სარჩელი აკმაყოფილებს ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის ,,ა“-,,ზ“ ქვეპუნქტებით დადგენილ მოთხოვნებს. ამავდროულად,  სარჩელი ფორმალურად გამართულია და შეიცავს კანონით სავალდებულო ყველა რეკვიზიტს.

კონსტიტუციური სარჩელი შემოტანილია უფლებამოსილი პირების მიერ კონსტიტუციის მე-2 თავით გათვალისწინებული უფლებების დარღვევის გამო. კერძოდ, მოსარჩელეს წარმოადგენენ იურიდიული პირები შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება სამაუწყებლო კომპანია „საქართველო“ და შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოება სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2, რომელთა კონსტიტუციით დაცული ძირითადი უფლების დარღვევის რეალური საფრთხეც არსებობს სადავო ნორმებით და რომელთა უფლებების შელახვის მხრივ შეიძლება გამოუსწორებელი შედეგები დადგეს იმ შემთხვევაში, თუ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანამდე არ იქნება შეჩერებული სადავო ნორმის მოქმედება. კერძოდ, ქალაქ თბილისის საქალაქო სასამართლოში მიმდინარეობს საქმის განხილვა მოსარჩელეებს ქიბარ ხალვაშსა და შპს „პანორამასა“ და მოპასუხეებს - კონსტიტუციური სარჩელის წარმდგენებს შორის.

შპს სამაუწყებლო კომპანია საქართველო წარმოადგენენ შპს სამაუწყებლო კოპმანია რუსთავი 2-ის პარტნიორს. შეზღუდული პასუხისმგებლობის საზოგადოებაში წილი წარმოადგენს საქათველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლით დაცულ სიკეთეს (იური კირაკოსიანი, სპირიდონ ვართანიანი, მარტიროს ჩარდეხჩიანი, პეტრე საფარიანი, სერგო ვართანოვი, ქეთევან ტოტოღაშვილი, ასკან მანუკიანი, როზა პოღოსიანი, სვეტლანა პერეგულკო, ნოდარ გიგაშვილი და შოთა მექვაბიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ,).

სარჩელში მითითებული სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია.

საქალაქო სასამართლოში მიმდინარე სამართალწარმოების ფარგლებში, კონსტიტუციური სარჩელის წარმდგენთა მიერ არაერთხელ იქნა დაყენებული დასაბუთებული შუამდგომლობა საქმის განმხილველი მოსამართლის აცილებასთან დაკავშირებით. ამავდროულად, სასამართლოს 2015 წლის 5 აგვისტოს და 30 სექტემბერს გამოტანილი განჩინებებით გამოყენებულია სხვადასხვა სახის უზრუნველყოფის ღონისძიებები კონსტიტუციური სარჩელის წარმდგენთა მიმართ, რაც არსებითად ართულებს როგორც პარტნიორთა მიერ მათთის მინიჭებული უფლებამოსილებების განხორციელებას. საქმის განხილვა მიმდინარეობს ფორსირებულად და სხვა ანალოგიური თუ ნაკლებად რთული კატეგორიის საქმეებისაგან განსხვავებულად მოკლე ვადებში.

იმის გათვალისწინებით, რომ მიმდინარე დავასთან დაკავშირებით სახელმწიფო პოლიტიკური თანამდებობის პირთა მიერ არაერთელ საჯაროდ გამოითქვა პოზიცია, ამავდროულად შპს სამაუწყებლო კომპანია რუსთავი 2-ის დირექტორის ნიკოლოზ გვარამიას მიმართ, მის სამსახურებრივ საქმიანობასთან დაკავშირებით, ჩადენილი იძულების ფაქტზე საქართველოს მთავარი პროკურატურის მიერ დაწყებულია გამოძება, გვაქვს საფუძვლიანი ეჭვი, რომ მოსამართლის მიერ შესაძლოა უახლოეს ვადაში იქნეს მიღებული მოპასუხეთა საწინააღმდეგო გადაწყვეტილება და გამოტანილი იქნეს განჩინება, გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების შესახებ.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის მიხედვით სასამართლოს შეუძლია მხარეთა თხოვნით მთლიანად ან ნაწილობრივ დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად გადასცეს გადაწყვეტილებები „ყველა სხვა საქმეზე, თუ განსაკუთრებულ გარემოებათა გამო გადაწყვეტილების აღსრულების დაყოვნებამ შეიძლება გადამხდევინებელს მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენოს, ან თუ გადაწყვტილების აღსრულება შეუძებელი აღმოჩნდება“.

ნორმის ბუნდოვანი და განუსაზღვრელი ფორმულირებიდან გამომდინარე, მაღალი ალბათობით, მოსამართლე მის მიერ მიღებულ განჩინებას შესაძლო გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების თაობაზე საფუძვლად სწორედ ზემოაღნიშნულ ნორმას დაუდებს.

ამასთან, მოსამართლის დამოკიდებულება სრულ საფუძველს იძლევა იმისათვის, რათა დავასკვნათ, რომ დაუყოვნებლივი აღსრულების თაობაზე საქმის განხილვა შესაძლოა მოხდეს ზეპირი მოსმენის გარეშე და არ მოგვეცეს შესაძლებლობა სრულად მოვახდინოთ სამართლიანი სასამართლოს უფლების რეალიზება. კერძოდ, მოსამართლის მიერ 5 აგვისტოსა და 30 სექტემბერს გამოტანილი განჩინებები უზრუნევლყოფის ღონისძიებათა გამოყენების თაობაზე გასაჩივრებულ იქნა ჩვენს მიერ და მოთხოვნილ იქნა საჩივრის განხილვა ზეპირი მოსმენის გზით, თუმცა უშედეგოდ.

 გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივი აღსრულების თაობაზე განჩინების მიღების შემთხვევაში არსებითი ზიანი მიადგება კონსტიტუციური სარჩელის წარმდგენთა ძირითად უფლებებს. სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 270-ე მუხლიდან გამომდინარე დაუყოვნებლივი აღსრულების შესახებ განჩინების თაობაზე კერძო საჩივრის შეტანა არ წარმოადგენს განჩინების მოქმედების შეჩერების საფუძველს.

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის გასაჩივრებული ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხის განხილვა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია. ვინაიდან საკითხი ეხება სადავო ნომების წინააღმდეგობას საქართველოს კონსტიტუციით დაცულ ძირითად უფლებებთან. ამასთან, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არ უმსჯელია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის საკითხთან დაკავშირებით.

სარჩელი შემოტანილია კანონით დადგენილი ვადების დაცვით. არ არსებობს სადავო აქტზე მაღლა მდგომი სხვა კანონი, რომლის კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით მსჯელობა იქნებოდა საჭირო სადავო აქტის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობის უზრუნველყოფის მიზნით.

კონსტიტუციური სარჩელი შედგენილია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ დამტკიცებული სასარჩელო სააპლიკაციო ფორმის მიხედვით, ხელმოწერილია მოსარჩელის მიერ და სრულად შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს. სარჩელის აღძვრისას არ დარღვეულა მისი შეტანის კანონით დადგენილი ვადა. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, არ არსებობს წინამდებარე კონსტიტუციური სარჩელის განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-18 მუხლით განსაზღვრული არცერთი საფუძველი 

1. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268ე-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ზ“ ქვეპუნქტის არაკონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტთან მიმართებით

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „“ ქვეპუნქტის მიხედვით სასამართლოს შეუძლია მხარეთა თხოვნით მთლიანად ან ნაწილობრივ დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად გადასცეს გადაწყვეტილებები „ყველა სხვა საქმეზე, თუ განსაკუთრებულ გარემოებათა გამო გადაწყვეტილების აღსრულების დაყოვნებამ შეიძლება გადამხდევინებელს მნიშვნელოვანი ზიანი მიაყენოს, ან თუ გადაწყვეტილების აღსრულება შეუძებელი აღმოჩნდება.“

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ შეფასებით “საკონსტიტუციო სასამართლო სადავო ნორმების კონსტიტუციურობის შეფასებისას არ არის შეზღუდული მხოლოდ კონსტიტუციის კონკრეტული ნორმებით. კონსტიტუცირი პრინციპები არ აყალიბებს ძირითად უფლებებს, მაგრამ ნორმატიული აქტი ასევე ექვემდებარება გადამოწმებას კონსტიტუციის ფუძემდებლურ პრინციპებთან“.

სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპიდან გამომდინარეობს სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი, რომლის თანახმად „კანონად შეიძლება ჩაითვალოს საკანონმდებლო საქმიანობის მხოლოდ ის პროდუქტი, რომელიც კანონის ხარისხის მოთხოვნებს პასუხობს. კანონის ხარისხი კი გულისხმობს კანონის შესაბამისობას სამართლის უზენაესობისა და სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპებთან (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე #1/3/407-26.12.2007“. თავის მხრივ, „სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპი . . . გულისხმობს, რომ ნორმა უნდა იყოს ნათელი და განსაზღვრულობის მოთხოვნებთან შესაბამისი. ადამიანს უნდა შეეძლოს ზუსტად გაარკვიოს, თუ რას მოითხოვს მისგან კანონმდებელი და მიუსადაგოს ამ მოთხოვნას თავისი ქცევა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე #2/2-389-26.10.2007). სასამართლოს შეფასებით „განსაზღვრულობის პრინციპი სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპთან დაკავშრებული სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპის ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე 2/3/406,408-30.10.2008).

მიგვაჩნია, რომ სადავო ნორმა არ აკმაყოფილებს ზემოთაღნიშნულ პრინციპებს. სადავო ნორმის ფორმულირება ერთი მხრივ შეიძლება გამოყენებულ იქნას უამრავი სხვადასხვა შინაარსის, განსხვავებულ სამართლებრივ და ფაქტობრივ საკითხებთან დაკავშრებით მიღებულ გადაწყვეტილებებზე (ვინაიდან ქვეპუნქტში მითითება ხდება „ყველა სხვა საქმეზე“), ხოლო მეორე მხრივ განუსაზღვრელი და წინააღმდეგობრივია. კერძოდ, ერთ შემთხვევაში შეიძლება ნორმა ისე განვმარტოთ, რომ მისი გამოყენება დასაშვებია მხოლოდ იმ გადაწყვეტილებებზე, რომელიც ფულად ვალდებულებათა შესრულებას შეეხება (ქვეპუნქტი მიუთითებს იმ შემთხვევაზე, როდესაც აღსრულების დაყოვნებამ შეიძლება მნიშნელოვანი ზიანი მიაყენოს „გადამხდევინებელს“). თუმცა, შეიძლება ნორმა იმგვარად იქნეს განმარტებული, რომ ის გამოიყენება როგორც ფულად ვალდებულებებთან დაკავშირებულ, ისე სხვა კატეგორიიოს საქმეებზე (გადამხდევინებელის შემდეგ ნორმაში „ან თუ“ კავშირით მოცემულია ის შემთხვევა, როდესაც გადაწყვტილების აღსრულება შეუძლებელი აღმოჩნდება).

სადავო ნორმის აშკარა შეუსაბამობა სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპთან იწვევს აგრეთვე იმას, რომ სასამართლოების მხრიდან განხორციედეს ნორმის სხვადასხვაგვარი, მათ შორის, კონსტიტუციის საწინააღმდეგო, განმარტება. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით სამართალშემფარდებლის მიერ თუნდაც სწორად ჩამოყალიბებული პრაქტიკა, ვერ იქნება საკმარისი აღნიშნული საფრთხის პრევენციისთვის. საკონსტიტუციო სასამართლოს აზრით, „აუცილებელია ნორმის შინაარსობრივი სიზუსტე, არაორაზროვნება. ნორმა უნდა იყოს საკმარისად განსაზღვრული არა მხოლოდ შინაარსის, არამედ რეგულირების საგნის, მიზნისა და მასშტაბის მიხედვით, რათა ადრესატმა მოახდინოს კანონის სწორი აღქმა და თავისი ქცევის განხორციელება მის შესაბამისად, განჭვრიტოს ქცევის შედეგი.“

ცალსახაა, რომ სადავო ნორმა ახდენს ჩარევას საკუთრებაში. ჩარევა ხდება იმგვარად, რომ მხარეს, რომლის წინააღმდეგ პირველი ინსტანციის სასამართლოს მიერ გამოტანილი იქნა გადაწყვეტილება, ერთი მხრივ ერთმევა სადავო ნივთით სარგებლობის უფლება და შესაძლებლობა, ხოლო მეორე მხრივ შეიძლება გამოუსწორებელი ზიანი შეიძება განიცადოს იმ შემთხვევაში, თუ გადაწყვეტილების კანონიერ ძალაში შესვის შემდეგ გადაწყვეტილება მის სასარგებლოდ გამოვა. ბუნებრივია, არც იმ პირს, რომელსაც ქონება გადაეცა სადავო ნორმის საფუძელზე, არ აქვს განცდა იმისა, რომ საბოლოოდ შესაძოა მას დარჩეს სადავო ნივთი. შესაბამისად, არც აღნიშნული პირი იქნება იმით დაინტერესებული, რომ სათანადოდ მოუფრთილდეს ქონებას დავის საბოლოოდ გადაწყვეტამდე. ყოველივე ამას შესაძლოა მოყვეს ქონების გაუვარგისება.

კიდევ უფრო უარყოფითი შედეგები შეიძლება გამოიწვიოს სადავო ნორმის გამოყენებამ იმ შემთხვევაში, თუ დავის საგანს წარმოადგენს წილები (აქციები) სამეწარმეო იურიდიულ პირებში. იურიდიულ პირებს გააჩნიათ სამოქალაქო უფლებაუნარიანობა და ქმედუნარიანობა. სამეწარმეო იურიდიულ პირებს გააჩნიათ მართვისა და ხელმძრვანელობის ორგანოები. სამეწარმო იურიდიული პირების საქმიანობა ხორციელდება წინასწარ შემუშავებული პროგრამის და დაგეგმვის საფუძელზე. ამიტომ, აღნიშნულ შემთხვევაში, წილების (აქციების) საკუთრების თაობაზე სასამართლოს ჯერ კიდევ კანონიერ ძალაში არ შესული გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად მიქცევა სრულიად გაუმართლებელი იქნება. ერთი მხრივ, ეს გამოიწვევს იურიდიული პირის საქმიანობის პარალიზებას და ქმედუნარიანობის შეზღუდვას, მეორე მხრივ გამოუსწორებელი ფინანსური და არა მხოლოდ ფინანსური, შედეგები შეიძლება მოუტანოს იურიდიულ პირს. ამგვარ შემთხვევაში ხდება იმ იურიდიული პირის სამართალსუბიექტურობის სრული იგნორირება, რომლის წილების (აქციების) თაობაზეც მიიღება გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივი აღსრულების შესახებ.

მოცემული საკითხი კიდევ უფრო მეტად აქტუალური ხდება იმ იურიდიული პირების შემთხვევაში, რომლებიც მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს განეკუთვნებიან. გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად მიქცევა, მოცემულ შემთხვევაში, გულისხმობს არა მხოლოდ მესაკუთრის დროებით ან მუდმივ ცვლილებას, ასევე წარმოადგენს რისკს სარედაქციო დამოუკიდებლობისათვის. იურიდიული პირების წილებთან (აქციებთან) მიმართებით სადავო ნორმის გამოყენებამ შესაძლოა გამოიწვიოს იურიდიული პირისთვის გამოუსწორებელი შედეგები: საწარმოო პროცესის შეჩერება, გადაწყვეტილებაუნარიანობის შესუსტება, ანგარიშვალდებულების შესუსტება და ა.შ. საფრთე შეექმნება დასაქმებულთა შრომით უფლებებსაც.

ასევე აღსანიშნავია, რომ სადავო ნორმა არ ითვალისწინებს გამონაკლისს და არ გამორიცხავს იმ საქმეებზე გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების შესაძლებლობას, რომლებზეც გამოყენებულია უზრუნველყოფის ღონისძიებები. მართალია საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 271-ე მუხლი ადგენს, რომ „სასამართლოს შეუძლია უზრუნველყოს იმ გადაწყვეტილების აღსრულება, რომელიც გადაცემული არ არის დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად XXII თავით დადგენილი წესის შესაბაისად.“ თუმცა, აღნიშნული მუხლის ფორმულირება არ იძევა პასუხს იმაზე, სასამართლოს შეუძლია თუ არა გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად მიქცევა იმ საქმეებზე, რომლებზეც უკვე გამოყენებულია უზრუნველყოფის ღონისძიება.

საქართველოს საკონსტიტუციოო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“). 

268-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ა“-„ვ“ ქვეპუნქტებში კანონმდებლის ნება შეიძლება ემსახურებოდეს საჯარო ლეგიტიმურ მიზანს. ასე მაგალითად, „ა“ ქვეპუნქტში სახელმწიფოს ლეგიიმური მიზანი შეიძლება იყოს მეუღლეთა განქორწინების დროს ბავშვის ან შრომისუუნარო ოჯახის წევრის საარსებო პირობების უზრუნველყოფა. „ბ“ ქვეპუნქტში შესაძლოა მიზანს წარმოადგენს იმ პირის ინტერესების დაცვა, რომელსაც დასახიჩრების ან ჯანმრთელობის დაზიანების გამო შეერყა შრომისუნარიანობა. „გ“ და „დ“ ქვეპუნქტში შეიძლება იკვეთებოდეს იმ პირის საარსებო ინტერესების დაცვის აუცილებლობა, რომელიც უკანონოდ იქნა განთავისუფლებული დამსაქმებლის მიერ. ამ შემთხვევებში, გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად მიქცევა პროპორციულობის მოთხოვნებსაც აკმაყოფილებს. სრულიად საპირისპირო დასკვნის შესაძლებლობას იძლევა სადავო ნორმა. მასში არ იკვეთება ლეგიტიმური მიზანი და შესაბამისად, ნათელია, რომ არ არის დაკმაყოფილებული პროპორციულობის ტესტიც.

საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთხელ განმარტა, რომ „საკუთრების კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვისთვის საჭიროა აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროებით განპირობებული შეზღუდვის წესის კანონით რეგლამენტირება. სწორედ აუცილებელი საზოგადოებრივი საჭიროების არსებობა იძლევა საკუთრების უფლების შეზღუდვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ ლეგიტიმაციას. ამასთანავე, საკუთრების უფლების შეზღუდვისას კანონმდებელმა საჯარო ინტრესის შემადგენელი“.

საკონსტიტუციო სასამართლომ ასევე მიუთითა, რომ უფლების შეზღუდვა უნდა წარმოადგენდეს მიზნის მიღწევის არა მხოლოდ გამოსადეგ, არამედ ყველაზე ნაკლებად მზღუდველ, თანაზომიერ საშუალებასაც. შეზღუდვა რომ თანაზომიერად და შესაბამისად, კონსტიტუციურად ჩაითვალოს, უპირველეს ყოვლისა, უნდა არსებობდეს ლოგიკური კავშირი დასახულ ლეგიტიმურ მიზანსა და გამოყენებულ საშუალებას შორის. (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის გადაწყვეტილება №2/2/558 საქმეზე ილია ჭანტურია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ). სადავო ნორმის შემთხვევაში, აღნიშნული პრინიცპები დარღვეულია.

„ვინაიდან ნებისმიერი სამართლებრივი წესრიგი მიზნისა და საშუალების მიმართებაზეა აგებული, ეს ავალდებულებს სახელმწიფოს, მიზნის მისაღწევად გამოიყენოს ისეთი საშუალება, რომლითაც, როგორც მიზნის მიღწევა იქნება გარანტირებული, ასევე თანაზომიერების პრინციპი იქნება დაცული“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/2/411 საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი“, შპს „პატარა კახი“, სს „გორგოტა“, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი“ და შპს „ენერგია“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ”, II-29).

ვინაიდან, სადავო ნორმა არ ემსახურება რაიმე ლეგიტიმურ მიზანს და წარმოადგენს საკუთრებაში არაპროპორციულ ჩარევას, მიგვაჩნია, რომ ის არაკონსტიტუციურად უნდა იქნას ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

2. საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მეორე წინადადების იმ ნორმატიული შინაარსის არაკონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 ნაწილებთან მიმართებით, რომელიც ითვალისწინებს გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივი აღსრულების საკითხის განხილვას ზეპირი მოსმენის გარეშე

საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლი ადგენს გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივი აღსრულების საკითხის განხილვის წესს. მოვიყვანთ აღნიშნული მუხლის რედაქციას:

„მუხლი 269. გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივი აღსრულების საკითხის განხილვა

გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების საკითხი შეიძლება განხილულ იქნეს იმავე სხდომაზე, რომელზედაც გამოტანილი იქნება გადაწყვეტილება. თუ გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების საკითხი აღნიშნულ სხდომაზე არ იქნა განხილული, იგი განიხილება ზეპირი მოსმენი გარეშე. სხდომის ჩატარების შემთხვევაში მხარეებს ეცნობებათ მისი ჩატარების დრო და ადგილი, მაგრამ მათი გამოუცხადებლობა ვერ დააბრკოლებს სასამართლოს მიერ საკითხის განხილვასა და გადაწყვეტას.“

როგორც კანონის დებულებიდან ჩანს, სასამართლოს უფლება აქვს გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების საკითხი გადაწყვიტოს როგორც იმავე სხდომაზე, რომელზეც გამოტანილი იქნება გადაწყვეტილება, ისე მის შემდეგაც. ამასთან, თუ გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივი აღსრულების საკითხი არ იქნა განხილული აღნიშნულ სხდომაზე, იგი განიხილება ზეპირი მოსმენის გარეშე.

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად „ყოველ ადამიანს აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს“. ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით კი „დაცვის უფლება გარანტირებულია“.

ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი იცავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, როგორც სისხლისსამართლებრივ, ისე სამოქალაქოსამართლებრივ საქმეებზე. კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, ,,სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა განსაზღვრისას ან წარდგენილი ნებისმიერი სისხლისამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას ყველას აქვს გონივრულ ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნო განხილვის უფლება კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ. სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ, თუმცა მთელ სასამართლო პროცესზე ან მის ნაწილზე პრესა და საზოგადოება შეიძლება არ დაუშვან, დემოკრატიულ საზოგადოებაში მორალის, საზოგადოებრივი წესრიგის ან ეროვნული უშიშროების ინტერესებიდან გამომდინარე, აგრეთვე, როდესაც ამას მოითხოვს არასრულწლოვანთა ინტერესები ან მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვა, ან რამდენადაც, სასამართლოს აზრით, ეს მკაცრად აუცილებელია განსაკუთრებული გარემოებების არსებობისას, როდესაც საქვეყნოობა ზიანს მიაყენებდა მართლმსაჯულების ინტერესებს.“

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს დიდი პალატის 2009 წლის 15 ოქტომბრის პრეცენდენტული გადაწყვეტილების შემდეგ საქმეზე „მიქალეფი მალტის წინააღმდეგ“, ცალსახად არის მიჩნეული, რომ ე.წ. „დროებითი ღონისძიებები“ (interim measures) მოექცევა კონვენციის მე-6 მუხლის სფეროში თუ არსებობს შესაბამისი წინაპირობები.

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ასევე მიუთითა ევროპის მართლმსაჯულების სასამართლოს პრაქტიკაზე, რომელმაც საქმეში Denilauler/Couchet Freres (ECJ, საქმე C 125/79, 21 მაისი 1980) დაადგინა, რომ „დროებითი ღონისძიებანი ex parte მოპასუხის არგუმენტების მოსმენის გარეშე ვერ ჩაითვლებოდა სასამართლო პრაქტიკასთან შესაბამისობაში მყოფად. აღნიშნული გულისხმობს, რომ ამგვარი გარანტიები გამოყენებულ უნდა იქნას საბოლოო განჩინებათა კონტექსტის მიღმაც“.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლომ მიუთითა, რომ შესაძლებელია , რომ უზრუნველყოფის ღონისძიებების გამოყენების დროს დაშვებული ხარვეზები ვერც საქმის არსებითი განხილვის შემდგომ აღმოიფხვრას (Micallef v. Malta, §80). მართალია, გადაწყვეტილების დაუყოვლებლივ აღსრულება არ წარმოადგენს „უზრუნველყოფის ღონისძიებას“ სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის მიზნებისთვის, თუმცა, ნათლად ჩანს, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლების მნიშნელობა ვრცელდება არა მხოლოდ სასამართლოს საბოლოო გადაწყვეტილებაზე, არამედ სამოქალაქო სამართალწარმოების შუალედურ ეტაპებზეც.

ნიშანდობლივია, რომ გადაწყვეტილების აღსრულების შეჩერები საკითხიც განეკუთვნება კონვენციის მე-6 მუხლის მოქმედების სფეროს (Central Mediterranean Development Corporation Limited v. Malta (No.2))

გარდა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს პრაქტიკისა, ყურადსაღებია საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მდიდარი პრაქტიკა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლთან დაკავშირებით. საკონსტიტუციო სასამართლომ ხაზი გაუსვა, რომ „სასამართლოს ხელმისაწვდომობის უფლება ინდივიდის უფლებების და თავისუფლებების დაცვის, სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ხელისუფლების დანაწილების პრინციპების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანესი კონსტიტუციური გარანტიაა. ის ინსტრუმენტული უფლებაა, რომელიც, ერთი მხრივ, წარმოადგენს სხვა უფლებებისა და ინტერესების დაცვის საშუალებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ხელისუფლების შტოებს შორის შეკავებისა და გაწონასწორების არქიტექტურის უმნიშვნელოვანეს ნაწილს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის გადაწყვეტილება №1/3/421,422 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II, 1).

საკონსტიტუციო სასამართლოს ერთ-ერთ გადაწყვეტილებას თუ დავესესხებით: „საქმის განხილვა ზეპირი მოსმენით სამართლიანი სასამართლოს უფლების უმნიშვნელოვანესი უფლებრივი კომპონენტია. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად: „პირის შესაძლებლობა, მის უფლებასთან დაკავშირებული საქმე განხილულ იქნეს საჯარო მოსმენით და ჰქონდეს საკუთარი მოსაზრებების წარდგენის შესაძლებლობა... დაცულია სამართლიანი სასამართლოს უფლებით. შესაბამისად, ნებისმიერი რეგულაცია, რომელიც ახდენს პირის აღნიშნული შესაძლებლობების შეზღუდვას, წარმოადგენს ჩარევას სამართლიანი სასამართლოს უფლებაში“ . . . „საქმის ზეპირი განხილვა, ერთი მხრივ, ხელს უწყობს მხარეებს უკეთ დაასაბუთონ საკუთარი კანონიერი მოთხოვნები, ხოლო, მეორე მხრივ, ეხმარება მოსამართლეს საქმის ყოველმხრივი გამოკვლევის საფუძველზე გამოიტანოს ობიექტური, სამართლიანი და დასაბუთებული გადაწყვეტილება“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 27 თებერვლის №2/2/558 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II, 5).

სხვა გადაწყვეტილებაში სასამართლომ ხაზი გაუსვა, რომ „საჯარო, ზეპირი მოსმენა გამორიცხავს რა „საიდუმლო მართლმსაჯულებას”, როდესაც კანონზომიერია ეჭვები როგორც მატერიალური, ისე საპროცესო ნორმების არასწორი, თვითნებური გამოყენებისა, აფერმკრთალებს როგორც ცდუნებას სახელმწიფოს მიერ უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენებისა, ისე ეჭვებს ასეთი თვითნებობისა. შესაბამისად, საქმის ზეპირი მოსმენა აძლიერებს როგორც მხარეთა, ისე საზოგადოების ნდობას მართლმსაჯულებისადმი, საბოლოო ჯამში კი, განაპირობებს სასამართლოს გადაწყვეტილებათა მეტ გამჭვირვალობას და ლეგიტიმურობას, ამცირებს შეცდომის დაშვების ალბათობას (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2014 წლის 23 მაისის გადაწყვეტილება №3/1/574 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II. პ.57).

ყოველივე ზემოთაღნიშნულის გათვალისწინებით, გთხოვთ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ და მე-3 პუნქტებთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად ცნოთ საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსის 269-ე მუხლის მეორე წინადადების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს გადაწყვეტილების დაუყოვნებლივ აღსრულების საკითხის განხილვას ზეპირი მოსმენის გარეშე.