კოლეგიის შემადგენლობა:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი – სხდომის თავმჯდომარე;

ქეთევან ერემაძე – წევრი;

მაია კოპალეიშვილი - წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: საქართველოს მოქალაქე გიორგი კეკენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცებს აკისრებს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

საქმის განხილვის მონაწილეები: მოსარჩელე გიორგი კეკენაძე და მისი წარმომადგენელი საბა სუთიძე,მოპასუხის - საქართველოს პარლამენტის წარმომადგენელი თამარ მესხია. მოწმე - საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს პარლამენტთან ურთიერთობისა და სამართლებრივ საკითხთა დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე ვეფხია გრიგალაშვილი.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 21 მარტს კონსტიტუციური სარჩელით (რეგისტრაციის №580) მიმართა საქართველოს მოქალაქე გიორგი კეკენაძემ. №580 კონსტიტუციური სარჩელი არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს პირველ კოლეგიას გადაეცა 2014 წლის 24 მარტს.

2. №580 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად საკონსტიტუციო სასამართლოს განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2014 წლის 4 დეკემბერს, ხოლო 2014 წლის 4 დეკემბრის №1/6/580 საოქმო ჩანაწერით საკონსტიტუციო სასამართლომ არსებითად განსახილველად მიიღო. საქმის არსებითი განხილვის სხდომა გაიმართა 2014 წლის 24 დეკემბერს.

3. კონსტიტუციურ სარჩელში საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის მიმართვის სამართლებრივ საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი, 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტი, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტი.

4. №580 კონსტიტუციური სარჩელით სადავოდ არის გამხდარი „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება მისი იმ ნორმატიული შინაარსით, რომელიც სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცებს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას აკისრებს. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ დასახელებული ნორმა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლს, რომლითაც დაცულია კანონის წინაშე თანასწორობის ძირითადი უფლება.

5. „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება ადგენს, რომ ყოველი მოქალაქე ვალდებულია, იმყოფებოდეს სამხედრო აღრიცხვაზე. ამავე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის მიხედვით, სამხედრო აღრიცხვას არ ექვემდებარება ქალი, რომელსაც არ გააჩნია სამხედრო - სააღრიცხვო სპეციალობა.

6. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, იგი წარმოადგენს პირს, რომელსაც არ აქვს სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობა, თუმცა „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის საფუძველზე, 2009 წლიდან იმყოფება სამხედრო აღრიცხვაზე.

7. მოსარჩელის მოსაზრებით, სადავო ნორმის, „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლისა და 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის ერთობლიობით, პირები, რომლებიც იმყოფებიან ან ვალდებული არიან იმყოფებოდნენ სამხედრო აღრიცხვაზე, ექვემდებარებიან სამხედრო ვალდებულების მოხდას. მოსარჩელის აზრით, სადავო ნორმა დისკრიმინაციულია არა იზოლირებულად, არამედ ამავე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტთან ერთად, რომლის თანახმადაც, სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალები გათავისუფლებული არიან სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულების, შესაბამისად, სამხედრო ვალდებულების მოხდისაგან.

8. მოსარჩელე მხარის მითითებით, ქალები, რომელთაც არ გააჩნიათ სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობა და ამავე კატეგორიის მამაკაცები წარმოადგენენ თანასწორ სუბიექტებს სამხედრო აღრიცხვისა და სამხედრო სავალდებულო სამსახურის მოხდის მიმართ. ეს პირები სადავო ნორმის ძალით, გაუმართლებლად, არათანასწორ მდგომარეობაში იმყოფებიან, რითაც, ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით თითოეული ადამიანისათვის გარანტირებული კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება. ამასთან, მოსარჩელე აღნიშნავს, ვინაიდან წარმოდგენილ შესადარებელ ჯგუფებს შორის დიფერენცირებული მიდგომა სქესის ნიშნით ხორციელდება, სადავო ნორმის კონსტიტუციურობა უნდა შემოწმდეს ე.წ. „მკაცრი შეფასების ტესტის“ გამოყენებით, რაც თავის თავში გულისხმობს თანაზომიერების პრინციპთან შესაბამისობის შემოწმებას.

9. მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ სამხედრო ვალდებულების მოხდა საქართველოს კონსტიტუციის 101-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების თანახმად, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევას ემსახურება. ქვეყნის დაცვა საამისო უნარის მქონე ყველა მოქალაქის ვალია, რის გამოც, სამხედრო აღრიცხვა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის დაკისრება, თუნდაც სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე პირებისთვის, კონსტიტუციურია. თუმცა მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სქესი არ შეიძლება ჩაითვალოს რაციონალურ საფუძვლად, რომელიც გაამართლებდა სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცთათვის სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნასა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის დაკისრებას იმ პირობებში, როდესაც ამავე კატეგორიის ქალები გათავისუფლებული არიან აღნიშნული ვალდებულებებისაგან.

10. მოსარჩელე მხარისათვის გაუგებარია, რატომ არის შეუძლებელი დასახელებული ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცთათვის სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდისაგან გათავისუფლებით, მაშინ, როდესაც ეს მიზანი მიღწევადია შესაბამისი კატეგორიის ქალებისათვის დასახელებული ვალდებულებების მოხსნით. ამასთან, სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცთათვის ხსენებული ვალდებულებებისაგან გათავისუფლების პირობებშიც კი, საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი ლეგიტიმური მიზნები, რაც სადავო ნორმას გააჩნია, მიღწევადია, რადგან არსებობენ სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის მქონე პირები, რომლებიც კვლავაც დაექვემდებარებიან სამხედრო აღრიცხვასა და სამხედრო ვალდებულების მოხდას.

11. წარმოდგენილ შესადარებელ ჯგუფებს შორის დიფერენცირებული მიდგომის გამამართლებელ არგუმენტად არ შეიძლება ჩაითვალოს სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალთა უფლებების დარღვევის პრევენცია, რომელიც გამომდინარეობს იქიდან, რომ, ერთი შეხედვით, სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალებისათვის სამხედრო ვალდებულების მოხდა მათ ზედმეტად მძიმე ტვირთად დააწვებათ, მათივე ფიზიკური შესაძლებლობების გამო, მაშინ როდესაც ამავე კატეგორიის მამაკაცები არაპროპორციული ძალისხმევის გარეშე შეძლებენ სამხედრო ვალდებულების მოხდას. მოსარჩელე მხარის მტკიცებით, მამაკაცად ყოფნის ფაქტი სამხედრო ვალდებულების არაპროპორციული ძალისხმევის გარეშე შესრულების შესაძლებლობას თავისთავად ვერ განაპირობებს ისევე, როგორც ქალად ყოფნის ფაქტი ამგვარ შესაძლებლობას თავისთავად ვერ გამორიცხავს.

12. მოსარჩელე მხარე სადავო ნორმის დისკრიმინაციულ ხასიათზე საუბრისას ასევე მიუთითებს დამატებით უარყოფით შედეგზე, კერძოდ, ის აღნიშნავს, რომ არის დამამთავრებელი კურსის სტუდენტი, რომელსაც რამდენიმე თვეში ეწურება სამხედრო სამსახურის გადავადების ვადა და ექვემდებარება სამხედრო სამსახურში გაწვევას. შესაბამისად, განსხვავებით სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალებისაგან, როგორც მოსარჩელე, ისე ზოგადად ამავე კატეგორიის მამაკაცები ერთი წლის განმავლობაში, მოკლებული იქნებიან პროფესიული კვალიფიკაციის ამაღლებისა და კარიერული წინსვლის შესაძლებლობას.

13. საქმის განხილვის არსებით სხდომაზე მოსარჩელემ დამატებით აღნიშნა, რომ მის მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოში დავის მიზანი თანასწორობის იმ ფორმით აღდგენაა, რომელიც სამხედრო სააღრიცხვო სპეციალიზაციის არმქონე მამაკაცებს, მათ მიმართ არსებითად თანასწორი სუბიექტების - ამგვარი სპეციალიზაციის არმქონე ქალების მსგავსად, გაათავისუფლებს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებისაგან. თუმცა მოსარჩელე მხარემ მოგვიანებით აღნიშნა, რომ მისთვის პრინციპული მნიშვნელობა აქვს არსებითად თანასწორი პირების უფლებრივად თანასწორ მდგომარეობას, თუნდაც პარლამენტმა მამაკაცების სავალდებულო აღრიცხვის გაუქმების ნაცვლად, ქალების სავალდებულო წესით აღრიცხვა გადაწყვიტოს.

14. მოპასუხე მხარემ მიუთითა სადავო - „სამხედრო სამსახურისა და სამხედრო ვალდებულების შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულ, სამხედრო სამსახურში გაწვევისაგან გათავისუფლებისა და გადავადების რიგ საფუძვლებზე და აღნიშნა, რომ კანონი ითვალისწინებს ყველა იმ გარემოებას, რომელიც საჭიროა პირის უფლებებისა და საზოგადოებრივი ინტერესების დასაბალანსებლად. ამგვარად, კანონმდებლის მიზანს ქალისა და მამაკაცის დიფერენციაცია არ წარმოადგენს.

15. მოპასუხის წარმომადგენლის განმარტებით, სამხედრო სავალდებულო სამსახურის მარეგულირებელი კანონმდებლობის მიზანია, ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის მიღწევა კონსტიტუციის 101-ე მუხლში ასახული ვალდებულების საკანონმდებლო აქტებში რეგლამენტაციის გზით. სადავო ნორმით, სხვა მითითებულ ნორმებთან ერთად, კანონმდებელმა სამხედრო ვალდებულების მოხდის ფორმა აირჩია და განსაზღვრა იმ პირთა წრე, რომელთა ჩართულობა აუცილებელია ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის უზრუნველსყოფად.

16. მოპასუხის განმარტებით, საქართველოს კონსტიტუციის 101-ე მუხლის ტერმინ „საამისო უნარის მქონეში“ ზოგადად ქალთა ჯგუფი არ მოიაზრება. ამასთანავე, სავალდებულო სამხედრო სამსახურის მიზანი ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის უზრუნველყოფაა, რაც თავისთავად გულისხმობს, საჭიროების შემთხვევებში, საბრძოლო მოქმედებებში ჩაბმას. მოპასუხე მხარის მოსაზრებით, საბრძოლო მოქმედებებისათვის აუცილებელი ფიზიკური უნარების გათვალისწინებით, მამაკაცები, ქალებთან შედარებით, აღიქმებიან უფრო სათანადო ფიზიკური ძალის მქონედ, რაც საჭიროა საბრძოლო იარაღისა და აღჭურვილობის ტარებისა და გამოყენებისათვის. თუმცა დასახელებული არგუმენტი არ გამორიცხავს შესაძლებლობას, ზოგიერთი ქალის ფიზიკური მონაცემები აღემატებოდეს მამაკაცის ამგვარ მონაცემებს. გარდა ფიზიკური მონაცემებისა, ქალსა და მამაკაცს შორის ბუნებრივად არსებული ფსიქოლოგიური და ფიზიოლოგიური განსხვავებები შესაძლებელია ქალებისათვის ხელის შემშლელი აღმოჩნდეს მათთვის სამხედრო წვრთნისა და საბრძოლო მოქმედებების მიმდინარეობისას. ამგვარად, მოპასუხეს მიაჩნია, რომ ქალსა და მამაკაცს შორის არსებული დასახელებული განსხვავება საკმარისია იმის დასადგენად, რომ ისინი საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობის მიღების და, შესაბამისად, სავალდებულო სამხედრო სამსახურის გავლის მიზნებისთვის არ წარმოადგენენ არსებითად თანასწორ პირებს და მათთვის, ამ კუთხით, განსხვავებული მიდგომის დაწესება გამორიცხავს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით დაცულ სფეროში ჩარევას.

17. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოპასუხე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმის მიზნებისათვის სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცი და ქალი არ უნდა იქნენ მიჩნეულნი არსებითად თანასწორ სუბიექტებად და, შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.

18. მოპასუხე მხარემ საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად დამატებით მიუთითა სამხრეთ კორეისა და უნგრეთის საკონსტიტუციო სასამართლოთა, აგრეთვე ამერიკის შეერთებული შტატების უზენაესი სასამართლოს რელევანტურ გადაწყვეტილებებზე.

19. მოპასუხემ საქმის განხილვის არსებით სხდომაზე წარმოადგინა საქართველოს იუსტიციის მინისტრის პირველი მოადგილის მიერ საქართველოს პარლამენტის იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარისადმი გაგზავნილი წერილი, რომელშიც დაფიქსირებულია იუსტიციის სამინისტროს მოსაზრება სადავო საკითხთან დაკავშირებით.

20. საქართველოს იუსტიციის სამინისტროს პოზიციით, ქალის სოციალური როლისა და განსაკუთრებული ფიზიოლოგიური მდგომარეობის გათვალისწინებით, შეუძლებელია გაზიარებული იქნეს მოსარჩელე მხარის პოზიცია, რომლის თანახმადაც, სამხედრო აღრიცხვისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის მიმართ სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალი და მამაკაცი წარმოადგენდნენ არსებითად თანასწორ სუბიექტებს. თუმცა აღნიშნული არავითარ შემთხვევაში არ გულისხმობს ქალის შესახებ სტერეოტიპული წარმოდგენის მხარდაჭერას, არამედ ხაზს უსვამს ქალის, როგორც პოტენციური დედის, ნორმალური ბიოლოგიური და ფიზიკური მდგომარეობის შენარჩუნებაში სახელმწიფოს პოზიტიურ როლს, რომელიც მან კონსტიტუციის 36-ე მუხლის მე-3 პუნქტით იკისრა.

21. სამინისტროს პოზიციით, ქვეყნის დაცვა ერთადერთი მოვალეობაა, რომელსაც კანონმდებელი პირს საქართველოსთან სამართლებრივი კავშირის (საქართველოს მოქალაქეობის) მოპოვებისთანავე აკისრებს. ამდენად, მოსარჩელის მითითება, სამხედრო აღრიცხვის ვალდებულების დაკისრებით მის არახელსაყრელ მდგომარეობაში ყოფნასთან დაკავშირებით დაუსაბუთებელია, ვინაიდან სამოქალაქო ვალდებულების შესრულება, თავისთავად, შეუძლებელია არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებდეს პირს, რომელსაც სახელმწიფო მფარველობს განურჩევლად ადგილსამყოფელისა, და ანიჭებს მთელ რიგ სამოქალაქო და პოლიტიკურ უფლებებსა და თავისუფლებებს.

22. აღნიშნული წერილის თანახმად, მოსარჩელის პოზიციის გაზიარების შემთხვევაში საქართველოში უნდა გაუქმდეს სამხედრო სავალდებულო სამსახური, მაშინ, როდესაც რუსეთის ფედერაციის მხრიდან აგრესიის შედეგად ოკუპირებულია აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკა და ცხინვალის რეგიონი. იუსტიციის სამინისტროს მტკიცებით, საქართველოს კონსტიტუციის 101-ე მუხლით გათვალისწინებული მიზანი ძირითად უფლებაში ჩარევის საშუალებისა და მისი ინტენსივობის ხარისხის თანაზომიერია, ვინაიდან სახეზეა, ერთი მხრივ, ქვეყნის ეროვნული უსაფრთხოების დაცვის მაღალი საჯარო ინტერესი, ხოლო, მეორე მხრივ, ქალთა უფლებების დაცვის აუცილებლობა, რომლის მიღწევაც, მათ შორის, სადავო ნორმის მოქმედებითაა შესაძლებელი. ამდენად, იუსტიციის სამინისტროს მოსაზრებით, „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების სადავოდ გამხდარი ნორმატიული შინაარსი გაუმართლებლად არ ზღუდავს კანონის წინაშე თანასწორობის ძირითად უფლებას და საკონსტიტუციო სარჩელი არ უნდა დაკმაყოფილდეს.

23. სასამართლოს წინაშე ასევე წარმოდგენილ იქნა საქართველოს თავდაცვის მინისტრის საქართველოს პარლამენტის იურიდიულ საკითხთა კომიტეტის თავმჯდომარისადმი გაგზავნილი წერილი, რომელშიც დაფიქსირებულია თავდაცვის სამინისტროს მოსაზრება სადავო საკითხთან დაკავშირებით.

24. თავდაცვის სამინისტროს მოსაზრებით, სახელმწიფოს ლეგიტიმური მიზანი და საჯარო და კერძო ინტერესთა ბალანსი კონსტიტუციის მე-3 მუხლის პირველი პუნქტის „გ“ ქვეპუნქტის და 101-ე მუხლის იმპერატიული მოთხოვნებიდან გამომდინარეობს, რომლის მიხედვითაც, ქვეყნის დაცვა და სამხედრო ვალდებულების მოხდა საამისო უნარის მქონე ყველა მოქალაქის ვალია. სადავო ნორმა მიღებულია აღნიშნული კონსტიტუციური ნორმების ურთიერთშეჯერების საფუძველზე, ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის მიღწევაში ქალისა და მამაკაცის დიფერენცირებული ჩართულობის საჭიროების გათვალისწინებით.

25. საქმის არსებითად განხილვის სხდომაზე მოწმედ იქნა მოწვეული საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს პარლამენტთან ურთიერთობისა და სამართლებრივ საკითხთა დეპარტამენტის უფროსის მოადგილე ვეფხია გრიგალაშვილი. მოწმის განმარტებით, მიუხედავად იმისა, რომ სამხედრო სამსახურში დადგენილი ფიზიკური ნორმატივები ქალისა და მამაკაცისთვის განსხვავდება, სახელმწიფო მათ წინაშე აყენებს ერთნაირ მოთხოვნას, რათა მათ ეწოდოთ წარმატებული ჯარისკაცები.

26. მოწმის მტკიცებით, სადავო ნორმის გაუქმებით მოიშლება სააღრიცხვო სისტემა, რაც ძალიან მალევე გამოიწვევს უარყოფით შედეგებს. გარდა ამისა, შეუძლებელი გახდება ყოველგვარი წინასწარი პროგნოზირება, საჭიროების შემთხვევაში ქვეყანას ეყოლება თუ არა იმ ოდენობის ჯარისკაცი, რომელიც მისი თავდაცვისუნარიანობისათვისაა აუცილებელი. აღნიშნული კი ქვეყნის საჯარო ინტერესია, რომლის უზრუნველყოფაც, არსებული კანონმდებლობის გათვალისწინებით თავდაცვის სამინისტროს მოვალეობაა.

27. მოწმის განმარტებით, საქართველოს სახელმწიფოს სამხედრო სამსახური არ სჭირდება აგრესიულ, შემტევ საშუალებად, არამედ მხოლოდ თავდაცვით საშუალებად, რაც ქალისა და მამაკაცის სავალდებულო აღრიცხვისას დიფერენცირებითაც მიიღწევა. ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობის მიზნებისთვის არსებული მოწესრიგება უზრუნველყოფს საკმარისი ადამიანური რესურსის არსებობას.

28. „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 14¹ მუხლის პირველი პუნქტის საფუძველზე, №580 კონსტიტუციურ სარჩელზე საქართველოს ახალგაზრდული სასამართლოს თავმჯდომარემ - თემურ თურმანიძემ წარმოადგინა სასამართლოს მეგობრის წერილობითი მოსაზრება. მოსაზრების თანახმად, სადავო ნორმა გაუმართლებლად ახდენს დიფერენციაციას ქალებსა და მამაკაცებს შორის, ვინაიდან სახელმწიფოს გენდერული ბალანსის დაურღვევლად შეუძლია ნორმის მიზნების მისაღწევად გამოიყენოს შედარებით მსუბუქი საშუალება და გააუქმოს აღნიშნული ვალდებულება მამაკაცებისთვისაც. საკუთარი არგუმენტაციის გასამყარებლად, სასამართლოს მეგობარმა მიუთითა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს შესაბამის პრაქტიკაზე.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. კანონის წინაშე თანასწორობის უფლება დემოკრატიისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს უმნიშვნელოვანეს ნორმა-პრინციპს წარმოადგენს. „კანონის წინაშე თანასწორობის უზრუნველყოფის ხარისხი ობიექტური კრიტერიუმია ქვეყანაში დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების უპირატესობით შეზღუდული სამართლის უზენაესობის ხარისხის შეფასებისათვის... ეს პრინციპი წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს როგორც საფუძველს, ისე მიზანს“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-1).

2. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლის თანახმად, „ყველა ადამიანი დაბადებით თავისუფალია და კანონის წინაშე თანასწორია განურჩევლად რასისა, კანის ფერისა, ენისა, სქესისა, რელიგიისა, პოლიტიკური და სხვა შეხედულებებისა, ეროვნული, ეთნიკური და სოციალური კუთვნილებისა, წარმოშობისა, ქონებრივი და წოდებრივი მდგომარეობისა, საცხოვრებელი ადგილისა“. აღნიშნული უფლების ძირითადი არსი და მიზანია „ანალოგიურ, მსგავს, საგნობრივად თანასწორ გარემოებებში მყოფ პირებს სახელმწიფო მოეპყროს ერთნაირად, არ დაუშვას არსებითად თანასწორის განხილვა უთანასწოროდ და პირიქით“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 31 მარტის გადაწყვეტილება №2/1-392 საქმეზე “საქართველოს მოქალაქე შოთა ბერიძე და სხვები საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-2; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-2; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/477 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-68; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 ივნისის №1/3/534 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ტრისტან მამაგულაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

3. თანასწორობის ძირითადი უფლება, სხვა კონსტიტუციური უფლებებისგან განსხვავებით, არ მიემართება ადამიანთა ცხოვრების ერთ რომელიმე კონკრეტულ სფეროს. „თანასწორობის პრინციპი მოითხოვს თანაბარ მოპყრობას ადამიანის უფლებებითა და კანონიერი ინტერესებით დაცულ ყველა სფეროში ... დისკრიმინაციის აკრძალვა სახელმწიფოსგან მოითხოვს, რომ მის მიერ დადგენილი ნებისმიერი რეგულაცია შეესაბამებოდეს თანასწორობის ძირითად არსს” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-4; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება №1/1/539 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-4.).

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლი კრძალავს როგორც პირდაპირ, ისე არაპირდაპირ დისკრიმინაციას. იმავდროულად, ნებისმიერი განსხვავებული მოპყრობა, თავისთავად, დისკრიმინაციად არ უნდა ჩაითვალოს. “მე-14 მუხლის არსის გაგებისათვის პრინციპული მნიშვნელობა აქვს კანონის წინაშე თანასწორობის განსხვავებას გათანაბრებისგან. ამ პრინციპის ფარგლებში სახელმწიფოს ძირითადი მიზანი და ფუნქცია ადამიანების სრული გათანაბრება ვერ იქნება, რადგან ეს თავად თანასწორობის იდეასთან, უფლების არსთან მოვიდოდა წინააღმდეგობაში. თანასწორობის იდეა ემსახურება შესაძლებლობების თანასწორობის უზრუნველყოფას, ანუ ამა თუ იმ სფეროში ადამიანების თვითრეალიზაციისათვის ერთნაირი შესაძლებლობების გარანტირებას“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის N1/1/493 გადაწყვეტილება საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). ამგვარად, „ცალკეულ შემთხვევაში, საკმარისად მსგავს სამართლებრივ ურთიერთობებშიც კი, შესაძლოა, დიფერენცირებული მოპყრობა დასაშვები, სასურველი, საჭირო, აუცილებელი და გარდაუვალიც კი იყოს. ეს ხშირად აუცდენელია. შესაბამისად, დიფერენცირება საზოგადოებრივი ურთიერთობების სხვადასხვა სფეროსთვის უცხო არ არის, თუმცა თითოეული მათგანი არ უნდა იყოს დაუსაბუთებელი“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე “მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-8).

5. დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლო დიფერენცირებული მოპყრობის დისკრიმინაციულობის შეფასებისა და დადგენისას მიმართავს შემდეგ ძირითად მიდგომას: „დიფერენცირებული მოპყრობისას ერთმანეთისგან უნდა განვასხვაოთ დისკრიმინაციული დიფერენციაცია და ობიექტური გარემოებებით განპირობებული დიფერენციაცია. განსხვავებული მოპყრობა თვითმიზანი არ უნდა იყოს. დისკრიმინაციას ექნება ადგილი, თუ დიფერენციაციის მიზეზები აუხსნელია, მოკლებულია გონივრულ საფუძველს. მაშასადამე, დისკრიმინაცია არის მხოლოდ თვითმიზნური, გაუმართლებელი დიფერენციაცია, სამართლის დაუსაბუთებელი გამოყენება კონკრეტულ პირთა წრისადმი განსხვავებული მიდგომით. შესაბამისად, თანასწორობის უფლება კრძალავს არა დიფერენცირებულ მოპყრობას ზოგადად, არამედ მხოლოდ თვითმიზნურ და გაუმართლებელ განსხვავებას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის გადაწყვეტილება №1/1/493 საქმეზე „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: „ახალი მემარჯვენეები“ და „საქართველოს კონსერვატიული პარტია“ საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-3; საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 11 აპრილის გადაწყვეტილება №1/1/539 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ბესიკ ადამია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-6).

6. სადავო ნორმა ადგენს საქართველოს ყველა მოქალაქის მიმართ სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას. კერძოდ, „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების თანახმად, „ყველა მოქალაქე ვალდებულია იმყოფებოდეს სამხედრო აღრიცხვაზე“. მოსარჩელე მხარეს არაკონსტიტუციურად მიაჩნია აღნიშნული წინადადების მხოლოდ ის კონკრეტული ნორმატიული შინაარსი, რომელიც სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცებს აკისრებს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას. ამასთან, მოსარჩელე მხარე სადავო ნორმის დასახელებულ კონკრეტულ ნორმატიულ შინაარსს განიხილავს ამავე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტთან ერთობლიობაში და არა მისგან დამოუკიდებლად. „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტი ჩამოთვლის კონკრეტულ პირებს, რომლებიც სამხედრო აღრიცხვას არ ექვემდებარებიან. კონკრეტულად, აღნიშნული პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტი კი ასეთად მიიჩნევს ქალს, რომელსაც არ გააჩნია სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობა. შესაბამისად, თუკი სადავოდ გამხდარი - მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის წინადადება, ერთი შეხედვით, საქართველოს თითოეულ მოქალაქეს, მათ შორის სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცებს აკისრებს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას, იმავე პუნქტში ჩამოთვლილი გამონაკლისები ამგვარი ვალდებულებისგან ათავისუფლებს სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალებს.

7. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ კანონმდებელი სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის საყოველთაო ვალდებულებაში მოიაზრებს მამაკაცებს, განურჩევლად იმისა, მათ სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობა გააჩნიათ თუ არა, რაც დიფერენცირებულ მდგომარეობაში აყენებს ამ უკანასკნელთ იმ ქალებთან მიმართებით, რომლებსაც ამგვარი სპეციალობა არ გააჩნიათ და, შედეგად, თავისუფლდებიან მსგავსი ვალდებულებისგან. ამდენად, მოცემულ შემთხვევაში შესადარებელ ჯგუფებად უნდა განვიხილოთ, ერთი მხრივ, სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცები, ხოლო, მეორე მხრივ, ამგვარი სპეციალობის არმქონე ქალები. ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ მოცემული დავის ფარგლებში, მოსარჩელე მხარის მოთხოვნიდან გამომდინარე, რელევანტურია შეფასდეს მხოლოდ სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე ქალებსა და მამაკაცებს შორის დადგენილი დიფერენციაცია. სასამართლო არ შეაფასებს, რამდენად გამართლებულია სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება სხვა სუბიექტებთან მიმართებით.

8. სადავო ნორმის (ნორმატიული შინაარსის) კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან შესაბამისობაზე მსჯელობისას აუცილებელია განისაზღვროს, რამდენად წარმოადგენენ შესადარებელი ჯგუფები არსებითად თანასწორ სუბიექტებს კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან მიმართებით. ამასთან, „მე-14 მუხლზე მსჯელობისას პირთა არსებითად თანასწორობის საკითხი უნდა შეფასდეს არა ზოგადად, არამედ კონკრეტულ სამართალურთიერთობასთან კავშირში. დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მაშინ, თუ პირები კონკრეტულ სამართლებრივ ურთიერთობასთან დაკავშირებით, შეიძლება განხილულ იქნენ როგორც არსებითად თანასწორი სუბიექტები“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 4 თებერვლის გადაწყვეტილება N2/1/536 საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ლევან ასათიანი, ირაკლი ვაჭარაძე, ლევან ბერიანიძე, ბექა ბერუჩაშვილი და გოჩა გაბოძე საქართველოს შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის მინისტრის წინააღმდეგ“, II-17).

9. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა (გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი) დისკრიმინაციულია მოსარჩელის, როგორც სამხედრო - სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცის მიმართ, რადგან ქალი და მამაკაცი, რომელთაც არ აქვთ ამგვარი სპეციალობა, სამხედრო აღრიცხვისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის მიმართ არსებითად თანასწორი სუბიექტები არიან. ცნება, რომელიც ამ ორ სუბიექტს აერთიანებს, არის „პირი, რომელსაც არ აქვს სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობა“. ამგვარად, ისინი მოცემულ შემთხვევაში მიეკუთვნებიან შედარებად კატეგორიებს, თუმცა სადავო ნორმის გასაჩივრებული ნორმატიული შინაარსი მსგავსი კატეგორიის მამაკაცებს ამავე კატეგორიის ქალებთან შედარებით გაუმართლებლად არათანასწორ მდგომარეობაში აყენებს; სქესის ნიშანი არ შეიძლება იყოს რაციონალური საფუძველი, რომელიც გაამართლებდა ამგვარ დიფერენციაციას.

10. სადავო - „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება საქართველოს თითოეული მოქალაქისათვის ადგენს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას, რომელიც, ფართო გაგებით, სამხედრო ვალდებულების ნაწილად განიხილება. კერძოდ, „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ” საქართველოს კანონის პირველი მუხლის მე-2 პუნქტის თანახმად, სამხედრო ვალდებულება ითვალისწინებს სამხედრო აღრიცხვას, სამხედრო სამსახურისათვის მომზადებას, უშუალოდ სამხედრო სამსახურსა და რეზერვს. საქართველოს კანონმდებლობა განსაზღვრავს სამხედრო სამსახურის რამდენიმე სახეს, რომელთა შორის განსხვავებას, მათ შორის, ქმნის მათი სავალდებულო ხასიათი. ზემოთ აღნიშნული კანონის მე-2 მუხლი სამხედრო სამსახურის სახეებად განსაზღვრავს სავალდებულო, საკონტრაქტო(პროფესიულ), კადრის სამხედრო სამსახურებს და რეზერვს. თითოეული სახის სამსახურთან დაკავშირებით არსებობს სამხედრო აღრიცხვის სპეციალური სახე და მასთან დაკავშირებული პირობები. მაგალითისათვის, სამხედრო სავალდებულო სამსახურში გაწვევისათვის საჭიროა, პირი იმყოფებოდეს წვევამდელის (პირველად) სამხედრო აღრიცხვაზე, რეზერვში გაწვევისთვის კი - რეზერვისტის სამხედრო აღრიცხვაზე. შედეგად, სამხედრო აღრიცხვა არამხოლოდ წარმოადგენს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი სამხედრო ვალდებულების სახეს, საკუთრივ სამხედრო სამსახურის მსგავსად, არამედ ამგვარი აღრიცხვა თავად წარმოადგენს სამხედრო სამსახურის გავლის პირველად და აუცილებელ პირობას. სწორედ აღნიშნულის გათვალისწინებით უნდა გადაწყდეს სამხედრო აღრიცხვის ვალდებულების მიზნებისათვის ქალისა და მამაკაცის არსებითად თანასწორობის საკითხი.

11. სამხედრო აღრიცხვისა და, შესაბამისად, სამხედრო სამსახურის მოხდის სამართლებრივი ვალდებულების წარმოშობა უპირველესად გამომდინარეობს პირის საქართველოს მოქალაქედ ყოფნიდან. სახელმწიფოს სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობის, შიდა და გარე საფრთხეებისგან დაცვა არის ის ვალდებულება, რომელსაც კანონმდებელი პირს აკისრებს საქართველოსთან სამართლებრივი კავშირის (საქართველოს მოქალაქეობის) მოპოვების მომენტიდან. ამგვარად, ერთი მხრივ, ქვეყნის თავდაცვა არის ის საჯარო სიკეთე, რომლითაც ქვეყნის თითოეული მოქალაქე თანაბრად სარგებლობს, ხოლო, მეორე მხრივ, სავალდებულო სამხედრო სამსახური, სწორედ მისი სავალდებულო ხასიათის გათვალისწინებით, ზღუდავს ინდივიდის არჩევანის თავისუფლებას, მათ შორის პროფესიულ საქმიანობასთან დაკავშირებით და ამ უკანასკნელისგან მოითხოვს კონკრეტულ აქტივობებში ჩართვას. კონსტიტუციით გათვალისწინებული საგამონაკლისო შემთხვევაც კი, კეთილსინდისიერი წინააღმდეგობის მქონე პირთა სამხედრო სავალდებულო სამსახურიდან გათავისუფლების შესახებ, არ ათავისუფლებს ამ პირებს კონსტიტუციით მათზე დაკისირებული ვალდებულებისგან - დაიცვან საკუთარი ქვეყანა და ამ მიზნით გაიარონ არასამხედრო, ალტერნატიული შრომითი სამსახური, რომელიც თავისი ხასიათით უნდა შეესაბამებოდეს სამხედრო სამსახურში არსებულ სირთულეებს. „... ქვეყნის დაცვა არ გულისხმობს მხოლოდ იარაღით ხელში ქვეყნის დაცვას – უმეტესწილად ეს მართლაც ასოცირდება საბრძოლო მოქმედებებში მონაწილეობასთან, თუმცა ასეთი მოქმედებები ვერ ამოწურავს ქვეყნის “დაცვის” შინაარსს. ... ამასთან, კანონმდებლობა ორიენტირებულია, რომ ალტერნატიული შრომითი სამსახური წარმოადგენდეს სამხედრო სამსახურის რეალურ და ადეკვატურ ალტერნატივას, რათა არ მოხდეს სამხედრო ვალდებულების მოხდის ტვირთის არათანაბარი გადანაწილება ქვეყნის მოქალაქეებზე ... არასამხედრო, ალტერნატიული შრომითი სამსახური, მიუხედავად იმისა, რომ წარმოადგენს სამოქალაქო სამსახურს, არის გონივრული კომპრომისის მიღწევის გზა კონსტიტუციურ უფლებასა და ქვეყნის დაცვის კონსტიტუციურ ვალდებულებას შორის. ის თავისი სიმძიმით უნდა წარმოადგენდეს რა სამხედრო სამსახურის რეალურ და ადეკვატურ ალტერნატივას, ზუსტად ამის წყალობით და იმის გათვალისწინებით, რომ სამხედრო ვალდებულება, ისევე როგორც ქვეყნის დაცვა, მხოლოდ საბრძოლო მოქმედებებსა და მათთვის მზადებაში არ გამოიხატება, წარმოადგენს როგორც ქვეყნის დაცვის, ისე სამხედრო ვალდებულების მოხდის შესაძლებლობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2011 წლის 22 დეკემბრის №1/1/477 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-53-56).

12. ამდენად, როგორც ქვეყნის თავდაცვა, ასევე სავალდებულო სამხედრო სამსახურისგან გათავისუფლება არის ის ინტერესები, რომლებიც თანაბრად გააჩნია, როგორც ქალს, ასევე მამაკაცს, რაც განსახილველ სამართლებრივ ურთიერთობაში აქცევს მათ არსებითად თანასწორ სუბიექტებად. სადავო ნორმა (ნორმატიული შინაარსი) კი ადგენს დიფერენცირებულ მოპყრობას არსებითად თანასწორი სუბიექტების მიმართ, რაც, თავის მხრივ, შეფასებადია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან მიმართებით.

13. დიფერენცირებულად მოპყრობის გონივრულობის მასშტაბი განსხვავებული შეიძლება იყოს თითოეულ ინდივიდუალურ შემთხვევასთან მიმართებით. „ცალკეულ შემთხვევაში ის შეიძლება გულისხმობდეს ლეგიტიმური საჯარო მიზნების არსებობის დასაბუთების აუცილებლობას... სხვა შემთხვევაში ხელშესახები უნდა იყოს შეზღუდვის საჭიროება თუ აუცილებლობა. ზოგჯერ შესაძლოა საკმარისი იყოს დიფერენციაციის მაქსიმალური რეალისტურობა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2010 წლის 27 დეკემბრის №1/1/493 გადაწყვეტილება „მოქალაქეთა პოლიტიკური გაერთიანებები: ახალი მემარჯვენეები და საქართველოს კონსერვატიული პარტია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).

14. „დამკვიდრებული პრაქტიკის მიხედვით, სადავო ნორმების შეფასებისას სასამართლო იყენებს რაციონალური დიფერენცირების ან შეფასების მკაცრ ტესტს. საკითხი, თუ რომელი მათგანით უნდა იხელმძღვანელოს სასამართლომ, წყდება სხვადასხვა ფაქტორების, მათ შორის, ჩარევის ინტენსივობისა და დიფერენცირების ნიშნის გათვალისწინებით. კერძოდ, თუ არსებითად თანასწორ პირთა დიფერენცირების საფუძველია კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილი რომელიმე ნიშანი ან სადავო ნორმა ითვალისწინებს უფლებაში მაღალი ინტენსივობით ჩარევას - სასამართლო გამოიყენებს შეფასების მკაცრ ტესტს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 28 ოქტომბრის გადაწყვეტილება №2/4/603 საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-8). აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქმის გადასაწყვეტად მნიშვნელოვანია, უპირველესად გაირკვეს სადავო ნორმით დადგენილი დიფერენცირება ემყარება თუ არა კონსტიტუციის მე-14 მუხლში ჩამოთვლილ რომელიმე ნიშანს.

15. მოცემულ შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლო იზიარებს მოსარჩელის პოზიციას და მიიჩნევს, რომ არსებითად თანასწორ პირთა შორის დიფერენცირება ეფუძნება სქესის, ანუ ე.წ. კლასიკურ ნიშანს, რომელიც პირდაპირ არის გათვალისწინებული საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლით. შესაბამისად, ამგვარი დიფერენცირების კონსტიტუციურობა უნდა შემოწმდეს მკაცრი შეფასების ტესტის საფუძველზე. თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ „უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია, ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოა 2012 წლის 26 ივნისის N3/1/512 გადაწყვეტილება „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60). ამასთან, „კონკრეტული უფლების შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ ლეგიტიმური მიზნის არსებობისას, ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 ნოემბრის N3/1/531 გადაწყვეტილება „ისრაელის მოქალაქეები – თამაზ ჯანაშვილი, ნანა ჯანაშვილი და ირმა ჯანაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-15).

16. როგორც ზემოთ აღინიშნა, სადავო - „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება საქართველოს თითოეული მოქალაქისათვის ადგენს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას, რომელიც ფართო გაგებით სამხედრო ვალდებულების ნაწილად განიხილება. ამავე კანონის მე-9 მუხლის თანახმად, პირველადი (წვევამდელთა) სამხედრო აღრიცხვა, რომელიც პრობლემურია მოსარჩელე მხარისათვის, წარმოადგენს სავალდებულო სამხედრო სამსახურში გაწვევის აუცილებელ წინა პირობას. სავალდებულო სამხედრო სამსახურის გავლას ექვემდებარება 18-დან 27 წლის ასაკის პირი, რომელიც იმყოფება ან ვალდებულია იმყოფებოდეს წვევამდელთა სამხედრო აღრიცხვაზე და რომელსაც არ აქვს სამხედრო სავალდებულო სამსახურში გაწვევისგან გათავისუფლების ან გაწვევის გადავადების საფუძველი. ამასთან, უნდა აღინიშნოს, რომ პირველად სამხედრო აღრიცხვას ექვემდებარებიან მხოლოდ სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე პირები. ქალის სამხედრო აღრიცხვას ახორციელებს მუნიციპალიტეტი/ თბილისის რაიონი, თუ იგი შეიძენს სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობას (მუხლი 13).

17. პირველადი (წვევამდელთა) სამხედრო აღრიცხვა, როგორც სავალდებულო სამხედრო სამსახურის წინა პირობა, უპირველესად ემსახურება თავდაცვისუნარიანობის უზრუნველყოფის მიზნებისათვის ქვეყანაში ფაქტობრივად არსებული კონტინგენტის მოცულობის დადგენის მიზანს. ამგვარი კონტინგენტის მოცულობის გათვალისწინებით, სახელმწიფო, უფრო კონკრეტულად საქართველოს მთავრობა, წელიწადში ორჯერ საკუთარი დადგენილებით განსაზღვრავს სავალდებულო სამხედრო სამსახურში გასაწვევ პირთა იმ ოდენობას, რაც საჭიროდ მიიჩნევა უკვე იმგვარი კონტინგენტის დაკომპლექტებისა და ჩამოყალიბებისათვის, რომელიც ფლობს შესაბამის სამხედრო ცოდნასა და უნარებს, რათა აუცილებლობისას, მათი აქტიური მონაწილეობით, მაქსიმალურად ეფექტურად იქნეს უზრუნველყოფილი ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობა და უსაფრთხოება.

18. სამხედრო სავალდებულო სამსახური სახელმწიფოს მხრიდან წარმოადგენს თავდაცვისუნარიანობის და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის ერთ-ერთ ფორმას. უდავოა, რომ ქვეყნის თავდაცვა უმნიშვნელოვანეს საჯარო ინტერესს წარმოადგენს, რომლის ჯეროვანი განხორციელების გარეშე, უპირველესად, საფრთხის ქვეშ დგება სახელმწიფოს სუვერენიტეტი და ტერიტორიული მთლიანობა, შიდა და გარე უსაფრთხოება. ეროვნული უსაფრთხოების პრობლემა კი, იმავდროულად, ართულებს სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპისა და ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვას. თუკი სახელმწიფო სათანადო დონეზე ვერ იქნება დაცული გარეშე საფრთხეებისაგან, ეჭვქვეშ შეიძლება დადგეს, არათუ კანონის წინაშე თანასწორობის, არამედ ზოგადად ძირითად უფლებათა სრულყოფილი რეალიზაცია თითოეული ინდივიდისათვის.

19. გარდა ამისა, არ არის აუცილებელი, სახელმწიფო თავდაცვისუნარიანობისა და უსაფრთხოების სათანადოდ უზრუნველყოფის საჭიროება უკავშირდებოდეს რეალურ და მყისიერ საფრთხეებს. ეროვნული უსაფრთხოების ეფექტურად ორგანიზებასა და განხორციელებას უპირველესად გააჩნია პრევენციული დანიშნულება, რაც ამცირებს ნებისმიერი შიდა თუ გარე ძალების მხრიდან თვითნებობისა და აგრესიის საფრთხეებს.

20. ამგვარად, პირველადი სამხედრო აღრიცხვა და მის საფუძველზე სავალდებულო სამსახურის გავლა, რეალურად უწყობს ხელს ქვეყნის უსაფრთხოებისა და თავდაცვისუნარიანობის ამაღლებას. სავალდებულო სამხედრო სამსახურის გავლის პერიოდში სამხედრო მოსამსახურეები ექვემდებარებიან შესაბამის სამხედრო წვრთნასა და მომზადებას, რაც უზრუნველყოფს მათ მზაობას, საჭიროების შემთხვევაში აქტიურ საბრძოლო მოქმედებებში ჩაბმისათვის, მობილიზაციის, საომარი ან/და საგანგებო მდგომარეობის, აგრეთვე სხვა განსაკუთრებული მდგომარეობის არსებობის პერიოდში.

21. კანონმდებლის მხრიდან მნიშვნელოვანი ლეგიტიმური მიზნის არსებობა თავისთავად არ ნიშნავს, რომ უფლებაში ჩარევა გამართლებულად ჩაითვალოს. ლეგიტიმური მიზნის არსებობის პირობებში აუცილებელია, კანონმდებელმა ასეთი მიზნის მისაღწევად უფლებაში ჩარევის თანაზომიერი გზა აირჩიოს. ამისათვის კი სადავო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის დასაშვებ, აუცილებელ და პროპორციულ საშუალებას. „ვინაიდან ნებისმიერი სამართლებრივი წესრიგი მიზნისა და საშუალების მიმართებაზეა აგებული, ეს ავალდებულებს სახელმწიფოს, მიზნის მისაღწევად გამოიყენოს ისეთი საშუალება, რომლითაც როგორც ამ უკანასკნელის მიღწევა იქნება გარანტირებული, ასევე თანაზომიერების პრინციპი იქნება დაცული“ (საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 19 დეკემბრის N1/2/411 გადაწყვეტილება საქმეზე „შპს „რუსენერგოსერვისი“, შპს „პატარა კახი“, სს „გორგოტა“, გივი აბალაკის ინდივიდუალური საწარმო „ფერმერი“ და შპს „ენერგია“ საქართველოს პარლამენტისა და საქართველოს ენერგეტიკის სამინისტროს წინააღმდეგ“ II-29).

22. საქართველოს კონსტიტუციის 101-ე მუხლის თანახმად: „1. საქართველოს დაცვა საქართველოს ყველა მოქალაქის მოვალეობაა. 2. ქვეყნის დაცვა და სამხედრო ვალდებულების მოხდა საამისო უნარის მქონე ყველა მოქალაქის ვალია. სამხედრო ვალდებულების მოხდის ფორმას ადგენს კანონი.“

23. კონსტიტუციის აღნიშნული ნორმა არაორაზროვნად მიუთითებს, რომ ქვეყნის დაცვა და სამხედრო ვალდებულების მოხდა არის ის ვალდებულება, რომელსაც კონსტიტუცია აკისრებს საამისო უნარის მქონე ყველა პირს იმ მომენტიდან, როდესაც ეს უკანასკნელი მოიპოვებს სამართლებრივ კავშირს (საქართველოს მოქალაქეობას) საქართველოსთან. პირველადი (წვევამდელის) სამხედრო აღრიცხვა, ისევე როგორც სავალდებულო სამხედრო სამსახური წარმოადგენს აღნიშნული კონსტიტუციური ვალდებულების მოხდის სახელმწიფოს მიერ განსაზღვრულ ერთ-ერთ ფორმას, რომლის უფლებამოსილებასაც ამ უკანასკნელს ასევე კონსტიტუცია ანიჭებს. ამგვარად, კონსტიტუციის 101-ე მუხლში მკაფიოდ იკითხება ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობისა და უსაფრთხოების ლეგიტიმური მიზნები, ადგენს რა საყოველთაო ვალდებულებას მათი დაცვისათვის და იმავდროულად სახელმწიფოს ანიჭებს დისკრეციას, საჭიროებისდა მიხედვით თავად განსაზღვროს ამგვარი ვალდებულების მოხდის ფორმები. აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მოცემულ კონსტიტუციურ დავაში მოსარჩელე მხარისათვის პრობლემას წარმოადგენს მხოლოდ პირველად (წვევამდელთა) სამხედრო აღრიცხვასთან და შესაბამისად, სავალდებულო სამხედრო სამსახურთან მიმართებით ქალსა და მამაკაცს შორის დიფერენცირების კონსტიტუციურობა, შესაბამისად, სასამართლო არ დგას საჭიროების წინაშე, ამომწურავად განმარტოს კონსტიტუციის 101-ე მუხლში არსებული სამხედრო ვალდებულების მნიშვნელობა.

24. ხაზგასმით უნდა აღინიშნოს, რომ პირის სამხედრო ვალდებულების არსებობას საქართველოს კონსტიტუცია უკავშირებს მხოლოდ ორ კუმულატიურ წინაპირობას: ა) პირის მოქალაქის სტატუსს, ბ) პირის უნარებს, და არავითარ შემთხვევაში სახელმწიფოს დისკრეციას. დადგენილი კონსტიტუციური წინაპირობების დაკმაყოფილების შემთხვევაში ინდივიდი იმთავითვე ხდება სამხედრო ვალდებული და აღნიშნულზე გავლენას ვერ მოახდენს სახელმწიფოს მხრიდან ამგვარი ვალდებულების ფორმების განსაზღვრის დისკრეციული უფლებამოსილება, ისევე როგორც ვალდებულების ფაქტობრივად განსაზღვრული ფორმა. ამგვარად, საქართველოს კონსტიტუციის 101-ე მუხლით დადგენილი საყოველთაო სამოქალაქო ვალდებულება თანაბრად მიემართება საამისო უნარის მქონე საქართველოს თითოეულ მოქალაქეს, მათ შორის განურჩევლად სქესისა. ამგვარი ვალდებულება კონსტიტუციურ დონეზე თანაბრად გააჩნია როგორც მამაკაცს, ასევე ქალს. შედეგად, ქვეყნის დაცვისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის მიზნებისათვის თავად კონსტიტუციის მიერ მამაკაცი და ქალი განიხილება არსებითად თანასწორ სუბიექტებად, თუ მათ საამისო უნარი გააჩნიათ.

25. იმავდროულად, კონსტიტუციით დადგენილი ქვეყნის დაცვისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის საყოველთაო ვალდებულების არსებობა თავისთავად ვერ გახდება ადამიანის რომელიმე ძირითადი უფლებისა თუ თავისუფლების (მათ შორის, თანასწორობის უფლების) დარღვევის საფუძველი, რადგან შეუძლებელია საქართველოს კონსტიტუციის რომელიმე ნორმაში დანახული იქნეს რესურსი მისი მეორე ნორმის, მათ შორის ძირითად უფლებათა დარღვევისათვის. ამგვარი ვალდებულების არსებობა თავად ემსახურება სახელმწიფოს სუვერენიტეტის, ტერიტორიული მთლიანობის დაცვის და, შედეგად, სწორედ ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვისა და სრულყოფილად განხორციელების მიზნებს.

26. რაც შეეხება, ერთი მხრივ, კონსტიტუციის 101-ე მუხლით განსაზღვრულ სახელმწიფოს უფლებამოსილებას, კანონით განსაზღვროს სამხედრო ვალდებულების მოხდის ფორმა და, მეორე მხრივ, ამ უფლებამოსილების განხორციელებისას კანონის წინაშე თანასწორობის უფლების დაცვის ვალდებულებას, თავად საქართველოს კონსტიტუცია ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობისა და უსაფრთხოების უზრუნველყოფის საკითხებთან დაკავშირებით უმაღლეს საკანონმდებლო ორგანოს განსაკუთრებით ფართო დისკრეციას ანიჭებს.

27. კონსტიტუციის მე-3 მუხლის თანახმად, მხოლოდ საქართველოს უმაღლეს სახელმწიფო ორგანოთა განსაკუთრებულ გამგებლობას მიეკუთვნება სახელმწიფოს თავდაცვა და უშიშროება, სამხედრო ძალები, ასევე ომისა და ზავის საკითხები, საგანგებო და საომარ მდგომარეობათა სამართლებრივი რეჟიმის დადგენა და შემოღება. სახელმწიფოს ლეგიტიმური ინტერესია შექმნას და ხელი შეუწყოს სამხედრო ძალების ფორმირებას, მას სამხედრო სფეროში მნიშვნელოვანი დისკრეცია გააჩნია. სამხედრო სფეროში მიღებული კომპლექსური გადაწყვეტილებები, მათ შორის სამხედრო აღრიცხვის, სამხედრო ძალების დაკომპლექტების, წვრთნის, აღჭურვის, კონტროლის, ბიუჯეტიდან დაფინანსების, სამხედრო საჭიროების, საბრძოლო ეფექტურობის განსაკუთრებული მოთხოვნის საკითხებთან დაკავშირებით, ემყარება ვიწროდ პროფესიულ სამხედრო შეფასებებს საამისო სპეციალიზაციის მქონე პირთა და მიმართულების მქონე სახელმწიფო ორგანოთა მხრიდან და წარმოადგენს სახელმწიფოს ინფორმირებულ არჩევანს.

28. ამგვარად, სწორედ სახელმწიფო, უფრო კონკრეტულად კი, ქვეყნის საკანონმდებლო ორგანოა უფლებამოსილი, ეროვნული უსაფრთხოების ინტერესებიდან და საჭიროებებიდან გამომდინარე განსაზღვროს, თუ რა ფორმით უნდა იქნეს განსაზღვრული სამხედრო ვალდებულება. ვალდებულების ფორმის განსაზღვრა კი, ცხადია, იმავდროულად, გულისხმობს ამგვარი ფორმისათვის საჭირო სხვადასხვა კრიტერიუმების განსაზღვრას, როგორიცაა, მაგალითისათვის, ვალდებულების ვადა, ასაკობრივი ზღვარი, დატვირთვის მაჩვენებელი, ვარგისი და გამოსადეგი კონტინგენტი, გენდერული პოლიტიკა სამხედრო საქმეში და სხვ. ამასთან, გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სახელმწიფო ამ პროცესში არ შემოიფარგლება მხოლოდ ეროვნული უსაფრთხოების ზოგადი ინტერესით. მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ასევე კონსტიტუციური მნიშვნელობის სხვა ინტერესებიც, ისევე როგორც ქვეყნის წინაშე უსაფრთხოების სფეროში არსებული გამოწვევების რეალურობა და მასშტაბები, სახელმწიფოს ფინანსური რესურსები და სხვა.

29. კონსტიტუციის 101-ე მუხლში მითითებული ყველა მოქალაქის მიერ ქვეყნის დაცვის და სამხედრო ვალდებულების მოხდის მოვალეობა, იმავდროულად არ გულისხმობს სახელმწიფოს უპირობო ვალდებულებას, ყველას (ქალს და მამაკაცს) თანაბრად დააკისროს ამ ვალდებულების შესრულება. კონსტიტუცია სახელმწიფოს ანიჭებს შესაძლებლობას, საჭიროების შემთხვევაში, საამისო უნარის მქონე ყველა მოქალაქეს მოსთხოვოს სამხედრო ვალდებულების შესრულება, თუმცა ამგვარი შესაძლებლობის და არა ვალდებულების არსებობა სახელმწიფოს უტოვებს დისკრეციას იმისათვის, რომ, თუ საჭიროდ მიიჩნევს, განსხვავებული ფორმით უზრუნველყოს ქვეყნის უსაფრთხოება და თავდაცვისუნარიანობა, თვითონ განსაზღვროს, ესაჭიროება თუ არა სამხედრო ძალებს ქალებით და მამაკაცებით თანაბრად თუ განსხვავებული თანაფარდობით დაკომპლექტება. თუკი სახელმწიფო ეროვნული უსაფრთხოების ეფექტური უზრუნველყოფის განსხვავებულ მიდგომას ჩამოაყალიბებს, შესაძლებელია, მან, გარკვეული დროით საერთოდ უარი თქვას ამგვარი ვალდებულების გამოყენებაზე.

30. როდესაც საუბარია სახელმწიფოს დისკრეციაზე თავდაცვისა და სამხედრო ვალდებულების საკითხებთან დაკავშირებით, ცხადია, აქ არ იგულისხმება დისკრეცია შეუზღუდავი ფორმითა და ყოველგვარი ფარგლების გარეშე. საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „...სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში“, შესაბამისად, მოსაზრება, რომ დისკრეციული უფლებამოსილება საქართველოს პარლამენტს უსაზღვრო შესაძლებლობას აძლევს, თავისი მიხედულებით დაადგინოს სამხედრო ვალდებულების მოხდის ფორმა და ამგვარ ფორმასთან დაკავშირებული მოთხოვნები საკუთარ მოქალაქეთა მიმართ, საფუძველს მოკლებულია, რადგან ადამიანის უფლებები და კონსტიტუციური პრინციპები წარმოადგენს სწორედ დისკრეციული უფლებამოსილების მიზნებისა და ფარგლების განმსაზღვრელ გარემოებას. ამის გაუთვალისწინებლობა ქმნის დისკრეციული უფლებამოსილების გადაჭარბების ან არამიზნობრივად გამოყენების საფრთხეს. „დისკრეციული უფლებამოსილება სწორედ კანონმდებლის მიერ განსაზღვრული რამდენიმე შესაძლებლობიდან კონკრეტული ვითარების მოსაწესრიგებლად ყველაზე უფრო მისაღები სამართლებრივი შედეგის არჩევას გულისხმობს. დისკრეციული უფლებამოსილება სამართლებრივად შებოჭილი თავისუფლებაა და მისი გამოყენება ყოველთვის გულისხმობს გადაწყვეტილების შედეგის დასაბუთებას, რომლის მეშვეობით ირკვევა, მიღებული იქნა თუ არა უშეცდომო გადაწყვეტილება. შესაბამისად, დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელების შედეგად მიღებული სამართლებრივი შედეგი უნდა ემყარებოდეს კონკრეტულ სამართლებრივ საფუძვლებს“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 20 ივლისის N3/3/763 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტის წევრთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალაია, გიორგი ბარამიძე და სხვები, სულ 42 დეპუტატი) საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-59).

31. მოცემულ შემთხვევაში, საქართველოს კონსტიტუციით სახელმწიფო ხელისუფლებისათვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილება სამხედრო ვალდებულების ფორმის განსაზღვრის თაობაზე, რეალურად ემსახურება სახელმწიფოს უსაფრთხოებისა და თავდაცვისუნარიანობის უზრუნველყოფას და მიზნად არ ისახავს სქესის ნიშნით პირთა დიფერენცირებას. სახელმწიფო თავდაცვის ორგანიზება და ამ მიზნით ადამიანური რესურსების მობილიზება თუ წვრთნა, განეკუთვნება სახელმწიფო ხელისუფლების უმაღლეს ორგანოთა განმგებლობას და, ამასთან, მოითხოვს პროფესიულ სამხედრო ექსპერტიზას. შესაბამისად, ხელისუფლებას უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, საკუთარი შეხედულებისამებრ, სამხედრო აღრიცხვასა და შემდგომში სამხედრო სავალდებულო სამსახურის გავლას (რაც გულისხმობს სპეციალურ სამხედრო წვრთნასა და საბრძოლო მოქმედებებისათვის მზადებას) დაუქვემდებაროს საზოგადოების ის ჯგუფი, რომელიც მეტად აკმაყოფილებს ამგვარი სამსახურისათვის დადგენილ სპეციალურ მოთხოვნებს და იმ მოცულობით, რა მოცულობაც საჭიროა, ასევე რამდენის პროფესიული წვრთნის შესაძლებლობაც რეალურად არსებობს, რათა მაქსიმალურად ეფექტურად იქნეს მიღწეული ზემოთ ხსენებული ლეგიტიმური მიზნები.

32. ამდენად, პირველად სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულების დაწესება სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცთა მიმართ და ამგვარი ვალდებულებიდან მსგავსი სპეციალობის არმქონე ქალთა ამორიცხვა უნდა ჩაითვალოს როგორც სახელმწიფოს მხრიდან საკუთარი დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში გაკეთებული არჩევანი, რომელიც არ არის თვითნებური და წარმოადგენს მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესების მიღწევის დასაშვებ, აუცილებელ და პროპორციულ საშუალებას.

33. შესადარებლად, სამართლებრივი აქტებიდან მოვიყვანთ რამდენიმე სამართლებრივ ნორმას/მაგალითს/ანალიზს. ამასთან, საკონსტიტუციო სასამართლო ხაზგასმით აღნიშნავს, რომ მითითებული უფლებამოსილებების/საფუძვლების განმსაზღვრელი სამართლებრივი ნორმები, შესაძლოა დამოუკიდებლად გახდეს სასამართლოს მსჯელობის საგანი მისი კონსტიტუციურობის თვალსაზრისით, მათ შორის, დასახელებულ ლეგიტიმურ მიზნებთან მიმართებით, თუმცა დასახელებული მაგალითები ემსახურება სამხედრო ვალდებულების განსაზღვრის სფეროში სახელმწიფოს დისკრეციის მოცულობის უკეთ შეგრძნების შესაძლებლობას.

34. სახელმწიფოს მხრიდან დისკრეციული უფლებამოსილების განხორციელებად შესაძლოა ჩაითვალოს აგრეთვე „სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონით დადგენილი სამხედრო სამსახურში გაწვევისგან გათავისუფლებისა და გაწვევის გადავადების საფუძვლების დადგენა. ასეთ შემთხვევებში, მოლოდინია, რომ სახელმწიფო მხედველობაში იღებს სხვა, არანაკლებ მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ მიზნებს, რომლის განხორციელების საჯარო ინტერესი არსებობს საზოგადოებაში. მაგალითისათვის, უმაღლესი განათლების სხვადასხვა საფეხურზე მყოფი პირისათვის სამხედრო სამსახურში გაწვევის გადავადება შესაძლებელია ემსახურებოდეს როგორც ზოგადად ქვეყანაში განათლების ხელშეწყობისა და მისი დონის ამაღლების საჯარო მიზანს, აგრეთვე, უშუალოდ პირთა კერძო ინტერესებს ამგვარი განათლების მიღებაზე. ასევე, სამხედრო სამსახურში გაწვევის გადავადება იმ პირისათვის, რომელსაც ჰყავს ერთი შვილი - შვილის შეძენის დღიდან სამი წლის განმავლობაში, შესაძლოა ემსახურებოდეს როგორც ქვეყნის დემოგრაფიულ მდგომარეობაზე, ასევე ოჯახზე ზრუნვის ინტერესებს.

35. ზოგადად სამხედრო სამსახურის სფეროში სახელმწიფოს პოლიტიკა ატარებს თუ არა მიზანმიმართულად დისკრიმინაციულ ხასიათს პირთა სქესთან მიმართებით, იკვეთება, თუნდაც პროფესიული სამხედრო განათლებისა („სამხედრო ვალდებულებისა და სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-9 მუხლი) და საკონტრაქტო (პროფესიული) სამხედრო სამსახურის („სამხედრო სამსახურის გავლის შესახებ“ დებულების თაობაზე საქართველოს მთავრობის 2014 წლის 18 მარტის N238 დადგენილება, თავი VI) შესახებ კანონმდებლობის ანალიზიდან. კერძოდ, კანონმდებელი საქართველოს თავდაცვის ეროვნულ აკადემიაში პროფესიული სამხედრო განათლების მიღების შესაძლებლობას თანაბრად აძლევს როგორც მსურველ მამაკაცებს, ასევე ქალებს, შეიარაღებული ძალების საკონტრაქტო (პროფესიულ) სამხედრო სამსახურში კი საშტატო ნუსხით გათვალისწინებულ შესაბამის თანამდებობაზე მიიღებიან მათ შორის ქალები 18 წლის ასაკიდან. ის ფაქტი, რომ თავდაცვის ეროვნულ აკადემიაში სწავლის მსურველი მამაკაცებისა და ქალებისათვის დადგენილი შეიძლება იყოს განსხვავებული ფიზიკური მოთხოვნები და ნორმატივები, მიუთითებს არა სახელმწიფოს მხრიდან დისკრიმინაციულ მოპყრობაზე, არამედ პირიქით, ამგვარი მოპყრობისაგან დაცვაზე და საბოლოოდ ემსახურება ხარისხიანი პროფესიული განათლების მიღებისა და მაღალი კომპეტენციის მქონე სამხედრო მოსამსახურეთა კონტინგენტის ჩამოყალიბებას. ერთი და იმავე მკაცრი ფიზიკური სტანდარტები შესაძლებელია პირიქით, უთანასწორო ყოფილიყო აკადემიაში სწავლის მსურველი ქალებისათვის, ისევე, როგორც შედარებით ნაკლებად მკაცრი სტანდარტების დაწესებით ჯეროვნად ვერ მიღწეულიყო სახელმწიფოს მიერ დასახული მიზნები. თუმცა ეს, რა თქმა უნდა, არ გამორიცხავს, რომ ინდივიდუალურად ქალთა გარკვეულმა ჯგუფმა შეიძლება დააკმაყოფილოს მამაკაცებისათვის დადგენილი ფიზიკური ნორმატივები, ისევე, როგორც ყველა მამაკაცი შესაძლოა ვერ აკმაყოფილებდეს თავად მათი ჯგუფისათვის დადგენილ ამგვარ ნორმატივებს.

36. იგივე უნდა ითქვას პროფესიულ (საკონტრაქტო) სამხედრო სამსახურსა და რეზერვზე. კანონმდებლობა არ ითვალისწინებს რაიმე შეზღუდვას სქესის ნიშნით. მეტიც, სამხედრო სარეზერვო სამსახურის შესახებ კანონის მე-8 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ქალებს, რომლებიც ჩვეულებრივ თავისუფლებიან სამხედრო სარეზერვო სამსახურიდან, 18 წლის ასაკის მიღწევის შემდეგ უფლება აქვთ, ნებაყოფლობით გაიარონ სამხედრო სარეზერვო სამსახური. დამატებით, გასათვალისწინებელია „სამხედრო მოსამსახურის სტატუსის შესახებ“ საქართველოს კანონი (მე-4 მუხლი), რომელიც ყველა სამხედრო მოსამსახურეს, დაკავებული თანამდებობისა და სამხედრო წოდების მიუხედავად, კანონის წინაშე თანასწორად აცხადებს.

37. ამგვარად, ზოგადად, სამხედრო ვალდებულებასთან და სამხედრო სამსახურთან დაკავშირებული კანონმდებლობა არ იძლევა დასკვნის საფუძველს, რომ კანონმდებლის თვითმიზანს სადავო ნორმასთან მიმართებით სქესის ნიშნით პირთა დისკრიმინაცია წარმოადგენს. თავად საქართველოს კონსტიტუცია ქვეყნის დაცვისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის მიზნებისათვის არსებითად თანასწორად აცხადებს საამისო უნარის მქონე მოქალაქეს და არა რომელიმე კონკრეტულ პირთა ჯგუფს (ქალებს თუ მამაკაცებს).

38. ყოველივე ზემოთ აღნიშნულიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ „სამხედრო ვალდებულებისა და, სამხედრო სამსახურის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-11 მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც სამხედრო-სააღრიცხვო სპეციალობის არმქონე მამაკაცებს აკისრებს სამხედრო აღრიცხვაზე ყოფნის ვალდებულებას, მიზნად არ ისახავს სქესის ნიშნით დისკრიმინაციას, ემსახურება ქვეყნის თავდაცვისუნარიანობისა და უსაფრთხოების უმნიშვნელოვანეს ლეგიტიმურ მიზნებს და წარმოადგენს ამგვარი მიზნების მიღწევის დასაშვებ, აუცილებელ და პროპორციულ საშუალებას. შედეგად, სადავო ნორმა სრულ შესაბამისობაშია საქართველოს კონსტიტუციის მე-14 მუხლთან.

39. რაც შეეხება მოსარჩელე მხარის მითითებას, სამხედრო აღრიცხვის ვალდებულებისა და შესაბამისად, სამხედრო სავალდებულო სამსახურის თანმდევ უარყოფით შედეგზე მისი პროფესიული კარიერული წინსვლის თვალსაზრისით, საკონსტიტუციო სასამართლომ უკვე აღნიშნა, რომ კონსტიტუციით დადგენილი ქვეყნის დაცვისა და სამხედრო ვალდებულების მოხდის საყოველთაო ვალდებულების არსებობა, თავისთავად ვერ გახდება ადამიანის რომელიმე ძირითადი უფლებისა თუ თავისუფლების დარღვევის საფუძველი. შეუძლებელია, კონსტიტუციით დადგენილი მოქალაქეობრივი ვალდებულების შესრულება საამისო უნარის პირს არახელსაყრელ მდგომარეობაში აყენებდეს, რადგან ამგვარი ვალდებულების არსებობა იმთავითვე გულისხმობს პირის გარკვეულ თავისუფლებათა შეზღუდვას.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის 89–ე მუხლის პირველი პუნქტის „ვ“ ქვეპუნქტის და მე-2 ქვეპუნქტის, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე–19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21–ე მუხლის მე–2 პუნქტის, 23-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 27-ე მუხლის მე-5 პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 43-ე მუხლის მე-2, მე-4, მე-7, მე-8 პუნქტების და 45-ე მუხლის, „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის საქართველოს კანონის მე-7 მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 30-ე, 31-ე, 32-ე და 33-ე მუხლების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. არ დაკმაყოფილდეს კონსტიტუციური სარჩელი N580 („საქართველოს მოქალაქე გიორგი კეკენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

2. გადაწყვეტილება ძალაშია საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე გამოქვეყნების მომენტიდან.

3. გადაწყვეტილება საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

4. გადაწყვეტილების ასლი გაეგზავნოს მხარეებს, საქართველოს პრეზიდენტს, საქართველოს უზენაეს სასამართლოს და საქართველოს მთავრობას.

5. გადაწყვეტილება დაუყოვნებლივ გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე და გაეგზავნოს „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

კოლეგიის წევრები:

კონსტანტინე ვარძელაშვილი

ქეთევან ერემაძე

მაია კოპალეიშვილი