საბერძნეთის რესპუბლიკის მოქალაქეები - პროკოპი სავვიდი და დიანა შამანიდი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ (კონსტიტუციური სარჩელები N1267 და N 1268)

წარმოგიდგენთ საქართველოს სახალხო დამცველის სასამართლოს მეგობრის მოსაზრებას „საქართველოს სახალხო დამცველის შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21–ე მუხლის „ე“ ქვეპუნქტისა და „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 14¹ მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად.

„სასამართლოს მეგობრის“ პოზიცია შეეხება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში საბერძნეთის რესპუბლიკის მოქალაქეების პროკოპი სავვიდის და დიანა შამანიდის 1267-ე და 1268-ე ნომრებით რეგისტრირებული კონსტიტუციური სარჩელების განხილვის საკითხს.

როგორც კონსტიტუციური სარჩელების შინაარსიდან ირკვევა, მოსარჩელე პროკოფი სავვიდი დაბადებით საქართველოს მოქლაქე იყო. თუმცა, საბერძნეთის მოქალაქეობის მიღების შემდეგ, მან დაკარგა საქართველოს მოქალაქეობა. იგი საქართველოში ფლობს მის მიერვე აშენებულ სახლს და საკარმიდამო მიწის ნაკვეთს, რომელიც საკომლო წიგნის მიხედვით, დღემდე, მის სახელზეა რიცხული. აღნიშნული სახლისა და მიწის ნაკვეთის საკუთრებაში დარეგისტრირების მიზნით, მოსარჩელემ მიმართა საჯარო რეესტრს, სადაც საბუთების ჩაბარებაზე ეთქვა „ზეპირსიტყვიერი“ უარი, სწორედ სადავო ნორმაზე მითითებით.

შემდეგ მოსარჩელეს წარმოადგენს საბერძნეთის რესპუბლიკის მოქალაქე დიანა შამანიდი, რომელმაც, მეორე მოსარჩელის მსგავსად, საბერძნეთის მოქალაქეობის მიღების გამო დაკარგა საქართველოს მოქალაქეობა. დიანა შამანიდმა, საქართველოს მოქალაქე მშობლების გარდაცვალების შემდეგ, რომელთა პირველი რიგის მემკვიდრეცაა იგი, ვერ დაირეგისტრირა მემკვიდრეობით მიღებული მიწის ნაკვეთი იგივე სადავო ნორმის საფუძველზე.

გარდა ამისა, როგორც მოსარჩელეები აღნიშნავენ, მათ საქართველოსთან აკავშირებთ ძლიერი ემოციური კავშირი, რადგან სწორედ აქ გაატარეს თავიანთი ცხოვრების უმეტესი ნაწილი, აქ ჰყავთ მეგობრები, ნათესავები და მომავლში სურთ სწორედ აქ შეიძინონ კიდევ სხვა ქონება, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო მიწაც. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე ისინი მიიჩნევენ, რომ „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის 3³ პუნქტი, რომლის შესაბამისად, შეჩერებულია უცხო სახელმწიფოთა მოქალაქების უფლება შეიძინონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწები, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუქნტებს და არღვევს მათ საკუთრების უფლებას.

„სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის შესახებ“ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის 3³ პუნქტის თანახმად, ამავე კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მოქმედება, რომლის მიხედვით, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის (მათ შორის, მემკვიდრეობით მიღების) საკუთრების უფლება აქვთ, მათ შორის, უცხოელს, საზღვარგარეთ რეგისტრირებულ იურიდიულ პირს, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად უცხოელის მიერ საქართველოში რეგისტრირებულ იურიდიულ პირს - შეჩერებულია საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციის ამოქმედებამდე, რაც, თავის მხრივ, უნდა მოხდეს 2018 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებში არჩეული პრეზიდენტის მიერ ფიცის დადებისთანავე.

მხედველობაშია მისაღები, რომ საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციის თანახმად, საქკუთრების უფლება გათვალისწინებულია მე-19 მუხლით, რომლის მე-4 პუნქტის შესაბამნისად, „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა, როგორც განსაკუთრებული მნიშვნელობის რესურსი, შეიძლება იყოს მხოლოდ სახელმწიფოს, თვითმმართველი ერთეულის, საქართველოს მოქალაქის ან საქართველოს მოქალაქეთა გაერთიანების საკუთრებაში. გამონაკლისი შეთხვევები შეიძლება დადგინდეს ორგანული კანონით, რომელიც მიიღება პარლამენტის სრული შემადგენლობის ორი მესამედის უმრავლესობით.“. ამრიგად, მას შემდეგ, რაც საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქცია შევა ძალაში, უკვე კონსტიტუციურად მოხდება სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის უცხოელებზე გასხვისების აკრძალვა.

მიუხედავად ამისა, სადავო ნორმა, კონსტიტუციის ახალი რედაქციის ძალაში შესვლამდე, ქმნის კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მოქმედი რედაქციის საწინააღმდეგო სამართლებრივ რეჟიმს. უნდა აღინიშნოს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ორჯერ იმსჯელა ამ კატეგორიის მიწების უცხო სახლემწიფოთა მოქალაქეებზე გასხვისების საკანონმდებლო აკრძალვის, კონსტიტუციის მოქმედი რედაქციის 21-ე მუხლთან შესაბამისობაზე და ორივეჯერ, აკრძალვა არაკონსტიტუციურად ჩათვალა.

მიგვაჩნია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, კონსტიტუციის ახალი რედაქციის ძალაში შესვლამდე, დაჩქარებული წესით და გამარტივებული სამართალწარმოებით, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ საფუძვლეზე, განმწესრიგებელი განხილვის ფარგლებში მიღებული განჩინებით, ძალადაკარგულად უნდა სცნოს სადავო ნორმა. ვინაიდან, იგი წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს საკონსტიტუციო სამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილებასთან - საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ დამას კონსტიტუციის ასამოქმედებელი რედაქციით გათვალისწინებული, სავარაუდო, ჰიპოთეტური სამართლებრივი რეგულაცია შემოაქვს მოქმედი კონსტიტუციურ-სამართლებრივი რეჟიმის საწინააღდეგოდ, რითაც, ასევე, წინააღდეგობაში მოდის, როგორც კონსტიტუციის მოქმედ რედაქციასთან, ისე კონსტიტუციაში ცვლილების შემტან კონსტიტუციურ კანონთან, რომლის მე-3 მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, კონსტიტუციის ახალი რედაქცია და, შესაბამისად, მის მიერ გათვალისწინებული კონსტიტუციურ-სამართლებრივი წესრიგი უნდა ამოქმედდეს ახლადარჩეული პრეზიდენტის ფიცის დადებისთანავე.

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის შესაბამისად, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორემბს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ. საკონსტიტუციო სასამართლოს ეს განჩინება ძალაში შედის მისი გამოქვეყნების მომენტიდან.

როგორც უკვე აღინიშნა, მიგვაჩნია, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტით გათვალისწინებულ შესადარებელ და სახელმძღვანელო მასშტაბს, წარმოადგენს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. სწორედ ამ გადაწყვეტილებაში იმსჯელა საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად და დაადგინა ამჟამად გასაჩივრებული ნორმის მსგავსი ნორმებით გათვალისწინებული აკრძალვების არაკონსტიტუციურობა.

გარდა ამისა, იმისთვის, რომ დადგინდეს განსახილველი კონსტიტუციური სარჩელებით გასაჩივრებულ ნორმას მართლაც აქვს თუ არა, საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმების ანალოგიური შინაარსი, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, ასევე, სათანადოდ გაანალიზდეს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინება საქმეზე “ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. სწორედ ამ საქმეზე განსაზღვრა საკონსტიტუციო სასამართლომ, ერთი მხრივ, ის ძირითადი სტანდარტები, რომლებითაც უნდა იხელმძღვანელოს საკონსტიტუციო სასამართლომ, მისი ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტით გათვალისწინებული, გამარტივებული სამართალწარმოებისას, ხოლო, მეორე მხრივ კი, ამავე განჩინებით სცნო ძალადაკარგულად სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწებზე უცხოელების საკუთრების უფლების შემზღუდველი ნორმა, როგორც სასამართლოს წინა გადაწყვეტილების დამძლევი საკანონმდებლო დებულება.

მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ ამჟამად გასაჩივრებული ნორმა, თავისი შინაარსითა და მიზანმიმართულებით საკმაოდ წააგავს საკონსტიტუციო სასამართლოს ზემოაღნიშნული განჩინებით ძალადაკარგულ ნორმას. კერძოდ, ორივე მათგანი განეკუთვნება ერთი და იგივე მუხლს და მიმართულია გარკვეული ვადით „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მოქმედების შეჩერებისკენ, რითაც, შესაბამის სფეროში, ფაქტიურად, იქმნება ჰეიკე ქრონქვისტის საქმეში უკვე არაკონსტიტუციურად ცნობილი სამართლებრივი რეჟიმი.

კერძოდ, „სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“ საქართველოს კანონის 22-ე მუხლის მე-3 პუნქტის ძალადაკარგულად ცნობილი ნორმატიული შინაარსი ითვალისწინებდა უცხოელის მიმართ ,,სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ბ“ ქვეპუნქტის მოქმედების 2014 წლის 31 დეკემბრამდე შეჩერებას. ამჟამად გასაჩივრებული ნორმა კი, მე-4 მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის შეჩერებას ითვალისწინებს საქართველოს კონსტიტუციის ახალი რედაქციის ამოქმედებამდე. ამასთან, თუ მხედველობაში მივიღებთ კონსტიტუციის ახალი რედაქციის 19-ე მუხლის მე-4 პუნქტს, რომელიც ზღუდავს უცხოელების საკუთრების უფლებას სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე, შეიძლება დავასკვნათ, რომ ამჟამად გასაჩივრებული ნორმა კიდევ უფრო ინტენსიურად ერევა მოსარჩელეების საკუთრების უფლებაში და წინააღმდეგობაში მოდის საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკასთან.

ამრიგად, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის 4¹ პუნქტის შესაბამისად, თუ საკონსტიტუციო სასამართლო განმწესრიგებელ სხდომაზე დაადგენს, რომ სადავო ნორმატიული აქტი ან მისი ნაწილი შეიცავს იმავე შინაარსის ნორმებს, რომლებიც საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე ცნო არაკონსტიტუციურად, მას გამოაქვს განჩინება საქმის არსებითად განსახილველად მიუღებლობისა და სადავო აქტის ან მისი ნაწილის ძალადაკარგულად ცნობის შესახებ.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ „„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25–ე მუხლის 4¹ პუნქტში არსებული ტერმინი „იმავე შინაარსის ნორმა“ არ გულისხმობს ფორმალურ, სიტყვიერ მსგავსებას. „იმავე შინაარსის ნორმა“ არ გულისხმობს სიტყვასიტყვით იგივე ფორმულირების შემცველი წესის მიღებას/არსებობას და არც მაინცა და მაინც იგივე კანონში ასეთი წესის გამეორებას. საკონსტიტუციო სასამართლო არაკონსტიტუციურად ცნობს არა კონკრეტულ სიტყვებს, ფრაზებს, წინადადებებს, არამედ ის აფასებს ნორმაში ასახულ პრობლემას, საკითხს, რომელიც გამოიხატება ამ სიტყვებში, ფრაზაში თუ წინადადებაში. სასამართლო ამ დროს სწავლობს უფლებაში ამა თუ იმ ფორმით, შინაარსით თუ ინტენსივობით ჩარევა ხომ არ იწვევს უფლების დარღვევას. შესაბამისად, თუ უფლებაში ჩარევის შედეგის მიხედვით, ახალი/ან კანონმდებლობაში არსებული სხვა რეგულაციით კონკრეტულ უფლებას დარღვევის არსებითად ან თვისობრივად იგივე საფრთხე ემუქრება, დამოუკიდებლად იმისგან, ასეთი რეგულაცია რომელ ნორმატიულ აქტში გაჩნდება/არსებობს ან იქნება თუ არა ის ტექსტუალურად არაკონსტიტუციურად ცნობილი რეგულაციის იდენტური, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის დასახელებული ნორმა ავალდებულებს საკონსტიტუციო სასამართლოს, ის ძალადაკარგულად ცნოს განმწესრიგებელი სხდომის ეტაპზევე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 26 თებერვლის განჩინება №3/1/708,709,710).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკის მიხედვით, „სადავო ნორმების მსგავსება არა მხოლოდ ფორმალური თვალსაზრით უნდა შეფასდეს, არამედ იმ სამართლებრივი შედეგის მიხედვით, რომელიც შესაძლოა სადავო ნორმებს აერთიანებდეს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 14 დეკემბრის განჩინება №1/5/525 საქმეზე „მოლდოვის მოქალაქე მარიანა კიკუ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-11). უნდა აღინიშნოს, რომ „ნორმის მხოლოდ ტექსტუალური, რედაქციული ან სხვა ფორმალური განსხვავება ვერ ჩაითვლება არსებითად განმასხვავებელ ფაქტორად. სასამართლო ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში შეაფასებს, არის თუ არა სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსი შინაარსის, სადავო ნორმის მიზანმიმართულების, მასში გამოხატული კანონმდებლის ნებისა და სამართლებრივი საშუალებების გათვალისწინებით. შინაარსობრივ მსგავსებასთან გვექნება საქმე, არა მხოლოდ მაშინ, როდესაც ნორმა სიტყვასიტყვით იმეორებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის შინაარსს, არამედ მაშინაც, როდესაც სადავო ნორმაში მოცემული წესი არსებითად მსგავსი სამართლებრივი შედეგის მომტანია“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება №1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,“ II- 10).

საკონსტიტუციო სასამართლოს განცხადებით, სადავო ნორმის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების „დამძლევ ნორმად“ მიჩნევა და მისი არსებითი განხილვის გარეშე არაკონსტიტუციურად ცნობა ნორმათა შორის არსებითი შინაარსობრივი მსგავსების შემთხვევაშია დასაშვები, როდესაც სადავო ნორმა სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის მსგავსად, იწვევს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას, შეიცავს უფლების მზღუდავ მსგავს სამართლებრივ საშუალებებს და იდენტურ სამართლებრივ შედეგს იწვევს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის განჩინება №1/2/563 საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,“ II- 10).

მიგვაჩნია, რომ მოცემულ შემთხვევაშიც სადავო ნორმები უნდა შეფასდეს ზემოაღნიშნული სტანდარტების და კრიტერიუმების მიხედვით. კერძოდ, სადავო ნორმა ხომ არ იწვევს იგივე კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვას; უფლების შეზღუდვა ხომ არ ხდება მსგავსი სამართლებრივი საშუალებით; სადავო ნორმა ხო არ იწვევს იდენტურ ან არსებითად მსგავს სამართლებრივ შედეგს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2016 წლის 26 თებერვლის №3/1/708,709,710 განჩინება, II-8).

როგორც უკვე აღნიშნა, სადავო ნორმა უცხო ქვეყნის მოქალაქეებს უზღუდავს უფლებას შეიძინონ ან სხვა ფორმით საკუთრებაში დაირეგისტრირონ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა. ამგვარად, სადავო ნორმა ზღუდავს უცხოელების საკუთრების უფლებას სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე. უნდა აღნიშნოს, რომ უცხოელთა სწორედ ამ უფლებაში და მსგავსი ფორმით ჩარევა იყო გასაჩივრებული როგორც ჰეიკე ქრონქვისტის ისე მატიას ჰუტერის საქმეებში.

მხედველობაშია ასევე მისაღები იმ ლეგიტიმურ მიზანთა მსგავსებაც, რომლებიც კანონმდებელმა დაისახა როგორც მატიას ჰუტერის საქმეში არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმით, ისე ამჟამად გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმით გათვალისწინებული კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვისას.

„სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის საკუთრების შესახებ“ საქართველოს კანონში განხორციელებული ორივე სადავო ცვლილების და დამატების შეტანის შესახებ კანონთა პროექტების განმარტებითი ბარათების თანახმად, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწას განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს მცირემიწიანი აგრარული ქვეყნისთვის. ამდენად, ამ სფეროში საჯარო სამართლებრივი მოწესრიგება და დარგში ერთიანი სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება საქართველოს ერთ-ერთი პრიორიტეტული მიმართულებაა.

გარდა ამისა, ორივე განმარტებითი ბარათი ასევე მიუთითებს, რომ ვინაიდან საქართველო არის მცირემიწიანი სახელმწიფო, შესაბამისად, სახელმწიფო პოლიტიკის შემუშავება განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანია, ქართული სპეციფიკის, მისი დღევანდელი სოციალურ-ეკონომიკური და ეთნიკურ-დემოგრაფიული პრობლემების გათვალისწინებით. ამასთან, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწა არის სასიცოცხლოდ აუცილებელი სივრცე და წარმოების უალტერნატივო საშუალება, რომელიც არსებითად განსაზღვრავს ქვეყნის პოლიტიკურ-ეკონომიკური დამოუკიდებლობის ხარისხს.

განმარტებით ბარათებში ასევე აღნიშნულია, რომ გათვალისწინებული შეზღუდვების მიზანია ამ სფეროში სახელმწიფო პოლიტიკის გადახედვა, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწის კადასტრისა და მიწათმოწყობის ერთიანი სისტემის ორგანიზება და დარგის საჯარო სამართლებრივი მოწესრიგება, რომელიც სხვადასხვა უწყებებისა და ექსპერტების ჩართულობისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების რეკომენდაციებისა და პრაქტიკის ანალიზის საფუძველზე უნდა იქნეს განსაზღვრული და ამდენად, მოითხოვს გარკვეულ ვადებს და ა.შ.

გარდა ამისა, კანონპროექტის ავტორთა აზრით, არსებობს მიწების არარაციონალურად გასხვისების რეალური საფრთხე, რამაც შეიძლება უარყოფითი ზეგავლენა მოახდინოს სახელმწიფოს ეკონომიკურ უსაფრთხოებაზე, გარემოს დაცვასა და ქვეყნის უშიშროებაზე, ასევე, შესაძლოა მნიშვნელოვნად დააზარალოს სოფლის ადგილობრივი მცხოვრებლები. ამ გარემოებებიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილად იქნა მიჩნეული გარკვეული პერიოდით, სახელმწიფოს მიერ შესაბამისი პოლიტიკის შემუშავებამდე, შეჩერებულიყო შესაბამისი ნორმის მოქმედება.

ამრიგად, ამჟამად გასაჩივრებული საკანონმდებლო ნორმის მიღებისას, კანონპროექტზე თანდართული განმარტებითი ბარათი, პრინციპში, იმეორებს არაკონსტიტუციურად ცნობილი ნორმის კანონპროექტის განმარტებითი ბარათის შინაარსს. შესაბამისად, ამ თვალსაზრისით, რელევანტურია ის მსჯელობა და არგუმენტები, რომლებიც მოცემულია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინებაში (საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) და შეეხება სადავო ნორმის საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების „დამძლევ ნორმად“ მიჩნევისათვის საჭირო დასაბუთებას.  

აქვე, უნდა აღინიშნოს, რომ მართალია ორივე განმარტებით ბარათის ძირითადი არსი და სულისკვეთება მსგავსია, თუმცა, ამჟამად გასაჩივრებული ნორმის მიღების საფუძვლად, დამატებით მითითებულია, ერთი მხრივ, ქვეყნის კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის დაცვის საჭიროება, ხოლო, მეორე მხრივ, კონსტიტუციური კანონპროექტის ინიცირება, რომლითაც, მოგვიანებით, გათვალისწინებული უნდა ყოფილიყო უცხოელთა საკუთრების უფლების შეზღუდვა სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე.

უპირველეს ყოვლისა, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, საკონსტიტუციო სასამართლოს ყურადღება მივაპყროთ, კონსტიტუციის ახალი რედაქციის ამოქმედების საკითხზე, როგორც სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვის დამოუკიდებელ, ლეგიტიმურ მიზანზე. ამ მხრივ, მხედველობაშია მისაღები ის გარემოება, რომ ზემოაღნიშნული კონსტიტუციური ცვლილება, ძირითადად, განაპირობა საკონსტიტუციო სასამართლოს შესაბამისმა გადაწყვეტილებებმა, რომლებიც, თავის მხრივ, ეფუძნებიან კონსტიტუციის 21-ე მუხლის მოქმედ რედაქციას. შესაბამისად, საკუთრების უფლების ფარგლების დადგენის თვალსაზრისით, კონსტიტუციაში შეტანილი ცვლილების ძირითადი არსიც მდგომარეობდა, მათ შორის, სწორედ საკონსტიტუციო სასამართლოს არსებული პრაქტიკის დაძლევასა და სამომავლოდ, მსგავსი გადაწყვეტილების მიღებისათვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი საფუძვლის გაუქმებაში. ამავე დროს, ამ კონსტიტუციური ცვლილების მიზანიც, პრინციპში, არის იგივე, რაც, თავის დროზე, საფუძვლად დაედო არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმებს, უბრალოდ, ახალი კონსტიტუციური ცვლილებებით მოხდა ამ, ზემოაღნიშნული და საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ უკვე უარყოფითად შეფასებული ლეგიტიმური მიზნების, უკვე კონსტიტუციურ რანგში აყვანა და მათი კონსტიტუციური გამყარება. ამიტომ, მხოლოდ კონსტიტუციის ახალი რედაქციის მიღება და, მითუმეტეს, მისი პროექტის ინიცირება, შეუძლებელია განვიხილოთ სადავო ნორმის იმგვარ დამოუკიდებელ ლეგიტიმურ მიზნად, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოს ჯერ არ შეუფასებია წინა გადაწყვეტილებებში.

რაც შეეხება სადავო ნორმის მიღების საფუძვლად, კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის დაცვის ვალდებულების დასახელებას. ამ მხრივ, უპირველეს ყოვლისა, მხედველობაშია მისაღები ის, რომ გაუგებარია, სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწაზე საკუთრების უფლება, დამოუკიდებლად, როგორ შეიძლება იყოს დაკავშირებული ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვასთან. გარდა ამისა, არც განმარტებითი ბარათის შინაარსიდან გამომდინარეობს რაიმე პირდაპირი, თუ არაპირდაპირი ლოგიკური კავშირი კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის დაცვასა და, მაგალითად, მოსარჩელეების მიერ იმ სასოფლო-სამეურნეო დანიშნულების მიწებზე საკუთრების უფლების აღიარებას შორის, რომლებიც, ისედაც, უკვე არაერთი თაობაა ამ ადამიანების მფლობელობაშია. პირიქით, მიგვაჩნია, რომ სწორედ სადავო ნორმით ხდება იმ ისტორიულ-კულტურული კავშირის და, შესაბამისად, მემკვიდრეობის გაწყვეტა, რომელიც, ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, მოსარჩელეებს გააჩნიათ მათ თავდაპირველ სამშობლოსთან - საქართველოსთან.

ამდენად, განმარტებითი ბარათიდან არ გამომდინარეობს ისტორიული და კულტურული მემკვიდრეობის დაცვასა და შესაბამისი უფლების შეზღუდვის ლეგიტიმურ მიზანს შორის არსებული ის ლოგიკური კავშირი, რომელსაც არსებითი განხილვის ფარგლებში შეაფასებდა საკონსტიტუციო სასამართლო. ასეთ ვითარებაში, საკონსტიტუციო სასამართლოს მოუწევს, კანონმდებლის ნაცვლად, თვითონ ეძიოს ეს კავშირი და უფლების შეზღუდვის გამართლება. ამიტომ, მიგვაჩნია, რომ, მოცემულ შემთხვევაში, განმარტებით ბარათში უფლების შეზღუდვის ამ დამატებითი მიზნების მითითების რეალურ მიზეზს წარმოადგენდა, საკონსტიტუციო სასამართლოში გასაჩივრების შემთხვევაში, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობის არსებითად განხილვის ფორმალური საფუძვლის შექმნა და ამით, დროის მოგება. ამდენად, ჩვენი აზრით, „არ არსებობდა ლოგიკური კავშირი სადავო ნორმასა და მოპასუხის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზნებს შორის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 24 ივნისის №1/2/563 განჩინებაში საქმეზე „ავსტრიის მოქალაქე მათიას ჰუტერი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II. 6). სწორედ ამგვარი ლოგიკური კავშირის არ არსებობა, სადავო ნორმასა და მოპასუხის მიერ დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზნებს შორის, გახდა ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველი. მიგვაჩნია, რომ ვერც ამ შემთხვევაში დასტურდება ამგვარი ლოგიკური კავშირის არსებობა, რაც, თავის მხრივ, მატიას ჰუტერის საქმის გათვალისწინებით, სადავო ნორმის გამარტივებული წესით ძალადაკარგულად ცნობის საფუძველს წარმოშობს.

გარდა ამისა, მიზანშეწონილად მიგვაჩნია, საკონსტიტუციო სასამართლოს ყურადღება გავამახვილოთ კიდევ ერთ, ჩვენი აზრით, არა ნაკლებ მნიშვნელოვან გარემოებაზე. როგორც კონსტიტუციური სარჩელიდან ირკვევა, მოსარჩელეებს, ზოგადად, საქართველოსთან, როგორც მათ თავდაპირველ სამშობლოსთან და, განსაკუთრებით კი, შესაბამის ადგილ-მამულთან, რომლებსაც ისინი თაობების განმავლობაში ფლობდნენ, საკმაოდ ძლიერი ემოციური კავშირი გააჩნია. ამ მხრივ, მოსარჩელეებთან მიმართებით, საკუთრების უფლების განხორციელება შესაბამის ადგილ-მამულზე, საქართველოს კონსტიტუციის მე-16 მუხლით გარანტირებული „პიროვნების თავისუფალი განვითარების“ უფლების კონტექსტშიც შეიძლება იქნეს განხილული, რაც, თავის მხრივ, წინააღმდეგობაში მოდის სახელმწიფოს მიერ, მათ შორის, მოსარჩელეების საქართველოსთან დაკავშირებული კულტურული და ისტორიული მემკვიდრეობის დაცვის ვალდებულებასთან.

ამრიგად, ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიგვაჩნია, რომ მოსარჩელეთა მოთხოვნა საფუძვლიანია და ის უნდა დაკმაყოფილდეს.