„შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

დოკუმენტის ტიპი	კონსტიტუციური სარჩელი
ნომერი	N681
ავტორ(ებ)ი	შპს „ტელეკომპანია საქართველო“
თარიღი	6 ნოემბერი 2015

თქვენ არ ეცნობით სარჩელის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ სარჩელის დოკუმენტი

განმარტებები სადავო ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

სარჩელი აკმაყოფილებს ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის ,,ა“-,,ზ“ ქვეპუნქტებით დადგენილ მოთხოვნებს. ამავდროულად, სარჩელი ფორმალურად გამართულია და შეიცავს კანონით სავალდებულო ყველა რეკვიზიტს.

კონსტიტუციური სარჩელი შემოტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ კონსტიტუციის მე-2 თავით გათვალისწინებული უფლებების დარღვევის გამო. კერძოდ, მოსარჩელეს წარმოადგენს იურიდიული პირი შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება „ტელეკომპანია საქართველო“, რომლის კონსტიტუციით დაცული ძირითადი უფლების დარღვევის რეალური საფრთხეც არსებობს სადავო ნორმებით და რომელთა უფლებების შელახვის მხრივ შეიძლება გამოუსწორებელი შედეგები დადგეს იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე არ იქნება შეჩერებული სადავო ნორმის მოქმედება. კერძოდ, ქალაქ თბილისის საქალაქო სასამართლომ განიხილა საქმე მოსარჩელეებს ქიბარ ხალვაშსა და შპს „პანორამასა“ და მოპასუხეებს - კონსტიტუციური სარჩელის წარმდგენებს შორის. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე შეჩერებულ იქნა სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის “ზ” ქვეპუნქტის მოქმედება, მოსამართლე ურთმელიძის მიერ, ისე რომ მხარეებს ჯერ არ ჩაბარებიათ დასაბუთებული გადაწყვეტილება, 2015 წლის 5 ნოემბერს გამოტანილი იქნა განჩინება გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფის შესახებ, რომლითაც უფლებამოსილება შეუწყვიტა ტელეკომპანია რუსთავი 2-ის ხელმძღვანელობაზე და წარმოამდგენლობაზე უფლებამოსილ პირებს და დანიშნა დროებითი მმართველები.

შპს „ტელეკომპანია საქართველო“ წარმოადგენს შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის პარტნიორს. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში წილი წარმოადგენს საქათველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცულ სიკეთეს (იური კირაკოსიანი, სპირიდონ ვართანიანი, მარტიროს ჩარდეხჩიანი, პეტრე საფარიანი, სერგო ვართანოვი, ქეთევან ტოტოღაშვილი, ასკან მანუკიანი, როზა პოღოსიანი, სვეტლანა პერეგულკო, ნოდარ გიგაშვილი და შოთა მექვაბიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,).

სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 271-ე მუხლის თანახმად

სასამართლოს შეუძლია უზრუნველყოს იმ გადაწყვეტილების აღსრულება, რომელიც გადაცემული არ არის დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად. კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტი ითვალისწინებს სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიების ისეთი სახე, როგორიცაა “მოპასუხის დავალდებულება, გადასცეს მის მფლობელობაში არსებული ნივთი აღმასრულებელს სეკვესტრის (ქონების იძულებითი მართვა) სახით“. ხოლო, იმავე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინადადების მიხედვით “სასამართლოს შეუძლია გამოიყენოს სხვა ღონისძიებებიც, თუ ეს აუცილებელია სარჩელის უზრუნველყოფისათვის.” ნორმის ბუნდოვანი და განუსაზღვრელი ფორმულირებიდან გამომდინარე, სასამართლოს მიერ განხორციელდა ნორმის იმგვარი განმარტება, რომლითაც საწარმოს მართვის და ხელმძღვანელობის უფლებამოსილების ჩამორთმევა ხდება მისი კანონიერი წარმომადგენლებისთვის. სადავო ნორმის შეუჩერებლობის და მისი არაკონსტიტუციურად არ ცნობის შემთხვევაში არსებითი ზიანი მიადგება კონსტიტუციური სარჩელის წარმდგენთა ძირითად უფლებებს. ამასთან, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 194-ე მუხლის მე-4 ნაწილიდან გამომდინარე განჩინების თაობაზე საჩივრის შეტანა ვერ შეაჩერებს უზრუნველყოფის თაობაზე განჩინების აღსრულებას.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის გასაჩივრებული ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია. ვინაიდან საკითხი ეხება სადავო ნომების წინააღმდეგობას საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ ძირითად უფლებებთან. ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უმსჯელია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხთან დაკავშირებით.

სარჩელი შემოტანილია კანონით დადგენილი ვადების დაცვით. არ არსებობს სადავო აქტზე მაღლა მდგომი სხვა კანონი, რომლის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით მსჯელობა იქნებოდა საჭირო სადავო აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობის უზრუნველყოფის მიზნით.

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებული სასარჩელო სააპლიკაციო ფორმის მიხედვით, ხელმოწერილია მოსარჩელის მიერ და სრულად შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს. სარჩელის აღძვრისას არ დარღვეულა მისი შეტანის კანონით დადგენილი ვადა. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით განსაზღვრული არცერთი საფუძველი

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

1. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის და აღნიშნული ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტთან მიმართებით

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის თანახმად სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება შეიძლება იყოს “მოპასუხის დავალდებულება, გადასცეს მის მფლობელობაში არსებული ნივთი აღმასრულებელს სეკვესტრის (ქონების იძულებითი მართვა) სახით”.

ნორმა არ ითვალისწინებს იმ გარემოებათა ჩამონათვალს, რა შემთხვევაში უნდა იქნეს გამოყენებული აღნიშნული უზრუნველყოფის ღონისძიება. გაურკვეველია, თუ რა წარმოადგენს იმის საფუძველს, რომ ნივთზე მფლობელობა ჩამოერთვას მესაკუთრეს და მასზე მფლობელობა განახორციელოს სახელმწიფოს წარმომადგენელმა - აღმასრულებელმა. ცხადია, რომ საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე მფლობელობის ჩამორთმევა გულისხმობს არა მხოლოდ ნივთზე ფიზიკური მფლობელობის შესაძლებლობის ჩამორთმევას, არამედ ქონების მართვის უფლებამოსილების ჩამორთმევასაც.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ შეფასებით “საკონსტიტუციო სასამართლო სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას არ არის შეზღუდული მხოლოდ კონსტიტუციის კონკრეტული ნორმებით. კონსტიტუცირი პრინციპები არ აყალიბებს ძირითად უფლებებს, მაგრამ ნორმატიული აქტი ასევე ექვემდებარება გადამოწმებას კონსტიტუციის ფუძემდებლურ პრინციპებთან“.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად სასამართლოს შეუძლია გამოიყენოს სარჩელის უზრუნველყოფის ისეთი ღონისძიებებიც, რომელლიც არ არის მითითებული ამავე მუხლის მე-2 პუნქტში. კერძოდ, სადავო ნორმის თანახმად:

“3. სასამართლოს შეუძლია გამოიყენოს სხვა ღონისძიებებიც, თუ ეს აუცილებელია სარჩელის უზრუნველყოფისათვის. აუცილებლობის შემთხვევაში შეიძლება დაშვებულ იქნეს სარჩელის უზრუნველყოფის რამდენიმე სახე.”

აღნიშნული ნორმა, შესაძლებლობას იძლევა მოსამართლემ მესაკუთრეს ჩამოართვას ქონებაზე მფლობელობა დავის დასრულებამდე, ისე რომ ჯერ კიდევ ძალაში არ შესულა სასამართლოს გადაწყვეტილება. გარდა მფლობელობის ჩამორთმევისა, აღნშნული ნორმა შესაძლებელს ხდის იმგვარი ღონისძიებების გამოყენებასაც, რომლის არც სახე, არც ინტენსივობა და არც შინაარსი პირდაპირ არ არის მოცემული სადავო ნორმაში. ნორმა არ ითვალისწინებს იმ გარემოებათა ჩამონათვალს, რა შემთხვევაში უნდა იქნეს გამოყენებული აღნიშნული უზრუნველყოფის ღონისძიება.

სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან გამომდინარეობს სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი, რომლის თანახმად „კანონად შეიძლება ჩაითვალოს საკანონმდებლო საქმიანობის მხოლოდ ის პროდუქტი, რომელიც კანონის ხარისხის მოთხოვნებს პასუხობს. კანონის ხარისხი კი გულისხმობს კანონის შესაბამისობას სამართლის უზენაესობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპებთან (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე #1/3/407-26.12.2007“. თავის მხრივ, „სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი . . . გულისხმობს, რომ ნორმა უნდა იყოს ნათელი და განსაზღვრულობის მოთხოვნებთან შესაბამისი. ადამიანს უნდა შეეძლოს ზუსტად გაარკვიოს, თუ რას მოითხოვს მისგან კანონმდებელი და მიუსადაგოს ამ მოთხოვნას თავისი ქცევა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე #2/2-389-26.10.2007). სასამართლოს შეფასებით „განსაზღვრულობის პრინციპი სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან დაკავშრებული სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპის ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე 2/3/406,408-30.10.2008).

სადავო ნორმა არ აკმაყოფილებს ზემოთაღნიშნულ კონსტიტუციურ პრინციპებს. სადავო ნორმის ფორმულირება ერთი მხრივ შეიძლება გამოყენებულ იქნას უამრავი სხვადასხვა შინაარსის, განსხვავებულ სამართლებრივ და ფაქტობრივ საკითხებთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებებზე, ხოლო მეორე მხრივ ნორმა ბუნდოვანია. კერძოდ, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი არ შეიცავს ტერმინ “ნივთის” განმარტებას. მიუხედავად იმისა, რომ საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი შეიცავს აღნიშნული ტერმინის განმარტებას, მოსამართლე არ არის შეზრუდული დაეყრდნოს მხოლოდ აღნიშნული ცნების სამოქალაქო კოდექსის განმარტებას და გარდა უძრავი და მოძრავი ნივთებისა, სადავო ნორმა გამოიყენოს საწარმოს წილების მიმართ და სხვა სახის ქონების მიმართ. აღნიშნული შედეგი პირდაპირ გამომდინარეობს ასევე იმ გარემოებიდან, რომ სადავო ნორმა ურთიერთწინააღმდეგობრივია. კერძოდ, თუ ნორმის ერთ ნაწილში საუბარია მხოლოდ ნივთზე, იმავე ნორმაში მითითება ხდება ასევე ქონებაზეც.

სადავო ნორმის აშკარა შეუსაბამობა სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპთან იწვევს აგრეთვე იმას, რომ სასამართლოების მხრიდან შესაძლებელია განხორციედეს ნორმის სხვადასხვაგვარი, მათ შორის, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო, განმარტება. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით სამართალშემფარდებლის მიერ თუნდაც სწორად ჩამოყალიბებული პრაქტიკა, ვერ იქნება საკმარისი აღნიშნული საფრთხის პრევენციისთვის. საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, „აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბის მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგი.“

კიდევ უფრო უარყოფითი შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს სადავო ნორმის გამოყენებამ იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგანს წარმოადგენს წილები (აქციები) სამეწარმეო იურიდიულ პირებში. იურიდიულ პირებს გააჩნიათ სამოქალაქო უფლებაუნარიანობა და ქმედუნარიანობა. სამეწარმეო იურიდიულ პირებს გააჩნიათ მართვისა და ხელმძრვანელობის ორგანოები. სამეწარმო იურიდიული პირების საქმიანობა ხორციელდება წინასწარ შემუშავებული პროგრამის და დაგეგმვის საფუძელზე. საწარმოს მართვა სეკვესტრის სახით აღმასრულებლის მიერ გამოიწვევს იურიდიული პირის საქმიანობის პარალიზებას და ქმედუნარიანობის შეზღუდვას, მეორე მხრივ გამოუსწორებელი ფინანსური და არა მხოლოდ ფინანსური, შედეგები შეიძლება მოუტანოს იურიდიულ პირს. ამგვარ შემთხვევაში ხდება იმ იურიდიული პირის სამართალსუბიექტურობის სრული იგნორირება, რომლის წილების (აქციების) თაობაზეც მიიღება განჩინება უზრუნველყოფის ღონისძიების სახით სეკვესტრის (ქონების მართვის) გამოყენების თაობაზე.

მოცემული საკითხი კიდევ უფრო მეტად აქტუალური ხდება იმ იურიდიული პირების შემთხვევაში, რომლებიც მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს განეკუთვნებიან. სეკვესტრის (ქონების იძულებითი მართვის) გამოყენება უზრუნველყოფის ღონისძიების სახით, წარმოადგენს რისკს სარედაქციო დამოუკიდებლობისათვის. იურიდიული პირების წილებთან (აქციებთან) მიმართებით სადავო ნორმის გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს იურიდიული პირისთვის გამოუსწორებელი შედეგები: საწარმოო პროცესის შეჩერება, გადაწყვეტილებაუნარიანობის შესუსტება, ანგარიშვალდებულების შესუსტება და ა.შ. საფრთხე შეექმნება დასაქმებულთა შრომით უფლებებსაც.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემრბის განჩინებით (საქმე N 2/15651-15) გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის შესახებ, შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის ხელმძღვანელებს შეუჩერდათ ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება და დანიშნულ იქნენ კომპანიის დროებითი მმართველები. რაც ზღუდავს შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს როგორც შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს 51% წილის მფლობელის საკუთრების უფლებას, ვინაიდან წილებზე საკუთრების უფლების ერთ-ერთ ელემენტს კომპანიის მართვა წარმოადგენს, ხოლო დასახელებული განჩინებით კომპანიის პარტნიორის მიერ დანიშნულ პირებს შეუჩერდათ უფლებამოსილება და კომპანიის მართვის უფლება გადაეცათ დროებით მმართველებს.

აღსანიშნავია, რომ რუსთავი 2 წარმოადგენს მეწარმე სუბიექტს და მისი როგორც კომპანიის წარმატება დიდწილად დამოკიდებულია ხელმძღვანელების მიერ კომპანიის ეფექტიანი მენეჯმენტის განხორციელებაზე. ამასთან გასათვალისწინებელია იმ სამეწარმეო საქმიანობის სპეციფიკა რასაც ახორციელებს რუსთავი 2, კერძოდ ის ახორციელებს მაუწყებლობას და მისი წარმატება მთლიანად დამოკიდებულია მაუწყებლის რეიტინგზე და რეპუტაციაზე , რადგან სწორედ რეტინგის და რეპუტაციის შესაბამისად ხდება მაუწყებელთათვის სარეკლამო დაკვეთების განხორციელება. განჩინება დროებით მმართველებს უფლებას აძლევს შეცვალონ კომპანიის სარედაქციო პოლიტიკა, დახურონ რომელიმე გადაცემა, გააშუქონ ან გვერდი აუარონ ამა თუ იმ თემის გაშუქებას, სამსახურიდან გაათავისუფლონ კომპანიაში დასაქმებული ჟურნალისტები და აიყვანონ სხვები, შეცვალონ კომპანიის ლოგო და სავაჭრო ნიშანი. აღნიშნული ცვლილებების განხორციელებამ შეიძლება გამოიწვიოს მაუწყებლის რეიტინგის კლება და მისი რეპუტაციის შელახვა, რისი შედეგიც იქნება აუდიტორიის დაკარგვა და სარეკლამო შემოსავლების შემცირება. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მითითებული განჩინება გაუქმდება ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოს მიერ ან კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგინდება, რომ რუსთავი 2-ის დღევანდელ პარტნიორებს საკუთრების უფლება უნდა შეუნარჩუნდეთ და მათ მიერ დანიშნულ დირექტორებს აღუდგებათ მენეჯმენტის განხორციელება უფლებამოსილება, კომპანიამ შესაძლოა რამოდენიმე წელი ვერ შეძლოს რეიტინგის, რეპუტაციის და აუდიტორიის დაბრუნება იმ ნიშნულამდე რაც კომპანიას გააჩნდა დროებითი მმართველების დანიშვნისას. უდავოა, რომ დროებითი მმართველების არაკეთილსინდისიერი მოქმედების ან საერთოდაც უმოქმედობის გამო კომპანიას შესაძლოა მიადგეს შეუქცევადი ზიანი.

მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ იცნობს დროებითი მმართველის ინსტიტუტს და არც მისი მოვალეობებია რეგლამენტირებული რომელიმე ნორმატიული აქტით. მართალია განჩინების სარეზოლუციო ნაწილში მითითებულ იქნა, რომ დროებითი მმართველები ვალდებულნი არიან კეთილსინდისიერად განახორციელონ მათზე დაკისრებული მოვალეობები, თუმცა გარდა კეთილსინდისიერების მოვალეობისა, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლი საზოგადოების დირექტორებს აკისრებს გულისხმიერების და ერთგულების მოვალეობებს, რისი დარღვევის შემთხვევაშიც ისინი პასუხისმგებელნი არიან საზოგადოების წინაშე. ანუ, დროებითი მმართველებს არ აკისრიათ მეწარმეთა შესახებ კანონით დირექტორებისათვის გათვალისწინებული მოვალეობები, რამაც შესაძლოა მნიშვნელოვანი და შეუქცევადი ზიანი მიაყენოს შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს. რეალურად ერთ-ერთი მმართველი რევაზ საყევარიშვილი ბოლო დრომდე წარმოადგენდა რუსთავი 2-ს მთავარი კონკურენტი მაუწყებლის დირექტორს, ანუ დროებითი მმართველის ინტერესთა კონფლიქტი წარმოადგენს არა პოტენციურ საფრთხეს, არამედ უკვე განხორციელებულ შედეგს. რუსთავი 2-სა და მისი კონკურენტი მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა მკვეთრად განსხვავდება ერთმანეთისაგან და დროებითი მმართველობის განხორციელება რევაზ საყევარიშვილის მიერ ქმნის გონივრული ვარაუდის საფუძველს რომ რუსთავი 2-ს მაუწყებლობა მნიშვნელოვნად შეიცვლება. შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ არ არის დაცული იმისგან რომ დროებითი მმართველის არ გამოიყენებნ საკუთარ მდგომარეობას რუსთავი 2 -ის სარეკლამო დამკვეთების მის კონკურენტ მაუწყებელში გადაქაჩვისათვის.

ამასთან, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ რუსთავი 2 წარმოადგენს კომპანიას რომელსაც რამოდენიმე ათეული მილინი აშშ დოლარის ქონება გააჩნია და მისი წლიური ბრუნვაც რამოდენიმე ათეულ მილიონ ლარს შეადგენს, რაც გულისხმობს იმას რომ დროებითი მმართველების მიერ კომპანიის პარტნიორებისათვის მიყენებული ზიანის ოდენობა საკმაოდ დიდი შეიძლება იყოს და იმ შემთხვევაშიც კი თუ დადასტურდება დროებითი მმართველების მიერ მათზე დაკისრებული მოვალეობების დარღვევის ფაქტი და მათ დაეკისრებათ ზიაის ანაზღაურების ვალდებულება დიდი ალბათობით მათი პირადი ქონებიდან შეუძლებელი იქნება რამოდენიმე მილიონიანი ზიანის ანაზღაურება.

შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ში დროებითი მმართველების დანიშვნის შედეგად კომპანიაში შეიქმნა ვაკუუმი, კერძოდ კომპანიის დირექტორებს შეუჩერდათ უფლებამოსილება ხოლო დროებითი მმართველებს საკუთარი მოვალეობების შესრულება არ დაუწყიათ. შესაბამისად, არ არსებობს პირი რომელსაც შეუძლია კომპანიის სახელით ხელი მოაწეროს ნებისმიერი ტიპის ხელშეკრულებას, განახორციელოს საბანკო ტრანზაქცია, მოლაპარაკებები აწარმოოს დაკმვეთებთან და ა.შ. გასათვალისწინებელია ისიც, რომ რეალურად დროებითი მმართველების დანიშვნა მოხდა იმ პერიოდში რა დროსაც ხდება გრძელვადიანი სარეკლამო კონტრაქტების გაფორმება, შესაბამისად ამ პერიოდში კომპანიაში ვაკუუმის არსებობამ, ან დროებითი მმართველების მიერ საკუთარი უფლებამოსილებების არაჯეროვნად განხორციელებამ სერიოზული საფრთხე შეიძლება შეუქმნას კომპანიის მომავალი წლის ბიუჯეტს. რეალურად მითითებული ზიანი არის არა მხოლოდ პოტენციური არამედ უკვე დამდგარი, რადგან კომპანია ვერ ახერხებს სარეკლამო დაკვეთების მიღებას 05 ნომებრის შემდეგ, ამასთან აღნიშნული ზიანი არის შეუქცევადი და პროგრესირებადი.

საქართველოს საკონსტიტუციოო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ „საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვისთვის საჭიროა აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებით განპირობებული შეზღუდვის წესის კანონით რეგლამენტირება. სწორედ აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების არსებობა იძლევა საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ლეგიტიმაციას. ამასთანავე, საკუთრების უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა საჯარო ინტრესის შემადგენელი“.

საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე მიუთითა, რომ უფლების შეზღუდვა უნდა წარმოადგენდეს მიზნის მიღწევის არა მხოლოდ გამოსადეგ, არამედ ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ, თანაზომიერ საშუალებასაც. შეზღუდვა რომ თანაზომიერად და შესაბამისად, კონსტიტუციურად ჩაითვალოს, უპირველეს ყოვლისა, უნდა არსებობდეს ლოგიკური კავშირი დასახულ ლეგიტიმურ მიზანსა და გამოყენებულ საშუალებას შორის. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის გადაწყვეტილება №2/2/558 საქმეზე ილია ჭანტურია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ). სადავო ნორმის შემთხვევაში, აღნიშნული პრინიცპები დარღვეულია.

„ვინაიდან ნებისმიერი სამართლებრივი წესრიგი მიზნისა და საშუალების მიმართებაზეა აგებული, ეს ავალდებულებს სახელმწიფოს, მიზნის მისაღწევად გამოიყენოს ისეთი საშუალება, რომლითაც, როგორც მიზნის მიღწევა იქნება გარანტირებული, ასევე თანაზომიერების პრინციპი იქნება დაცული“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/2/411 საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი“, შპს „პატარა კახი“, სს „გორგოტა“, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი“ და შპს „ენერგია“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ”, II-29).

საყურადღებოა ის გარემოება, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინება რეალურად წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 02 ნოემბრის (№ 1/6/675 ) გადაწყვეტილების გვერდის ავლას და უგულვებელყოფას. ვინაიდან, შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს და შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული იყო, რომ დაუყოვნებლივი აღსრულების გამოყენებასთან დაკავშირებული საფრთხეები განსაკუთრებით თვალსაჩინოა როდესაც დავა მიმდინარეობს კომპანიის წილებზე, რადგან ამ შემთხვევაში დაუყოვნებლივი აღსრულების ერთ-ერთი შედეგი მენეჯმენტის ცვლილება იქნება, ხოლო ახალი მენეჯერების მიერ საკუთარი უფლებამოსილების არაჯეროვნად განხორციელების შემთხვევაში კომპანიას მიადგებოდა შეუქცევადი ზიანი. ამასთან,დაუყოვნებლივი აღსრულება საფრთხეს შეუქმნიდა სარედაქციო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილ იქნა რომ ზემოაღნიშნული რისკები იყო რალური და მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება სადავო ნორმის, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის, მოქმედება იქნა შეჩერებული. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლის მიერ 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინებით რეალურად განხორციელდა სწორედ ის რისკები რის თაობაზე ჩვენს კონსტიტუციურ სარჩელში ვუთითებდით და რომელთა თავიდან ასაცილებლადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. ანუ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძის მიერ უგულვებელყოფილ იქნა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სულისკვეთება და მან სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ზოგად ნორმებზე დაყრდნობით დააყენა ის სამართლებრივი შედეგი რომელთა თავიდან ასაცილებლად საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. აღსანიშნავია ისიც რომ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძე მითითებულ განჩინებაში შეეცადა თავი აერიდებინა კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლების მითითებასაგან და მან განჩინების საფუძვლად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის არც ერთ ნაწილზე არ მიუთითა პირდაპირ, სწორედ იმის გამო რომ შეეფუთა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების უგულვებელყოფა. ეს გარემოება წარმოადგენს იმის დამადასტურებელ მტკიცებულებას რომ სადავო ნორმები იმდენად ბუნდოვანი და არაგანჭვრეტადია, რომ მასზე დაყრდნობით საერთო სასამართლომ შესძლო საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისათვის გვერდის ავლა.

„საკონსტიტუციო სასამართლო მსჯელობს ზოგადად კონკრეტული საკითხის ნორმატიულ შინაარსზე და შესაბამისად, იღებს გადაწყვეტილებას გასაჩივრებული დებულებით განპირობებული სავარაუდო პრობლემის ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციასთან შესაბამისობის თაობაზე. ... მაშასადამე, სასამართლო წყვეტს პრობლემას... შესაბამისად, კანონმდებლობაში იდენტური პრობლემის გამომწვევი ნორმის (ნორმების) შენარჩუნების შემთხვევაში, ის გადაწყვეტილების უგულებელმყოფელ და დამძლევ ნორმად ჩაითვლება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის გადაწყვეტილება N1/3/534 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-34)

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდეგ სადავო ნორმა ითვლება ძალადაკარგულად. საკონსტიტუციო სასამართლო წარმოადგენს საკონსტიტუციო კონტროლის ორგანოს და მის მიერ ამა თუ იმ ნორმის ძალადაკარგულად ცნობა უნდა კრძალავდეს ამ ნორმების გამოყენებას მათ შორის იმ შემთხვევაშიც როდესაც ეს ნორმა უკვე გამოყენებულ იქნა რომელიმე ინსტანციის საერთო სასამართლოს მიერ, მაგრამ ამ საქმეზე სამართალწარმოება არ დასრულებულა. ვინაიდან თუ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლო უფლებამოსილი იქნება ძალაში დატოვოს გადაწყვეტილება, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არაკონსტიტუციურად ცნობილ ნორმაზე დაყრდნობით იქნა მიღებული, რეალურად საკონსტიტუციო კონტროლი კარგავს არსს და იძლევა შესაძლებლობას გადაწყვეტილებები დაფუძნებულ იქნას არაკონსტიტუციურ ნორმებზე.

ვინაიდან, სადავო ნორმა არ ემსახურება რაიმე ლეგიტიმურ მიზანს და წარმოადგენს საკუთრებაში არაპროპორციულ ჩარევას, მიგვაჩნია, რომ აღნიშნული ნორმა და მისი ის ნორმატიული შინაარსი რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნას ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

2. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მესამე ნაწილის პირველი წინადადების და აღნიშნული ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

სადავო ნორმა მოსამართლის მიერ შეიძლება გამოიყენოს საწარმოს წილების მიმართ და სხვა სახის ქონების მიმართ. სადავო ნორმის განუსაზღველობის და სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპთან შეუსაბამობის შედეგად, სასამართლოების მხრიდან შესაძლებელია განხორციედეს ნორმის სხვადასხვაგვარი, მათ შორის, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო, განმარტება. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით სამართალშემფარდებლის მიერ თუნდაც სწორად ჩამოყალიბებული პრაქტიკა, ვერ იქნება საკმარისი აღნიშნული საფრთხის პრევენციისთვის. საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, „აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბის მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგი.“

ცალსახაა, რომ სადავო ნორმა ახდენს ჩარევას საკუთრებაში. ჩარევა ხდება იმგვარად, რომ მხარეს, რომლის წინააღმდეგ მიმდინარეობს სასარჩელო წარმოება ან/და პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ გამოტანილი იქნა გადაწყვეტილება, ერთი მხრივ ერთმევა სადავო ნივთით ფლობის და სარგებლობის უფლება და შესაძლებლობა. გარდა ამისა, ნორმის შედეგად, შეიძლება გამოყენებული იქნეს იმგვარი უზრუნველყოფის ღონისძიებები, რომლის შინაარსი და ფარგლები კანონმდებლის მიერ ზუსტად, მკაფიოდ და ნათლად არ არის ჩამოყალიბებული, შესაბამისად აღნიშნული ნორმა ვერანაირად ვერ აკმაყოფილებს ნორმის განსაზღვრულობის და განჭვრეტადობის პრინციპებს. ხოლო მეორე მხრივ შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანი შეიძება განიცადოს იმ შემთხვევაში, თუ გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვლის შემდეგ გადაწყვეტილება მის სასარგებლოდ გამოვა.

კიდევ უფრო უარყოფითი შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს სადავო ნორმის გამოყენებამ იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგანს წარმოადგენს წილები (აქციები) სამეწარმეო იურიდიულ პირებში. იურიდიულ პირებს გააჩნიათ სამოქალაქო უფლებაუნარიანობა და ქმედუნარიანობა. სამეწარმეო იურიდიულ პირებს გააჩნიათ მართვისა და ხელმძრვანელობის ორგანოები. სამეწარმო იურიდიული პირების საქმიანობა ხორციელდება წინასწარ შემუშავებული პროგრამის და დაგეგმვის საფუძელზე. საწარმოს მიმართ იმგვარი უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენება, რომლის არც შინაარსი და არც ფორმა ნათლად განსაზღვრული არ არის, გამოიწვევს იურიდიული პირის საქმიანობის პარალიზებას და ქმედუნარიანობის შეზღუდვას, მეორე მხრივ გამოუსწორებელი ფინანსური და არა მხოლოდ ფინანსური, შედეგები შეიძლება მოუტანოს იურიდიულ პირს. ამგვარ შემთხვევაში ხდება იმ იურიდიული პირის სამართალსუბიექტურობის სრული იგნორირება.

მოცემული საკითხი კიდევ უფრო მეტად აქტუალური ხდება იმ იურიდიული პირების შემთხვევაში, რომლებიც მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს განეკუთვნებიან. კანონით განუსაზღვრელი შინაარსის მქონე უზრუნველყოფის ღონისძიების სახის გამოყენება, წარმოადგენს რისკს სარედაქციო დამოუკიდებლობისათვის. იურიდიული პირების წილებთან (აქციებთან) მიმართებით სადავო ნორმის გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს იურიდიული პირისთვის გამოუსწორებელი შედეგები: საწარმოო პროცესის შეჩერება, გადაწყვეტილებაუნარიანობის შესუსტება, ანგარიშვალდებულების შესუსტება და ა.შ. საფრთე შეექმნება დასაქმებულთა შრომით უფლებებსაც.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინადადების საფუძველზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემრბის განჩინებით (საქმე N 2/15651-15) გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის შესახებ, შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის ხელმძღვანელებს შეუჩერდათ ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება და დანიშნულ იქნენ კომპანიის დროებითი მმართველები. რაც ზღუდავს შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს როგორც შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს 51% წილის მფლობელის საკუთრების უფლებას, ვინაიდან წილებზე საკუთრების უფლების ერთ-ერთ ელემენტს კომპანიის მართვა წარმოადგენს, ხოლო დასახელებული განჩინებით კომპანიის პარტნიორის მიერ დანიშნულ პირებს შეუჩერდათ უფლებამოსილება და კომპანიის მართვის უფლება გადაეცათ დროებით მმართველებს.

აღსანიშნავია, რომ რუსთავი 2 წარმოადგენს მეწარმე სუბიექტს და მისი როგორც კომპანიის წარმატება დიდწილად დამოკიდებულია ხელმძღვანელების მიერ კომპანიის ეფექტიანი მენეჯმენტის განხორციელებაზე. ამასთან გასათვალისწინებელია იმ სამეწარმეო საქმიანობის სპეციფიკა რასაც ახორციელებს რუსთავი 2, კერძოდ ის ახორციელებს მაუწყებლობას და მისი წარმატება მთლიანად დამოკიდებულია მაუწყებლის რეიტინგზე და რეპუტაციაზე, რადგან სწორედ რეტინგის და რეპუტაციის შესაბამისად ხდება მაუწყებელთათვის სარეკლამო დაკვეთების განხორციელება. განჩინება დროებით მმართველებს უფლებას აძლევს შეცვალონ კომპანიის სარედაქციო პოლიტიკა, დახურონ რომელიმე გადაცემა, გააშუქონ ან გვერდი აუარონ ამა თუ იმ თემის გაშუქებას, სამსახურიდან გაათავისუფლონ კომპანიაში დასაქმებული ჟურნალისტები და აიყვანონ სხვები, შეცვალონ კომპანიის ლოგო და სავაჭრო ნიშანი. აღნიშნული ცვლილებების განხორციელებამ შეიძლება გამოიწვიოს მაუწყებლის რეიტინგის კლება და მისი რეპუტაციის შელახვა, რისი შედეგიც იქნება აუდიტორიის დაკარგვა და სარეკლამო შემოსავლების შემცირება. იმ შემთხვევაშიც კი, თუ მითითებული განჩინება გაუქმდება ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოს მიერ ან კანონიერ ძალაში შესული გადაწყვეტილებით დადგინდება, რომ რუსთავი 2-ის დღევანდელ პარტნიორებს საკუთრების უფლება უნდა შეუნარჩუნდეთ და მათ მიერ დანიშნულ დირექტორებს აღუდგებათ მენეჯმენტის განხორციელება უფლებამოსილება, კომპანიამ შესაძლოა რამოდენიმე წელი ვერ შეძლოს რეიტინგის, რეპუტაციის და აუდიტორიის დაბრუნება იმ ნიშნულამდე რაც კომპანიას გააჩნდა დროებითი მმართველების დანიშვნისას. უდავოა, რომ დროებითი მმართველების არაკეთილსინდისიერი მოქმედების ან საერთოდაც უმოქმედობის გამო კომპანიას შესაძლოა მიადგეს შეუქცევადი ზიანი.

მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ იცნობს დროებითი მმართველის ინსტიტუტს და არც მისი მოვალეობებია რეგლამენტირებული რომელიმე ნორმატიული აქტით. მართალია განჩინების სარეზოლუციო ნაწილში მითითებულ იქნა, რომ დროებითი მმართველები ვალდებულნი არიან კეთილსინდისიერად განახორციელონ მათზე დაკისრებული მოვალეობები, თუმცა გარდა კეთილსინდისიერების მოვალეობისა, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლი საზოგადოების დირექტორებს აკისრებს გულისხმიერების და ერთგულების მოვალეობებს, რისი დარღვევის შემთხვევაშიც ისინი პასუხისმგებელნი არიან საზოგადოების წინაშე. ანუ, დროებითი მმართველებს არ აკისრიათ მეწარმეთა შესახებ კანონით დირექტორებისათვის გათვალისწინებული მოვალეობები, რამაც შესაძლოა მნიშვნელოვანი და შეუქცევადი ზიანი მიაყენოს შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს. რეალურად ერთ-ერთი მმართველი რევაზ საყევარიშვილი ბოლო დრომდე წარმოადგენდა რუსთავი 2-ს მთავარი კონკურენტი მაუწყებლის დირექტორს, ანუ დროებითი მმართველის ინტერესთა კონფლიქტი წარმოადგენს არა პოტენციურ საფრთხეს, არამედ უკვე განხორციელებულ შედეგს. რუსთავი 2-სა და მისი კონკურენტი მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა მკვეთრად განსხვავდება ერთმანეთისაგან და დროებითი მმართველობის განხორციელება რევაზ საყევარიშვილის მიერ ქმნის გონივრული ვარაუდის საფუძველს რომ რუსთავი 2-ს მაუწყებლობა მნიშვნელოვნად შეიცვლება. შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ არ არის დაცული იმისგან რომ დროებითი მმართველი გამოიყენებს საკუთარ მდგომარეობას იმისათვის რომ რუსთავი 2-ს სარეკლამო დამკვეთები გადაქაჩოს მის კონკურენტ მაუწყებლზე.

ამასთან, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ რუსთავი 2 წარმოადგენს კომპანიას რომელსაც რამოდენიმე ათეული მილინი აშშ დოლარის ქონება გააჩნია და მისი წლიური ბრუნვაც რამოდენიმე ათეულ მილიონ ლარს შეადგენს, რაც გულისხმობს იმას რომ დროებითი მმართველების მიერ კომპანიის პარტნიორებისათვის მიყენებული ზიანის ოდენობა საკმაოდ დიდი შეიძლება იყოს და იმ შემთხვევაშიც კი თუ დადასტურდება დროებითი მმართველების მიერ მათზე დაკისრებული მოვალეობების დარღვევის ფაქტი და მათ დაეკისრებათ ზიაის ანაზღაურების ვალდებულება, დიდი ალბათობით მათი პირადი ქონებიდან შეუძლებელი იქნება რამოდენიმე მილიონიანი ზიანის ანაზღაურება.

საყურადღებოა ის გარემოება, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინება რეალურად წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 02 ნოემბრის (№ 1/6/675 ) გადაწყვეტილების გვერდის ავლას და უგულვებელყოფას. ვინაიდან, შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს და შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული იყო, რომ დაუყოვნებლივი აღსრულების გამოყენებასთან დაკავშირებული საფრთხეები განსაკუთრებით თვალსაჩინოა როდესაც დავა მიმდინარეობს კომპანიის წილებზე, რადგან ამ შემთხვევაში დაუყოვნებლივი აღსრულების ერთ-ერთი შედეგი მენეჯმენტის ცვლილება იქნება, ხოლო ახალი მენეჯერების მიერ საკუთარი უფლებამოსილების არაჯეროვნად განხორციელების შემთხვევაში კომპანიას მიადგებოდა შეუქცევადი ზიანი. ამასთან,დაუყოვნებლივი აღსრულება საფრთხეს შეუქმნიდა სარედაქციო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილ იქნა რომ ზემოაღნიშნული რისკები იყო რალური და მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება სადავო ნორმის, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის, მოქმედება იქნა შეჩერებული. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლის მიერ 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინებით რეალურად განხორციელდა სწორედ ის რისკები რის თაობაზე ჩვენს კონსტიტუციურ სარჩელში ვუთითებდით და რომელთა თავიდან ასაცილებლადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. ანუ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძის მიერ უგულვებელყოფილ იქნა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სულისკვეთება და მან სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ზოგად ნორმებზე დაყრდნობით დააყენა ის სამართლებრივი შედეგი რომელთა თავიდან ასაცილებლად საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. აღსანიშნავია ისიც რომ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძე მითითებულ განჩინებაში შეეცადა თავი აერიდებინა კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლების მითითებისაგან და მან განჩინების საფუძვლად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის არც ერთ ნაწილზე არ მიუთითა პირდაპირ, სწორედ იმის გამო რომ შეეფუთა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების უგულვებელყოფა. ეს გარემოება წარმოადგენს იმის დამადასტურებელ მტკიცებულებას რომ სადავო ნორმები იმდენად ბუნდოვანი და არაგანჭვრეტადია, რომ მასზე დაყრდნობით საერთო სასამართლომ შესძლო საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისათვის გვერდის ავლა.

3. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 271-ე მუხლის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა , რომელიც უშვებს გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფას საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად მაშინაც კი თუ სასამართლოს მიერ იმავე საქმეზე უკვე გამოყენებულია სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება, და აღნიშნული ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 271-ე მუხლის მიხედვით სასამართლოს შეუძლია უზრუნველყოს იმ გადაწყვეტილების აღსრულება, რომელიც გადაცემული არ არის დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად XXIII თავით (სარჩელის უზრუნველყოფა) დადგენილი წესის შესაბამისად. კერძოდ:

“მუხლი 271. გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფა

სასამართლოს შეუძლია უზრუნველყოს იმ გადაწყვეტილების აღსრულება, რომელიც გადაცემული არ არის დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად.”

აღნიშნული ნორმა, შესაძლებლობას იძლევა მოსამართლემ მოახდინოს ჯერ კიდევ კანონიერ ძალაში შეუსვლელი გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფა იმ შემთხვევაშიც კი თუ უკვე გამოყენებულია სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით “საკონსტიტუციო სასამართლო სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას არ არის შეზღუდული მხოლოდ კონსტიტუციის კონკრეტული ნორმებით. კონსტიტუცირი პრინციპები არ აყალიბებს ძირითად უფლებებს, მაგრამ ნორმატიული აქტი ასევე ექვემდებარება გადამოწმებას კონსტიტუციის ფუძემდებლურ პრინციპებთან“.

სადავო ნორმა არ აკმაყოფილებს ზემოთაღნიშნულ კონსტიტუციურ პრინციპებს. სადავო ნორმის შინაარსიდან გამომდინარე საფრთხის ქვეშ დგება საკუთრების უფლება.

კიდევ უფრო უარყოფითი შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს სადავო ნორმის გამოყენებამ იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგანს წარმოადგენს წილები (აქციები) სამეწარმეო იურიდიულ პირებში. იურიდიულ პირებს გააჩნიათ სამოქალაქო უფლებაუნარიანობა და ქმედუნარიანობა. სამეწარმეო იურიდიულ პირებს გააჩნიათ მართვისა და ხელმძრვანელობის ორგანოები. სამეწარმო იურიდიული პირების საქმიანობა ხორციელდება წინასწარ შემუშავებული პროგრამის და დაგეგმვის საფუძელზე. საწარმოს მიმართ იმგვარი უზრუნველყოფის ღონისძიების გამოყენება, რომლის არც შინაარსი და არც ფორმა ნათლად განსაზღვრული არ არის, გამოიწვევს იურიდიული პირის საქმიანობის პარალიზებას და ქმედუნარიანობის შეზღუდვას, მეორე მხრივ გამოუსწორებელი ფინანსური და არა მხოლოდ ფინანსური, შედეგები შეიძლება მოუტანოს იურიდიულ პირს. ამგვარ შემთხვევაში ხდება იმ იურიდიული პირის სამართალსუბიექტურობის სრული იგნორირება.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 271-ე მუხლის საფუძველზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემრბის განჩინებით (საქმე N 2/15651-15) გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის შესახებ, შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის ხელმძღვანელებს შეუჩერდათ ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება და დანიშნულ იქნენ კომპანიის დროებითი მმართველები. რაც ზღუდავს შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს როგორც შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს 51% წილის მფლობელის საკუთრების უფლებას, ვინაიდან წილებზე საკუთრების უფლების ერთ-ერთ ელემენტს კომპანიის მართვა წარმოადგენს, ხოლო დასახელებული განჩინებით კომპანიის პარტნიორის მიერ დანიშნულ პირებს შეუჩერდათ უფლებამოსილება და კომპანიის მართვის უფლება გადაეცათ დროებით მმართველებს.

მხედველობაშია მისაღები ის გარემოებაც, რომ საქართველოს კანონმდებლობა არ იცნობს დროებითი მმართველის ინსტიტუტს და არც მისი მოვალეობებია რეგლამენტირებული რომელიმე ნორმატიული აქტით. მართალია განჩინების სარეზოლუციო ნაწილში მითითებულ იქნა, რომ დროებითი მმართველები ვალდებულნი არიან კეთილსინდისიერად განახორციელონ მათზე დაკისრებული მოვალეობები, თუმცა გარდა კეთილსინდისიერების მოვალეობისა, მეწარმეთა შესახებ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლი საზოგადოების დირექტორებს აკისრებს გულისხმიერების და ერთგულების მოვალეობებს, რისი დარღვევის შემთხვევაშიც ისინი პასუხისმგებელნი იქნებიან საზოგადოების წინაშე. ანუ, დროებითი მმართველებს არ აკისრიათ მეწარმეთა შესახებ კანონით დირექტორებისათვის გათვალისწინებული მოვალეობები, რამაც შესაძლოა მნიშვნელოვანი და შეუქცევადი ზიანი მიაყენოს შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს. რეალურად ერთ-ერთი მმართველი რევაზ საყევარიშვილი ბოლო დრომდე წარმოადგენდა რუსთავი 2-ს მთავარი კონკურენტი მაუწყებლის დირექტორს, ანუ დროებითი მმართველის ინტერესთა კონფლიქტი წარმოადგენს არა პოტენციურ საფრთხეს, არამედ უკვე განხორციელებულ შედეგს. რუსთავი 2-სა და მისი კონკურენტი მაუწყებლის სარედაქციო პოლიტიკა მკვეთრად განსხვავდება ერთმანეთისაგან და დროებითი მმართველობის განხორციელება რევაზ საყევარიშვილის მიერ ქმნის გონივრული ვარაუდის საფუძველს რომ რუსთავი 2-ს მაუწყებლობა მნიშვნელოვნად შეიცვლება. შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ არ არის დაცული იმისგან დროებითი მმართველი გამოიყენებს საკუთარ მდგომარეობას რუსთავი 2-ს სარეკლამო დამკვეთების კონკრენტ მაუწყებელზე გადაქაჩვისათვის.

ამასთან, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ რუსთავი 2 წარმოადგენს კომპანიას რომელსაც რამოდენიმე ათეული მილინი აშშ დოლარის ქონება გააჩნია და მისი წლიური ბრუნვაც რამოდენიმე ათეულ მილიონ ლარს შეადგენს, რაც გულისხმობს იმას რომ დროებითი მმართველების მიერ კომპანიის პარტნიორებისათვის მიყენებული ზიანის ოდენობა საკმაოდ დიდი შეიძლება იყოს და იმ შემთხვევაშიც კი თუ დადასტურდება დროებითი მმართველების მიერ მათზე დაკისრებული მოვალეობების დარღვევის ფაქტი და მათ დაეკისრებათ ზიაის ანაზღაურების ვალდებულება, დიდი ალბათობით მათი პირადი ქონებიდან შეუძლებელი იქნება რამოდენიმე მილიონიანი ზიანის ანაზღაურება.

სადავო ნორმიდან არ ირკვევა თუ რა ლეგიტიმური მიზანი ამოძრავებს კანონმდებელს და რა ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება აღნიშნული ნორმა. ამ შემთხვევებში, დარღვეულია ასევე პროპორციულობის მოთხოვნაც. ვინაიდან, ცალსახაა, რომ აღმასრულებლის მიერ ქონების მართვა დავაზე სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილების ძალაში შესვლამდე, ვერ ჩაითვლება პროპორციულ ღონისძიებად. ვინაიდან, სადავო ნორმის თანახმად, დაუსაბუთებლად და არაპროპორციულად ხდება აღნიშნული ძირითადი უფლების შეზღუდვა. სასამართლო იმ შემთხვევაშიც კი არის უფლებამოსილი მოახდინოს გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფა, როცა მის მიერ უკვე გამოყენებულია უზრუნველყოფის ღონისძიებები.

საყურადღებოა ის გარემოება, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინება რეალურად წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 02 ნოემბრის (№ 1/6/675 ) გადაწყვეტილების გვერდის ავლას და უგულვებელყოფას. ვინაიდან, შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს და შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული იყო, რომ დაუყოვნებლივი აღსრულების გამოყენებასთან დაკავშირებული საფრთხეები განსაკუთრებით თვალსაჩინოა როდესაც დავა მიმდინარეობს კომპანიის წილებზე, რადგან ამ შემთხვევაში დაუყოვნებლივი აღსრულების ერთ-ერთი შედეგი მენეჯმენტის ცვლილება იქნება, ხოლო ახალი მენეჯერების მიერ საკუთარი უფლებამოსილების არაჯეროვნად განხორციელების შემთხვევაში კომპანიას მიადგებოდა შეუქცევადი ზიანი. ამასთან,დაუყოვნებლივი აღსრულება საფრთხეს შეუქმნიდა სარედაქციო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილ იქნა რომ ზემოაღნიშნული რისკები იყო რალური და მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება სადავო ნორმის, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის, მოქმედება იქნა შეჩერებული. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლის მიერ 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინებით რეალურად განხორციელდა სწორედ ის რისკები რის თაობაზე ჩვენს კონსტიტუციურ სარჩელში ვუთითებდით და რომელთა თავიდან ასაცილებლადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. ანუ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძის მიერ უგულვებელყოფილ იქნა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სულისკვეთება და მან სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ზოგად ნორმებზე დაყრდნობით დააყენა ის სამართლებრივი შედეგი რომელთა თავიდან ასაცილებლად საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. აღსანიშნავია ისიც რომ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძე მითითებულ განჩინებაში შეეცადა თავი აერიდებინა კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლების მითითებისაგან და მან განჩინების საფუძვლად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის არც ერთ ნაწილზე არ მიუთითა პირდაპირ, სწორედ იმის გამო რომ შეეფუთა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების უგულვებელყოფა. ეს გარემოება წარმოადგენს იმის დამადასტურებელ მტკიცებულებას რომ სადავო ნორმები იმდენად ბუნდოვანი და არაგანჭვრეტადია, რომ მასზე დაყრდნობით საერთო სასამართლომ შესძლო საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისათვის გვერდის ავლა.

ვინაიდან, სადავო ნორმა არ ემსახურება რაიმე ლეგიტიმურ მიზანს და წარმოადგენს საკუთრებაში არაპროპორციულ ჩარევას, მიგვაჩნია, რომ არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი სადავო ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით, რომელიც ითვალისწინებს გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფას საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად იმ შემთხვევაში, თუ სასამართლოს მიერ იმავე საქმეზე გამოყენებულია სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება, აგრეთვე ამავე ნორმის ის ნორმატიული შინაარსი რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნას ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით,

4. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის და აღნიშნული ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 ნაწილებთან მიმართებით.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტი ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებს.

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად „ყოველ ადამიანს აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით კი „დაცვის უფლება გარანტირებულია“.

ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი იცავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, როგორც სისხლისსამართლებრივ, ისე სამოქალაქოსამართლებრივ საქმეებზე. კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ,,სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა განსაზღვრისას ან წარდგენილი ნებისმიერი სისხლისამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას ყველას აქვს გონივრულ ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნო განხილვის უფლება კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ. სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ, თუმცა მთელ სასამართლო პროცესზე ან მის ნაწილზე პრესა და საზოგადოება შეიძლება არ დაუშვან, დემოკრატიულ საზოგადოებაში მორალის, საზოგადოებრივი წესრიგის ან ეროვნული უშიშროების ინტერესებიდან გამომდინარე, აგრეთვე, როდესაც ამას მოითხოვს არასრულწლოვანთა ინტერესები ან მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვა, ან რამდენადაც, სასამართლოს აზრით, ეს მკაცრად აუცილებელია განსაკუთრებული გარემოებების არსებობისას, როდესაც საქვეყნოობა ზიანს მიაყენებდა მართლმსაჯულების ინტერესებს.“

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს დიდი პალატის 2009 წლის 15 ოქტომბრის პრეცენდენტული გადაწყვეტილების შემდეგ საქმეზე „მიქალეფი მალტის წინააღმდეგ“, ცალსახად არის მიჩნეული, რომ ე.წ. „დროებითი ღონისძიებები“ (interim measures) მოექცევა კონვენციის მე-6 მუხლის სფეროში თუ არსებობს შესაბამისი წინაპირობები.

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ასევე მიუთითა ევროპის მართლმსაჯულების სასამართლოს პრაქტიკაზე, რომელმაც საქმეში Denilauler/Couchet Freres (ECJ, საქმე C 125/79, 21 მაისი 1980) დაადგინა, რომ „დროებითი ღონისძიებანი ex parte მოპასუხის არგუმენტების მოსმენის გარეშე ვერ ჩაითვლებოდა სასამართლო პრაქტიკასთან შესაბამისობაში მყოფად. აღნიშნული გულისხმობს, რომ ამგვარი გარანტიები გამოყენებულ უნდა იქნას საბოლოო განჩინებათა კონტექსტის მიღმაც“.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლომ მიუთითა, რომ შესაძლებელია, რომ უზრუნველყოფის ღონისძიებების გამოყენების დროს დაშვებული ხარვეზები ვერც საქმის არსებითი განხილვის შემდგომ აღმოიფხვრას (Micallef v. Malta, §80). მართალია, გადაწყვეტილების დაუყოვლებლივ აღსრულება არ წარმოადგენს „უზრუნველყოფის ღონისძიებას“ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მიზნებისთვის, თუმცა, ნათლად ჩანს, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლების მნიშნელობა ვრცელდება არა მხოლოდ სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილებაზე, არამედ სამოქალაქო სამართალწარმოების შუალედურ ეტაპებზეც.

გარდა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკისა, ყურადსაღებია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მდიდარი პრაქტიკა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლთან დაკავშირებით. საკონსტიტუციო სასამართლომ ხაზი გაუსვა, რომ „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

სადავო ნორმა შესაძლებელს ხდის საწარმოს მართვა განახორციელოს არა კომპანიის საამისოდ უფლებამოსილმა პირებმა, არამედ აღმასრულებელმა. საწარმოს მართვა გულისხმობს არა მხოლოდ საწარმოს ყოველდღიური საქმიანობის წარმართვას, არამედ ასევე ისეთი უმნიშვნელოვანესი უფლებამოსილების განხორციელებას, როგორიცაა საწარმოს წარმომადგენლობა სასამართლოში. ბუნებრივია, აღმასრულებელი ვერ და არ იქნება დაინტერესებული განახორციელოს წარმომადგენლობა და სხვა ის ღონისძიებები, რომელიც საწარმოს ინტერესების სასამართლოში სრულფასოვან დაცვას უზრუნველყოფს, როგორც ამას განახორიცელებდა უშუალოდ საამისოდ უფლებამოსილი პირი.

198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტის საფუძველზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემრბის განჩინებით (საქმე N 2/15651-15) გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის შესახებ, შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის ხელმძღვანელებს შეუჩერდათ ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება და დანიშნულ იქნენ კომპანიის დროებითი მმართველები. აღსანიშნავია, რომ მოსამართლემ კომპანიის მმართველობა გადასცა დროებით მმართველებს, თუმცა დროებითი მმართველის ცნება არც ერთი ნორმატიული აქტით არ არის გათვალისწინებული. კანონის ან სამართლის ანალოგიის შემთხვევაშიც კი მოსამართლე ვალდებული იყო მიეთითებინა თუ რომელ ნორმას იყენებდა ანალოგიის გზით და დაესაბუთებინა მისი გამოყენების მიზანშეწონილობა, რაც არ განხორციელებულა. შესაბამისად აღნიშნული ნორმა განმარტებულ იქნა იმდაგვარად რომ განჩინება არ მოითხოვდა სამართლებრივ დასაბუთებას, რაც საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილ სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევას წარმოადგენს, რადგან აღნიშნული უფლება თავის თავში გულისხმობს სასამართლოს ვალდებულებას დაასაბუთოს ყველა გადაწყვეტილება.

ამასთან დასახელებული განჩინებით უფლებამოსილება შეუჩერდათ არა მხოლოდ კომპანიის გენერალურ დირექტორს და ფინანსურ დირექტორს, არამედ ყველა პირს რომლებიც მინდობილობის საფუძველზე უფლებამოსილნი იყვნენ წარმოედგინათ კომპანია. წარმომადგენლობითი უფლებამოსილების შეჩერება შესაბამისად შეეხოთ კომპანიის ადვოკატებსაც, რაც ნიშნავს იმას რომ შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის წარმომადგენლებს წაერთვათ საშუალება გაასაჩივრონ აღნიშნული განჩინება ან კონსტიტუციური სარჩელით მიმართონ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს. აღნიშნული შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს სამართლიანი სასამართლოს და დაცვის უფლებას ლახავს ვინაიდან კომპანია რომლის წილის მესაკუთრესაც წარმოადგენს მოსარჩელე მოკლებულია შესაძლებლობას დაიცვას საკუთარი ინტერესები ნებისმიერი სასამართლოს წინაშე.

საყურადღებოა ის გარემოება, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინება რეალურად წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 02 ნოემბრის (№ 1/6/675 ) გადაწყვეტილების გვერდის ავლას და უგულვებელყოფას. ვინაიდან, შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს და შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული იყო, რომ დაუყოვნებლივი აღსრულების გამოყენებასთან დაკავშირებული საფრთხეები განსაკუთრებით თვალსაჩინოა როდესაც დავა მიმდინარეობს კომპანიის წილებზე, რადგან ამ შემთხვევაში დაუყოვნებლივი აღსრულების ერთ-ერთი შედეგი მენეჯმენტის ცვლილება იქნება, ხოლო ახალი მენეჯერების მიერ საკუთარი უფლებამოსილების არაჯეროვნად განხორციელების შემთხვევაში კომპანიას მიადგებოდა შეუქცევადი ზიანი. ამასთან,დაუყოვნებლივი აღსრულება საფრთხეს შეუქმნიდა სარედაქციო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილ იქნა რომ ზემოაღნიშნული რისკები იყო რალური და მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება სადავო ნორმის, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის, მოქმედება იქნა შეჩერებული. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლის მიერ 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინებით რეალურად განხორციელდა სწორედ ის რისკები რის თაობაზე ჩვენს კონსტიტუციურ სარჩელში ვუთითებდით და რომელთა თავიდან ასაცილებლადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. ანუ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძის მიერ უგულვებელყოფილ იქნა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სულისკვეთება და მან სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ზოგად ნორმებზე დაყრდნობით დააყენა ის სამართლებრივი შედეგი რომელთა თავიდან ასაცილებლად საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. აღსანიშნავია ისიც რომ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძე მითითებულ განჩინებაში შეეცადა თავი აერიდებინა კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლების მითითებისაგან და მან განჩინების საფუძვლად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის არც ერთ ნაწილზე არ მიუთითა პირდაპირ, სწორედ იმის გამო რომ შეეფუთა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების უგულვებელყოფა. ეს გარემოება წარმოადგენს იმის დამადასტურებელ მტკიცებულებას რომ სადავო ნორმები იმდენად ბუნდოვანი და არაგანჭვრეტადია, რომ მასზე დაყრდნობით საერთო სასამართლომ შესძლო საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისათვის გვერდის ავლა.

ყოველივე ზემოთაღნიშნულის გათვალისწინებით, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მეორე ნაწილის “გ” ქვეპუნქტი და მისი ის ნორმატიული შინაარსი რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

5. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინდადების და და აღნიშნული ნორმის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 ნაწილებთან მიმართებით.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინადადება ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებს.

198-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინდადების საფუძველზე თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემრბის განჩინებით (საქმე N 2/15651-15) გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის შესახებ, შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ის ხელმძღვანელებს შეუჩერდათ ხელმძღვანელობითი და წარმომადგენლობითი უფლებამოსილება და დანიშნულ იქნენ კომპანიის დროებითი მმართველები. აღსანიშნავია, რომ მოსამართლემ კომპანიის მმართველობა გადასცა დროებით მმართველებს, თუმცა დროებითი მმართველის ცნება არც ერთი ნორმატიული აქტით არ არის გათვალისწინებული. კანონის ან სამართლის ანალოგიის შემთხვევაშიც კი მოსამართლე ვალდებული იყო მიეთითებინა თუ რომელ ნორმას იყენებდა ანალოგიის გზით და დაესაბუთებინა მისი გამოყენების მიზანშეწონილობა, რაც არ განხორციელებულა შესაბამისად აღნიშნული ნორმა განმარტებულ იქნა იმდაგვარად რომ განჩინება არ მოითხოვდა სამართლებრივ დასაბუთებას, რაც საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილ სამართლიანი სასამართლოს უფლების დარღვევას წარმოადგენს, რადგან აღნიშნული უფლება თავის თავში გულისხმობს სასამართლოს ვალდებულებას დაასაბუთოს ყველა გადაწყვეტილება.

საყურადღებოა ის გარემოება, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინება რეალურად წარმოადგენს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 02 ნოემბრის (№ 1/6/675 ) გადაწყვეტილების გვერდის ავლას და უგულვებელყოფას. ვინაიდან, შპს „ტელეკომპანია საქართველო“-ს და შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“-ს კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებული იყო, რომ დაუყოვნებლივი აღსრულების გამოყენებასთან დაკავშირებული საფრთხეები განსაკუთრებით თვალსაჩინოა როდესაც დავა მიმდინარეობს კომპანიის წილებზე, რადგან ამ შემთხვევაში დაუყოვნებლივი აღსრულების ერთ-ერთი შედეგი მენეჯმენტის ცვლილება იქნება, ხოლო ახალი მენეჯერების მიერ საკუთარი უფლებამოსილების არაჯეროვნად განხორციელების შემთხვევაში კომპანიას მიადგებოდა შეუქცევადი ზიანი. ამასთან,დაუყოვნებლივი აღსრულება საფრთხეს შეუქმნიდა სარედაქციო პოლიტიკის დამოუკიდებლობას. საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილ იქნა რომ ზემოაღნიშნული რისკები იყო რალური და მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება სადავო ნორმის, სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის, მოქმედება იქნა შეჩერებული. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლის მიერ 2015 წლის 05 ნოემბრის განჩინებით რეალურად განხორციელდა სწორედ ის რისკები რის თაობაზე ჩვენს კონსტიტუციურ სარჩელში ვუთითებდით და რომელთა თავიდან ასაცილებლადაც საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. ანუ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძის მიერ უგულვებელყოფილ იქნა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების სულისკვეთება და მან სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის ზოგად ნორმებზე დაყრდნობით დააყენა ის სამართლებრივი შედეგი რომელთა თავიდან ასაცილებლად საკონსტიტუციო სასამართლომ შეაჩერა სადავო ნორმის მოქმედება. აღსანიშნავია ისიც რომ მოსამართლე თამაზ ურთმელიძე მითითებულ განჩინებაში შეეცადა თავი აერიდებინა კონკრეტული სამართლებრივი საფუძვლების მითითებისაგან და მან განჩინების საფუძვლად სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის არც ერთ ნაწილზე არ მიუთითა პირდაპირ, სწორედ იმის გამო რომ შეეფუთა საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების უგულვებელყოფა. ეს გარემოება წარმოადგენს იმის დამადასტურებელ მტკიცებულებას რომ სადავო ნორმები იმდენად ბუნდოვანი და არაგანჭვრეტადია, რომ მასზე დაყრდნობით საერთო სასამართლომ შესძლო საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებისათვის გვერდის ავლა.

ყოველივე ზემოთაღნიშნულის გათვალისწინებით, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მესამე ნაწილის პირველი წინადადება და მისი ის ნორმატიული შინაარსი რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით.

6. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის 2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის, 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილის პირველი წინდადების და 271-ე მუხლის მუხლის იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა, რომელიც უშვებს გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფას საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად მაშინაც კი თუ სასამართლოს მიერ იმავე საქმეზე უკვე გამოყენებულია სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება, და აღნიშნული ნორმების იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა, საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლთან მიმართებით.

საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლით დაცულია ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელების, გამოხატვის თავისუფლება. ამავდროულად, კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმით მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია. ხოლო, ცენზურა დაუშვებელია. მოვიყვანთ საქართველოს კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმის ტექსტს:

“მუხლი 24

1. ყოველ ადამიანს აქვს უფლება თავისუფლად მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია, გამოთქვას და გაავრცელოს თავისი აზრი ზეპირად, წერილობით ან სხვაგვარი საშუალებით.

2. მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები თავისუფალია. ცენზურა დაუშვებელია.

3. სახელმწიფოს ან ცალკეულ პირებს არა აქვთ მასობრივი ინფორმაციის ან მისი გავრცელების საშუალებათა მონოპოლიზაციის უფლება.

4. ამ მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებში ჩამოთვლილ უფლებათა განხორციელება შესაძლებელია კანონით შეიზღუდოს ისეთი პირობებით, რომლებიც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში სახელმწიფო უშიშროების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების უზრუნველსაყოფად, დანაშაულის თავიდან ასაცილებლად , სხვათა უფლებებისა და ღირსების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად.”

გამოხატვის თავისუფლება დაცულია აგრეთვე ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლით, რომლის მიხედვით:

„1. ყველას აქვს გამოხატვის თავისუფლების უფლება. ეს უფლება მოიცავს ადამიანის თავისუფლებას, ჰქონდეს მოსაზრებანი; მიიღოს და გაავრცელოს ინფორმაცია და იდეები საჯარო ხელისუფლების ჩარევის გარეშე და საზღვრების მიუხედავად. ეს მუხლი არ შეუშლის ხელს სახელმწიფოებს, მოითხოვონ რადიომაუწყებლობის, ტელევიზიის ან კინოწარმოების ლიცენზირება.

2. ამ უფლებათა განხორციელება მოიცავს ვალდებულებებსა და პასუხისმგებლობას; ამიტომაც შეიძლება დაექვემდებაროს ისეთ ფორმალობებს, პირობებს, შეზღუდვებს ან სასჯელს, რომლებსაც ითვალისწინებს კანონი და რომლებიც აუცილებელია დემოკრატიულ საზოგადოებაში ეროვნული უსაფრთხოების, ტერიტორიული მთლიანობის ან საზოგადოებრივი წესრიგის უზრუნველსაყოფად, უწესრიგობისა და დანაშაულის აღსაკვეთად, ჯანმრთელობისა და მორალის, სხვათა რეპუტაციის ან უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად მიღებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად, სასამართლო ხელისუფლების ავტორიტეტისა და მიუკერძოებლობის შესანარჩუნებლად“.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო გამოხატვის თავისუფლებას დემოკრატიული საზოგადოების არსებობის წინაპირობად მიიჩნევს. სასამართლოს შეფასებით ,,გამოხატვის თავისუფლების უფლება დემოკრატიული საზოგადოების არსებობის, მისი სრულფასოვანი განვითარების ერთ-ერთი აუცილებელი წინაპირობაა. აზრისა და ინფორმაციის შეუფერხებელი გავრცელება უზრუნველყოფს შეხედულებათა მრავალფეროვნებას, ხელს უწყობს საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვან საკითხებზე საჯარო და ინფორმირებულ მსჯელობას, შესაძლებელს ხდის საზოგადოებრივ ცხოვრებაში საზოგადოების თითოეული წევრის ჩართულობას.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II.პ.26).

სხვა გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ “დემოკრატიის პრინციპს უკავშირდება ინფორმაციისა და აზრის თავისუფლება, რადგანაც ინფორმაციული ვაკუუმისა და აზრის შეზღუდვის პირობებში, წარმოუდგენელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობა და დემოკრატიული კონსტიტუციურ-სამართლებრივი წესრიგის სიცოცხლისუნარიანობა”. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის #2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ. პ.II.4.).

ამავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა იმ გარემოებაზე, რომ “არსებობს კონსენსუსი დემოკრატიულ საზოგადოებაში გამოხატვის თავისუფლების მნიშვნელობასთან მიმართებით” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II.პ.30). ამ მხრივ, სიტყვის თავისუფლება დემოკრატიული საზოგადოების განუყოფელი ელემენტია. სასამართლოს შეფასებით, “სიტყვის თავისუფლება დიდი ხანია დემოკრატიული საზოგადოების განუყოფელ და ძირითად ფუნქციონალურ ელემენტს მიეკუთვნება.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2002 წლის 5 ნოემბერის #2/2/180-183 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და ზაალ ტყეშელაშვილი, ნინო ტყეშელაშვილი, მაია შარიქაძე, ნინო ბასიშვილი, ვერა ბასიშვილი და ლელა გურაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ასევე ნამსჯელი აქვს თავისუფალი და დამოუკიდებელი მედიის მნიშვნელობაზე გამოხატვის თავისუფლების სრულყოფილი რეალიზაციის კუთხით. ამ კუთხით, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაში მედიის თავისუფლების კონსტიტუციურსამართლებრივ მნიშვნელობაზე და დაცვის ფარგლებზე ყურადღება გამამახვილებულია, როგორც საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველი პუნქტთან, ისე სპეციალურად - მეორე პუნქტთან მიმართებით. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით “კონსტიტუციის 24-ე მუხლი . . . საგანგებოდ იცავს აზრისა და ინფორმაციის სხვადასხვა საშუალებით გავრცელების შესაძლებლობას, ...მათ შორის არის პრესა, ტელევიზია, ინფორმაციის და აზრის გავრცელების სხვა საშუალებები.” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II.პ.28;). სხვა გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ ყურადღება გაამახვილა იმ გარემოებაზე, რომ “გამოხატვის თავისუფლება დემოკრატიული საზოგადოების საფუძველია, ამ უფლების სათანადო უზრუნველყოფის გარეშე პრაქტიკულად შეუძლებელია სხვა უფლებების სრულყოფილი რეალიზაცია. სახელმწიფო ვერ იქნება წარმატებული, თავისუფალი და დამოუკიდებელი მედიის გარეშე, რომლის მთავარ ფუნქციას საზოგადოების ინფორმირება, მისთვის მნიშვნელოვანი საკითხების განხილვის ხელშეწყობა წარმოადგენს. სწორედ გამოხატვის თავისუფლების ხარისხი განსაზღვრავს ქვეყნის (საზოგადოების) თავისუფლებისა და დემოკრატიულობის ხარისხს.” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბერის # 1/3/421,422 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II.პ.6;).

რაც შეეხება საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტს, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით “საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტი იცავს გამოხატვის თავისუფლების სპეციფიურ ნაწილს, აზრისა და ინფორმაციის თავისუფალად გავრცელების ერთ-ერთ საშუალებას - მედიის თავისუფლებას. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის #2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II.პ.7;).

გამოხატვის თავისუფლების დაცვის ადრესატია როგორც ფიზიკური პირი, ისე იურიდიული პირი - მათ შორის მაუწყებელი. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებებში მითითებულია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი იცავს “პირის უფლებას, გაავრცელოს ინფორმაცია საკაბელო ქსელის ან/და თანამგზავრული სისტემის გამოყენებით. აგრეთვე თავად მაუწყებლის, როგორც იურიდიული პირის უფლებას, დაუბრკოლებლად განახორციელოს მაუწყებლობა.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, II.პ.29;).

მიუხედავად იმისა, რომ ინფორმაციისა და აზრის გავრცელების თავისუფლება არ არის აბსოლუტური უფლება, მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმები ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით “ინფორმაციის და აზრის გავრცელების უფლება არ არის აბსოლუტური, მისი შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზნები საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლში არის მოცემული. საკანონმდებლო ნორმა, რომელიც აზრისა და ინფორმაციის გავრცელებას ზღუდავს, ამავე მუხლით გათვალისწინებული მიზნების მიღწევას უნდა ემსახურებოდეს. კონსტიტუცია გამოხატვის თავისუფლების ამ ასპექტის შეზღუდვას კონსტიტუციითვე დაცული სიკეთის უზრუნველსაყოფად ითვალისწინებს და შეზღუდვის საფუძვლების ამომწურავ ჩამონათვალს ადგენს.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება, პ.II.29,39; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის #2/2-389 გადაწყვეტილება, პ.II.14; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის #2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, პ.II.25;).

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის სტრუქტურა ასევე გულისხმობს სამსაფეხუროვან ანალიზს ამ მუხლით გარანტირებული უფლებების დასაცავად გადაწყვეტილებების გამოტანისას: პირველ რიგში, უნდა დადგინდეს, რამდენად შეესაბამება მომჩივანის პრეტენზიები მე-10(1) მუხლით გათვალისწინებულ „გამოხატვას“? დადებითი პასუხის შემთხვევაში, უნდა გაირკვეს წარმოადგენდა თუ არა სახელმწიფოს ქმედება მე-10(1) მუხლით დაცულ უფლებებში „ჩარევას“? თუ პასუხი კვლავ დადებითია, ანალიზის მესამე ეტაპზე ჩარევა მიიჩნევა კონვენციის „დარღვევად“, თუკი იგი შეუსაბამო აღმოჩნდება მე-10 (2) მუხლის პირობებთან. ეს ნიშნავს, რომ ჩარევა: (1) გათვალისწინებული უნდა იყოს კანონით; (2) უნდა იცავდეს მე-10 (2) მუხლში ჩამოთვლილ რომელიმე ,,კანონიერ'' მიზანს და (3) უნდა წარმოადგენდეს აუცილებლობას დემოკრატიული საზოგადოებისთვის.

მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმები, მართალია საკანონმდებლო ნორმებს წარმოადგენენ, თუმცა დასაშვებად მიიჩნევენ მოსამართლის მიერ ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლება შეიზღუდოს სხვა მიზნებისთვის და არა იმ სიკეთეთა უზრუნველსაყოფად, ვიდრე ეს საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლშია მოცემული.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 271-ე მუხლის თანახმად “სასამართლოს შეუძლია უზრუნველყოს იმ გადაწყვეტილების აღსრულება, რომელიც გადაცემული არ არის დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად.” აღნიშნული საკანონმდებლო ნორმის საფუძველზე მითითებით თბილისის საქალაქო სასამართლოს მოსამართლემ თამაზ ურთმელიძემ 2015 წლის 5 ნოემბერს გამოიტანა განჩინება გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფის შესახებ. მოსამართლემ, ამავდროულად, როგორც ეს განჩინებიდან ირკვევა, მოსამართლემ იხელმძღვანელა საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლით. მართალია, მოსამართლე კოდექსის 198-ე მუხლს ან/და მის რომელიმე ნაწილს პირდაპირ არ მიუთითებს იმ მიზეზით, რომ მოპასუხეებს არ გვქონდეს შესაძლებლობა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოში გავასაჩივროთ არაკონსტიტუციური დებულებები. თუმცა, განჩინების ტექსტიდან იმ დასკვნის გაკეთება შეიძლება, რომ მოსამართლე ეყრდნობა კოდექსის 198-ე მუხლის მე-3 ნაწილს. ამასთან, ჩვენი აზრით, არსებობს რეალური საფრთხე, სასამართლოებმა ანალოგიურად გამოიყენოს 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის “გ” ქვეპუნქტი. კერძოდ, განჩინებაში (მე-6 გვერდზე) მითითებულია: “სასამართლო აღნიშნავს, რომ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსი შეიცავს იმ ღონისძიებების ჩამონათვალს, რომლის გამოყენებაც შესაძლებელია გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის სახით, თუმცა, დავის საგანთა მრავალფეროვნებისა და სპეციფიკურობიდან გამომდინარე, კოდექსი ამომწურავად არ ჩამოთვლის იმ ღონისძიებებს, რომელთა გამოყენებაც შესაძლებელია გადაწყვეტილების უზრუნველყოფის სახით.”

სწორედ ამ საფუძლით მოსამართლემ მიიჩნია, რომ “მოცემულ შემთხვევაში, საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, მიზანშეწონილია, გამოყენებულ იქნეს გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფის ღონისძიება და დავის სპეციფიკის გათვალისწინებით გადაწყვეტილების აღსრულების ღონისძიების სახით სადავო ქონებაზე დანიშნულ იქნეს დროებითი მმართველი” (მე-6 გვერდი).

აღსანიშნავია, რომ “დროებითი მმართველის” ინსტიტუტს საქართველოს კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს. მოცემულ შემთხვევაში, აღნიშნული წარმოადგენს მოსამართლის ფანტაზიის ნაყოფს. თუმცა, სადავო ნორმა შესაძლებელს ხდის სასამართლომ ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვა განახორციელოს იმგვარი ფორმებით, რაც კანონით არ არის გათვალისწინებული.

5 ნოემბრის განჩინებაში, მითითებულია, რომ “არსებობს გარკვეული საფრთხე, რომ დროებითი მმართველის დაუნიშნაობამ გარკვეულწილად, შეიძლება საგრძნობლადაც, შეცვალოს მოპასუხის საქმიანობის ფორმატი, გაუქმდეს ან/და მოდიფიცირება განიცადოს რამდენიმე გადაცემამ, მათ შორის, რეიტინგულმა, და, შესაბამისად, არსებობს საფრთხეც, რომ შპს “სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2”-ის თანამშრიმელთა კონცენტრაცია და საქმიანოაბის მიმართულება ძირითადად გადატანილ იქნეს მხოლოდ და მხოლოდ არსებული დავის გარშემო საკითხების გაშუქებაზე. ეს არა მხოლოდ უარყოფითად აისახება საწარმოს რეიტინგზე და მის ფინანსურ საკითხებზე, არამედ შექმნის სერიოზულ საფრთხეს, რომ მედიამ დაკარგოს თავისი ძირითადი როლი და დანიშნულება - იდგეს საზოგადოებრივი ინტერესების სადარაჯოზე.” მოსამართლე იქვე მიუთითებს, რომ “ასრებული მმართველობის პირობებში მედიის მიერ ამ დანიშნულების შესრულება სერიოზული კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას”.

მოსამართლე განჩინებაში აღნიშნავს, რომ “მოპასუხისათვის წინა პლანზე დგას მისი საკუთრების უფლების დაცვისა და სასამართლოს დავის მის სასარგებლოდ დასრულების ინტერესი და, შესაბამისად, მისი მმართველობის პერიოდში მოპასუხე (შპს “სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2”-ის პარტნიორები) შეეცდება, რომ საწარმოს მთელი საქმიანობაც ამ მიზანს ემსახურებოდეს”.

აღნიშნული მოტივაციის საფუძველზე, სასამართლომ დროებით მმართველს მიანიჭა შემდეგი უფლებამოსილებანი:

“დ) საკადრო პოლიტიკის მართვა, შპს “სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2”-ის შიდა სტრუქტურული რეორგანიზაცია;

ე) შრომითი პოლიტიკისა და შრომითი ანაზღაურების წესის განსაზღვრა, შრომითი ხელშეკრულებების დადება, მოშლა/შეწყვეტა, გაგრძელება, შრომითი ანაზრაურების წესის ოპტიმიზაცია და მისი გაცემა;

ზ) სატელევიზიო კომპანიის საქმიანობის სპეციფიკიდან გამომდინარე ნებისმიერი უფლებამოსილების განხორციელება, მათ შორის, სამაუწყებლო ბადის განსაზღვრა (ოპტიმიზაცია);”.

ამ მხრივ, აშკარაა, რომ მოსამართლის მიერ დროებითი მმართველის დანიშვნა და ხსენებული უფლებამოსილებებით აღჭურვა, რაც სადავო ნორმებით შესაძლებელია, ერთი მხრივ, წარმოადგენს ტელეკომპანიის დასჯას მის მიმართ გამოთქმული სამართლიანი კრიტიკის გამო, რისი თმენის ვალდებულებაც მას გააჩნია. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ თავის გადაწყვეტილებებში არაერთხელ გაუსვა ხაზი კრიტიკული აზრის მნიშვნელობას დემოკრატიულ საზოგადოებაში და მიუთითა, რომ ,,კონსტიტუციით დაცულია კრიტიკული აზრი, მათ შორის ისეთიც, რომელსაც საზოგადოების ნაწილი შეიძლება ზედმეტად მკაცრად ან არადეკვატურად აღიქვამდეს. ხელისუფლების მიმართ გამოთქმული კრიტიკა, მათ შორის, ზოგადად ხელისუფლების, მისი კონკრეტული წევრის ან მმართველობის ფორმის შეცვლის მოთხოვნა ვერ გახდება გამოხატვის თავისუფლების . . . შეზღუდვის საფუძველი.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის #2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II.პ.106;).

ამავდროულად, სადამსჯელო სახით ამგვარი ღონისძიების გამოყენება, შესაძლოა გახდეს “თვითცენზურის” საფუძლველი. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკით, თვითცენზურა შეიძლება, დამღუპველი აღმოჩნდეს დემოკრატიული საზოგადოებისათვის. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პოზიცია პუბლიკაციის შემდეგ სასჯელის/სანქციის დადებასთან დაკავშირებით ჩამოყალიბდა და აიხსნა შემდეგნაირად: „მასალის გამოქვეყნების შემდეგ დაკისრებულ სასჯელსაც კი შეუძლია, ზემოქმედება მოახდინოს შემდგომი ინფორმაციის გამოქვეყნებაზე. ამგვარ სასჯელებს ახლავს „გამყინავი ეფექტი“, რომელიც მხოლოდ უშუალოდ მასალის ავტორს როდი ზღუდავს. პუბლიკაციის შემდგომმა სასჯელმა შესაძლოა, უარყოფითი ასახვა ჰპოვოს შემდგომ სარედაქციო საგამომცემლო პოლიტიკაზე“. .საქმეში ლინგენსი ავსტრიის წინააღმდეგ (Lingens v. Austria) სასამართლომ განიხილა საკითხი, თუ რა საშიშროებას უქმნის თვითცენზურა მოქალაქეთა უფლებას - მიიღონ ინფორმაცია. ამ საქმეში ავსტრიამ სასამართლოს წარუდგინა არგუმენტაცია, რომ პუბლიკაციის შემდეგ გამოტანილი სანქცია - (ფულადი ჯარიმის სახით)- „თავისთავად არ წარმოადგენდა დაბრკოლებას“ რომელიმე ჟურნალისტისათვის, მომავალში თავისუფლად გამოეთქვა საკუთარი აზრი. მაგრამ სასამართლო მაინც მივიდა იმ გადაწყვეტილებამდე, რომ ავტორისთვის დაკისრებული სასჯელი „თავისებური გაკიცხვის ტოლფასი იყო, რაც, სავარაუდოდ, მომავალში დაუკარგავდა მას მსგავსი კრიტიკის სურვილს'', „პოლიტიკური დისკუსიის კონტექსტში, ასეთ განაჩენს, სავარაუდოდ, შეუძლია, ხელი ააღებინოს ჟურნალისტებს განზრახვაზე, რომ საკუთარი წვლილი შეიტანონ საზოგადოებისთვის მნიშვნელოვანი პრობლემების საჯარო განხილვაში. ამასთან, მსგავს სანქციას შეუძლია, ხელი შეუშალოს პრესას თავისი - როგორც „საზოგადოებრივი დარაჯის“. - ფუნქციის შესრულებაში.

„გამოხატვისა“ და „სახელმწიფო ჩარევის“ ცნებების ასეთი ფართო განმარტება ასახავს სასამართლოს იმ ფუძემდებლურ თვალსაზრისს, რომ ხელისუფლების სხვადასხვა შტოთა ქმედება, რომელიც პრაქტიკულ ზეგავლენას ახდენს მასმედიის საქმიანობაზე, პოტენციურად ეხება გამოხატვის თავისუფლებას. ეს ნიშნავს, რომ, მაგალითად, სასამართლოს მიერ დაწესებული სამოქალაქო ან სისხლის სამართლის სანქციები - მე-10 მუხლის თანახმად უნდა შეფასდეს, როგორც ჩარევა აზრის გამოხატვის თავისუფლებაში. მოცემულ შემთხვევაში, 2015 წლის 5 ნოემბრის განჩინების საფუძველზე, მოსამართლემ განჩინების საფუძველზე დაადგინა,

„სასამართლო მიუთითებს, რომ არსებობს გარკვეული საფრთხე, რომ დროებითი მმართველის დაუნიშნაობამ გარკვეულწილად, შეიძლება საგრძნობლადაც, შეცვალოს მოპასუხის საქმიანობის ფორმატი, გაუქმდეს ან/და მოდიფიცირება განიცადოს რამდენიმე გადაცემამ, მათ შორის, რეიტინგულმა, და, შესაბამისად, არსებობს საფრთხეს, რომ შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2-ის“ თანამშრომელთა კონცენტრაცია და საქმიანობის მიმართულება ძირითადად გადატანილ იქნეს მხოლოდ და მხოლოდ არსებული დავის გარშემო საკითხების გაშუქებაზე. ეს არა მხოლოდ უარყოფითად აისახება საწარმოს რეიტინგზე და მის ფინანსურ საკითხებზე, არამედ შექმნის სერიოზულ საფრთხეს, რომ მედიამ დაკარგოს თავისი ძირითადი როლი და დანიშნულება-იდგეს საზოგადოებრივი ინტერესის სადარაჯოზე. არსებული მმართველობის პირობებში მედიის მიერ ამ დანიშნულების შესრულება სერიოზული კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. სასამართლო აღნიშნავს, რომ მედიას ევალება, ხოლო საზოგადოებას აქვს უფლება, მიიღოს ინფორმაცია საკითხებზე, რომლებიც საზოგადოებრივი ინტერესის სფეროს განეკუთვნება. ამასთან, ეს გულისხმობს ინფორმაციის გაშუქებას ყველა იმ საკითხზე, რომელიც შესაძლებელია, ეხებოდეს საზოგადოებრივ ინტერესს და გამორიცხავს მხოლოდ ერთი საკითხის ირგვლივ კონცენტრაციას“(იხ. თანდართული განჩინების გვ.11-12)

აღსანიშნავია, რომ სასამართლომ არა მარტო დასაჯა მაუწყებელი მის მიერ საკუთარი სასამართლო დავის გაშუქების გამო, არამედ დროებითი მმართველის სახით დააწესა ოფიციალური ცენზორი დროებითი მმართველის სახით და ყოველგვარი მტკიცებულების გარეშე დაადგინა შემდეგი: „სასამართლო მიუთითებს, რომ არსებობს გარკვეული საფრთხე, რომ დროებითი მმართველის დაუნიშნაობამ გარკვეულწილად, შეიძლება საგრძნობლადაც, შეცვალოს მოპასუხის საქმიანობის ფორმატი, გაუქმდეს ან/და მოდიფიცირება განიცადოს რამდენიმე გადაცემამ, მათ შორის, რეიტინგულმა, და, შესაბამისად, არსებობს საფრთხეს, რომ შპს „სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2-ის“ თანამშრომელთა კონცენტრაცია და საქმიანობის მიმართულება ძირითადად გადატანილ იქნეს მხოლოდ და მხოლოდ არსებული დავის გარშემო საკითხების გაშუქებაზე.“; დამატებით, განჩინების სარეზოლუციო ნაწილის პირველი პუნქტის „ზ“ ქვეპუნქტით, დროებით მმართველს დაუკანონა უფლება განახორციელოს საეთერო ბადაში ცვლილებები: „სატელევიზიო კომპანიის საქმიანობის სპეფიციკიდან გამომდინარე ნებისმიერი უფლებამოსილების განხორციელება, მათ შორის, სამაუწყებლო ბადის განსაზღვრა (ოპტიმიზაცია)“. აღნიშნული ჩანაწერი განაჩენში პირდაპირ გულისხმობს მმართველის უფლებას შეცალოს სამაუწყებლო ბადე, ე.ი გააუქმოს გადაცემები და/ან ჩასვას სხვა გადაცემები საკუთარი შეხედულებისამებრ.

სახელმწიფოს ქმედებების კანონიერების განსაზღვრისას საჭიროა, თავისუფალი პრესის უფლებების გათვალისწინება. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში, სახეზეა სასამარათლოს (რომელიც მოქმედებს საქართველოს სახელით) მხრიდან 2015 წლის 5 ნოემბრის განჩინების სახით, მასმედიის საშუალების და ჟურნალისტთა წინააღმდეგ მიმართული სადამსჯელო ღონისძიება, რომელსაც აქვს ე.წ „გამყინავი ეფექტი“. ამგვარი სადამსჯელო „გამყინავი ეფექტის“ მექანიზმი უარყოფითად აისახება არა მხოლოდ უშუალოდ მასალის ავტორზე, არამედ უშვებს თვითცენზურის საშიშროებას, და არხის სარედაქციო პოლიტიკაზე, როგორც „წინასწარ შეზღუდვას“ რაც თავის მხრივ, უშვებს ინფორმაციის თავისუფალ გავრცელებაზე სამომავლოდ შეუქცევად უარყოფით ეფექტს. შეუქცევადი უარყოფითი ეფექტი, თავის მხრივ ვრცელდება როგორც უშუალოდ სასამართლო დავაში მონაწილე სუბიექტ მასმედიის საშუალებაზე (რუსთავი 2) და მის ჟურნალისტებზე, ისე ზოგადად მასმედიის ნებისმიერ სხვა ტიპის საშუალებაზეც, რომელსაც სასამართლო ამგვარი გადაწყვეტილებით უდგენს ნეგატიურ პრეცენდენტებს და „გამყინავ ეფექტს“.

აღსანიშნავია, რომ ტელეკომპანია „რუსთავი 2-ის“ წინააღმდეგ მიმდინარე სასამართლო დავა დასრულდა პირველი ინსტანციის სასამართლოში 2015 წლის 3 ნოემბერს. აღნიშნული საქმეს გააჩნია მაღალი საზოგადოებრივი ინტერესი. გამომდინარე იქიდან, რომ საქმის განხილვა უნდა გაგრძელდეს მეორე და მესამე ინსტანციის სასამართლოებში და პირველი ინსტანციის სასამართლოს განჩინება, რომელიც ზღუდავს სიტყვისა და გამოხატვის თავისუფლებას და იყენებს ერთგვარ სადამსჯელო ღონისძიებას მაუწყებლის მიმართ მის მიერ საკუთარი სასამართლო დავის გაშუქების გამო, აღნიშნული უარყოფითად აისახება აღნიშნული საქმის გაშუქებაზე მომავალშიც (მეორე და მესამე ინსტანციების სტადიებზე).

საქმე: სტრასბურგის ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ, პიტერ ვრაიტის წიგნის -Spycather – საკითხთან დაკავშირებულ დავის განხილვისას, რომელიც ბრიტანეთის უშიშროების სამსახურის შესახებ ჟურნალისტების სტატიების გავრცელების აკრძალვას ეხებოდა. სასამართლომ აღნიშნა, რომ წინასწარი შეზღუდვების დაწესება სახელმწიფოს მხრიდან ძალიან მკაცრად უნდა ყოფილიყო გაანალიზებული, ვინაიდან საკითხი შეეხებოდა პრესის მიერ ინფორმაციის გავრცელებას, რის შეყოვნებასაც სრულიად შეიძლებოდა დაეკარგა მათთვის აზრი. ამასთან სასამართლომ გაამახვილა ყურადღება შემდეგ გარემოებაზე, რომ იმ შემთხვევაში, თუ სახელმწიფო გარკვეულ წილად ზღუდავს ინფორმაციის გავრცელებას (შესაბამისად გამოხატვის თავისუფლებას), იგი უნდა იყოს პროპორციული და ამ კონკრეტულ შემთხვევაში დარღვეულ იქნა პროპორციულობის პრიინციპი, შესაბამისად გამოხატვის თავისუფლებაში ჩარევა დარღვევად იქნა მიჩნეული, მიუხედავად იმისა, რომ საკითხი პირდაპირ კავშირში იყო საიდუმლოდ მიღებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან აცილებასთან.

რაც შეეხება მოსამართლის თმენის ვალდებულებას, საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით “მოსამართლის საქმიანობასთან დაკავშირებით აზრის გამოხატვა კონსტიტუციურ უფლებას წარმოადგენს. როგორც საჯარო პირს, მოსამართლეს თმენის ვალდებულება მართლაც გააჩნია, რამდენადაც მისი საქმიანობის კრიტიკა, მის პროფესიულ, თუ პირად თვისებებზე მსჯელობა საზოგადოებრივი ინტერესით შეიძლება იყოს განპირობებული.” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის #2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II.პ.67;).

მეორე მხრივ, სადავო ნორმა დასაშვებად მიიჩნევს, მოსამართლის მიერ გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივ კონტროლის როგორც უშუალოდ განხორციელებას, ისე ამგვარი უფლებამოსილბით სხვა პირთა - ამ შემთხვევაში “დროებითი მმართველების” აღჭურვას, რაც სხვა არაფერია, თუ არა ცენზურა, რაც პირდაპირ წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კომსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით ,,შინაარსობრივი შეზღუდვის დაწესებისას სახელმწიფოს დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლები მკვეთრად შეზღუდულია.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის #2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II.პ.28;). ამავდროულად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის შესაბამისად, ,,ნებისმიერ ადამიანს უფლება აქვს გამოხატოს თავისი აზრი, ან თავი შეიკავოს მისი გამოხატვისაგან. კონსტიტუცია ამ მიმართებით კატეგორიულია – ის კრძალავს ადამიანის დევნას აზრის გამო, ასევე მის იძულებას, რომ გამოთქვას აზრი. ეს არის მკაცრი დანაწესი სახელმწიფოს, მისი ორგანოების მიმართ, რომელიც გამონაკლისს არ უშვებს. დემოკრატიული პროცესის მამოძრავებელია ის ძალა, სულიერი გავლენა, რომელიც აზრისათვის არის დამახასიათებელი. კონსტიტუცია იცავს აზრის გამოხატვისა და გავრცელების პროცესს, მის შინაარსსა და ფორმებს, თუმცა, იმავდროულად, ამ უფლებათა შეზღუდვის ფორმალურ და მატერიალურ პირობებსაც ადგენს.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის #2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ. პ.II.13.). სახელმწიფოს, მათ შორის სასამართლო ხელისუფლებას, სახელმწიფოს, “ამ შემთხვევაში მხოლოდ ის ვალდებულება ეკისრება, რომ ხელი არ შეუშალოს პირს, მიიღოს ინფორმაცია, გამოთქვას თავისი მოსაზრება, აგრეთვე არ შეიზღუდოს მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები ცენზურის დაწესებით. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 14 ივლისის # 2/3/364 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და მოქალაქე რუსუდან ტაბატაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ).

სადავო ნორმები, რომლებიც დასაშვებად მიიჩნევს ინფორმაციისა და გამოხატვის თავისუფლების შინაარსობრივ შეზღუდვას, ცალსახად წინააღმდეგობაში მოდის დემოკრატიული საზოგადოებისთვის დამახასიათებელ პრინციპებთან. ,,კონსტიტუციის 24-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულია ინფორმაციის თავისუფლება . . . თავისუფალი ინფორმაციის გარეშე შეუძლებელია თავისუფალი აზრის ჩამოყალიბება. ეს არის ნორმა, რომელიც კრძალავს საზოგადოებისათვის, ადამიანის გონებისათვის ,,ინფორმაციული ფილტრის’’ დაყენებას, რაც დამახასიათებელია არადემოკრატიული რეჟიმებისათვის.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 26 ოქტომბრის #2/2-389 გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს მოქალაქე მაია ნათაძე და სხვები საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს პრეზიდენტის წინააღმდეგ. პ.II.14).

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ (ილდირიმი თურქეთის წინააღმდეგ), საქმეზე, რომელშიც განმცხადებელი ამტკიცებდა, რომ ეროვნული სახელმწიფო ორგანოების ბრძანების საფუძველზე მის ვებ-გვერდზე წვდომის დაბლოკვა უტოლდებოდა კონვენციის მე-6, მე-7, მე-10 და მე-13 მუხლების და 1-ელი დამატებითი ოქმის მე-2 მუხლით დაცული ისი უფლებების გაუმართლებელ დარღვევას, სასამართლომ განმარტა, რომ „მე-10 მუხლი არ კრძალავს წინასწარ შეზღუდვებს პუბლიკაციაზე. ეს მომდინარეობს არა მხოლოდ ამ ნორმაში არსებული ტერმინებიდან “პირობები”, “შეზღუდვები”, “პრევენციული” და “პრევენცია”, არამედ ასევე სასამართლოს გადაწყვეტილებებიდან საქმეებზე სანდეი ტაიმზი დიდი ბრიტანეთის წინააღმდეგ (The Sunday Times v. the United Kingdom (#. 1) (26 აპრილი, 1979, სერია A #. 30) და შპს მარკტ ინტერნ ვერლაგი და კლაუს ბეერმანი გერმანიის წინააღმდეგ (markt intern Verlag GmbH and Klaus Beermann v.Germany (20 ნოემბერი, 1989, სერია A #. 165). მეორეს მხრივ, წინასწარი შეზღუდვები საფრთხის მატარებელია და შესაბამისად, სასამართლოს მხრიდან განსაკუთრებული ყურადღებით შესწავლას მოითხოვს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია როდესაც საქმე ეხება პრესას, ვინაიდან ახალი ამბები სათუთი მოვლენაა და მათი გამოქვეყნების გაჭიანურებამ თუნდაც მცირე ვადით, შესაძლოა მას სრულად დაუკარგოს ღირებულება და მის მიმართ ინტერესი. ეს საფრთხე ემუქრება ასევე პუბლიკაციებს, გარდა პერიოდულისა, რომლებიც ეხება აქტუალურ საკითხებს.“ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო იმ შემთხვევაში მიიჩნევს სახელმწიფოს მიერ განხორციელებულ ჩარევას კანონიერად, თუ დაადგენს, რომ სახეზეა გამოხატვის თავისუფლების შესაზღუდად აუცილებელი ევროკონვენციის მე-10 მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებული სამივე მოთხოვნა. ამ შემთხვევაში მტკიცების ტვირთი სახელმწიფოს ეკისრება.

ამ მიდგომის შედეგი ის არის, რომ სასამართლო მოპასუხე სახელმწიფოს აკისრებს თავისი ჩარევის საფუძვლიანობის მტკიცების ტვირთს. როგორც ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ მე-10 მუხლთან მიმართებაში განაცხადა: „ეს თავისუფლება გადაჯაჭვულია გამონაკლისებთან, რომლებიც უნდა განიმარტოს შეზღუდვად - და ნებისმიერი შეზღუდვის მოთხოვნა დამაჯერებლობის მაღალი ხარისხით უნდა დამტკიცდეს“.

გამოხატვის თავისუფლებაში ლეგიტიმური ჩარევისათვის აუცილებელია, რომ სახელმწიფოს ამგვარი ნაბიჯი განპირობებული იყოს ევროკონვენციის მე-10(2) მუხლში ჩამოთვლილი მიზნების მისაღწევად, აუცილებლობით დემოკრატიულ საზოგადოებაში. დემოკრატიულ საზოგადოებაში ჩარევის აუცილებლობის დასადგენად გადაწყვეტილების მიღებისას ევროკონვენციაზე ხელმომწერმა სახელმწიფოებმა უნდა გამოიყენონ „პროპორციულობის პრინციპი“. ამ დროს მათ უნდა გაარკვიონ, იყო თუ არა მიზნის მისაღწევად გამოყენებული საშუალება მიზნის პროპორციული. ევროსასამართლოს იურისპრუდენციით, „კანონიერ მიზნად“ მიიჩნევა ევროკონვენციის მე-10(2) მუხლით გათვალისწინებული ერთი ან მეტი ფასეულობა თუ ინტერესი, ხოლო „საშუალება“ გულისხმობს თავად ჩარევას. ანუ, მიზანი არის სახელმწიფოს მიერ მითითებული ისეთი სპეციფიკური ინტერესი, როგორიცაა: „ეროვნული უშიშროება“, „წესრიგი“, „მორალი“, „სხვათა უფლებები“ და ა.შ.

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია განმარტავს, რომ „კონვენციის მთავარი მიზანია, ადგილობრივმა სასამართლოებმა გამოიყენონ კონვენციის ტექსტი იმგვარად, როგორც მას სტრასბურგის სასამართლო განმარტავს. ეროვნული სასამართლო არის გამოხატვის თავისუფლების დაცვის უზრუნველსაყოფად პირველი და ყველაზე მნიშვნელოვანი ინსტანცია“,

ქალაქ თბილისის საქალაქო სასამართლოს (სამოქალაქო საქმეთა კოლეგიის მოსამართლის, თამაზ ურთმელიძის) მიერ, ვერ იქნა დაცული აღნიშნული სტანდარტი, რომელიც უზრუნველყოფდა სასამართლოს როლს, როგორც გამოხატვის თავისუფლების დაცვის უზრუნველსაყოფად პირველ და ყველაზე მნიშვნელოვანი ინსტანციას“.

ევროსასამართლოს იურისპრუდენციის შესაბამისად, ევროკონვენციის მიზნებისათვის, გამოხატვის თავისუფლებაში „ჩარევად“ მიიჩნევა ნებისმიერი ქმედება, რომელიც განხორციელებულია საჯარო უფლებამოსილების განმხორციელებელი თანამდებობის პირების მხრიდან. საჯარო სამსახურში იგულისხმება: სასამართლოები, პროკურატურა, პოლიცია, ნებისმიერი ძალოვანი უწყება, საიდუმლო სამსახური, ცენტრალური ან ადგილობრივი წარმომადგენლობითი ორგანოები, სამთავრობო დაწესებულებები, არმია, საჯარო სამართლის იურიდიული პირები. ეს ჩამონათვალი არ არის ამომწურავი. ევროსასამართლოში ნებისმიერ შემთხვევაში მოპასუხე მხარეს წარმოადგენს სახელმწიფო, რადგან ევროკონვენციის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი პრინციპის მიხედვით, სახელმწიფო დაწესებულებები წარმოადგენენ სახელმწიფოს, ხოლო სახელმწიფოს ეკისრება პოზიტიური ვალდებულება, არ დაუშვას კონვენციით დაცულ უფლებათა დარღვევა. მოცემულ შემთხვევაში, სახეზე გვაქვს ქ. თბილისის საქალაქო სასამართლოს მიერ, როგორც ხელისულფების ერთ-ერთი შტოს მიერ, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით ნაკისრი პოზიტიური ვალდებულების დარღვევა.

სადავო ნორმები, გარდა იმისა, რომ დასაშვებად მიიჩნევენ გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას ყოველგვარი ლეგიტიმური მიზნის გარეშე, ისე რომ არ არის დასახელებული კონკრეტული სიკეთე, რომლის მისაღწევად დასაშვები იქნებოდა ძირითად უფლებათა შეზღუდვა, წარმოადგენს აშკარად არაპროპორციულ ღონისძიებას. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსაზრებით საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტში მითითებული მიზნები ,,გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ საფუძველს მართლაც წარმოადგენს, თუმცა კონსტიტუციური უფლებების შეზღუდვის გასამართლებად კონკრეტული საზოგადოებრივი სიკეთის დასახელება არ კმარა, აუცილებელია, რომ ლეგიტიმურ მიზანსა და უფლების შეზღუდვას შორის მიზეზშედეგობრივი კავშირი არსებობდეს. ... სახელმწიფოს მიერ ... რეგულირება უნდა განხორციელდეს გამოხატვის თავისუფლების იმგვარი შეზღუდვით, რომელიც აუცილებელია ლეგიტიმური მიზნის მისაღწევად. იმ შემთხვევაში, თუ შეზღუდვა ლეგიტიმურ მიზანს ლოგიკურად არ უკავშირდება - შეზღუდვა გაუმართლებელია..’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება, II.პ.43.44;). სხვა გადაწყვეტილებაში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განაცხადა, რომ “სახელმწიფომ მიზნის მიღწევის პროპორციულ და ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას უნდა მიმართოს.’’ ამრიგად ,,...ამ უფლებებსა და თავისუფლებებში ჩარევა მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში არის გამართლებული.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება, II.პ.32;).

შეზღუდვა მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება კონსტიტუციასთან შესაბამისი, თუ ის დემოკრატიული და თავისუფალი საზოგადოების პირობებში კონსტიტუციით დაცული სიკეთის უზრუნველსაყოფად არის აუცილებელი და თუ გამოხატვის შეზღუდვის შედეგად დაცული სიკეთე აღემატება შეზღუდვით გამოწვეულ ზიანს.” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 11 აპრილის #1/1/468 გადაწყვეტილება, II.პ.34;).

საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დადგენილი პრაქტიკით “კონკრეტული მიზნის, შინაარსის მქონე ინფორმაციის . . . შეზღუდვის ან აკრძალვისას ხელისუფლების მოქმედება მკაცრ შეფასებას დაექვემდებარება.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 18 აპრილის #2/482,483,487,502 გადაწყვეტილება, II.პ.29-30;). აღნიშნული, პირველ რიგში გულისხმობს). ამ თვალსაზრისით, პირველ რიგში მნიშვნელოვანია კანონის განსაზღვრულობა და განჭვრეტადობა. საკონსტიტუციო სასამართლოს შეფასებით “გამოხატვის თავისუფლების შემზღუდველი ნორმები უნდა იყოს გათვალისწინებული ნათელი და განჭვრეტადი, ვიწროდ მიზანმიმართული კანონით.’’ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბერის # 1/3/421,422 გადაწყვეტილება, II.პ.7;).

მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმები, არ აკმაყოფილებს აღნიშნულ სტანდარტს. ვინაიდან, მოსამართლეს აძლევენ შესაძლებლობას, ყოველგვარი შეზღუდვის გარეშე, მოახდინონ განოხატვის თავისუფლების იმგვარი შეზღუდვა, რომლის განსაზღვრაც, ნორმის ადრესატის მხრიდან შეუძლებელია.

სადავო ნორმები, ამავდროულად, იწვევს გამოუსწორებელ შედეგებს იმ პერიოდის განმავლობაში, რომლის განმავლობაშიც მოსამართლე და მის მიერ დანიშნული “დროებითი მმართველი” ახდენს გამოხატვის თავისუფლების შეზღუდვას, ვინაიდან, თვით ამ ნორმათა საფუძველზე გამოცემული სასამართლოს განჩინების გაუქმების შემთხვევაშიც კი შეუძლებელი იქნება იმ ზიანის აღმოფხვრა და გამოსწორება, რაც განხორციელდება სასამართლოს აქტის მოქმედების პერიოდში.

ყოველივე ზემოთაღნიშნულის გათვალისწინებით, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 198-ე მუხლის მე-2 ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტი, 198-ე მუხლის მესამე ნაწილის პირველი წინადადება და 271-ე მუხლის მუხლის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც უშვებს გადაწყვეტილების აღსრულების უზრუნველყოფას საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის XXIII თავით დადგენილი წესების შესაბამისად მაშინაც კი თუ სასამართლოს მიერ იმავე საქმეზე უკვე გამოყენებულია სარჩელის უზრუნველყოფის ღონისძიება, და აღნიშნული ნორმების იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა რომელიც უშვებს საერთო სასამართლოების მიერ ამ ნორმის შეფარდებას იმ საქმეებზე, რომელშიც საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ აღნიშნული ნორმების შეჩერების თაობაზე გადაწყვეტილების მიღებამდე იქნა გამოყენებული ეს ნორმები, თუმცა სამართალწარმოება არ დასრულებულა.

სარჩელით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: კი

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა

დოკუმენტის სტრუქტურა

დაკაშირებული დოკუმენტები

„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

„შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

„შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

„შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2“ და „შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

ცვლილებები

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო

„შპს ტელეკომპანია საქართველო“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ

განმარტებები სადავო ნორმის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

სარჩელით დაყენებული შუამდგომლობები