოსამართლემ დაათვალიერა მთელი ფილმი, დაადგინა, რომ იგი არ ემხრობოდა ან ხელს უწყობდა ძალადობრივ და გარყვნილ ქმედებებს და, შესაბამისად, არ წარმოადგენდა "წაქეზებას". სასამართლომ მიმართა ნაფიც მსაჯულებს მონოლოგით სადაც მათ განუმარტა უზენაესი კონსტიტუციური პრინციპი. პირველი შესწორების თანახმად ამ ფილმის გაშვება ექცეოდა გამოხატვის თავისუფლებით დაცულ სფეროში. სასამათლომ განაცხადა, რომ მართალია ფილმები მნიშვნელოვანი საშუალებაა იდეების კომუნიკაციისთვის. მათ შეიძლება გავლენა მოახდინონ საზოგადოების დამოკიდებულებასა და ქცევაზე მრავალფეროვანი გზით. ფილმები შექმნილია როგორც ადამიანის გასართობად ასევე მისი ინფორმირების მიზნით, ფილმებს შეუძლიათ ადამიანები უკეთეს პიროვნებებად ჩამოაყალიბონ. გარდა ამისა, განსხვავებულია ყველა ადამიანი, შესაბამისად ერთი და იგივე ფილმი ყველა ადამიანზე განსხვავებულ ზეგავლენას მოახდენს, ძალადობის ამსახველმა ფილმმა შეიძლება შეაჩეროს ძალადობა, რადგან მოძალადემ ფილმის დახმარებით გაიაზროს თუ რას გრძნობს მსხვერპლი. სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მოსარჩელე მხარის მოთხოვნა და არ დააჯარიმა რადგან შეუძლებელია წინასწარ განჭვრიტო სატელევიზიო კონტენტის ნახვის ზეგავლენა. ამასთანავე არ იკვეთებოდა მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი.“ [26]

ზემოთ აღნიშნული გადაწყვეტილებებით სასამართლომ ჩამოაყალიბა შემდეგი დასკვნები:

1. შეუძლებელია წინასწარ განჭვრიტო თუ რომელი კადრი გამოიწვევს ადამიანის გასოციოპათებას, და რომელი მოუწოდებს მას ნარკოტიკების მოხმარებისკენ ან სხვა რაიმე მძიმე დანაშაულისკენ.

2. გადაცემის კონტენტს მოზარდი უყურებს თუ არა, ამის რეგულირება მშობლის პასუხისმგებლობაა.

როგორც ნახსენებია Chaplinsky v. New Hampshire, 315 US 568, 571 (62 SC 766, 86 LE 1031) (1942) გადაწყვეტილებაში, „არსებობს გარკვეული მკაფიოდ განსაზღვრული და ვიწროდ განმარტებული მეტყველების კლასები, რისი პრევენციაც და დასჯაც არ იწვევს კონსტიტუციური პრობლემის წარმოქმნას. მოსარჩელეს მაგალითად მოჰყავს “pied piper” ქეისები რომლის მიხედვითაც ბავშვები შეიძლება მოქმედებდნენ საკუთარი თავის წინააღმდეგ მათი ნების მიუხედავად.

ამასთან დაკავშირებით სასამართლომ იმჯელა “pied piper”-ის ორ ძირითად ელემენტზე:

1. მოპასუხემ უნდა გამოხატოს ერთგვარი მოწვევა ბავშვისათვის რომ ბავშვმა შეასრულოს წინასწარ განსაზღვრული რისკის და დაიზიანების შემცველი აქტივობები.

2. მოპასუხეს უნდა დაეკისროს პასუხისმგებლობა ბავშვის „ინსტრუმენტად“ გამოყენებისათვის, რათა ბავშვმა საკუთარ თავს მიაყენოს დაზიანება.

სასამართლომ ამ საკითხთან მიმართებით დაადგინა, რომ პირველი ძირითადი ელემენტი ამ ქეისის შეიძლება არსებობდეს, თუმცა მეორე ელემენტი უდავოდ არ სრულდება, რადგან სახეზე არაა მიზანი(ბავშვის მიერ თავის დაზიანება)

ყოველივე ზემოთქმულიდან გამომდინარე, სასამართლომ არ დააკმაყოფილა მოსარჩელის მოთხოვნა, რადგან მოპასუხის ქმედება კონსტიტუციით დაცული უფლების სფეროში ექცეოდა.

აღნიშული პრაქტიკის გაანალიზების შემდეგ, თუ ვხვდებით, რომ არ არსებობს პირდაპირი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი სატელევიზიო კონტენტის ნახვასა და ჩადენილ დანაშაულებრივ ქმედებას შორის, აშკარაა, რომ სატელევიზიო კონტენტის დამრეგულირებელი ნორმები არის გამოუსედეგარი ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისთვის.

ასევე, ამ საკითხზე ანალოგიური პოზიცია აქვს ბრაზილიის სასამართლოსაც, ბრაზილიის უზენაესმა ფედერალურმა სასამართლომ განიხილა საქმე, რომელიც ეხებოდა მედიის რეგულირებას ბავშთა საუკეთესო ინტერესებიდან გამომდინარე, სადაც სასამართლომ აღნიშნა, რომ ამ კონტექსტში ორი კონსტიტუციური ღირებულება უნდა იყოს გაწონასწორებული ერთმანეთის მიმართ, ეს არის მედიის გამოხატვის თავისუფლება და ბავშვთა, მოზარდთა დაცვა.. სასამართლომ განმარტა, რომ გამოხატვის თავისუფლება უნდა იქნას განხილული მისი ინსტრუმენტული განზომილებით. ამ ღირებულების დასაცავად, იდეებისა და ინფორმაციის თავისუფალი მიმოქცევა, თავისუფალ და პლურალისტურ კომუნიკაციასთან ერთად, გარანტირებული უნდა იყოს და დაცული იქნება სახელმწიფოს ჩარევისგან. ამასთანავე, ბავშვები და მოზარდები, მათი დაუცველი მდგომარეობიდან გამომდინარე, მაქსიმალურად უნდა იყვნენ დაცული კანონმდებლობით, რომლებიც მიზნად ისახავს მათი სრულფასოვანი განვითარებას და იცავს მათ იმ ვითარებისგან, რომელიც პოტენციურად საზიანოა მათი ფიზიკური, მორალური და გონებრივი განვითარებისთვის.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ კონსტიტუცია აბალანსებს ამ ღირებულებებს. კონსტიტუციით ცენზურის გარეშე დაცულია გამოხატვის თავისუფლება, მაგრამ ეს უკანასკნელი ასევე ანიჭებს ფედერალურ მთავრობას ექსკლუზიურ კომპეტენციას, მოახდინოს პროგრამების კლასიფიკაცია, რათა მშობლებმაგადაწყვიტონ გაეცნონ თუ არა მათი შვილები კონკრეტულ სატელევიზიო პროგრამას. ეს სისტემა მაყურებელს აწვდის აუცილებელ მითითებებს, ინფორმაციასა და რეკომენდაციებს სამაუწყებლო შინაარსის შესახებ, ამგვარი გადაწყვეტილების მისაღებად. მშობლები, როგორც ხშირ შემთხვევაშიბავშვის საუკეთესო ინტერესის დამცველები ამ შემთხვევაში ფლობენ ძალაუფლებას და ავტორიტეტს, უყურონ თუ არა მათმა შვილებმა კონკრეტული შინაარსის სატელევიზიო გადაცემას. რაც იმას ნიშნავს, რომ ხაზია გასმული მშობლის, როგორც მნიშვნელოვანი ფიგურის როლზე ბავშვის განვითარებითვის. ბავშვების განვითარების ხელის შეწყობა ოჯახის წევრებს შეუძლიათ, მედიისთავისუფლების შეზღუდვის გარეშე.

ფედერალურ მთავრობას აქვს ადმინისტრაციული ექსკლუზიური კომპეტენცია, რომ მოახდინოსსაზოგადოებირვი გართობის, რადიო და ტელე პროგრამების კლასიფიცირება, მაგრამ ასეთიკლასიფიცირების უფლებამოსილება არ უნდა იყოს არეული ლიცენზიის მიცემასთან და არ ნიშნავს, რომ სახელმწიფოს აქვს იმის ძალაუფლება, რომ განსაზღვროს რომ პროგრამა შეიძლება ან არშეიძლება იყოს კონკრეტულ დროს ნაჩვენები, ეს იქნება ვალდებულების დაკისრება და არა რეკომენდაცია.“[27]

აღნიშნული გადაწყვეტილებებიდან და ლიტერატურიდან, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ არ დგინდება პირდაპირი მიზეზ-შედეგობრივი კავშირი სატელევიზიო კონტენტის ნახვასა და ბავშვის ქმედებას შორის, ასევე არც ბავშვის ფსიქოლოგიურ განვითარებას შორის. ბრაზილიის გადაწყვეტილების მაგალითით კი ცხადი გახდა, რომ კონსტიტუციაა ის უზენაესი კანონი, რომლითაც გარანტირებულია ბავშვის უფლებები, ამასთანავე, მშობელს გააჩნია ექსკლუზიური კომპეტენცია იმისა რომ განსაზღვროს თუ რას უყურებს მისი შვილი. შესაბამისად, რადგანაც ლეგიტიმური მიზანი მიიღწევა კონსტიტუციით, აღნიშნული ნორმა ნორმები სატელევიზიო კონტენტის გამოყენების შესახებ სრულიად გამოუსადეგარია. აქედან გამომდინარე, დასკვნის სახით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ სატელევიზიო კონტენტის რეგულირება აპრიორი არ გახლავთ ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის საშუალება. განსაკუთრებით, თუ გავუთვალისწინებთ, სადავო ნორმების საკმაოდ ფართო შინაარსს აშკარა გახდება, რომ კანონმდებლობით შეიზღუდება ისეთი პროგრამები, რომლებიც ბავშვთა უფლებებს საერთოდ არ უქმნის საფრთხეს. ასეთი მოწესრიგება კი, თავისთავად გულისხმობს იმას, რომ სადავო ნორმები არ არის გამოსადეგი ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად.

(4.3) აუცილებლობა

თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლებაში ჩარევა მოხდეს არა მხოლოდ გამოსადეგი, არამედ – აუცილებელი, ყველაზე ნაკლებად მზღუდავი საშუალებით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, უნდა შემოწმდეს, რამდენად არის სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვა აუცილებელი და არსებობს თუ არა მასზე ნაკლებად მზღუდავი საშუალება ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. „გამოსადეგობასთან ერთად, მზღუდავი ღონისძიება უნდა წარმოადგენდეს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის აუცილებელ საშუალებას. კერძოდ, არ უნდა არსებობდეს ამავე ლეგიტიმური მიზნის ნაკლებად მზღუდველი საშუალებით მიღწევის გონივრული შესაძლებლობა. ნორმის მზღუდავი ეფექტის ლეგიტიმურ მიზნებთან თანაზომიერება მოითხოვს უფლებაში ჩარევის ინდივიდუალიზაციასა და საჭიროებებზე მაქსიმალურ მორგებას. ნორმა, რომელიც უპირობოდ და სრულად ზღუდავს უფლებას, რთულად თუ დააკმაყოფილებს კონსტიტუციურობის სტანდარტს“[28]. შესაბამისად, მნიშვნელოვანია დადგინდეს სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვა ხომ არ არის იმაზე ფართო, ვიდრე ეს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევისთვის არის აუცილებელი და ხომ არ არსებობს ამის სხვა ნაკლებად მზღუდავი საშუალება.

სადავო ნორმებით, როგორც უკვე აღინიშნა, ბავშვთა უფლებების დაცვის მიზნით იზღუდება მაუწყებლის უფლება გაუშვას გარკვეული პროგრამები სატელევიზიო ეთერში. აღსანიშნავია, რომ ბავშვთა უფლებების დაცვის მიზნით მაუწყებლობის რეგულაცია მეტწილად გავლენას ახდენს ზრდასრულ პირებზე, რომლებიც არიან ძირითადი დემოგრაფია მაუწყებლისა - იმ მიზნით, რომ ბავშვებს არ ჰქონდეთ წვდომა გარკვეული შინაარსის გადაცემებთან, უფროსებსაც ერთმევათ ამ უკანასკნელის შესაძლებლობა. შესაბამისად, იზღუდება მათი უფლებებიც. განსახილველია რამდენად დგას აუცილებლობა კანონმდებლის მხრიდან, რომ დაიცვას ზემოხსენებული სადავო ნორმებით დადგენილი გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის ხარჯზე და არსებობს თუარა მიზნის მიღწევის ნაკლებად მზღუდავი საშუალება.

მშობლის ვალდებულება - Parental control

საკონსტიტუციო სასამართლოს მსჯელობის მიხედვით მშობელს აქვს უფლება, რომ აღზარდოს შვილი საკუთარი ზნეობრივი და მორალური შეხედულებების მიხედვით. თუმცა აქვე სასამართლომ თქვა, რომ მშობელს არ აქვს უფლება ტელევიზიისგან ან სხვა პირისგან მოითხოვოს, რომ გადასცენ მხოლოდ ის ინფორმაცია, რომელიც მის ზნეობრივ სტანდარტებს შეესაბამება და მოერგება. შესაბამისად სასამართლომ დაასკვნა, რომ „მაუწყებლის მიერ კონკრეტული მშობლისთვის ზნეობრიობის თვალსაზრისით მიუღებელი პროგრამის გადაცემა ვერ ჩაითვლება მშობლის აღნიშნული თავისუფლების ხელყოფად.“[29]

აღნიშნულში კარგად იკვეთება სასამართლოს პოზიცია, რომლის მიხედვითაც საფრთხის შემცველი ინფორმაციისგან ბავშვის დაცვის ძირითადი ვალდებულება ეკისრება მშობელს. აღნიშნული არგუმენტი მიემართება სატელევიზიო პროგრამებს. ამიტომ დაწესებული შეზღუდვა, რომლითაც ტელემაუწყებლებს უკრძალავს გარკვეული ინფორმაციის გავრცელებას, ეწინააღმდეგება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ წარმოდგენილ მსჯელობას. ამის მიზეზი არის ის, რომ მშობლის ვალდებულებაა, რომ ბავშვს არ აყურებინოს ის პროგრამა, რომელიც მისთვის მიუღებელია მორალური და ზნეობრივი თვალსაზისით და ამავე დროს რთულია იმის განსაზღვრა, თუ როგორი სახის ინფორმაცია ეწინააღმდეგება საზოგადოებრივ მორალს.

როგორც უკვე აღვნიშნეთ, აღნიშნულზე მიუთითებს მეთიუ სპითზერის სიტყვებიც, რომლის თანახმადაც რომ სასამართლო და სახელმწიფო, როდესაც უშვებენ სამაუწყებლო რეგულირებას იმ არგუმენტით, რომ ბავშვებს შესაძლოა ხელი მიუწვდებოდეთ ,,შეუფერებელ’’ კონტენტზე, ითავსებენ ე.წ კუაზი-მშობლის როლს. სასურველია კიდევ ერთხელ აღინიშნოს ხაზგასმით, რომ ავტორი სწორედ მშობლის პრეროგატივად მიიჩნევს იმაზე ზრუნვას, თუ რას უყურებს ბავშვი ტელევიზორსა თუ რადიოში[30].

აღსანიშნავია, რომ მშობელს არაერთი შესაძლებლობა აქვს, განსაკუთრებით თანამედროვე ტექნოლოგიური განვითარების ფონზე, რომ თვითონ განსაზღვროს რას უყურებს მისი შვილი ტელევიზორში და შესაბამისად, დაიცვას ის იმგვარი კონტენტისგან, რომელიც შეიძლება საფრთხისშემცველი იყოს. ყველაზე მარტივი და გამოსადეგი ალტერნატივა მშობლისთვის იქნებოდა, რომ საერთოდ არ მისცეს უფლება ბავშვს დამოუკიდებლად უყუროს ტელევიზორს. ამასთან, თანამედროვე ტელევიზორებით, მშობელს მარტივად შეუძლება დაბლოკოს გარკვეული არხები ან პროგრამები, რომლებიც შეუფერებლად მიაჩნა. შესაბამისად, ის შეძლებს რომ არსებული გადაცემა სრულად მოარიდოს ბავშვს.

საინტერესო პრაქტიკაა მშობლის კონტროლის მექნიზმისა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, რომელიც მასიური და ფართოა, ზემოხსენებული ინდივიდუალური საშუალებებისგან განსხვავებით. 2000 წლიდან, 13 დუიმიანი ან მეტი ეკრანებით წარმოებული ყველა კომპლექტი უნდა შეიცავდეს V-Chip ტექნოლოგიას. ეს ტექნოლოგია, რომელიც მშობლებმა უნდა გააქტიურონ, მუშაობს ნებაყოფლობითი სატელევიზიო შეფასების სისტემასთან ერთად, რომელიც შექმნილია და იმართება სატელევიზიო ინდუსტრიის და სხვათა მიერ. ეს საშუალებას აძლევს მშობლებს ამოიცნონ პროგრამირება, რომელიც შეიცავს სექსუალურ, ძალადობრივ ან სხვა შინაარსს, რომელიც, მათი აზრით, საზიანოა მათი ბავშვებისთვის. შესაბამისად ამგვარად მაუწყებლებს ეძლევა საშუალება ისარგებლოს თავისუფალი გამოხატვის უფლებით და ამავედროს მიღწეული იქნას ლეგიტიმური მიზანი. შესაბამისად მშობელს თავად ექნება შესაძლებლობა სატელევიზიო გადაცემების და მათი დროის განსაზღვროს ისე, რომ არ შეიზღუდება მაუწყებლის უფლება გაუშვას სასურველი გადაცემა სატეველიზიო ბადეში. ამასთან, ზრდასრულ პირებს ექნებათ შესაძლებლობა გაეცნონ ნებისმიერი ტიპის გადაცემას, ნებისმიერ დროს.

ზემოხსენებულიდან ჩანს, რომ არსებობს უფლების ნაკლებად მზღუდავი საშუალებები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მაუწყებლის, და სხვა პირთა უფლებრივი ინტერესის დაცვას.

თვითრეგულაცია:

ერთ-ერთი ფართოდ გავრცელებული მოსაზრება სამაუწყებლო რეგულირების ალტერნატიული მოწესრიგების თაობაზე, არის მაუწყებლობის თვითრეგულაცია. ის პირები, რომლებიც ეთანხმებიან დერეგულაციას, თავიანთ აზრს რამდენიმე ძირითად არგუმენტს აყრდნობენ. პირველ რიგში, იმ დათქმით, რომ დღევანდელ ბაზარზე ტელევიზიებს შორის კონკურენცია საკმაოდ მაღალია, რეგულაციით გათვალისწინებული მიზნები თავადვე მიიღწევა კონკურენციის ფარგლებში. შესაბამისად, კონკურენტუნარიანი ბაზარი თავად დაარეგულირებს შესაბამის სფეროს და საჭიროს აღარ ხდის მთავრობის მიერ რეგულაციების განსაზღვრას[31].

ამასთანავე, თვითრეგულირებადი ბაზრის შემთხვევაში ჩამოყალიბდება სტანდარტები, რომლებიც უფრო მეტად იქნება მორგებული საჯარო ინტერესთან- საზოგადოება თავად გადაწყვეტს რომელ მაუწყებელს მიანიჭოს უპირატესობა თავისი ინტერესის შესაბამისად- „standard of public interest, convenience or necessity“.[32] საზოგადოების ინტერესებსა და მოთხოვნებს საუკეთესოდ აღნიშნავს თავად სატელევიზიო რეიტინგები, რომელთა მიხედვითაც ტელევიზიები თავად წყვეტენ თუ რა სახის კონტენტი გაუშვენ ეთერში, როგორი მოწესრიგებაც საუკეთესოდ ესადაგება საჯარო ინტერესის მოთხოვნებს.[33]

თვითრეგულირების პოლიტიკაზე ისაუბრა ასევე ბრაზილიის უზენაესმა სასამართლომ და აღნიშნა[34], რომ არ არსებობს ავტირიზებული დრო, მის მაგივრად სამაუწყებლო სივრცეში უნდა იყოს რეკომენდირებული დრო. სასამართლოს თქმით, მაუწყებლებს აქვთ იმისიუფლებამოსილება, რომ დამოუკიდებლად რეკომენდაციების გათვალისწინებით განსაზღვრონსატელევიზიო გრაფიკი. იქ, სადაც მედია დამოუკიდებელია არ უნდა ხდებოდეს სახელმწიფოსმხრიდან მათი შეზღუდვა სხვადასხვა ბერკეტებით. სასამართლომ განმარტა, რომ ერთის მხრივ, აუცილებელია გამოხატვის თავისუფლების, ხოლო მეორე მხრივ ბავშვთა უფლებების დაცვა, სწორედ კონსტიტუციით ხდება მათი დაბალსება, ვინაიდან, ღირებულებებს. კონსტიტუციით ცენზურის გარეშე დაცულია გამოხატვის თავისუფლება, მაგრამ ეს უკანასკნელი ასევე ანიჭებს ფედერალურ მთავრობას ექსკლუზიურ კომპეტენციას, მოახდინოს პროგრამების კლასიფიკაცია, რათა მშობლებმა გადაწყვიტონ გაეცნონ თუ არა მათი შვილები კონკრეტულ სატელევიზიო პროგრამას. ეს სისტემა მაყურებელს აწვდის აუცილებელ მითითებებს, ინფორმაციასა და რეკომენდაციებს სამაუწყებლო შინაარსის შესახებ, ამგვარი გადაწყვეტილების მისაღებად. მშობლები, როგორც ხშირ შემთხვევაში ბავშვის საუკეთესო ინტერესის დამცველები, ამ შემთხვევაში ფლობენ ძალაუფლებას დაავტორიტეტს, უყურონ თუ არა მათმა შვილებმა კონკრეტული შინაარსის სატელევიზიო გადაცემას. რაც იმას ნიშნავს, რომ ხაზია გასმული მშობლის, როგორც მნიშვნელოვანი ფიგურის როლზე ბავშვისგანვითარებითვის. ბავშვების განვითარების ხელის შეწყობა ოჯახის წევრებს შეუძლიათ, მედიის თავისუფლების შეზღუდვის გარეშე.

სასამართლო ხაზს უსვამს, რომ შედარებითმა სამართალმა დაამტკიცაკლასიფიკაციის სისტემა, რომელიც დაყრდნობილია თავად მაუწყებლის მხრიდანთვითრეგულაციასა და თვითკონტროლზე. ამგვარი კანონმდებლობის გონივრული ახსნა არის ის,რომ თავიდან იქნას არიდებული სახელმწიფო ჩარევა კონკრეტულ კონსტიტუციურ უფლებაში დახელი შეუწყოს კლასიფიკაციის სისტემაში მოქალაქეების მონაწილეობას.

შესაბამისად, ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, არსებობს ლოგიკური დაშვება, რომ თვითრეგულირების პირობებში, მაშინ როდესაც კანონმდებელი თავს იკავებს მაუწყებლობის რეგულირებისგან, თავისუფალი ბაზარი თავისთავად უზრუნველყოფს იმას, რომ მაუწყებელმა არ აწარმოოს შეუფერებელი, მავნე კონტენტი, ვინაიდან ამ შემთხვევაში დაკარგავს მომხარებელს.

სამაუწყებლო ბადე და რეიტინგი

კიდევ ერთი ნაკლებად მზღუდავი საშუალება, რომელიც მარტივად იდენტიფიცირებადს გახდის არასრულწლოვნისათვის შეუფერებელ გადაცემას, არის სამაუწყებლო ბადე და რეიტინგის სისტემა.

ევა სალმონიც აღნიშნავს[35], რომ ბავთა უფლებების დაცვა, კერძოდ იმის უზრუნველყოფა, რომ ბავშვები არ იზანდებიან, ფსიქიკურად თუ ფიზიკურად, რაც ხდება სექსუალურ, ძალადობრივ, თუ უხამს პროგრამების რეგულირებით,თითქმის ყველა ევროპული სახელმწიფოს პრეროგატივაა. თუმცა, ის აქვე აღნიშნავს, რომ აბსურდულია სრულად გააუქმო მაუწყებლობა გათვლილი ზრდასრულთათვის, როდესაც უმრავლესობა ადამიანებისა, ვინც უყურებს ტელევიზორს ზრდასრულია. სწორედ ამიტომ, ის განიხილავს რეგულირების ორ სახეს, რომელიც კომპრომისს წარმოადგენს ზემოხსენებულ პრობლემაზე: 1. Watershed-როდესაც ზრდასრულთათვის გათვლილი პროგრამები იქნება სამაუწყებლო ბადეში მხოლოდ ღამით, გარკვეული საათის შემდეგ, და 2. Information and ratings- პროგრამის გაშვებამდე, თუ კონტენტი პროგრამისა სენსიტიურია ან შეიცავს რაიმე უხამს სცენებს, წინასწარ უნდა იქნეს ნაჩვენები შეტყობინება, რომლის შემდეგაც მშობელი თვითონ გადაწყვეტს შესაფერისია თუ არა ეს პროგრამა ბავშვისთვის.

ზემოხსენებული მსჯელობიდან ჩანს, რომ აღნიშნულიდან გამომდინარე სადავო ნორმებით დადგენილი შეზღუდვა ზედმეტად ზღუდავს ტელევიზიათა უფლებებს, შესაბამისად შესაძლებელია უფრო ნაკლებად მზღუდავი საშუალებების გამოყენება, როგორიცაა parental control, მისი რიგი სახეობები, თვითრეგულაცია და სამაუწყებლო ბადისა და რეიტინგის სისტემა. შესაბამისად, სადავო ნორმები არ წარმოადგენს ლეგიტიმური მიზნის-ბავშვთა უფლებების დაცვის აუცილებელ საშუალებას.

(4.4) პროპორციულობა

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა საჭიროა დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი შეზღუდულ და დაცულ ინტერესებს შორის“[36], რათა დადგინდეს რამდენად გადაწონის უფლების შეზღუდვით გამოწვეულ ნეგატიურ ეფექტს ლეგიტიმური მიზნის დაცვის ინტერესი.

ხაზგასასმელია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტება, რომლის მიხედვითაც „აუცილებელია, უფლებაშემზღუდველი ღონისძიების შემუშავებისას სახელმწიფომ დაადგინოს სამართლიანი ბალანსი იმგვარად, რომ დაცული სიკეთე და მისი დაცვის ინტერესი აღემატებოდეს შეზღუდული უფლების დაცვის ინტერესს.“[37] დამატებით, საკონსტიტუციო სასამართლო აღნიშნავს, რომ „დგება არსებულ ინტერესთა შორის სწორი და გონივრული, კონსტიტუციის მოთხოვნების შესაბამისად საკითხის დაბალანსების აუცილებლობა.“[38]

შესაბამისად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებების თანახმად, აშკარა ხდება, რომ მთავარი მოთხოვნა, იმისთვის, რომ პროპორციულობის ნაწილი იქნას დაცული დაწესებული შეზღუდვის დროს - ინტერესთა ბალანსია. აღნიშნულთან დაკავშირებით, ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოსაც არაერთხელ აქვს აღნიშნული: „შესაძლებელია გამოხატვის თავისუფლება უპირისპირდებოდეს კონვენციით დაცულ სხვა უფლებებს. ასეთ შემთხვევაში, სასამართლო განიხილავს სახელმწიფო ორგანოების მიერ იქნა თუ არა უზრუნველყოფილი სათანადო ბალანსი გამოხატვის თავისუფლებასა და კონვენციით დაცულ დაპირისპირებულ ინტერესს შორის.“[39]

ამდენად, აუცილებელია დადგინდეს, რომ სადავო ნორმა უპირობო უპირატესობას არ ანიჭებს დაცულ სიკეთეს შეპირისპირებულ ინტერესთან შედარებით.

მოცემულ შემთხვევაში, სახეზეა, ერთი მხრივ, ინტერესი იმისა, რომ დაცული იყოს ბავშთა უფლებები, თუმცა, მეორე მხრივ, არსებობს ისეთი მნიშვნელოვანი ინტერესი, როგორიცაა გამოხატვისა და მედიის თავისუფლება. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია განვიხილოთ, სადავო ნორმა რამდენად უზრუნველყოფს არსებულ ინტერესებს შორის ბალანსის შენარჩუნებას.

როგორც უკვე არაერთხელ იქნა აღნიშნული, თითქოს სადავო ნორმები უზრუნველყოფს ბავშვთა უფლებების დაცვას. თუმცა, რეალურად, მათი განუჭვრეტადობის გამო, შეზღუდვის ქვეშ ექცევა ისეთი პროგრამებიც, რომლებიც რეალურად არ შეიცავს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველ ინფორმაციას. სწორედ აქედან გამომდინარე, უპირობოდ და არაგონივრულად არის შეზღუდული ისეთი მნიშვნელოვანი ინტერესი, როგორიცაა მედიის თავისუფლება. ასეთი მოწესრიგება, ერთი მხრივ, ზღუდავს მაყურებელთა უფლებებს - მიიღონ შესაბამისი და სასურველი ინფორმაცია, ხოლო, მეორე მხრივ, მაუწყებლის უფლებებს - გაავრცელოს სასურველი ინფორმაცია და მიიტანოს ის მაყურებლებამდე. სადავო ნორმები, აღნიშნულ შესაძლებლობას სრულად ართმევს დაინტერესებულ სუბიექტებს - სასურველი ინფორმაციის სასურველი ფორმით გავრცელება/მიღება არის შეზღუდულია სწორედ ბავშვთა უფლებების დაცვის მოტივით, მაშინ როდესაც ამის აუცილებლობა ზოგიერთ შემთხვევაში არ არსებობს.

დამატებით, ხაზგასასმელია ის გარემოება, რომ არ არსებობს სხვა არც ერთი დაცვითი მექანიზმი ქართულ კანონმდებლობაში, რომელიც ასეთი შემთხვევების დროს უზრუნველყოფდა გამოხატვის თავისუფლების დაცვას. მაშინ, როდესაც, მაგალითად ცილისწამების შემთხვევაში, „სიტყვისა და გამოხატვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის თანახმად, „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების უკანონო შეზღუდვის მიზნით ცილისწამების შესახებ აშკარად უსაფუძვლო სარჩელის წარდგენის შემთხვევაში მოპასუხეს უფლება აქვს მოითხოვოს მოსარჩელისაგან გონივრულ ფარგლებში ფულადი ანაზღაურების მიღება.“ მსგავსი შესაძლებლობა არ არსებობს მაშინ, როდესაც ბავშვთა უფლებების დაცვის მოტივით ადგება საფრთხე გამოხატვის თავისუფლებას. ასეთი მოწესრიგება კი, განსაკუთრებით იმის გათვალისწინებით, რომ სადავო ნორმების მოქმედების სფერო საკმაოდ ბუნდოვანი და ფართოა, დამატებით უსვამს ხაზს იმ გარემობას, რომ სადავო ნორმებით დაცულ ინტერესს უპირობო უპირატესობა ენიჭება ნებისმიერ შემთხვევაში.

აქედან გამომდინარე, არ არის დაცული ბალანსი ორ დაპირისპულ ინტერესებს შორის, შედეგად კი, მნიშხვნელოვანი საფრთხე ადგება დემოკრატიული საზოგადოების მნიშნელოვან საფუძველს - სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას. ამდენად, სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვა არც პროპორციულობის ნაწილს არ აკმაყოფილებს.

ამასთანავე, აღსანიშნავია ის გარემოებაც, რომ სასჯელის არაპროპორციულობის საკითხი დამატებით პრობლემურ საკითხს წარმოადგენს სადავო ნორმების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ დამკვიდრებული სტანდარტების მიხედვით, ძალიან დიდი ყურადღება ენიჭება იმას, რომ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად კანონმდებლის მიერ გამოყენებული და არჩეული იყოს მიზნის მისაღწევად ყველაზე შესაფერისი და ნაკლებადმზღუდავი სანქციები. მსგავსი მოწესრიგება, ევროსასამართლოს განმარტებით აუცილებელია იმისთვის, რომ სახელმწიფოს მიერ მიღებულმა ზომებმა არ იქონიონ „მსუსხავი ეფექტი“[40]. დამატებით, ევროსასამართლო ხაზს უსვამს იმ გარემოებას, რომ „მსუსხავი ეფექტი“ გამოხატვის თავისუფლების გვაქვს მაშინ, როდესაც პირი „თვითცენზურას“ მიმართავს არაპროპორციული სასჯელის ან მის წინააღმდეგ ზედმეტად ფართო შინაარსის კანონების საფუძველზე გამოძიების დაწყების შიშით.[41]სწორედ აქედან გამომდინარე, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ შემუშავებული პრაქტიკის თანახმად, მხედველობაში უნდა იქნას მიღებული დაწესებული სანქციის ბუნება და სიმკაცრე.[42]

ამასთან, ვენეციის კომისია განმარტავს, რომ მძიმე სანქციების გამოყენებამ შეიძლება მხოლოდ და მხოლოდ საფრთხე შეუქმნას და არსებითად უარყოფითი გავლენა იქონიოს მედიასაშუალებებსა და გამოხატვის თავისუფლებაზე. განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ასეთი სანქციები დაწესებულია ბუნდოვანი მოთხოვნების დარღვევისთვის.[43]

საყურადღებოა ასევე გერმანიის საკონსტიტუციო სასამართლოს ერთ-ერთი გადაწყვეტილება, სადაც სასამართლომ გაამახვილა ყურადღება იმაზეც, რომ შემოქმედებითი თავისუფლების პერსპექტივიდან, a priori დადგენილი არაა ის, რომ ბავშვთა უფლებები ყოველთვის იქნება დაცული რაიმე კონკრეტული და განსაკუთრებით საშიში შინაარსის ნაწარმოებებისაგან. ნებისმიერ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია ოპტიმიზაცია ამ უფლებებისა და საჭიროა სასამართლომ პროპორციულობის პრინციპიდან გამომდინარე შეაფასოს მათიდაპირისპირება.[44]

შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში მნიშვნელოვანია შეფასდეს რამდენად არის პროპორციული და ნაკლებად მზღუდავი კანონმდებლობით გათვალისწინებული სანქცია მაუწყებელზე. ხოლო, იმ შემთხვევაში, თუ სანქცია არაპროპორციულია, ეს ქმნის საფრთხეს იმისა, რომ სანქციები მსუსხავი ეფექტის მატარებელი იყოს ისეთ საკითხებზე და ინფორმაციაზე, რომელთა გადაცემაც საჯარო ინტერესის სფეროს წარმოადგენს.

პირველ რიგში, აუცილებელია ყურადღება გამახვილდეს „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 71-ე მუხლზე, რომლის თანახმადაც, „მაუწყებლის გაფრთხილების უფლებამოსილება არ ვრცელდება კანონის 56¹ და 56² მუხლებით გათვალისწინებული ვალდებულებების შეუსრულებლობის შემთხვევაში.“ შესაბამისად, იმ შემთხვევაში, თუ კი მაუწყებელმა დაარღვია სადავო ნორმებით გათვალისწინებული ვალდებულება, კანონმდებელი მას იმის შესაძლებლობასაც კი უზღუდავს, რომ გაფრთხილება მიიღოს და ასე გამოასწოროს ზიანი - მას პირდაპირ ჯარიმას აკისრებს. ხაზგასასმელია ის გარემოება, რომ ყვეა სხვა შემთხვევაში, კანონმდებელი ითვალისწინებს ჯარიმის დაკისრებამდე წერილობით გაფრთხილებას მაუწყებლის მიმართ. თუმცა, გაუგებარი და ბუნდოვანია, თუ რატომ წესდება ამდენად მძიმე და სხვა შემთხვევებისგან განსხვავებული სანქცია სადავო ნორმების დარღვევის შემთხვევაში და რატომ არ ეძლევათ სამათალდამრღვევებს ჯერ წერილობითი გაფრთხილება.

აღნიშნული პრობლემა კიდევ უფრო მწვავეა იმის გათვალისწინებით, რომ „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 72-ე მუხლის მე-3 ნაწილის თანახმად, მაუწყებლის მიერ განმეორებით მისი ვალდებულებების დარღვევის შემთხვევაში, შესაძლებელია მაუწყებელს ავტორიზაციაც კი შეუჩერდეს.

სწორედ აქედან გამომდინარე, ერთი მხრივ, სახეზე გვაქვს ბუნდოვანი ნორმები, ხოლო, მეორე მხრივ, დაკისრებული სანქცია პირველივე სამართალდარღვევის შემთხვევაშიც კი უფრო მკაცრ რეაგირებას ახდენს - რაც შესაძლოა ავტორიზაციის ჩამორთმევითაც დასრულდეს. მსგავსი პრობლემური მოწესრიგება კი, თავის მხრივ, მსუსხავი ეფექტის მატარებელია გამოხატვის თავისუფლებისთვის და არსებობს საფრთხე იმისა, რომ მაუწყებლებმა საჯარო ინტერესის მქონე ინფორმაცია არ მიაწოდოს საზოგადოებას სანქციის შიშით.

არსებული მოწესრიგება, კიდევ უფრო პრობლემურია იმის გათვალისწინებით, რომ „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონი სადავო ნორმებით გათვალისწინებული ვალდებულების სავარაუდო დარღვევის განხილვისთვის, არ ითვალისწინებს და არ უზრუნველყოფს რაიმე მტკიცებით სტანდარტს, რომელიც გამოხატვის თავისუფლების დაცვას ეფექტურად უზრუნველყოფდა. ამის გათვალისწინებით, აშკარაა ის გარემოება, რომ სადავო ნორმები სრულიად მოდის წინააღმდეგობაში გამოხატვის თავისუფლების დაცვის იმ სტანდარტებთან, რომლებიც კონსტიტუციით არის გათვალისწინებული.

საქართველოს კონსტიტუციით დაცული სიტყვისა და გამოხატვის დაცვის მაღალი სტანდარტები კიდევ უფრო კონკრეტულად და მკაფიოდ არის განმტკიცებული „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონით.

„სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ნებისმიერი შეზღუდვა, რომელიც მიმართული არის აზრისა და გამოხატვის თავისუფლების წინააღმდეგ, უნდა ემყარებოდეს უტყუარ მტკიცებულებებს.[45] დამატებით, ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის განსაზღვრავს, რომ „ამ კანონით („სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ საქართველოს კანონით) აღიარებული და დაცული უფლებების შეზღუდვისას ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ამ უფლებების შეზღუდვის საწინააღმდეგოდ.“[46]

ამასთან, კანონმდებელი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვისას მტკიცების ტვირთს აკისრებს შეზღუდვის ინიციატორს.[47]

აქედან გამომდინარე, საქართველოს კანონმდებლობა პირდაპირ მიუთითებს იმაზე, რომ შეუძლებელია სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა მაშინ, როდესაც არ არსებობს უტყუარი მტკიცებულებები იმის შესახებ, რომ კონკრეტული ზიანი დადგა. წინააღმდეგ შემთხვევაში, მხოლოდ ეჭვისა და დაშვების საფუძველზე დაუშვებელია ისეთი კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვა, როგორიცაა გამოხატვის თავისუფლება. ასეთი მოწესრიგება კი, უნდა მიუთითებდეს იმაზე, რომ საკმაოდ მაღალი მტკიცებულებითი სტანდარტის არსებობა აუცილებელია იმისთვის, რომ სახელმწიფომ დაარეგულიროს ის საკითხები, რომლებიც გამოხატვის თავისუფლებისკენაა მიმართული.

მსგავსი დებულებები, კიდევ უფრო განამტკიცებს კონსტიტუციით გარანტირებულ უფლებას და გვაძლევს უფრო კონკრეტულ მოწესრიგებას იმის შესახებ, თუ როგორ უნდა იქნას უზრუნველყოფილი სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვის უზრუნველყოფა, როგორც წარუვალი და უზენაესი ადამიანური ფასეულობა.

ამის საწინააღმდეგოს, „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 71-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, „ამ კანონის 56^​1 ან 56​² მუხლით გათვალისწინებული ვალდებულების შეუსრულებლობის შემთხვევაში კომისია ვალდებულია საკუთარი ინიციატივით ან დაინტერესებული პირის მიმართვის საფუძველზე განიხილოს შესაბამისი დარღვევის საკითხი.“ თუმცა, აღნიშნულთან დაკავშირებით, არ არის დადგენილი რაიმე მტკიცებულებითი სტანდარტი, რომლის დაკმაყოფილების შემთხვევაში, მაუწყებელი სამართალდამრღვევად იქნებოდა ცნობილი.

აღნიშნული ჩანაწერი კი პრობლემურია შემდეგი მიზეზების გამო:

(1) ნებისმიერი პირს, რომელიც დაამტკიცებს, რომ ჰყავს არასრულწლოვანი პირი, აქვს შესაძლებლობა მიმართოს კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას და ამის საფუძველზე სანქცია დაეკისროს მაუწყებელს. ხაზგასასმელია ის გარემოება, რომ კანონმდებლობა ასეთ შემთხვევებში, პირს არ სთხოვს არანაირი მტკიცებულების წარმოდგენას და არც იმის დამტკიცებას, თუ რა კონკრეტული ზიანი მიადგა/ ან შესაძლოა სავარაუდოდ მისდგომოდა პირს ტელევიზიაში კონკრეტული კონტენტის გაშუქებით (რაც, თუ გავითვალისწინებთ ნორმების ბუნდოვანებას, კიდევ უფრო პრობლემურია).

ამის შემდეგ კი, მაუწყებელს უწევს იმართლოს თავი მის მიერ გაშვებული კონტენტის გამო. სრულიად საწინააღმდეგო მიდგომას ვხვდებით „სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ“ კანონით გათვალისწინებულ ისეთ სფეროში - როგორიცაა, მაგალითად, ცილისმწამებლური განცხადებები. ასეთ დროს, კანონმდებელი მტკიცების ტვირთის საკმაოდ მაღალ სტანდარტს ითვალისწინებს და მას აკისრებს სიტყვისა და გამოხატვის შეზღუდვის ინიციატორს. „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის სადავოდ მიჩნეული ნორმები კი, სრულიად უგულებელყოფს მტკიცების ტვირთის დაკისრებასა და მტკიცებულებით სტანდართან დაკავშირებულ კანონმდებლობის მოთხოვნებს. შესაბამისად ნორმები ვერ უზრუნველყოფს კონსტიტუციით გარანტირებული უფლების ეფექტურ დაცვას.

(2) კომუნიკაციების ეროვნულ კომისიას, თუნდაც დაინტერესებული პირის მიმართვის გარეშე შეუძლია მიიღოს გადაწყვეტილება და სადავო ნორმების საფუძველზე ადმინისტრაციული პასუხისმგებლობა დააკისროს მაუწყებელს. ასეთ შემთხვევაში, აშკარაა, რომ სახეზე საერთოდ არ არის დამდგარი ზიანი, არამედ კომუნიკაციების კომისია აბსტრაქტულად განიხილავს საკითხს იმის შესახებ, რომ შესაძლოა დამდგარიყო რაღაც სახის ზიანი და შესაძლოა გაშვებული კონტენტით საფრთხე შექმნოდათ არასრულწლოვნებს. ხოლო იმის გათვალისწინებით, რომ კომუნიკაციების კომისიას, ჰიპოთეტურად მიყენებული ზიანის გამო, არანაირი მტკიცებულების საფუძველზე შესაძლებლობა აქვს მაუწყებელს შეუზღუდოს გამოხატვის თავისუფლება - ასეთი მოწესრიგება სრულიად ეწინააღმდეგება კონსტიტუციითა და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ მაღალ სტანდარტებს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების დაცვისა.

თუმცა, საქართველოს მოწესრიგებისგან განსხვავებით, აბსოლუტურად განსხვავებული მიდგმა გააჩნია გაერთიანებული სამეფოს მარეგულირებელ ორგანოს - ofcom-ს. აღსანიშნავია, როგორ ითვლის ofcom-ი ჯარიმის რაოდენობას. Ofcom-ი გაითვალისწინებს ყველა გარემოებას, რაც მოცემულ საქმეში აქტუალურია და მხოლოდ ამის გაანალიზების შემდეგ დაადგენს ჯარიმის სიდიდეს, რომელიც დარღვევის პროპორციული იქნება. მნიშვნელოვანია, ჯარიმის რაოდენობა ისეთი იყოს, რომ მიაღწიოს შესაბამის მიზანს, ამ შემთხვევაში ის ეფექტურად უნდა ემსახურებოდეს კანონის აღსრულებას, შესაბამისად, უნდა დგინდებოდეს დარღვევის სერიოზულობის მიხედვით. ფაქტორები, რომლებსაც ofcom-ი გაითვალისწინებს განსხვავებული და მრავალფეროვანია სხვადასხვა შემთხვევაში, ეს გამომდინარეობს იქიდან თუ რა არის ამ საქმეში რელევანტური. რელევანტური ფაქტორების ზოგიერთი მაგალითი შემდეგნაირია:

დარღვევის სერიოზულობა და ხანგრძლივობა;

· გამოწვეული ზიანის ხარისხი, იქნება ის უკვე დამდგარი თუ პოტენცური;

· ნებისმიერი ფინანსური ან სხვა სახის ბენეფიტი, რომელიც დარღვევის შედეგად მიიღო მაუწყებელმა;

· იყო თუ არა მაუწყებლის მიერ განხორციელებული შესაბამისი ნაბიჯები, რათა თავიდან აეცილებინა ეს დარღვევა

· მოცემული დარღვევა იყო განზრახი თუ გაუფრთხილებელი, მათ შორის ვის ეკისრებოდა პასუხისმგებლობა ამ დარღვევის აღმოფხვრაზე.[48]

შესაბამისად, გაერთიანებული სამეფოს შემთხვევაში დადგენილია ის კონკრეტული კრიტერიუმები, რომლებიც ფასდება მაუწყებლისთვის სანქციის დაკისრებამდე, რაც არ გვხვდება საქართველოს შემთხვევაში.

დამატებით, საყურადღებოა ის ნაწილი, რომ ზიანის მიყენება და მკაფიოდ განსაზღვრული ზიანი წარმოადგენს ერთ-ერთ აუცილებელ წინაპირობას იმისთვის, რომ მაუწყებელი სამართალდამრღვევად იქნას ცნობილი. ამის გარდა, აუცილებელია, არსებობდეს კონკრეტული მიზეზობრივი კავშირი მაუწყებლის მიერ გაშვებულ პროგრამასა და დამდგარ ზიანს შორის. აქედან გამომდინარე, მაკონტროლებელმა კომისიამ თითოეული სამართალდარღვევის სავარაუდო ფაქტი უნდა შეამოწმოს „მიზეზ-შედეგობრივი“ კავშირის არსებობაზე მსჯელობით.

კავშირის დადგენა მნიშვნელოვან წინაპირობად მიიჩნევა „კომონიკაციების წესიერების აქტის“ (CDA) თანახმადაც, რომლის მიხედვითაც, მედიის მიერ გაშვებული კონტენტის და გამოწვეულ ზიანს შორის კავშირის დასადგენად სასამართლომ, პირველ რიგში, უნდა დაადგინოს არსებობს თუ არა მტკიცებულებების აღნიშნულის შესახებ.[49]

თუმცა, გარდა მიზეზის დადგენისა, მნიშვნელოვანია მსჯელობა იმის შესახებ, თუ რამდენად შეიძლებლობა მაუწყებელს ჰქონოდა მოლოდინი იმისა, რომ მის მიერ გაშუქებული სატელევიზიო პროგრამა რაიმე ზიანს გამოიწვევდა ან საფრთხეს შეუქმნიდა არასრულწლოვანს. ამის დასადგენად კი, საყურადღებოა აშშ-ს უზენაესი სასამართლოების პრაქტიკა, რომელიც ამოწმებს პირისთვის იყო თუ არა მოსალოდნელი ზიანის დადგომის შესახებ (“proximate cause” test)[50]. მოცემულ შემთხვევაშიც, სწორედ მსგავსი მიდგომის არსებობა არის მნიშვნელოვანი - თუ დადგინდება, რომ არსებობს კავშირი გაშვებულ სატელევიზიო პროგრამასა და მიყენებულ ზიანს შორის, რის შესახებაც მაუწყებელს უნდა ჰქონოდა მოლოდინი, მხოლოდ ასეთ შემთხვევაში უნდა შეიზღუდოს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლება და დაეკისროს პასუხისმგებლობა მაუწყებელს. მსგავს მოწესრიგებას კი „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონი არ ითვალისწინებს.

მიუხედავად ამისა, საქართველოს კანონმდებლობა არათუ არ აწესებს მტკიცებულებით სტანდარტს, რომელსაც უნდა აკმაყოფილებდეს უფლებამოსილი პირის მიერ შეტანილი სარჩელი, არამედ, ის, ერთი მხრივ, არ მსჯელობს დამდგარ ზიანზე და, შესაბამისად, არც იკვლევს არსებობდა თუ არა რაიმე კავშირი მაუწყებლის მიერ გაშვებულ პროგრამასა და დამდგარ ზიანს შორის - იქნება ეს ბავშვის ფიზიკური, ფსიქიკური თუ სექსუალური განვითარებისთვის ხელის შეშლა.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, აშკარაა, რომ კანონმდებლობით გათვალისწინებული არაპროპორციული სანქციები, ზედმეტად მკაცრი მიდგომა ბუნდოვანი ჩანაწერების საფუძველზე და მტკიცებულებითი სტანდარტის არ არსებობდა კიდევ ერთხელ უსვამს ხაზს იმ გარემოებას, რომ სადავო ნორმების სავსებით უგულებელყოფს გამოხატვის თავისუფლების დაცვას და ის უპირობო უპირატესობას ანიჭებს დაცულ სფეროს. სწორედ ამის გათვალისწინებით, სადავო ნორმები არ აკმაყოფილებს პროპორციულობის პრინციპს და ისინი არაკონსტიტუციურია.

აქედან გამომდინარე, აშკარაა, რომ სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის 1-ლ და მე-2 პუნქტებს, რაც იწვევს მედიის თავისუფლების შეზღუდვას.

ΙΙ. სადავო ნორმების კონსტიტუციურობა კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტთან მიმართებით

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტის პირველი წინადადების თანახმად „არავინ აგებს პასუხს ქმედებისათვის, რომელიც მისი ჩადენის დროს სამართალდარღვევად არ ითვლებოდა.“

საქართველოს საკონსტიტუციო პრაქტიკიდან გამომდინარე, ნათლად ჩანს, რომ საქართვლეოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 ნაწილი მოიაზრებს განჭვეტადობის პრინციპს. „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-5 პუნქტის (ახლანდელი 31-ე მუხლის მე-9 ნაწილი) პირველი წინადადება უზრუნველყოფს პირის შესაძლებლობას წინასწარ დადგენილი, საჯაროდ ხელმისაწვდომი და არაინდივიდუალიზებული სამართლებრივი წესების შესაბამისად, შეძლოს იმის განჭვრეტა თუ რა ქმედებები წარმოადგენს სამართალდარღვევებს და საკუთარი ქცევის შესაბამისად წარმართვა, რაც უმნიშვნელოვანესი გარანტიაა თვითნებური დევნისა და ბრალდების წინააღმდეგ.“[51]

განსაზღვრულობისა და განჭვრეტადობის პრინციპი აღიარებული და განმტკიცებულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლით, რომლის თანახმადაც არავინ უნდა დაისაჯოს იმ ქმედებისთვის, რომელიც მისი ჩადენის მომენტისათვის არ ითვლებოდა დანაშულად.[52] ადამიაის უფლებათა ევროპული სასამართლოს განმარტებით, არ შეიძლება ეს მუხლი გავიგოთ, როგორც მხოლოდ უკუძალის ამკრძალავი ნორმა, არამედ იგი თავის თავში მოიაზრებს იმასაც, რომ პასუხისმგებლობის დამკისრებელი ნორმა იყოს განჭვრეტადი, თუკი ნორმა არ იქნება სათანადოდ ხელმისაწვდომი და განჭვრეტადი სასმართლო ამას მიიჩნევს, როგორც კონვენციის მე-7 მუხლის დარღვევას.[53]

მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო განჭვრეტადობის პრინციპი განმარტებისას აქცენტს აკეთებს ზოგადად პასუხისმგებლობის დამდგენ და არა მხოლოდ სისხლისსამართლებრივ ნორმებზე.

VYERENTSOV v. UKRAINE საქმეში, რომელშიც გასაჩივრებული იყო ადმინიტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის ნორმები, ადამიანის უფლებათა ევრპულმა სასმართლომ დაადგინა კონვენციის მე-7 მუხლის დარღვევა, ნორმის ბუნდოვანების გამო.[54]

მსგავსად ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსი, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად განჭვრეტადობის პრინციპი მიესადაგება ზოგადად პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებს, მიუხედავად იმისა ნორმა არის სისხლისსამართლებრივი თუ ადმინისტრაციული, ნებისმიერი მათგანი უნდა პასუხობდეს განჭვრეტადობის პრინციპის მოთხოვნებს.

პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმები უნდა აკმაყოფილებდეს განსაზღვრულობის მაღალ სტანდარტს, გარკვეული ქმედების ამკრძალავი და მისი ჩადენისთვის პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმები საკმარისი სიცხადით უნდა იყოს ფორმულირებული. „პასუხისმგებლობის დაკისრების კონტექსტში, კონსტიტუციის მოთხოვნაა, არსებობდეს კონკრეტული, მკაფიოდ განსაზღვრული საკანონმდებლო ნორმა, რომლის საფუძველზეც, შესაძლოა მოხდეს პირისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრება“[55]

საფუძველზე ხდება გაკვეული სანქციების დაწესება ტელევიზიებისათვის, კერძოდ მაუწყებლობის შესახებ საქართელოს კანონის 71-ე მუხლი მითითებას აკეთებს ამავე კანონის 56¹ და 56^2, ასევე ბავშვის უფლებებათა კოდექსის 66-ე მუხლებზე და ამ მუხლებში ჩამთვლილ რომელიმე მოთხოვნათა დარღვევის შემთხვევაში სანქციის სახით განსაზღვრავს ჯარიმას ან/და ლიცენზიის/ ავტორიზაციის შეჩერებას ან გაუქმებას.

ამრიგად, სადავო ნორმათა მოთხოვნების დაღვევა გამოიწვეს ტელევიზიებისათვის პასუხისმგებლობის დაკისრებას, ამიტომაც ისინი უნდა აკმაყოფილებდნენ განჭვრეტადობის მოთხოხვნებს, რომლებიც მოქმედებს პასუხისმგებლობის დამდგენ ნორმებთან მიმართებით.

ბავშვის უფლებათა კოდექსის 66-ე მუხლის პირველი ნაწილის მიხედვით, „მაუწყებელი ვალდებულია უზრუნველყოს ბავშვისთვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის გავლენისგან ბავშვის დაცვა. მაუწყებელი ასევე ვალდებულია გამოიყენოს სამაუწყებლო პროგრამათა კლასიფიკაციის კრიტერიუმები ამ პროგრამების კატეგორიების დადგენის მიზნით და განათავსოს ეს პროგრამები სამაუწყებლო ბადეში „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული წესების დაცვით.“[56]ცალსახაა, რომ აღნიშნული მუხლი აუდიო-ვიზუალური მასალის გაშუქებისას პირდაპირ პასუხისმგებლობას აკისრებს მაუწყებელს და ავალდებულებს მას, რომ თავად უზრუნველყოს ბავშვისათვის საფრთხის შემცველი ინფორმაციის სამაუწყებლო სივრცეში მოხვედრის პრევენცია. ამავდროულად, სადავო ნორმები არ იძლევა იმის დეტალურ დეფინიციას თუ რა ჩაითვლება საფრთხის შემცველ ინფორმაციად. მიუხედავად იმისა, რომ ბავშვთა უფლებათა კოდექსის მესამე მუხლის „პ“ პუნქტში მოცემული გვაქვს ე.წ „საფრთხის შემცველი ინფორმაციის“ დეფინიცია, კერძოდ, „ძალადობის ან დანაშაულის წახალისებისკენ მიმართული ინფორმაცია, სექსუალური შინაარსის ინფორმაცია, აგრეთვე ინფორმაცია, რომელიც ეწევა ალკოჰოლიანი სასმლის, თამბაქოს, ნარკოტიკული საშუალების ან აზარტული თამაშობის პროპაგანდას ან რომელშიც ძალადობის, მკვლელობის ან სასტიკი, არაადამიანური მოპყრობის სცენები დეტალურადაა წარმოდგენილი.“ თუმცა ჩამონათვალში არსებული ტერმინების „სექსუალური შინაარსის ინფორმაცია“, „ძალადოის ან ან დანასაულისკენ წახალისებისკენ მიმართული“ ბუნდოვანია რას გულისხმობენ კონკრეტულად რა ფარგლები და აზღვრები გააჩნიათ, ვინაიდან იგი სხვადასხვა მორალისა და შეხედულებების მქონე ადამიანების მიერ განსხვავებულად შეიძლება იყოს აღქმული. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამატრთლოს პრაქტიკის თაახმად კი ნორმა ბუნდოვანია მაშინაც თუ შეუძლებელია მისი მასშტაბებისა და საზღვრების დადგენა. „ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბების მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგები“.[57]

მაუწყებლობის შესახებ კანონში არსებული ზოგიერთი ტერმინის შინაარსობრივი და დეტალური განმარტება არსად არის მოცემული, მაგალითად, ამავე კანონის 56² მუხლის 1-ლი ნაწილის მ) პუნქტში ვხვდებით ჩანაწერს, რომლის მიხედვითაც: „18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებლად მიიჩნევა პროგრამა (ანონსი), რომელიც შეიცავს: მ) ოკულტიზმის ან მსგავსი მოვლენის ამსახველ მასალას.“ მაშინ როდესაც, ერთი მხრივ, ტერმინი „ოკულტიზმის“ განმარტება არ არის მოცემული არცერთ კანონსა ან ნორმატიულ აქტში. ამასთან, პირისთვის წინასწარ განუჭვრეტადია თუ რას შეიძლება მოიცავდეს ქვეპუნქტში მოცემული ტერმინი ან რა ჩაითვლება მის მსგავს “მოვლენად”. შესაბამისად, დიდია ალბათობა, რომ მაუწყებელმა არასწორად გადაწყვიტოს ამა თუ იმ შინაარსის მქონე პროგრამის სამაუწყებლო ბადეში განთავსებისა და დასაშვებობის საკითხი. პრობლემის სირთულე კი მდგომარეობს იმაში, რომ კონკრეტული პროგრამის გაშვებამ, შეიძლება მაუწყებელის მხრიდან ნორმის მოთხოვნის დარღვევა და შესაბამისად, მის მიმართ სანქციის გამოყენება გამოიწვიოს.

ამავე მუხლის პირველი ნაწილის ა) და ბ) ქვეპუნქტების მიხედვით: „18 წლამდე არასრულწლოვნისთვის შეუფერებლად მიიჩნევა პროგრამა (ანონსი), რომელიც შეიცავს: ა) სქესობრივი აქტის, სექსუალური სცენის ან სექსუალური ძალადობის სცენის გრაფიკულ გამოსახულებას; ბ) ისეთი სექსუალური ურთიერთობის ამსახველ სცენას, რომელშიც არასრულწლოვანი მონაწილეობს ან რომელიც გაუკუღმართებული ფორმით ხორციელდება.“[58]რეალურად სადავო ნორმა ამ ნაწილშიც არ იძლევა იმის ცალსახა ინტერპრეტირების საშუალებას, თუ რა კრიტერიუმების გათვალისწინებით უნდა შეფასდეს არის თუ არა კონკრეტული სქესობრივი აქტის გრაფიკული გამოსახულება კანონით შეზღუდული მედია კონტენტი. ამასთან, სადავო ნორმის წაკითხვისას ასევე გაუგებარია თუ რა იგულისხმება „გაუკუღმართებული ფორმით განხორციელებული სექსუალური ურთიერთბის ამსახველ სცენად“.

მაუწყებლობის შესახებ 56¹ მუხლის „გ“ პუნქტში ნახსენები ტერმინები უხამსი ქმედება, სახიფათო ქმედება რომლის იმიტიტრება არასრულწლოვნისათვის მარტივია, ამგვარ ქმედებაში შესაძლოა მოექცეს რომელიმე სპორტის სახეობა მაგალიტად ჭოკით ხტომა, ტანვარჯიში... ბავშვმა შესაძლოა სცადოს რაიმე საგნიდან გადახტომა ან გაიმეოროს ტანვარჯიშის რაიმე ილეთი რამაც მისთვის ფიზიკური ზიანის მიყყენება გამოიწვიოს, შესაბამისად აღნიშნული ტერმინისც ფართო მასშტაბებს მოიცავს, შესაძლოა არარულწლოვანმა გაიმეოროს და საკუტარ თავს ზიანი მიაყენოს ისეთი ქმედების გამეორებით რომელიც წარმოადგენს სპორტის სახეობას ან ნაჩვენებია ანიმაციურ ილმში რომელიც განკუთვნილია ბავშვებისათვის.

სამხრეთ აფრიკის უზენაესმა სასამართლომ საქმეში, რომელიც ეხებდა ერთ-ერთი სამაუწყებლო კომპანიის მიერ ანტისემიტური გადაცემის გასვლას, ისაუბრა მსუსხავ ეფექტზე და განაცხადა, რომ ადმინისტრაციული და არა სისხლისსამართლებრივი პასუხისმგებლობის არსებობა არ გამორიცხავს მსუსხავი ეფექტის არსებობას. შეაფასა რა შეზღდვის ეფექტი, და დაადგინა, რომ ის იყო შინაარსობრივი და ზეგავლენას ახდენდა მაუწყებლებზე, რომ გამოეხატათ თავიანთი აზრი და საზოგადოებაზე რომ მიეღოთ ეს აზრი. განჭვრეტადობის შეფასებისას დაადგინა, რომ ფრაზა „შესაძლებელია გააღვივოს ცრურწმენები საზოგადოებრივი ჯგუფების მიმართ“ ზედმეტად ზოგადი იყო. ასევე დაისვა შეკითხვა, შეიძლება თუ არა გამოყენებული იყოს ნაკლებად მზღუდავი საშუალება იმისათვის, რომ მიღწეულიყო იგივე შედეგი.[59]

მაუწყებლობასთან დაკავშირებული საჩივრების კომისიამ სამხრეთ აფრიკაში ერთ-ერთ საქმეში სწორედ განუჭვრეტადი ხასიათის გამო დაუჭირა ერთ-ერთი მაუწყებლობის პოზიციას იმ ჯარიმასთან დაკავშირებით, რომელიც მათ დაეკისრათ იმ გადაცემის გამო, რომელიც შეეხებოდა სრულწლოვან პირებს შორის სვინგინგს (ე.წ. Swinging).[60] საქმეში სასამართლო განაცხადა, რომ სანქციის დაკისრება არასწორი იქნება იქამდე, სანამ კანონმდებელი არ დააზუსტებს რა იგულისხმება უხამსობაში. (indecency). საქმეში ასევე სასამართლომ მიაქცია ყურადღება იმას, რამდენად იყო მითითებული შინაარსის ხასიათი და რამდენად იყო ინფორმირებული მაყურებელი გადაცემის ხასიათთან დაკავშირებით, კომისიამ განაცხადა, რომ არხმა მის ხელში არსებული გზები (ასაკობრივი ზღვრის მითითება, გადაცემის დაწყებამდე გაფრთხილეა) გამოიყენა იმისათვის, რომ არასრულწლოვანთა მიერ ამ გადაცემის ნახვის პასუხისმგებლობა უფროსებზე გადასულიყო. ამ საქმეში კომისიამ გამოიყენა კანადის უზენაესი სასამართლოს პრაქტიკიდან ტესტი, რომელიც აფასებს რა შეიძლება იყოს დაშვებული მაუწყებლობაში გასაშვებად. ტესტის თანახმად, უნდა შეფასდეს არა ის, რას თვლიან საზოგადოების წევრები სწორად, რომ მაუწყებლობამ აჩვენოს, არამედ ის რა შინაარსის კონტენტის ნახვას ვერ დაუშვებდნენ საზოგადოების წევრები სხვებისათვის.

საქმეში, რომელიც ეხებოდა ონტარიოს ცენზურის კომიტეტს, ონტარიოს სასამართლომ გაანცხადა, რომ მათი უფლებამოსილებები უნდა შეჩერებულიყო, ვინაიდან მითითებული პირობები ცენზურაზე იყო ძალიან ზოგადი და არ იყო კანონით გაწერილი.[61] ასევე საქმეში Luscher v. Deputy Minister of Revenue ფედერალურლმა სააპელაციო სასამართლომ დაასკვნა რომ სიტყვები „არამორალური“ და „უხამსი“ (indecent) არის ძალიან ზოგადი გამოხატვის თავისუფლების დაცვის მიზნებისათვის.[62]

ნორმათა ბუნდოვანების გამო პირისათვის რთულდება განსაზრვროს რა წარმოადგენს დასაშვებ ქმედებას და რა- არა, რის გამოც ვერ ახერხებენ საკუთარი ქმედებების შესაბამისად დაგეგმვასა და წარმართვას. ნორმის ბუნდოვანებამ კი შესალოა გამოიწვიოს მსუსხავი ეფექტი, ტელევიიები მოერიდებიან ამა თუ იმ პროგრამის მაუწყებლობით გადაცემას, რათა თავიდან აირიდონ მოსალოდნელი სანქცია. ან შესაძლოა ნებისმიერი პროგრამის გაშვებამდე კომისიასთან იქონიონ კავშრი და გადაამოწმონ დასაშვებია თუ არა ესა თუ ის პროგრამა, რაც ცენზურის ერთგვარი სახე იქნება, ვინაიდან ტელევიზიები მხოლოდ კომისიასთან გადამოწმებისა და მათი თანხმობის შემთხვევაში გადაცსემენ მაუწყებლობით პროგრამებს.

ყოველივე ამის გათვალისწინებით, გასაჩივრებული ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის მე-9 პუნქტს.

ΙΙΙ. საერთაშორისო კანონმდებლობები და სასამართლო პრაქტიკა ბავშვთა უფლებებთან მიმართებით

აღსანიშნავია, რომ სხვადასხვა მოსაზრება არსებობს, როგორც ქართულ, ისე უცხოურ ლიტერატურაში ბავშვთა უფლებებთან დაკავშირებით, კერძოდ, აღნიშნულია, რომ ტელევიზიის ლიცენზირების ერთ-ერთი ასპექტიც არის ბავშვთა უფლებების დაცვა, მაგ. FCC- ის ერთ-ერთ მთავარ ფუნქციას წარმოადგენს არეგულიროს ე.წ children's programming[63], პროფესორი Hundt-იც აღნიშნავს, რომ მაუწყებლობის ლიცენზირებას გააჩნია საჯარო ინტერესები, რეგულირების ის მექანიზმი, რომლის საშუალებითაც მარეგულირებელი ორგანო თავისი კონტროლისა და რეგულირების ფუნქციას ავრცელებს ლიცენზიის მფლობელ პირებზე, იძლევა მათ შორის კონტროლისა და შეზღუდვების დაწესების საშუალებას კონკრეტულ პროგრამებზე ახალგაზრდებისა და ბავშვების ინტერესების დასაცავად.[64]

ოუენ ფისი წერს, რომ სახელმწიფოს ვალდებულებაა, უზრუნველყოს უსაფრთხო სამაუწყებლო სივრცე არასრულწლოვანთათვის, რადგან სატელევიზიო მაუწყებლობა ხშირად მათთვის არის განათლებისა და ინფორმაციის მიღების სივრცე. მისი თქმით, არავინ უარყოფს, რომ ბავშვებს უნდა ჰქონდეთ გონივრული წვდომა მაუწყებლობაზე, არავინ დავობს სერიოზულად იმაზე, რომ მაუწყებლებს უნდა ჰქონდეთ სრული თავისუფლება, რეგულაციის გარეშე გაუშვან ის, რაც მეტ შემოსავალს მოუტანთ[65]. შესაბამისად, იმის მიუხედავად, რომ თავის სხვა ნაშრომებში ფისი აკრიტიკებს მაუწყებლობის ლიცენზირებასა და რეგულირებას, ის აღიარებს მის აუცილებლობას ბავშვთა უფლებების დაცვის ასპექტში.

ევა სალმონიც აღნიშნავს[66], რომ ბავშვთა უფლებების დაცვა, კერძოდ, იმის უზრუნველყოფა, რომ ბავშვები არ ზიანდებიან, ფსიქიკურად თუ ფიზიკურად, რაც ხდება სექსუალურ, ძალადობრივ, თუ უხამს პროგრამების რეგულირებით, თითქმის ყველა ევროპული სახელმწიფოს პრეროგატივაა. თუმცა, ის აქვე აღნიშნავს, რომ აბსურდულია სრულად გააუქმო მაუწყებლობა გათვლილი ზრდასრულთათვის, როდესაც უმრავლესობა ადამიანებისა, ვინც უყურებს ტელევიზორს ზრდასრულია. სწორედ ამიტომ, ის განიხილავს რეგულირების ორ სახეს, რომელიც კომპრომისს წარმოადგენს ზემოხსენებულ პრობლემაზე: 1. Watershed-როდესაც ზრდასრულთათვის გათვლილი პროგრამები იქნება სამაუწყებლო ბადეში მხოლოდ ღამით, გარკვეული საათის შემდეგ, და 2. Information and ratings- პროგრამის გაშვებამდე, თუ კონტენტი პროგრამისა სენსიტიურია ან შეიცავს რაიმე უხამს სცენებს, წინასწარ უნდა იქნეს ნაჩვენები შეტყობინება, რომლის შემდეგაც მშობელი თვითონ გადაწყვეტს შესაფერისია თუ არა ეს პროგრამა ბავშვისთვის.

შესაბამისად, როგორც ზემოხსენებულიდან ჩანს, მოსაზრებები იმასთან დაკავშირებით თუ რა უნდა იყოს, ან უნდა იყოს თუ არა რაიმე რეგულირებული სამაუწყებლო სივრცეში რადიკალურად განსხვავდება ერთმანეთისგან. საბოლოოდ, საკამათო ხდება ყველა ასპექტი, არსებობს თუ არა რაიმე საფრთხისშემცველი სატელევიზიო პროგრამა ბავშვებისთვის, თუ არსებობს, უნდა იქნეს თუ არა ის დარეგულირებული საკანონმდებლო დონეზე და რა სახით.

[1] საქართველოს საკოსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის №2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ“, II-13.

[2] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის №2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „მოძრაობა ერთიანი საქართველოსთვის“, მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანება „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“, საქართველოს მოქალაქეები – ზვიად ძიძიგური და კახა კუკავა, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია, მოქალაქეები დაჩი ცაგურია და ჯაბა ჯიშკარიანი, საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.

[3] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის N1/3/421,422 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6.

[4] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 30 სექტემბრის №1/5/675,681 გადაწყვეტილება საქმეზე „„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-74.

[5] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „ANIMAL DEFENDERS INTERNATIONAL გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ“, პ.134

[6] ECtHR, Fourth section, ATV Zrt v. Hungary, Application no. 61178/14, 28 April 2020

[7] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე CENTRO EUROPA 7 S.R.L. AND DI STEFANO v. ITALY, პ.143

[8] „ბავშვის უფლებათა კოდექსის“ 66-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი, ხელმისაწვდომია აქ: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/4613854?publication=2 {უკანასკნელად გადამოწმდა: 13/07/2021}

[9] „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონი 56² მუხლის 1-ლი ნაწილის ა) და ბ) პუნქტები

[10] Code on Audiovisual Media Services and Radio Media Service 2015, Bosnia and Herzegovina Communications Regulatory Agency, 25-ე მუხლის მე-2 ნაწილის C პუნქტის D ქვეპუნქტი, იხ. https://www.rak.ba/en/articles/108 {უკანასკნელად გადამოწმებულია: 12/07/2021}

[11] იქვე. 25-ე მუხლის მე-2 ნაწილის B პუნქტი.

[12] „მაუწყებლობის შესახებ“ საქართველოს კანონის 56-ე სეკუნდა მუხლის პირველი ნაწილი.

[13] Rulebook on protection of minors 2014, Agency For Audio and Audiovisual Media Service, მე-2 მუხლი, იხ.

https://avmu.mk/en/legislation/domestic-legislation/by-laws/electronic-media. {უკანასკნელად გადამოწმებულია: 12/07/2021}

[14] Law on Audio and Audiovisual Media services, 2013, 50-ე მუხლის მეორე ნაწილი. იხ.

https://bit.ly/3y8Pufi {უკანასკნელად ნანახია: 12/07/2021}

[15] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე CENTRO EUROPA 7 S.R.L. AND DI STEFANO v. ITALY, პ.143

[16] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, საქმეზე „ირაკლი ქვემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-158.

[17] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება №1/3/534, საქმეზე საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II-27

[18] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის №1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-70.

[19] Children are now spending more time on the internet than watching TV. https://www.bailiwickexpress.com/jsy/life/technology/children-are-now-spending-more-time-internet-watching-tv/#:~:text=Research%20suggests%20the%20amount%20of,to%20a%20report%20by%20Childwise. {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[20] Creating a more child friendly broadcast media, Adam candeub,

[21] Why government should not police TV violence and indecency, ხელმისაწვდომია აქ <https://www.csmonitor.com/2007/0906/p09s01-coop.html > {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[22] Not In Front of the Children, "Indecency," Censorship, and the Innocence of Youth, Marjorie Heins, New York: Hill and Wang, 2001

[23] reedman, J. (1984). Effects of television violence on aggressiveness. Psycho- logical Bulletin, 96, 227–246.

[24] Creating a more child friendly broadcast media, Adam candeub.

[25] აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე Zamora v. Columbia Broadcasting System, 480 F. Supp. 199 (S.D. Fla. 1979), ხელმისაწვდომია აქ: <https://law.justia.com/cases/federal/district-courts/FSupp/480/199/1531301/> {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[26] აშშ-ს უზენაესი სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე „Olivia N. v. National Broadcasting Co.“ , ხელმისაწვდომია აქ: https://law.justia.com/cases/california/court-of-appeal/3d/74/383.html {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[27] BRA-2018-3-009- Federal Supreme Court- 31-08-2016. ხელმისაწვდომია ინგლისურ ენაზე:

http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll?f=templates&fn=default.htm {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[28] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“,

[29] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის N1/3/421,422 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II- 7

[30] MATTEW L. SPITZER, THE CO THE CONSTITUTIONALITY OF LICENSING BROADCASTERS, 1989.

[31] The Revision of Programming and Commercialization Policies, Ascertainment Requirements, and Program Logging Requirements for Commercial Television Stations, Notice of Proposed Rulemaking, 1983, 680.

[32] Federal Radio Commission, Annual Report 32 (1929).

[33] Broadcasting Deregulation; http://library.cqpress.com/cqresearcher/document.php?id=cqresrre1987120400 {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[34] BRA-2018-3-009- Federal Supreme Court- 31-08-2016. ხელმისაწვდომია ინგლისურ ენაზე:

http://www.codices.coe.int/NXT/gateway.dll?f=templates&fn=default.htm {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[35] GUIDELINES FOR BROADCASTING REGULATION, Second Edition. Eve Salomon. https://www.publicmediaalliance.org/wp-content/uploads/2017/08/RegulatoryGuidelines.pdf {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[36] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 17 ოქტომბრის №3/4/550 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ნოდარ დვალი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-43

[37] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 14 დეკემბრის №3/1/752 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „მწვანე ალტერნატივა“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-28

[38] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2019 წლის 7 ივნისის #1/4/693,857 გადაწყვეტილება საქმეზე „ა(ა)იპ „მედიის განვითარების ფონდი“ და ა(ა)იპ „ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, ΙΙ-37

[39] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე Perinçek v. Switzerland, 274

[40] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე Kabanov v. Russia

[41]საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა, სახელმძღვანელო დოკუმენტი, სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვასთან დაკავშირებული საქმეების განხილვისას, 2020,

[42] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2004 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილება საქმეზე,

Cumpănă and Mazăre v. Romania, 11.

[43] ვენეციის კომისიის 2015 წლის 22 ივნისის no. 798 / 2015 მოსაზრება, იხ. https://www.venice.coe.int/webforms/documents/default.aspx?pdffile=CDL-AD(2015)015-e , 11, {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[44] BVerfGE 83, 130 1 BvR 402/87 Mutzenbacher, პარა. 3-b აბზ. 2 (თარგმანი: https://law.utexas.edu/transnational/foreign-law-translations/german/case.php?id=628 )

[45] სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის 1-ლი ნაწილი, ხელმისაწვდომია აქ: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/33208?publication=6 {უკანასკნელად გადამოწმდა: 13/07/2021}

[46] სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის მე-2 ნაწილი, ხელმისაწვდომია აქ: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/33208?publication=6 {უკანასკნელად გადამოწმდა: 13/07/2021}

[47] სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლების შესახებ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის მე-6 ნაწილი, ხელმისაწვდომია აქ: https://matsne.gov.ge/ka/document/view/33208?publication=6 {უკანასკნელად გადამოწმდა: 13/07/2021}

[48] https://www.ofcom.org.uk/about-ofcom/policies-and-guidelines/penalty-guidelines , {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[49] „კომონიკაციების წესიერების აქტი“ (CDA), ხელმწისაწვდომია აქ: https://www.eff.org/issues/cda230, {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[50] Neering v Illinois Cent. R. Co., 383 Ill 366, 50 NE2d 497, (1943), ხელმისაწვდომია აქ: https://bit.ly/3xGIIMX {უკანასკნელად გადამოწმდა: 12/07/2021}

[51] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 13 მაისის №1/1/428,447,459 გადაწყვეტილება საქმეზე, საქართველოს სახალხო დამცველი, საქართველოს მოქალაქე ელგუჯა საბაური და რუსეთის ფედერაციის მოქალაქე ზვიად მანია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

[52] ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-7 მუხლი

[53] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2013 წლის 21 ოქტომბრის გადაწყვეტილება, CASE OF DEL RÍO PRADA v. SPAIN, პარ. 93.

[54] ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება, CASE OF VYERENTSOV v. UKRAINE, პარ. 66,67.

[55] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 21 ივლისის №2/1/598 გადაწყვეტილება საქმეზე, „საქართველოს მოქალაქე ნუგზარ კანდელაკი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

[56] ბავშვის უფლებათა კოდექსის 66-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი.

[57] საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის გადაწყვეტილება N2/3/406,408 საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“.

[58] „მაუწყებლობის შესახებ“ კანონი 56² 1-ლი ნაწილის „ა“ და „ბ“ პუნქტები.

[59] THE ISLAMIC UNITY CONVENTION v. THE INDEPENDENT BROADCASTING AUTHORITY, 2001, პარა. 36, 48, 49, 50.

[60] RENÉ DE VILLIERS AND OTHERS v. e -tv, Broadcasting Complaints Comission of South Africa, 2002 პარა.12

[61] (1984), 5 D.L.R. (4th) 766, 7 C.R.R. 129 (Ont. C.A.); leave to appeal to the Supreme Court of Canada granted: 5 D.L.R. (4th) 766.ციტირება : A. Wayne MacKay, Freedom of Expression: Is It All Just Talk, 68 CAN. B. REV. 713 (1989). გვ. 744-745-დან.

[62] იქვე.

[63] Daniel d Barnes., MARKET REFORMS IN TELECOMMUNICATIONS LICENSING, 9.

[64] Reed E. Hundt, The Public's Airwaves: What Does the Public Interest Require of Television Broadcasters?, 45.

[65] Owen M. Fiss, Why the State?, 100 HARV. L. REv. 781, 787 (1987).