კოლეგიის შემადგენლობა:

ზაზა თავაძე - სხდომის თავმჯდომარე;

ოთარ სიჭინავა - წევრი;

ლალი ფაფიაშვილი - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

თამაზ ცაბუტაშვილი - წევრი.

სხდომის მდივანი - დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს მოქალაქე ნათია იმნაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 79-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტისა და ამავე კანონის 99-ე მუხლის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან და 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილენი: მოსარჩელე მხარის წარმომადგენელი - გიორგი გოცირიძე; საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი - თამარ მესხია.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 30 მაისს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №595) მომართა საქართველოს მოქალაქე ნათია იმნაძემ. საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიას კონსტიტუციური სარჩელი განსახილველად გადმოეცა 2014 წლის 2 ივნისს.

2. №595 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს მეორე კოლეგიის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2014 წლის 25 ივლისს. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2014 წლის 25 ივლისის საოქმო ჩანაწერით №2/6/595 №595 სარჩელი მიიღო არსებითად განსახილველად სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 79-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტისა და ამავე კანონის 99-ე მუხლის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან, აგრეთვე 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით.

3. №595 კონსტიტუციურ სარჩელში საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მომართვის საფუძვლად მითითებულია საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი და 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-15 და მე-16 მუხლები.

4. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 79-ე მუხლი ადგენს დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომებს, ხოლო მისი პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის თანახმად, იმ თანამდებობის პირმა ან დაწესებულებამ, რომელსაც აქვს მოხელის თანამდებობაზე დანიშვნის უფლება, დისციპლინური გადაცდომისათვის მის მიმართ შეიძლება გამოიყენოს სამსახურიდან განთავისუფლება ამ კანონის საფუძველზე. ამავე კანონის 99-ე მუხლი განსაზღვრავს დისციპლინური გადაცდომისათვის საჯარო სამსახურიდან მოხელის გათავისუფლების წესს.

5. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს, დაიკავოს ნებისმიერი სახელმწიფო თანამდებობა, თუ იგი აკმაყოფილებს კანონმდებლობით დადგენილ მოთხოვნებს.“ ამავე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს, რომ „სახელმწიფო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით.“ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით კი გარანტირებულია დაცვის უფლება.

6. კონსტიტუციურ სარჩელში მითითებულია, რომ მოსარჩელე ნათია იმნაძე მუშაობდა სახალხო დამცველის აპარატში პრევენციისა და მონიტორინგის დეპარტამენტის უფროსის თანამდებობაზე და, ამგვარად, წარმოადგენდა საჯარო მოხელეს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ კანონის შესაბამისად. 2013 წლის 4 ნოემბერს სახალხო დამცველმა უჩა ნანუაშვილმა მიიღო №244 ბრძანება დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომის სახით ნათია იმნაძის სახალხო დამცველის აპარატის პრევენციისა და მონიტორინგის დეპარტამენტის უფროსის თანამდებობიდან გათავისუფლების თაობაზე. აღნიშნული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის მიღებას წინ უძღოდა 2013 წლის 31 ოქტომბერს ჩატარებული ზეპირი სხდომა, რომელსაც დაინტერესებული პირის სახით ესწრებოდნენ მოსარჩელე და მისი მოადგილე.

7. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ იგი ეჭვქვეშ არ აყენებს სახელმწიფოს ან თვითმმართველობის ორგანოს უფლებას, სამსახურიდან გაათავისუფლოს მოხელე, რომელიც არღვევს სამსახურებრივ მოვალეობას და ადრე დაკისრებული ჰქონდა დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომა. ასევე მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ საჯარო სამსახურის უფლებამოსილ თანამდებობის პირს უფლება უნდა ჰქონდეს, პირველივე შემთხვევაში გაათავისუფლოს მოხელე, რომელიც უხეშად არღვევს თავის სამსახურებრივ მოვალეობას. მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმით დადგენილი დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომად გათავისუფლების გამოყენება არაკონსტიტუციურია იმდენად, რამდენადაც არ არსებობს მოხელის პროცესუალური დაცვის ადეკვატური საშუალებები, ხოლო მათ უზრუნველყოფამდე სადავო ნორმების საფუძველზე მოხელის გათავისუფლების ინსტიტუტის გამოყენება არის არაკონსტიტუციური.

8. მოსარჩელე მხარე ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით მარტივი ადმინისტრაციული წარმოებისთვის დადგენილ წესებზე დაყრდნობით აღნიშნავს, რომ ამ პროცესში ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია, მოუსმინოს დაინტერესებულ მხარეს, თუმცა კანონმდებლობიდან არ გამომდინარეობს მოსმენის ფორმა, კერძოდ, იგულისხმება ზეპირი თუ წერილობითი ფორმით მოსმენა. ამასთან, ეს არ წარმოადგენს ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულებას და ზეპირი სხდომის ჩატარება სრულიად ადმინისტრაციული ორგანოს დისკრეციას წარმოადგენს.

9. ამასთან, მოსარჩელისთვის არაკონსტიტუციურია რეგულაცია, რომელიც არ ითვალისწინებს სავარაუდო სამართალდამრღვევის ადმინისტრაციული ორგანოს წინაშე პირადად გამოცხადების, მისი დამცავი მტკიცებულებების გამოკვლევაში მონაწილეობის მიღების, მის წინააღმდეგ ჩვენების მიმცემი მოწმის ჯვარედინად დაკითხვის შესაძლებლობას.

10. მოსარჩელე მხარე განმარტავს, რომ დისციპლინური წესით მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლებისას ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან არსებობს შეცდომის დაშვების დიდი ალბათობა, ამ დროს კი მარტივი ადმინისტრაციული წარმოებისთვის გათვალისწინებული წესები არასაკმარის გარანტიებს ადგენს, რათა თავიდან იქნეს აცილებული მის მიმართ დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილების მიღება. ამასთან, მოსარჩელე მიუთითებს სამსახურიდან პირის გათავისუფლების უარყოფით შედეგებზე, კერძოდ, გარკვეული სოციალური პრობლემების წარმოშობაზე, აგრეთვე პოტენციური დამსაქმებელთათვის მისი გაუმართლებელი სტიგმატიზაციის საფრთხეზე, ხოლო დაუმსახურებლად ამ მდგომარეობაში პირის აღმოჩენის პრევენციის მიზნით, მოსარჩელე გონივრულად მიიჩნევს საჯარო მოხელის შესაბამისი პროცედურული გარანტიებით უზრუნველყოფას სწორედ ადმინისტრაციული წარმოების ეტაპზე, ვიდრე საქმის განხილვა გაგრძელდება სასამართლოში, რასაც შესაძლოა რამდენიმე თვე ან წლებიც კი დასჭირდეს და რაც ასევე გაცილებით დიდ ხარჯებთან არის დაკავშირებული.

11. შესაბამისი კანონმდებლობის ანალიზზე დაყრდნობით, მოსარჩელე განმარტავს, რომ მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების ეტაპზე, მოწმე და ექსპერტი მხოლოდ კანონით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში არიან ვალდებულნი, მისცენ ახსნა-განმარტება, ამგვარი წესი კი არ არის გათვალისწინებული „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით. შესაბამისად, დაინტერესებული მხარე მოკლებულია შესაძლებლობას, ჯვარედინი დაკითხვა ჩაუტაროს აღნიშნულ, მათ შორის მის წინააღმდეგ ჩვენების მიმცემ პირებს, რაც კიდევ უფრო ზრდის ადმინისტრაციული ორგანოს შეცდომაში შეყვანის საფრთხეს.

12. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ სასამართლოში საქმის განხილვისაგან განსხვავებით, ადმინისტრაციულ ორგანოში მიმდინარე წარმოება მეტად ინკვიზიციური ელემენტებით გამოირჩევა, სადაც ადმინისტრაციული ორგანო თავად გამოითხოვს მტკიცებულებებს და განიხილავს მათ, შესაბამისად, ის მიიჩნევს, რომ მის მიერ ადმინისტრაციულ ორგანოში მიმდინარე პროცესის დროს მოთხოვნილი ჯეროვანი პროცესი არ უნდა იქნეს იმავე სტანდარტებისა და გარანტიების შემცველი, როგორიც არის სასამართლოში საქმის განხილვისას. დასახელებული ორი პროცესი ერთმანეთის შემავსებელი სტადიებია და დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილებების საფუძველზე პირთა გათავისუფლების თავიდან აცილების შემთხვევაში მოხდება სასამართლოთა განტვირთვა ამგვარი კატეგორიის დავებისაგან.

13. ამასთან, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ შესაბამისი პროცედურული გარანტიებით მოხელის უზრუნველყოფა ადმინისტრაციულ ორგანოს ვერ დააკისრებს ვერც ზედმეტ ტვირთს და არც პროცესის გაუმართლებელ გაჭიანურებას გამოიწვევს. მეტიც, კვალიფიციური თანამშრომლის შენარჩუნება თავად დამსაქმებელი ორგანოს ინტერესებში შედის, რაც გაცილებით მნიშვნელოვანია საჯარო დაწესებულების გამართული ფუნქციონირებისათვის, ვიდრე არასწორი გადაწყვეტილებით მისი გათავისუფლება, სანაცვლოდ ახალი კადრების მოძიება და შემდგომ მათი მომზადება შესაბამის თანამდებობაზე სამუშაოდ.

14. მოსარჩელის აზრით, ვინაიდან კანონმდებლობაში გაწერილი პროცედურების საფუძველზე ჩატარებული წარმოებისას მაღალია შეცდომის დაშვების და მოხელის დაუმსახურებელი სტიგმატიზაციის საფრთხე, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების მოთხოვნას წარმოადგენს პირის თანამდებობიდან გათავისუფლება ცხადი და მკაცრად რეგლამენტირებული პროცედურების საფუძველზე განხორციელდეს, რასაც მარტივი ადმინისტრაციული წარმოება ვერ უზრუნველყოფს. აღნიშნულის გამო კი, სადავო ნორმები არ შეესაბამება კონსტიტუციის დასახელებულ დებულებებს.

15. მოსარჩელის განმარტებით, დაცვის უფლების ადრესატს წარმოადგენს პირი, რომლის მიმართაც სასამართლოს ან ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილებით შესაძლოა უარყოფითი სამართლებრივი შედეგი დადგეს. მისი მითითებით, 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მოქმედება არ შემოიფარგლება სასამართლოში მიმდინარე პროცესით და, იმავდროულად, ვრცელდება ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების პროცესზე.

16. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ დაცვის უფლება სახელმწიფოს ავალდებულებს ინდივიდის ისეთი პროცედურებით უზრუნველყოფას, რომელიც მას შესაძლებლობას მისცემს, თავიდან აიცილოს არახელსაყრელი შედეგები. ამასთან, ეს უფლებრივი კომპონენტი მოითხოვს, რომ დაინტერესებულ მხარეს მიეცეს საშუალება, ზეპირი ფორმით წარადგინოს მტკიცებულებები საკუთარი პოზიციის დასადასტურებლად, ამასთან, ადმინისტრაციულმა ორგანომ ზეპირი მოსმენა უნდა ჩაატაროს გონივრულ დროსა და გონივრული ფორმით.

17. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ დაცვის უფლების რეალიზაციისთვის მოწმის წერილობითი ახსნა-განმარტება არაეფექტური საშუალებაა, ისევე როგორც არარეალისტურია დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ ადმინისტრაციული ორგანოსთვის მაშინ, როდესაც დაინტერესებული მხარის პოზიციის ზეპირ სხდომაზე არ მოისმინება. მისი აზრით, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტი თავად დაინტერესებულ მხარეს ანიჭებს უფლებას, თავად აირჩიოს საკუთარი პოზიციის დაფიქსირების ფორმა.

18. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებითაც.

19. საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, მოსარჩელე დამატებით იშველიებს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსა და ამერიკის შეერთებული შტატების უზენაესი სასამართლოს პრეცედენტულ სამართალს.

20. საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელმა მიმოიხილა ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსით დაინტერესებული პირისთვის დადგენილი გარანტიები და აღნიშნა, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ წერილობითი ფორმით გამოცემული ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი უნდა იყოს დასაბუთებული. ამასთან, ის ვალდებულია, ადმინისტრაციული წარმოებისას გამოიკვლიოს საქმისთვის მნიშვნელოვანი ყველა გარემოება და გადაწყვეტილება სწორედ მათი შეფასებისა და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე მიიღოს. ამ პროცესში, მოპასუხის განმარტებით, ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია, შეაგროვოს დოკუმენტები და ცნობები, მოუსმინოს დაინტერესებულ მხარეს, აგრეთვე მიმართოს კანონმდებლობით გათვალისწინებულ სხვა ზომებს, ხოლო დაინტერესებული მხარის უფლებებთან დაკავშირებით აღნიშნავს, რომ მას შეუძლია მტკიცებულებათა და შუამდგომლობათა წარდგენა საქმის გარემოებების გამოკვლევის თხოვნით.

21. მოპასუხე აღნიშნავს, რომ, თუკი კონკრეტული საქმის გარემოებები მოითხოვს მოსარჩელის მიერ სავალდებულოდ დასახელებული კომპონენტებით სხდომის ჩატარებას და ეს ობიექტურად აუცილებელია ფაქტობრივ გარემოებათა დასადასტურებლად, კანონმდებლობით ადმინისტრაციულ ორგანოს ისედაც ეკისრება მისი ჩატარების ვალდებულება. გარდა ამისა, თუკი ადმინისტრაციული ორგანო ჯვარედინი დაკითხვის ჩატარებას მიიჩნევს აუცილებლობად, მისთვის მინიჭებული უფლებამოსილება, რომ საქმის გარემოებათა გამოკვლევისთვის მიმართოს კანონმდებლობით განსაზღვრულ სხვა ზომებს, აძლევს მას ამის განხორციელების შესაძლებლობას.

22. მოპასუხე მხარემ სადავო რეგულაციათა საჯარო ლეგიტიმურ მიზნად დაასახელა სახელმწიფო დაწესებულებათა მიერ მათზე დაკისრებულ ფუნქციათა შეუფერხებელი ფუნქციონირება. მისი მითითებით, დისციპლინური წარმოებისას მოხელის გათავისუფლებასთან დაკავშირებით გამართული ადმინისტრაციული წარმოება არ არის ადმინისტრაციული ორგანოს ძირითადი საქმიანობა, ის არ არის ამ მიზნით შექმნილი, ხოლო კონკრეტული წარმოებებისთვის გაწერილი წესები და გარანტიები კანონმდებლობაში გაწერილია იმისთვის, რომ ადმინისტრაციულმა ორგანოებმა შეძლონ საკუთარი ფუნქციების სრულფასოვნად შესრულება. ამასთან, მოპასუხის პოზიციით, მარტივი ადმინისტრაციული წარმოებისთვის დადგენილი წესები სწორედ მისი მოქნილობის მიზანს ემსახურება.

23. აღნიშნულზე დაყრდნობით, მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ სახელმწიფომ სრულად შეასრულა მასზე საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაკისრებული მოვალეობა და დაინტერესებული მხარე უზრუნველყო ადეკვატური პროცესუალური საშუალებებით, რათა თავიდან იქნეს აცილებული დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილებით მისი სამსახურიდან გათავისუფლება.

24. მოპასუხე აღნიშნავს, რომ, მართალია, კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გარანტირებული დაცვის უფლება ვრცელდება აგრეთვე ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებაზე, თუმცა ტერმინი სამართალწარმოება გულისხმობს საქმის სასამართლოში განხილვის პროცესს და ის არ მოიცავს ადმინისტრაციული წარმოების პროცესს. იმის გათვალისწინებით, რომ ადმინისტრაციული ორგანო, კონსტიტუციური მიზნებისთვის არ წარმოადგენს სასამართლო ორგანოს, ხოლო დაინტერესებულ პირს არ ეზღუდება სასამართლოში საკუთარი ინტერესების დაცვის შესაძლებლობა, მოხელე აქვს სრული უფლებრივი გარანტია, ისარგებლოს სამართლიანი სასამართლოს უფლებით სასამართლოში, შესაბამისად კი, სადავო ნორმები სრულ შესაბამისობაშია კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან.

II
სამოტივაციო ნაწილი

სადავო ნორმების შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან

1. მოსარჩელე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 79-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ“ ქვეპუნქტს და ამავე კანონის 99-ე მუხლს. აღნიშნული კანონის 79-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ“ ქვეპუნქტი ადგენს ადმინისტრაციული ორგანოს უფლებამოსილებას, დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომის სახით გამოიყენოს სამსახურიდან გათავისუფლება, ხოლო 99-ე მუხლი განსაზღვრავს დისციპლინური გადაცდომის ფორმებს, რომლებიც შეიძლება გახდეს პირის თანამდებობიდან გათავისუფლების საფუძველი.

2. მოსარჩელე აღნიშნავს, რომ დისციპლინური გადაცდომისთვის სამსახურიდან მოხელის გათავისუფლების ინსტიტუტი თავისთავად არ მიაჩნია კონსტიტუციასთან შეუსაბამოდ, თუმცა შესაბამისი გადაწყვეტილების მიღებისას არსებული პროცედურები ვერ უზრუნველყოფს კონკრეტული პირის დაცვას დაუსაბუთებელი გათავისუფლებისგან, რის გამოც, არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს მიჩნეული ამ ინსტიტუტის გამოყენება არსებული ფორმით. მოსარჩელე გამოყოფს ორ პროცესუალურ გარანტიას, კერძოდ, ზეპირი მოსმენის ჩატარების სავალდებულოობას და ჯვარედინი დაკითხვის შესაძლებლობას. მოსარჩელის აზრით, დისციპლინური პასუხისმგებლობის გამო მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლებისას პირი ვერ სარგებლობს დასახელებული გარანტიებით, შესაბამისად, სადავო ნორმები არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით.

3. აშკარაა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო არ დგას დისციპლინური გადაცდომის გამო სამსახურიდან გათავისუფლების ინსტიტუტის „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 99-ე მუხლით განსაზღვრული რომელიმე დისციპლინური გადაცდომის ფორმის კონსტიტუციურობის შეფასების საჭიროების წინაშე. განსახილველი კონსტიტუციური სარჩელის ფარგლებში საკონსტიტუციო სასამართლო იმსჯელებს, რამდენად წარმოადგენს მოსარჩელის მიერ გამოყოფილი ორი უფლებრივი კომპონენტი საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაცულ უფლებაში ჩარევის აუცილებელ მოთხოვნას, დისციპლინური სამართალდარღვევის გამო პირის სამსახურიდან გათავისუფლებისას.

4. საკონსტიტუციო სასამართლომ, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ პუნქტზე მსჯელობისას არაერთხელ განმარტა, რომ ის „იცავს მოქალაქის უფლებას, ჰქონდეს თავისუფალი წვდომა სახელმწიფო სამსახურზე, ამასთან, გულისხმობს საჯარო სამსახურში დასაქმებული პირის თანამდებობასთან დაკავშირებულ კონსტიტუციურ გარანტიებს - არ იქნეს დაუსაბუთებლად გათავისუფლებული სამსახურიდან, იყოს დაცული ყოველგვარი გარე ჩარევისგან“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის გადაწყვეტილება №3/2/574 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19)

5. საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტი პირს იცავს საჯარო სამსახურიდან უკანონოდ გათავისუფლებისაგან. აღნიშნული დანაწესიდან გამომდინარე, საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების მატერიალური საფუძვლები უნდა შეესაბამებოდეს კონსტიტუციით დადგენილ მოთხოვნებს. ამასთან, ნებისმიერი დისციპლინური საქმისწარმოება გარკვეული, კანონით დადგენილი პროცედურის შესაბამისად უნდა მიმდინარეობდეს. კონკრეტულ შემთხვევაში, გარკვეულ პროცესუალურ უფლებათა არარსებობამ/გამოუყენებლობამ შესაძლოა გავლენა იქონიოს თავად კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული მატერიალური უფლების რეალიზებაზე. კონსტიტუციის ხსენებული დებულებით დაცული სფეროდან სამსახურიდან დაუსაბუთებლად გათავისუფლებისაგან დაცვისათვის მნიშვნელოვან პროცესუალურ გარანტიათა სრულად ამორიცხვა, მის მიღმა დატოვებდა ნორმებს, რომლებსაც რეალურად გააჩნია უფლების ხელყოფის რესურსი. არასათანადოდ რეგლამენტირებულ ადმინისტრაციულ წარმოებას, შესაძლოა შედეგად მოჰყვეს მოხელის სამსახურიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლება. შესაბამისად, არსებობს საჯარო მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლებისათვის დადგენილი პროცედურის საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან მიმართებით შესაბამისობის შეფასების საჭიროება. სხვაგვარი მიდგომა თავად კონსტიტუციური ნორმის მიზნის სრულყოფილ რეალიზებას შეუშლიდა ხელს.

6. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების მოთხოვნას წარმოადგენს, რომ თითოეული საჯარო მოხელე უზრუნველყოფილი იყოს იმ მინიმალური პროცედურული გარანტიებით, რომლებიც აუცილებელი და საკმარისია მისი თანამდებობიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლების თავიდან ასაცილებლად. ამ ნორმას არ აქვს და ვერ ექნება მის ფარგლებში ყველა იმ გარანტიის მოაზრების პრეტენზია, რომელიც დადგენილია სასამართლოში საქმეთა წარმოებისათვის. ადმინისტრაციულ ორგანოში ჩატარებული ადმინისტრაციული წარმოება, ბუნებრივია, არ გულისხმობს მართლმსაჯულების განხორციელებას, რომელიც თავად კონსტიტუციის თანახმად, მხოლოდ სასამართლოთა კომპეტენციას წარმოადგენს. ადმინისტრაციული აქტის გამოცემის მიზნით დადგენილი პროცედურა არ უნდა იქნეს გაიგივებული სასამართლოში საქმის წარმოებასთან. სასამართლო საქმის წარმოებას გააჩნია განსაკუთრებული მნიშვნელობა. ეს ორგანო, თავისი არსით, წარმოადგენს დემოკრატიულ სახელმწიფოში ადამიანის უფლებებისა და კანონიერი ინტერესების დაცვის გარანტორს, მათ შორის იმ შემთხვევაში, როდესაც უფლებისა და კანონიერი ინტერესების შელახვა ხდება საჯარო მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლების მიზნით ჩატარებული ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში. სწორედ სასამართლოა ის ორგანო, რომელიც ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული უკანონო ან დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილების შედეგად დარღვეული ადამიანის უფლებების აღდგენის შესაძლებლობას უზრუნველყოფს.

7. განსახილველი საქმის ფარგლებში სასამართლომ უნდა დაადგინოს, რამდენად არის შესაძლებელი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღება მოსარჩელის მიერ მითითებული პროცესუალური მექანიზმების გარეშე. ამასთან, აღნიშნულის დადგენის შემთხვევაშიც კი, მნიშვნელოვანია გათვალისწინებულ იქნეს და თანაზომიერების ტესტით შეფასდეს ბალანსი სადავო რეგულაციის ლეგიტიმურ მიზანსა და საჯარო მოხელის ინტერესს შორის. ყოველივე აღნიშნულის გამოსარკვევად, სასამართლო მნიშვნელოვნად მიიჩნევს არსებული კანონმდებლობის ანალიზს და იმის დადგენას, თუ რა გარანტიებს მოიცავს კანონმდებლობა საჯარო მოხელის მიერ სამსახურიდან უსაფუძვლო და დაუსაბუთებელი გათავისუფლების თავიდან ასაცილებლად.

8. საჯარო მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილებამიიღება ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის ფორმით უფლებამოსილი პირის ან ორგანოს მიერ. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 72-ე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, „თუ კანონი არ ითვალისწინებს სხვა სახის ადმინისტრაციული წარმოების გამოყენებას, ადმინისტრაციული ორგანო ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს ამზადებს მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების წესით“. გამომდინარე იქიდან, რომ „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონი მოხელის გათავისუფლებისას გამოსაყენებელი ადმინისტრაციული წარმოების სახის შესახებ რაიმე სპეციალურ დათქმას არ ითვალისწინებს, გამოიყენება სწორედ მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების წესები..

9. ამ პროცესში, საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 97-ე მუხლის პირველი ნაწილის „გ“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, „საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილია მოუსმინოს დაინტერესებულ მხარეებს“. შესაბამისად, ადმინისტრაციულ ორგანოს არ ეკისრება ზეპირი მოსმენის ჩატარების ვალდებულება. მისთვის დადგენილია მხოლოდ ამგვარი უფლებამოსილება, რომლის საკუთარი შეხედულებით გამოყენების უფლებაც გააჩნია. დასახელებული ნორმა, ადმინისტრაციულ ორგანოსა თუ მისი უფლებამოსილი თანამდებობის პირისათვის, განსაზღვრავს მხოლოდ ერთ კრიტერიუმს და ადგენს, რომ ადმინისტრაციული წარმოების ეტაპზე ზეპირი მოსმენის ჩატარების შესახებ გადაწყვეტილება მიიღოს საქმის გარემოებების სპეციფიკის გათვალისწინებით.

10. მოპასუხე მხარემ სადავო ნორმათა ლეგიტიმურ საჯარო მიზნად საჯარო ფუნქციების განმახორციელებელ ორგანოთა გამართული და შეუფერხებელი ფუნქციონირება დაასახელა. სასამართლო ეთანხმება მოპასუხის განმარტებას და აღნიშნავს, რომ ნებისმიერი ადმინისტრაციული ორგანო შექმნილია კონკრეტული საჯარო ამოცანების შესასრულებლად და მის უმთავრეს ფუნქციას არ წარმოადგენს ამ ადმინისტრაციულ ორგანოში დასაქმებული პირის მიმართ დისციპლინური წარმოების ჩატარება, საბოლოოდ კი მისი თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხზე გადაწყვეტილების მიღება. იმ პირობებში, როდესაც ზეპირი მოსმენის ჩატარება გარკვეული დროით თუ ადამიანურ რესურსს მოითხოვს, მისი ჩატარებით, შესაძლოა მნიშვნელოვანი საფრთხე შეექმნას თავად ადმინისტრაციულ ორგანოზე დაკისრებული ფუნქციების გამართულად და შეუფერხებლად შესრულებას. აღნიშნულიდან გამომდინარე, კანონმდებლის მიერ შემოთავაზებული მოდელი, რომლის მიხედვითაც, დისციპლინური გადაცდომის საფუძვლით მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხის განსახილველად ადმინისტრაციული წარმოება ზეპირი მოსმენის ჩატარებას არა ყველა შემთხვევაში, არამედ თავად ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ განსაზღვრული მიზანშეწონილობიდან გამომდინარე ითვალისწინებს, უნდა ჩაითვალოს დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებად.

11. ლეგიტიმური მიზნის განსაზღვრის შემდეგ მნიშვნელოვანია გამოკვლეული იყოს ის გარანტიები, რომლებიც არსებული კანონმდებლობით არის უზრუნველყოფილი და შემდგომ შეფასდეს, საკმარისია თუ არა ისინი საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მოთხოვნების დასაკმაყოფილებლად, ამ კუთხით დაცულია თუ არა პროპორციულობა დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზანსა და კერძო პირის ინტერესს შორის, დაუსაბუთებლად არ გათავისუფლდეს საჯარო სამსახურიდან.

12. როგორც აღინიშნა, მოქმედი კანონმდებლობის თანახმად, მარტივი ადმინისტრაციული წარმოებისას ზეპირი მოსმენის ჩატარება წარმოადგენს საქმის განმხილველი ადმინისტრაციული ორგანოს დისკრეციულ უფლებამოსილებას. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-2 მუხლის პირველი ნაწილის „ლ“ ქვეპუნქტის თანახმად, ასეთი უფლებამოსილების ფარგლებში მას შეუძლია, „საჯარო და კერძო ინტერესების დაცვის საფუძველზე კანონმდებლობის შესაბამისი რამდენიმე გადაწყვეტილებიდან შეარჩიოს ყველაზე მისაღები გადაწყვეტილება“. შესაბამისად, ადმინისტრაციული ორგანო დისკრეციული უფლებამოსილების გამოყენებისას არ არის აბსოლუტურად თავისუფალი ქმედებებში. უფლებამოსილ ადმინისტრაციულ ორგანოსა თუ თანამდებობის პირს გადაწყვეტილების მიღების პროცესში ეკისრება საჯარო და კერძო ინტერესებს შორის ბალანსის დაცვის და კანონით დადგენილ ფარგლებში მოქმედების ვალდებულება.

13. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 95-ე მუხლის მე-2 ნაწილით დადგენილია ადმინისტრაციული ორგანოს ვალდებულება, „ადმინისტრაციული წარმოების დაწყების შესახებ აცნობოს დაინტერესებულ მხარეს, თუ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით შეიძლება გაუარესდეს მისი სამართლებრივი მდგომარეობა და უზრუნველყოს მისი მონაწილეობა ადმინისტრაციულ წარმოებაში“. ბუნებრივია, რომ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი, რომლის საფუძველზეც ხდება საჯარო მოხელის მიმართ დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრება, აუარესებს მის სამართლებრივ მდგომარეობას. შესაბამისად, დისციპლინური პასუხისმგებლობის საკითხის განხილვისას, ადმინისტრაციულ ორგანოს ყოველთვის ეკისრება მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოების შესახებ საჯარო მოხელის ინფორმირებისა და მისი პროცესში მონაწილეობის უზრუნველყოფის ვალდებულება.

14. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 98-ე მუხლის პირველი ნაწილი ითვალისწინებს ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე დაინტერესებული მხარის უფლებას, წარადგინოს მტკიცებულებები, აგრეთვე შუამდგომლობები საქმის გარემოებების გამოკვლევის თხოვნით. ამავდროულად, ამავე კოდექსის 96-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, ადმინისტრაციულ ორგანოს ადმინისტრაციული წარმოებისას ეკისრება საქმისთვის მნიშვნელოვანი ყველა გარემოების გამოკვლევის და ამ გარემოებათა შეფასებისა და ურთიერთშეჯერების საფუძველზე გადაწყვეტილების მიღების ვალდებულება. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილის თანახმად, „დაუშვებელია, ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემას საფუძვლად დაედოს ისეთი გარემოება ან ფაქტი, რომელიც კანონით დადგენილი წესით არ არის გამოკვლეული ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ“. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 110-ე მუხლის თანახმად, „სამსახურიდან განთავისუფლება ფორმდება ბრძანებით, განკარგულებით ან დადგენილებით“,. აღნიშნული სამართლებრივი დოკუმენტაციაწარმოადგენს წერილობით ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტს. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 53-ე მუხლი მოიცავს იმ სავალდებულო ელემენტებს, რომლებიც წერილობითი ფორმით გამოცემულ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტში უნდა იყოს აღნიშნული, კერძოდ, თუ ადმინისტრაციული ორგანო ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემისას მოქმედებდა დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში, წერილობით დასაბუთებაში მიეთითება ყველა ის ფაქტობრივი გარემოება, რომელსაც არსებითი მნიშვნელობა ჰქონდა ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის გამოცემისას. ამასთან, ამავე მუხლის მე-5 ნაწილის თანახმად, „ადმინისტრაციული ორგანო უფლებამოსილი არ არის თავისი გადაწყვეტილება დააფუძნოს იმ გარემოებებზე, ფაქტებზე, მტკიცებულებებზე ან არგუმენტებზე, რომლებიც არ იქნა გამოკვლეული და შესწავლილი ადმინისტრაციული წარმოების დროს“.

15. მართალია, კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს ცალკეულ კრიტერიუმებს, რომელთა არსებობის შემთხვევაშიც ადმინისტრაციულ ორგანოს ეკისრება ზეპირი მოსმენის ჩატარების ან/და მოწმის, ექსპერტის ან სპეციალისტის მოსმენის ვალდებულება, თუმცა ადმინისტრაციული ორგანო გადაწყვეტილებას იღებს კანონის შესაბამისად, ხოლო კანონი საქმის განმხილველ სუბიექტს ავალდებულებს, მიიღოს ყველა აუცილებელი ზომა, რათა საქმის გარემოებები სრულად იქნეს გამოკვლეული და თავიდან აიცილოს მოხელის თანამდებობიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლება. როგორც №595 კონსტიტუციურ სარჩელზე თანდართული დოკუმენტაციიდან ირკვევა, თავად მოსარჩელის მიმართ ადმინისტრაციულმა ორგანომ, საკითხის გამოკვლევის მიზნით, ჩაატარა ზეპირი მოსმენა და მხოლოდ ამის შემდგომ გაათავისუფლა ის თანამდებობიდან.

16. ზემოთ ხსენებული ნორმები ცხადყოფს ნებისმიერი საჯარო მოხელის უფლებას, მისი სამსახურიდან გათავისუფლების თაობაზე მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოებისას მოითხოვოს კონკრეტულ მტკიცებულებათა წარდგენა და მათი დადგენილი წესით გამოკვლევა, წარადგინოს საკუთარი ახსნა-განმარტება შესაბამისი დასაბუთებითა და არგუმენტებით, ამასთან, თუ ამას საკითხის სრულყოფილი გამოკვლევის ინტერესი მოითხოვს, ადმინსიტრაციულ ორგანოს წარუდგინოს მოთხოვნა ადმინისტრაციულ წარმოებაში მოწმის, ექსპერტისა თუ სპეციალისტის ჩართვის შესახებ. აღნიშნული გარანტიების კანონით დაწესება იმ მინიმალურ მოთხოვნათა დაკმაყოფილებად უნდა ჩაითვალოს, რომლებსაც, ადმინისტრაციული წარმოების ეტაპზე, საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი მოხელის დაუსაბუთებელი გათავისუფლების თავიდან აცილების მიზნით ითვალისწინებს.

17. მოსარჩელე მხარემ აღნიშნა, რომ არსებობს, საქმის განმხილველი ადმინისტრაციულ ორგანოსა თუ თანამდებობის პირის მხრიდან არაკეთილსინდისიერი და მიკერძოებული გადაწყვეტილების მიღების რისკი. სასამართლო ეთანხმება მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციას და აღნიშნავს, რომ მიუხედავად საკმარისი გარანტიების არსებობისა, ბუნებრივია, კონკრეტულ შემთხვევაში, დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების პროცესში უფლებამოსილ ორგანოთა თუ თანამდებობის პირთა მხრიდან უფლებამოსილების არაკეთილსინდისიერად გამოყენების ან ამ პროცესში შეცდომის დაშვების ალბათობა სრულად ვერ იქნება გამორიცხული.

18. დასახელებულ საფრთხეთა არსებობა ქმნის სამსახურიდან დაუსაბუთებლად გათავისუფლებულ მოხელეთა დარღვეული უფლების დაცვის ადეკვატურ და ქმედით მექანიზმთა არსებობის აუცილებლობას. მნიშვნელოვანია შეფასდეს, მოსარჩელის მსგავს მდგომარეობაში მყოფი პირების მიმართ საქმის განმხილველი ადმინისტრაციული ორგანოსა თუ თანამდებობის პირის მხრიდან მიუკერძოებლობა რამდენადაა უზრუნველყოფილი.

19. საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-8 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, „ადმინისტრაციული ორგანო ვალდებულია თავისი უფლებამოსილება განახორციელოს მიუკერძოებლად“. ამავე მუხლის მე-2 ნაწილით დადგენილია, რომ „ადმინისტრაციულ წარმოებაში არ შეიძლება მონაწილეობა მიიღოს თანამდებობის პირმა, რომელსაც აქვს პირადი ინტერესი, ანდა არსებობს სხვა გარემოება, რომელიც ზეგავლენას მოახდენს საქმის გადაწყვეტაზე“. გარდა ამისა, აღნიშნული კოდექსის 92-ე მუხლი უშვებს ადმინისტრაციულ წარმოებაში მონაწილე ადმინისტრაციული ორგანოს იმ თანამდებობის პირის აცილების შესაძლებლობას, რომელიც საქმეში თავად წარმოადგენს დაინტერესებულ მხარეს; საქმეში მონაწილე დაინტერესებული მხარის ან მისი წარმომადგენლის ნათესავია; საქმეში მონაწილე დაინტერესებული მხარის წარმომადგენელია; იყო ექსპერტი მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით; შრომით ურთიერთობაშია საქმეში მონაწილე დაინტერესებულ მხარესთან; თვითონ ან მისი ოჯახის წევრი ფლობს აქციებს ან საწესდებო კაპიტალის წილს იმ საწარმოში, რომელიც წარმოადგენს დაინტერესებულ მხარეს; საქმეში მონაწილე დაინტერესებული მხარის ან მისი წარმომადგენლის ოჯახის წევრია.

20. აღნიშნულიდან გამომდინარე, ადმინისტრაციული წარმოების, მათ შორის მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში, კანონმდებლობა მოიცავს გარანტიებს საჯარო მოხელის დაცვისათვის, რომ მის მიმართ გადაწყვეტილება არ მიიღოს რაიმე კონკრეტული შედეგით დაინტერესებულმა პირმა, რაც მიუკერძოებლობის გარანტირების მნიშვნელოვან საფუძველს წარმოადგენს.

21. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 127-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „მოხელეს უფლება აქვს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ერთი თვის განმავლობაში გაასაჩივროს სასამართლოში სამსახურებრივ საკითხებზე გამოცემული ბრძანება, განკარგულება, გადაწყვეტილება, აგრეთვე მოქმედება“. დასახელებული მუხლის მე-5 პუნქტი უზრუნველყოფს, რომ „სასამართლოს მიერ სამსახურიდან განთავისუფლებაზე ან გადაყვანაზე გაცემული ბრძანების, განკარგულების ან გადაწყვეტილების არაკანონიერად აღიარების შემთხვევაში, მოხელე ექვემდებარება დაუყოვნებლივ აღდგენას, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა იგი უარს ამბობს აღდგენაზე“. საქართველოს ადმინისტრაციული საპროცესო კოდექსის 32-ე მუხლის მე-4 ნაწილი განსაზღვრავს, რომ „თუ სასამართლო მიიჩნევს, რომ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი გამოცემულია საქმისათვის არსებითი მნიშვნელობის გარემოების გამოკვლევისა და შეფასების გარეშე, იგი უფლებამოსილია სადავო საკითხის გადაუწყვეტლად ბათილად ცნოს ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტი და დაავალოს ადმინისტრაციულ ორგანოს, ამ გარემოებათა გამოკვლევისა და შეფასების შემდეგ გამოსცეს ახალი“.

22. მნიშვნელოვანია, რომ კანონმდებლობა თანამდებობიდან გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილების სასამართლოში გასაჩივრების წესიდან რაიმე სახის გამონაკლისს არ უშვებს, შესაბამისად, ნებისმიერ შემთხვევაში, როდესაც საუბარია საჯარო მოხელის თანამდებობიდან გათავისუფლების შესახებ გამოცემულ ინდივიდუალურ ადმინისტრაციულ-სამართლებრივ აქტზე, გათავისუფლებულ მოხელეს შეუძლია მიმართოს სასამართლოს და იქ დაიცვას საკუთარი უფლებები, სადაც სრული მოცულობით ისარგებლებს იმ გარანტიებით, რომელიც დამახასიათებელია სასამართლოში საქმის განხილვისათვის, კერძოდ, მოუსმინოს სასამართლომ, წარადგინოს მტკიცებულებები და არგუმენტები საკუთარი სამართლებრივი პოზიციის დასაცავად, მოითხოვოს მოწმის, ექსპერტისა თუ სპეციალისტის საქმეში ჩართვა და სხვა. ამასთან, მოყვანილ ნორმათა ანალიზიდან ცხადი ხდება, რომ, მოხელის თუნდაც დაუსაბუთებლად გათავისუფლების შემთხვევაში (თუკი სასამართლო ამ გათავისუფლებას მიიჩნევს უკანონოდ), ის არ კარგავს თანამდებობაზე აღდგენის შესაძლებლობას, რაც სრულად მის ნებაზეა დამოკიდებული. საჯარო მოხელე დაცულია არა მხოლოდ მისი თანამდებობიდან უკანონოდ გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილებიდან მომდინარე უარყოფითი სამართლებრივი შედეგებისაგან, არამედ ადმინისტრაციული ორგანოს მხრიდან მტკიცებულებათა არასრულყოფილად გამოკვლევის საფრთხისგანაც. ასეთი ვითარების არსებობისას, ადმინისტრაციული ორგანო, სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე, ხდება ვალდებული, თავიდან ჩაატაროს მარტივი ადმინისტრაციული წარმოება და დამატებით გამოიკვლიოს სადავო საკითხი.

23. თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ამგვარი პროცესი, ბუნებრივია, გაცილებით ხანგრძლივი შეიძლება იყოს, ვიდრე ადმინისტრაციულ ორგანოში საქმის განხილვა. ამ დროის განმავლობაში საჯარო მოხელე ვერ ასრულებს საკუთარ უფლებამოსილებას და, შესაბამისად, ის მოკლებულია შრომითი გასამრჯელოს მიღების შესაძლებლობას.

24. ამ კუთხით მნიშვნელოვანია როგორც საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-9 პუნქტით დადგენილი გარანტია, რომელიც ითვალისწინებს ნებისმიერი პირისათვის იმ ზიანის სრული მოცულობით ანაზღაურების ვალდებულებას, რომელიც მიადგა „სახელმწიფო, ავტონომიური რესპუბლიკების და თვითმმართველობის ორგანოთა და მოსამსახურეთაგან“ მათი უკანონო ქმედებით, ასევე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის №2/3/630 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე თინა ბეჟიტაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, რომლის თანახმადაც, არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი „საჯარო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის 112-ე მუხლის ის დანაწესი, რომელიც იძლეოდა სამსახურიდან გათავისუფლებული პირისთვის განაცდური ხელფასის არა სრული, არამედ, მაქსიმუმ, 3 თვის თანამდებობრივი სარგოს ოდენობით ანაზღაურების შესაძლებლობას. შესაბამისად, არსებული საკანონმდებლო რეალობა იძლევა შესაძლებლობას, რომ კონკრეტული საჯარო სამსახურიდან პირის გათავისუფლების შესახებ მიმდინარე პროცესის ხანგრძლივობის მიუხედავად, უკანონოდ გათავისუფლებულმა მოხელემ სრული ოდენობით აინაზღაუროს მისთვის მიყენებული ზიანი.

25. საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ საჯარო მოხელის მიმართ დისციპლინური გადაცდომის ჩადენის საფუძვლით თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხის მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების წესით განხილვის პირობებში, დაინტერესებული მხარე სრულიად არის გარანტირებული იმ აუცილებელი ელემენტებით, რაც საკმარისია დაუსაბუთებელი გათავისუფლების თავიდან ასაცილებლად. აგრეთვე, საჯარო მოხელეთა უფლების დარღვევის შემთხვევაში როგორც მისი დაცვის, ისე მატერიალური თვალსაზრისით ზიანის ანაზღაურებისთვის კანონით დადგენილია ქმედითი მექანიზმები. აღნიშნულიდან გამომდინარე კი, სახელმწიფოს მიერ შერჩეული რეგულაცია, რომელიც ადმინისტრაციულ ორგანოს არა ყველა შემთხვევაში, არამედ მხოლოდ ობიექტური საჭიროების არსებობისას ავალდებულებს ზეპირი მოსმენის ჩატარებას, ასევე მოწმეთა, ექსპერტთა და სპეციალისტთა მოწვევას, უნდა ჩაითვალოს, პროპორციულ საშუალებად თავად საკითხის განმხილველ ადმინისტრაციულ ორგანოთა გამართული, შეუფერხებელი ფუნქციონირებისათვის.

26. ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 79-ე მუხლის პირველი ნაწილის „ვ“ ქვეპუნქტი და ამავე კანონის 99-ე მუხლი არ ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებს.

სადავო ნორმების შესაბამისობა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით

1. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტი განამტკიცებს დაცვის უფლებას. საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ „დაცვის უფლება სამართლიანი სასამართლოს შემადგენელი არსებითი ელემენტია და, ზოგადად, გულისხმობს პირის შესაძლებლობას, დაიცვას თავი პირადად ან მის მიერ არჩეული დამცველის მეშვეობით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 15 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/3/393,397 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ვახტანგ მასურაშვილი და ონისე მებონია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-2). ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლოს მითითებით, აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება ვრცელდება არა მხოლოდ სისხლის სამართლის სფეროზე, არამედ ასევე ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო სამართალწარმოებაზეც (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის №1/2/503,513 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან იზორია და დავით-მიხეილ შუბლაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-56).

2. მოსარჩელე მიუთითებს, რომ საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების მიზნით მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოებისას იგი ვერ სარგებლობს სათანადო პროცედურული გარანტიებით, კერძოდ, ზეპირი მოსმენის სავალდებულოდ ჩატარების და ჯვარედინი დაკითხვის შესაძლებლობით. აღნიშნულიდან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია დადგინდეს, რამდენად მოიაზრებს საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტით აღიარებული დაცვის უფლება მოსარჩელის მიერ მითითებული გარანტიებით სარგებლობას საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების მიზნით მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოების პროცესში.

3. კონსტიტუციის 29-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს, რომ „სახელმწიფო სამსახურის პირობები განისაზღვრება კანონით“. დასახელებული დებულება გულისხმობს, რომ „საჯარო მოსამსახურეთა სტატუსი, თანამდებობის დაკავების წესი, მოხელეთა უფლება–მოვალეობები, წახალისებისა და დისციპლინური პასუხისმგებლობის საფუძვლები უნდა განისაზღვროს კანონით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 15 ივნისის განჩინება №1/4/419 საქმეზე „ბესიკ გვაჯავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II). ბუნებრივია, კანონი, რომლითაც საჯარო სამსახურის განხორციელების პირობები განისაზღვრება, მატერიალურ-სამართლებრივად უნდა იყოს შესაბამისობაში საქართველოს კონსტიტუციასთან, კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დადგენილი ვალდებულება არ შემოიფარგლება მხოლოდ საჯარო სამსახურის გავლის პირობების ფორმალურად კანონის ფორმით დადგენით.

4. სადავო ნორმების კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მე-2 პუნქტებთან შესაბამისობაზე მსჯელობისას უკვე აღინიშნა, რომ ეს უკანასკნელი მოიცავს საჯარო მოხელის სამსახურიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლებისაგან დაცვის როგორც მატერიალურ, ასევე პროცესუალურ გარანტიებს. საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების მიზნით მიმდინარე ადმინისტრაციული წარმოება სხვა არაფერია, თუ არა მისი გათავისუფლებისათვის კანონით დადგენილი სავალდებულო პროცედურა. საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების საკითხის გადასაწყვეტად ჩატარებული მარტივი ადმინისტრაციული წარმოების ფარგლებში მოხელის მიერ პროცედურული გარანტიებით სარგებლობა მიეკუთვნება საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტებით დაცულ სფეროს. შესაბამისად, იმ აუცილებელ პროცედურულ მექანიზმებს, რომელზე ხელმისაწვდომობაც ამ პროცესში საჯარო მოხელისათვის გარანტირებული უნდა იყოს, ადგენს კონსტიტუციის 29-ე მუხლი და არა 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტი.

5. ბუნებრივია, აღნიშნული არ გულისხმობს, რომ კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული სფერო ასევე ფარავს განსახილველ საკითხებთან დაკავშირებით სასამართლოში მიმდინარე საქმისწარმოების წესებს. კონსტიტუციის ხსენებული დებულება ადგენს საჯარო სამსახურის გავლის და სამსახურიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლებისაგან დაცვის გარანტიებს, მისი რეგულირება არ ვრცელდება ამ უფლების სასამართლოში მიმართვის მეშვეობით დაცვაზე. სასამართლოში ადმინისტრაციული ორგანოს გადაწყვეტილების გასაჩივრებისა და მისი თანმდევი უფლებების განხორციელება დამოუკიდებელი უფლებრივი კომპონენტია, რომელიც კონსტიტუციის 42-ე მუხლით არის დაცული და ამ კონტექსტში არ არსებობს გადაფარვა 29-ე მუხლით დაცულ სფეროსთან.

6. „საჯარო სამსახურის შესახებ“ 1997 წლის 31 ოქტომბრის საქართველოს კანონის 127-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „მოხელეს უფლება აქვს კანონმდებლობით დადგენილი წესით ერთი თვის განმავლობაში გაასაჩივროს სასამართლოში სამსახურებრივ საკითხებზე გამოცემული ბრძანება, განკარგულება, გადაწყვეტილება, აგრეთვე მოქმედება“. საჯარო მოხელე, განთავისუფლების შემთხვევაში, კანონმდებლობით უზრუნველყოფილია სასამართლოში მის წინააღმდეგ ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების გასაჩივრების უფლებით და აღსანიშნავია, რომ გასაჩივრების შემთხვევაში მის მიმართ სრულად მოქმედებს საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს უფლებით დადგენილი გარანტიები.

7. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, სასამართლო მიიჩნევს, რომ საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების საკითხის განხილვის მიზნით, მიმდინარე ადმინისტრაციულ სამართალწარმოებასთან დაკავშირებით კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-3 პუნქტი არ ადგენს მოსარჩელის მიერ მითითებულ გარანტიებს და, ამდენად, სადავო ნორმები არ ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის ხსენებულ დებულებას.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ” ქვეპუნქტისა და მე-2 პუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე” ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის მე-2 პუნქტის, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა” ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7 და მე-8 პუნქტების, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 24-ე მუხლის მე-4 პუნქტის, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ დაკმაყოფილდეს კონსტიტუციური სარჩელი №595 („საქართველოს მოქალაქე ნათია იმნაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს სხდომაზე მისი სასამართლოს ვებგვერდზე გამოქვეყნების მომენტიდან

3. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს მთავრობას და საქართველოს უზენაეს სასამართლოს.

5. გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივ გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე და გაეგზავნოს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის წევრები:

ზაზა თავაძე

ოთარ სიჭინავა

ლალი ფაფიაშვილი

თამაზ ცაბუტაშვილი