აღნიშნულ საქმეში მოსარჩელეს წარმოადგენს მოქალაქე გიგა ბარათაშვილი. საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2011 წლის 30 სექტმბრის #2628 ბრძანების ამონაწერიდან (იხილეთ დანართი) ირკვევა: ,,საქართველოს შეიარაღებული ძალების სახმელეთო ჯარების II საარტილერიო ბრიგადის შტაბის G-1-ის კადრების ოფიცერი (შტატი 8/888-01) მაიორი გიგა გურამის ძე ბარათაშვილი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2011 წლის 21 ივლისის #583 ბრძანებით დამტკიცებული ,,საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გაერთიანებული შტაბის და სახმელეთო ჯარების თანამშრომელთა/მოსამსახურეთა სამსახურის გავლის წესის" მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტის თანახმად, გათავისუფლდეს დაკავებული თანამდებობიდან და გადაყვანილი იქნეს საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის J-1 პირადი შემადგენლობის განკარგულებაში.

საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2012 წლის 1 მარტის #488-ე ბრძანების ამონაწერის (იხილეთ დანართი) მიხედვით ირკვევა: ,,საქართველოს შეიარაღებული ძალების გაერთიანებული შტაბის J-1 პირადი შემადგენლობის დეპარტამენტის განკარგულებაში მყოფი, საქართველოს შეიარაღებული ძალების სახმელეთო ჯარების II საარტილერიო ბრიგადის შტაბის ყოფილი G-1-ის კადრების ოფიცერი, მაიორი გიგა გურამის ძე ბარათაშვილი დათხოვნილ იქნას საქართველოს შეიარაღებული ძალების რიგებიდან რეზერვში 2012 წლის 30 იანვრიდან, საქართველოს თავდაცვის მინისტრის 2011 წლის 21 ივლისის #583 ბრძანებით დამტკიცებული ,,საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გაერთიანებული შტაბის და სახმელეთო ჯარების თანამშრომელთა/მოსამსახურეთა სამსახურის გავლის წესის" მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის ,,ბ" ქვეპუნქტის და მე-3 პუნქტის თანახმად.

სადავო ნორმებმა უშუალოდ შელახეს გიგა ბარათაშვილის საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველი და მეორე პუნქტით აღიარებული უფლებები. ამგვარად, დაცულია ,,საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-18 მუხლის მოთხოვნები და არ არსებობს აღნიშნული სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის საფუძველი.    

1. სადავო ნორმის არსი

აღნიშნულ საქმეში დავის საგანს საქართველოს თავდაცვის მინისტრის #583-ე ბრძანების მე-13 მუხლის პირველი მუხლის ,,ბ" ქვეპუნქტი, რომელიც ადგენს: ,,მოსამსახურე თავისუფლდება შესაბამისი თანამდებობიდან და გადაიყვანება კადრების განკარგულებაში შემდეგ შემთხვევებში მინისტრის ან მისი ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტით უფლებამოსილი თანამდებობის პირის შესაბამისი გადაწყვეტილებით სამსახურებრივი გადაადგილებისას შესაბამისი თანამდებობის შერჩევამდე." ხოლო ამავე ბრძანების მე-13 მუხლის მე-3 პუნქტის თანახმად, ,,კადრების განკარგულებაში ყოფნის ვადა არ უნდა აღემატებოდეს ოთხ თვეს. აღნიშნული ვადის ამოწურვამდე კადრების განკარგულებაში ყოფნის შემთხვევაში, მოსამსახურე უნდა დაინიშნოს შესაბამის თანამდებობაზე ან დათხოვნილ/განთავისუფლებულ იქნეს სამსახურიდან. თუ აღნიშნული ვადის ამოწურვისას მოსამსახურე არ დაინიშნება შესაბამის თანამდებობაზე, სამინისტროს უფლებამოსილი თანამდებობის პირის მიერ დათხოვნის ბრძანების გამოცემის შემთხვევაში, მოსამსახურე ითვლება დათხოვნილად/განთავისუფლებულად აღნიშნული ვადის ამოწურვიდან მეორე დღეს."

აღნიშნული ბრძანების მე-13 მუხლის პირველი პუნქტის ,,გ" ქვეპუნქტი არ ადგენს რაიმე ობიექტურ მიზეზს იმისათვის, რომ სამხედრო მოსამსახურე გათავისუფლებული იქნას შესაბამისი თანამდებობიდან და გადაყვანილი იქნას კადრების განკარგულებაში. ასეთი პირი კადრების განკარგულებაში იმყოფება არაუმეტეს ოთხი თვის ვადით. თუ ამ პერიოდში სამხედრო მოსამსახურე სხვა თანამდებობაზე არ იქნება დანიშნული, ის დათხოვნილი უნდა იქნეს სამხედრო სამსახურიდან.  ბრძანების მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტი თითქოს ითვალისწინებს ობიექტური მიზეზების გამოკვლევის შესაძლებლობას, რაც მომავალში შესაძლოა სამხედრო მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლების საფუძველი გახდეს. კერძოდ, ხდება კადრების განკარგულებაში გადაყვანილი პირის კვალიფიკაციის შემოწმება, იმისათვის რომ ამგვარი შეფასების საფუძველზე, უფლებამოსილმა თანამდებობის პირმა გადაწყვიტოს მისი სხვა თანამდებობაზე დანიშვნის საკითხი. მიუხედავად ამისა, ბრძანების მე-13 მუხლის მე-2 პუნქტს არ გააჩნია იმპერატიული ხასიათი. აღნიშნული ნორმა არ ავალდებულებს, არამედ აბსოლუტურ დისკრეციას ანიჭებს თანამდებობაზე დანიშვნის უფლებამოსილების მქონე პირს, შეამოწმოს ან არ შეამოწმოს კადრების განკარგულებაში მყოფი მოსამსახურის კვალიფიკაცია, ამის მიხედვით ახალ თანამდებობაზე დანიშნოს ან არ დანიშნოს ამგვარი სამხედრო პირი. ამიტომ სადავო ნორმა წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტებთან.

კონსტიტუციურობის პრობლემა, ცხადია, აღარ იარსებებდა სამხედრო მოსამსახურის სამსახურებრივი გადაადგილების მიზეზი რომ გამხდარიყო მოსამსახურის კვალიფიკაციის შეუთავსებლობა დაკავებულ თანამდებობასთან, ასევე სამხედრო მოსამსახურის მომავალში დასაკავებელ თანამდებობასთან კანდიდატის კვალიფიკაციის განსაზღვრა და ოთხი თვის გასვლის შემდეგ კადრების განკარგულებაში მყოფი მოსამსახურის გათავისუფლება, თუკი ამ უკანასკნელის კვალიფიკაცია არც ერთ თანამდებობასთან არ მოდის შესაბამისობაში. 

 

2. სადავო ნორმის სისტემური წაკითხვა

,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონის მე-11 მუხლი დასათაურებულია, როგორც ,, საჯარო მოსამსახურეები, რომლებზეც არ ვრცელდება ამ კანონის მოქმედება." აღნიშნული მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად: ,, საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს გენერალური შტაბისა და სახმელეთო ჯარების თანამშრომელთა/მოსამსახურეთა მიერ სამსახურის გავლის წესი “ მტკიცდება საქართველოს თავდაცვის მინისტრის ბრძანებით . ამ წესით განისაზღვრება აღნიშნულ თანამშრომელთა / მოსამსახურეთა სამსახურებრივი ურთიერთობების საკითხები, მათ შორის, თანამდებობაზე დანიშვნისა და თანამდებობიდან განთავისუფლების, სამსახურის გავლის, ატესტაციის, კვალიფიკაციის ამაღლების, წახალისების ფორმებისა და დისციპლინური პასუხისმგებლობის ზომების გამოყენების წესები და საფუძვლები. ამ კანონის მოქმედება ამ პუნქტით გათვალისწინებულ თანამშრომლებზე/მოსამსახურეებზე ვრცელდება მხოლოდ იმ შემთხვევებში, თუ სამხედრო მოსამსახურეებთან ურთიერთობების მარეგულირებელი კანონმდებლობით და ამავე პუნქტში მითითებული წესით სხვაგვარად არ რეგულირდება შესაბამისი სამსახურებრივი ურთიერთობები."

ამგვარად, ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონი გენერალური შტაბისა და სახმელეთო ჯარების თანამშრომლებზე და მოსამსახურეებზე გავრცელდება, თუკი ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" მე-11 მუხლის მე-4 პუნქტში მითითებული წესით ეს ურთიერთობა არ რეგულირებდება. ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონის ზემოხსენებული ნორმა უთითებს სწორედ გასაჩივრებული ბრძანებით დადგენილ წესზე, რომლითაც განსაზღვრულია სამხედრო მოსამსახურის გათავისუფლების წესი. ამგვარად, სახმელეთო ჯარების მოსამსახურის გათავისუფლებაზე არ ვრცელდება ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონი და ამ მოსაზრებას ადასტურებს არა მხოლოდ კანონის ამგვარი წაკითხვა, არამედ სასამართლო პრაქტიკაც.

თუკი გენერალურ შტაბსა და სახმელეთო ჯარების მოსამსახურეებზე არ ვრცელდება ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონი, შესაბამისად, ისინი ვერ ისარგებლებენ ამავე კანონის მე-10 თავით, რომლითაც დადგენილია სამართლებრივი საფუძვლები.

გასაჩივრებული ბრძანებით უფლებამოსილ პირს არანაირ საფუძველზე თუ ობიექტურად გამართლებად მიზეზზე მითითება არ სჭირდება სამხედრო მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლებისათვის. ამით სახმელეთო ჯარების მოსამსახურის საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცული უფლება - ეკავოს თანამდებობა საჯარო სამსახურში - დაუცველია სახელმწიფოს მხრიდან თვითნებური ჩარევისაგან.

 

 

3. კონსტიტუციის 29-ე მუხლიდან გამომდინარე სასამართლო დაცვის ასპექტები

 საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეში ილია ჭანტურაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილებაში (მე-2 თავის 37-ე პარაგრაფი) განაცხადა: ,, ... გადაწყვეტილების დასაბუთებულობა ხელს უწყობს გასაჩივრების უფლების სრულყოფილად გამოყენებას, საშუალებას აძლევს ზემდგომ სასამართლოს განახორციელოს გადაწყვეტილების კანონიერების და დასაბუთებულობის შემოწმება და წარმოადგენს სასამართლოს მხრიდან თვითნებობისაგან დაცვის ქმედით მექანიზმს." სადავო ნორმის შემთხვევაში, უფლებამოსილი თანამდებობის პირი არ უთითებს სამხედრო მოსამსახურის კადრების განკარგულებაში გადაყვანის და ოთხ თვეში ასეთი მოხელის გათავისუფლების მიზეზს. ამის გამო სამხედრო პირი აღნიშნულ ინდივიდუალური ადმინისტრაციულ-სამართლებრივი აქტის სასამართლოში გასაჩივრების უფლებას სრულყოფილად ვერ გამოიყენებს. გათავისუფლების აქტში არ არის მითითებული ის მიზეზი, რის გამოც სამხედრო მოსამსახურე ჯერ კადრების განკარგულებაში გადაიყვანეს, შემდეგ გაათავისუფლეს. აღნიშნული გადაწყვეტილების კანონიერებისათავის აუცილებელი არ არის ასეთი აქტი იმდენად დასაბუთებული იყოს, რომ მხარეს წარმოდგენა ჰქონდეს იმ მიზეზებზე, რის გამოც მისთვის არახელსაყრელი გადაწყვეტილება იქნა მიღებული სახელმწიფო ორგანოს მხრიდან და ამ მიზეზების საფუძველზე წარუდგინოს სასამართლოს თავისი არგუმენტები. შეიძლება ითქვას, რომ ადმინისტრაციული ორგანოს უპრეცედენტოდ ფართო დისკრეციის გამო სახმელეთო ჯარების მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლების საკითხი პრაქტიკულად გამორიცხულია ეფექტური სასამართლო კონტროლის სფეროდან.

ილია ჭანტურაია პარლამენტის წინააღმდეგ საქმე, რასაც ეფუძნება წინა აბზაცში ჩვენს მიერ მოხმობილი არგუმენტი, გამომდინარეობს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტიდან (სამართლიან სასამართლოზე უფლება). მართლაც, როდესაც ადმინისტრაციული ორგანოს ან ქვემდგომი სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაში არ არის საკმარისი მიზეზები, რამაც სასამართლო ან ადმინისტრაციული ორგანო მიიყვანა მოცემულ შედეგამდე, ითვლება რომ სახეზეა დაუსაბუთებელი გადაწყვეტილება, რომელსაც ზემდგომი სასამართლო ვერ შეამოწმებს. ამის გამო, ჩვეულებრივ, სახეზე გვექნება ჩარევა სამართლიანი სასამართლოს უფლებასთან. მიუხედავად ამისა, იმ შემთხვევაში, როდესაც სახეზეა სახელმწიფო სამსახურიდან მოხელის დაუსაბუთებელი გათავისუფლება, თუნდაც გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილებაში საერთოდ არ არსებობდეს სათანადო მოტივაცია, რაც ამ აქტის დასაბუთებულობის კონტროლს შემდგომში შეუძლებელს ხდის, სახეზე გვექნება ჩარევა არა სამართლიანი სასამართლოს, არამედ სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების 29-ე მუხლით გარანტირებულ უფლებაში. მოხელის გათავისუფლებისას დაცვის ეფექტური საშუალებების არარსებობა მხოლოდ თანამდებობის დაკავების უფლებაში ჩარევის თანამდევის შედეგია და სამართლიან სასამართლოს უფლებაზე არაპირდაპირ ახდენს გავლენას. გათავისუფლების შესახებ გადაწყვეტილებაში მიზეზი რომ ყოფილიყო მითითებული, სასამართლო კონტროლის ეფექტურობაზე კითხვები საერთოდ არ დაისმეოდა. საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაც მეტყველებს იმაზე, რომ საკონსტიტუციო სასამართლო მოსამსახურის სახელმწიფო თანამდებობიდან გათავისუფლების მიზეზების განმარტების უფლებრივ ასპექტს კონსტიტუციის 29-ე მუხლში ხედავს და იმავდროულად, თანამდებობიდან თვითნებური გათავისუფლების საწინააღმდეგოდ არაეფექტური მექანიზმების, მათ შორის სასამართლო კონტროლის არარსებობასაც კონსტიტუციის 29-ე მუხლის კონტექსტში განიხილავს.

ამის მაგალითია საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. აღნიშნული გადაწყვეტილების 39-ე პარაგრაფში საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციის 29-ე (და არა 42-ე მუხლის პირველი პუნქტის) დარღვევად შეაფასა ნორმა, რომელიც ითვალისწინებდა ხალხის მიერ არჩეული ბრალდებულის სახით პასუხისგებაში მიცემული მერის გადაყენების შესაძლებლობას, ისე რომ არ არსებობდა ამ გადაწყვეტილების სასამართლოს მეშვეობით პერიოდული გადასინჯვის მექანიზმი. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა: ,,სასამართლოს მიერ ბრალდებულის თანამდებობიდან გადაყენების საპროცესო მოქმედების გამოყენების თაობაზე განჩინების გამოტანიდან შემაჯამებელ გადაწყვეტილებამდე არ არსებობს აღნიშნული საპროცესო მოქმედების გამოყენების აუცილებლობის გადამოწმების არც საფუძვლები და არც მექანიზმი. რაც ნიშნავს, რომ მისი გამოყენება მოხდება შემაჯამებელი გადაწყვეტილების გამოტანამდე იმ შემთხვევაშიც, როდესაც შესაძლოა, რეალურად აღარ არსებობდეს ამის  საჭიროება."

ამგვარად, საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციის 29-ე მუხლში ამოიკითხა თანამდებობიდან გათავისუფლების თაობაზე გადაწყვეტილების გადასინჯვის როგორც საფუძველის, ისე მექანიზმის არსებობის აუცილებლობა. შესაბამისად, სადავო ნორმატიული აქტის შემთხვევაში, ის გარემოება, რომ არ არის ცალსახად დადგენილი სამხედრო მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლების მატერიალური საფუძველი, ამით გამოწვეული სამართლებრივი დაცვის მექანიზმის სისუსტე, განხილული უნდა კონსტიტუციის 29-ე მუხლის კონტექსტში.

ამასთან საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დაცულ სფეროსთან დაკავშირებით საქმეში დავით კანდელაკი, ნატალია დვალი, ზურაბ დავითაშვილი, ემზარ გოგუაძე, გიორგი მელაძე და მამუკა ფაჩუაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილების მეორე თავის პირველ პარაგრაფში განაცხადა: ,,კონსტიტუციის ეს ნორმები განამტკიცებს საქართველოს მოქალაქის უფლებას, დაიკავოს როგორც არჩევითი, ასევე დანიშვნითი თანამდებობა და ადგენს სახელმწიფო სამსახურის განხორციელების  კონსტიტუციურ საფუძვლებს. ამასთან, კონსტიტუციის აღნიშნული დებულება  მოიცავს არა მხოლოდ კონკრეტული თანამდებობის დაკავების, არამედ ამ თანამდებობრივი უფლებამოსილების შეუფერხებლად განხორციელებისა და თანამდებობიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლებისაგან დაცვის გარანტიებს." სწორედ, სამსახურიდან უსაფუძვლოდ გათავისუფლებისგან დაცვის გარანტია არ არის უზრუნველყოფილი სადავო ნორმით, ვინაიდან ეს უკანასკნელი ყოველგვარი საფუძვლის გარეშე ითვალისწინებს მოქალაქის სახმელეთო ჯარებიდან გათავისუფლების შესაძლებლობას.

 

4. დიფერენცირებული მიდგომა სამხედრო და საპოლიციო ძალებში დასაქმებული პირების მიმართ

აღნიშნული საქმე განსხვავდება საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ კონსტიტუციის 29-ე მუხლთან მიმართებაში ამ დრომდე განხილული საქმეებისაგან. როგორც გიორგი უგულავას, ისე დავით კანდელაკისა და სხვების საქმეში არსებითი იყო აღნიშნული თანამდებობების დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის გარანტიები.

569-ე საქმე ეხებოდა საზოგადოებრივი მაუწყებლის სამეურვეო საბჭოს წევრებისათვის უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხს. საკონსტიტუციო სასამართლომ განსაკუთრებული ხაზი გაუსვა სამეურვეო საბჭოს დამოუკიდებლობის მნიშვნელობას და ამასთან ერთად ისაუბრა სხვა მსგავსი ინსტიტუციების დამოუკიდებლობის გარანტიებზე: ,,ზოგიერთი სახელმწიფო თანამდებობის  არსის განმსაზღვრელი ელემენტი ხელისუფლების აღმასრულებელი ან/და საკანონმდებლო შტოსგან მისი დამოუკიდებლობის ხარისხია. მათი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის ინტერესი კი შეიძლება მხოლოდ განსაკუთრებულ შემთხვევაში შეიზღუდოს საჯარო სამსახურის მართვის გაუმჯობესების ლეგიტიმური მიზანით. (#569-ე გადაწყვეტილების 54-ე პარაგრაფი). კონსტიტუციით დაცულ სიკეთეს წარმოადგენს არა მხოლოდ საზოგადოებრივი მაუწყებლის გამოხატვის თავისუფლების უფლება, არამედ მისი მმართველობითი ორგანოს დამოუკიდებლობა. ამდენად,  სამეურვეო საბჭოს დანიშნულების განმსაზღვრელი ფაქტორი სწორედ მისი წევრების დამოუკიდებლობაა (#569-ე გადაწყვეტილების 29-ე პარაგრაფი). ,,ასე მაგალითად, მოსამართლე, სახალხო დამცველი, სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის გენერალური აუდიტორი და დამოუკიდებელი მარეგულირებელი ორგანოს წევრები სახელმწიფო თანამდებობის პირთა იმ კატეგორიას განეკუთვნებიან, რომელთა საქმიანობაში ჩაურევლობის, მათი დამოუკიდებლობის უზრუნველყოფის აუცილებელი პირობა კანონით დადგენილი უფლებამოსილების ვადაა. აღნიშნულ სახელმწიფო თანამდებობის პირთა უფლებამოსილების ვადამდე შეწყვეტისათვის, აუცილებელია კონსტიტუციის მოთხოვნების შესაბამისი მომეტებული საჯარო ინტერესი არსებობდეს."(#569-ე გადაწყვეტილების 29-ე პარაგრაფი).

გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ საქმეში დავის საგანს წარმოადგენდა ქალაქ თბილისის არჩეული მერის სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით, თანამდებობიდან გადაყენება. აღნიშნული საკითხის განხილვისას საკონსტიტუციო სასამართლომ მხედველობაში მიიღო არა მხოლოდ მოსარჩელის კერძო ინტერესი, არამედ ადგილობრივი თვითმმართველობის საქმიანობაში სახელმწიფოს ჩაურევლობისა და, რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, ამომრჩევლის ინტერესი:  ,,ხალხის მიერ არჩეული პირების თანამდებობრივი უფლებამოსილების შეჩერება/შეწყვეტა, იმავდროულად, გულისხმობს ხალხის მანდატის შეჩერება/შეწყვეტას და წარმოადგენს თვითმმართველობის ავტონომიაში ყველაზე უხეშ ჩარევას. ამიტომ ეს უნდა ხდებოდეს მხოლოდ მკვეთრად გამოხატული და ძალიან მნიშვნელოვანი ლეგიტიმური მიზნებისთვის."(574-ე გადაწყვეტილების მეორე თავის მე-14 პარაგრაფი).

ზემოხსენებული საქმეებისაგან განსხვავებით, სადავო ნორმით გათვალისწინებულ შემთხვევაში არათუ დამოუკიდებელ ორგანოსთან გვაქვს საქმე, არამედ ისეთ ინსტიტუტთან, რომლის ხასიათის და არსის განმსაზღვრელია ყველაზე მკაცრი იერარქიული მოწყობა. სამხედრო მოსამსახურე და პოლიციელი მოქმედებს არა თავის საქმიანობაში ჩაურევლობის პრინციპის დაცვით, არამედ მეთაურის მითითებით და პასუხისმგებლობით. მეთაურსა და მის სამხედრო ხელქვეითს შორის იერარქია ხშირად იმდენად შორს მიდის, რომ მეთაური სისხლისსამართლებრივადაც კი აგებს ხოლმე პასუხს მისი ხელქვეითების მიერ ჩადენილი დანაშაულისათვის (სისხლის სამართლის საერთაშორისო სასამართლოს შესახებ რომის სტატუტის 28-ე მუხლი). შეიარაღებული ჯარი და პოლიცია არათუ გამიჯნული და დამოუკიდებელია აღმასრულებელი ხელისუფლებისაგან (როგორც მაგალითად, სახალხო დამცველი ან საზოგადოებრივი მაუწყებლის მეურვე ან მოსამართლე), არამედ ეს ორი ინსტიტუტი აღმასრულებელი ხელისუფლების სასიცოცხლოდ აუცილებელ შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენს, რითაც მთავრობა სახელმწიფოს სახელით ახორციელებს მის უმთავრეს ფუნქციას - იყენებს ლეგიტიმურ ძალას. დემოკრატიული წესწყობილების დამკვიდრება, რაც პრეამბულით აღიარებული მნიშვნელოვანი ნორმა პრინციპია, გულისხმობს შეიარაღებულ ძალებსა და პოლიციაზე სამოქალაქო კონტროლის არსებობას, რაც გამოიხატება სამოქალაქო პირების - თავდაცვისა და შინაგან საქმეთა მინისტრის მიერ გასამხედროებული ძალების მართვით. ამ ორ თანამდებობის პირს ნდობას უცხადებს მაღალი სახალხო ლეგიტიმაციის მქონე ორგანო - საქართველოს პარლამენტი. თავად პრეზიდენტიც კი, რომელიც არის მაღალი სამოქალაქო თანამდებობის პირი და, იმავდროულად, წარმოადგენს საქართველოს შეიარღებული ძალების უმაღლესი მთავარსარდალს, პირდაპირი წესით აირჩევა ხალხის მიერ იმისათვის, რომ საზოგადოების სახელით განახორციელოს კონტროლი შეიარაღებულ ძალებზე, განსაკუთრებით კი ომიანობის პერიოდში. შეიარაღებულ ძალებზე სახელმწიფოს მეთაურისა და აღმასრულებელი ხელისუფლების სამოქალაქო კონტროლი დემოკრატიული წესწყობილების არსებობის უმთავრესი პირობაა.

იმის გამო, რომ პოლიციისა და შეიარაღებული ძალების შემთხვევაში სახეზე არ არის  დამოუკიდებელი ან ხალხის მიერ არჩეული ორგანოები, აღნიშნული სამსახურიდან თანამშრომლის გათავისუფლებისათვის სახელმწიფოს არ მოეთხოვება ისეთივე მკვეთრად გამოხატულ და ძალიან მნიშვნელოვან ლეგიტიმურ მიზანზე მითითება, როგორც ეს დამოუკიდებელი ორგანოებიდან გათავისუფლებული მოსამსახურის შემთხვევაში ხდება. თუმცა ეს სრულებითაც არ ნიშნავს იმას, რომ სამხედრო მოსამსახურეები უნდა კარგავდნენ კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გათვალისწინებულ დაცვას, როგორც ეს სადავო ნორმით არის გათვალისწინებული, უბრალოდ სამხედრო მოსამსახურეებთან მიმართებაში სახელმწიფოს განსხვავებულ ლეგიტიმურ მიზნებზე მითითება მოეთხოვება, ვიდრე ეს ხდება დამოუკიდებელ სახელმწიფო ორგანოებსა და სხვა საჯარო დაწესებულებაში დასაქმებულ პირებთან მიმართებაში. როგორც თავად საკონსტიტუციო სასამართლომ გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილების 23-ე პარაგრაფში განაცხადა: ,,თანამდებობის ლეგიტიმაციის წყაროს, კონსტიტუციური სტატუსის, კომპეტენციისა და პასუხისმგებლობის მოცულობის მიხედვით, თანამდებობის პირთა დამოუკიდებლობისა და ხელშეუხებლობის გარანტიები განსხვავებულია, რაც ნიშნავს, რომ  ამაზე დამოკიდებულებით განსხვავებული უნდა იყოს უფლებაში ჩარევის წინაპირობები და პროცედურა." შემდგომში განვიხილავთ, როგორი მიდგომა არსებობს ევროპის კავშირსა და ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში სამხედრო მოსამსახურის თანამდებობასთან მიმართებაში.

 

5. ევროკავშირის მიდგომა

ევროპული ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ 1957 წლის 25 მარტის 48(4)(2) ხელშეკრულების თანახმად, დადგენილია შეზღუდვები ევროკავშირის მოქალაქეებისათვის ევროკავშირში გადაადგილების  თავისუფლებასთან დაკავშირებით, თუკი ეს ხდება ევროკავშირის სხვა სახელმწიფოში საჯარო სამსახუში დასაქმებასთან დაკავშირებით (იხილეთ ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე პელეგრინი საფრანგეთის წინააღმდეგ 37-ე პარაგრაფი http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58402)

ევროკავშირის მართლმსაჯულების საერთაშორისო სასამართლომ (ლუქსემბურგის სასამართლო) თავის 1980 წლის 17 დეკემბრის გადაწყვეტილებაში საქმეზე კომისია ბელგიის წინააღმდეგ ვიწროდ განმარტა აღნიშნული შეზღუდვა. ლუქსემბურგის სასამართლომ განაცხადა, რომ ევროპული ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულებით დადგენილი შეზღუდვა ეხება მხოლოდ იმ თანამდებობაზე დასაქმებას, რომელთა მეშვეობითაც ხდება საჯარო სამართლით დადგენილი წესით ხელისუფლების განხორციელებაში პირდაპირი ან არაპირდაპირი მონაწილეობა, ასევე თუკი აღნიშნული თანამდებობიდან გამომდინარე მოვალეობები, ემსახურება სახელმწიფო ან  სხვა საჯარო დაწესებულების ინტერესების დაკმაყოფილებას. ივარაუდება, რომ პირი, რომელიც იკავებს ასეთი კატეგორიის თანამდებობას, გააჩნია სახელმწიფოს მიმართ ერთგულებაზე დაფუძნებული განსაკუთრებული ურთიერთობა და მისი თანხმლები უფლებები და ვალდებულებები, რაც მომდინარეობს სახელმწიფოსთან მოქალაქეობრივ კავშირზე. აღნიშნულ საქმეში ლუქსემბურგის სასამართლომ დაადგინა დარღვევა იმის გამო, რომ საფრანგეთმა უარი უთხრა ევროკავშირის სხვა სახელმწიფოს მოქალაქეს სახელმწიფო ჰოსპიტალში დასაქმებაზე.

ევროპულ კომისიას, ევროკავშირის სისტემაში ევროპული ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულების შესაბამისად, ევალება თანამეგობრობის წესების სწორი გამოყენება. აღნიშნულმა კომისიამ დაადგინა, რომ უამრავ სახელმწიფო თანამდებობებს, რომლებზეც გარკვეული შეზღუდვებია დაწესებული, არავითარი საერთო არ გააჩნიათ საჯარო სამართლით დადგენილ წესით ხელისუფლების განხორციელებასთან და სახელმწიფოს ზოგადი ხასიათის ინტერესების დაცვასთან.

1988 წლის 18 მარტის კომუნიკაციაში ევროპულმა კომისიამ თავად განსაზღვრა იმ თანამდებობების სია, რომელზეც უნდა გავრცელებულიყო ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულებით დადგენილი შეზღუდვები. კომისიამ პირველ კატეგორიაში შეიყვანა თანამდებობები, რომლებზეც შეზღუდვები ვრცელდება, იმის გამო, რომ ეს თანამდებობები დაკავშირებულია საჯარო სამართლით დადგენილ ხელისუფლების განხორციელებასთან და სახელმწიფოს ზოგადი მიზნების მიღწევასთან. მეორე კატეგორიაში შეყვანილი თანამდებობები, რომლებიც შეზღუდვებისაგან გათავისუფლდა.  პირველი კატეგორიას განეკუთვნება შემდეგი თანამდებობები: შეიარაღებული ძალები, პოლიცია, სხვა ძალოვანი უწყებები, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან წესრიგის დამყარებაზე, სასამართლო ხელისუფლება, შემოსავლების სამსახური, დიპლომატიური კორპუსი. ხელშეკრულებით დადგენილი გამონაკლისი ასევე ვრცელდება სამინისტროებზე, რეგიონალურ მთავრობებზე, ადგილობრივ თვითმმართველობაზე, სხვა მსგავს ორგანოებზე, ეროვნულ ბანკზე, სხვა ისეთ საჯარო დაწესებულებაზე, რომელთა თანამდებობის პირებსაც ევალებათ სახელმწიფო ხელისუფლების განხორციელება, კერძოდ, სამართლებრივი აქტების მომზადება, მათი აღსრულება, კონტროლი ამგვარი აქტების აღსრულებაზე და დაქვემდებარებული ორგანოების მიმართ ზედამხედველობა.

ევროპულმა კომისიამ ხაზი გაუსვა იმას, რომ საჯარო სექტორში დასაქმებულთა განსაზღვრული ფუნქციები მნიშვნელოვნად შორს დგას სახელმწიფოს სუვერენიტეტთან დაკავშირებული სპეციფიკური აქტივობისაგან, როგორც ამის შესახებ მიუთითა მართლმსაჯულების ევროპულმა სასამართლომ. ძალიან იშვიათ შემთხვევაში მოექცევიან ამგვარი საქმიანობები ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულებით დადგენილ შეზღუდვებში. კომისიამ მეორე კატეგორიაში შეიყვანა შემდეგი სფეროები:

1) სახელმწიფო ორგანოები, რომლებიც ახორცილებენ მომსახურების მიწოდებას (საზოგადოებრივი ტრანსპორტი, ელექტროენერგია და გაზი, ფოსტა და ტელეკომუნიკაცია, ავიაცია და საზღვაო ტრანსპორტი, რადიო და ტელევიზია)

2)ჯანდაცვის დაწესებულებები,

3) საჯარო სკოლები,

4) არასამხედრო ხასიათის კვლევები სახელმწიფო დაწესებულებებში.

როდესაც საქმე ეხება მეორე კატეგორიის საქმიანობის განმახორციელებელ საჯარო მოხელეებს, ევროპული კომისია სთხოვს ეკონომიკური თანამშრომლობის მონაწილე ქვეყნებს, დაასაბუთონ, რომ ამ სფეროში შესასრულებელი საქმიანობა, სპეციფიკურად დაკავშირებულია საჯარო ხელისუფლების განხორციელებასთან. თუკი მონაწილე ქვეყნები ამას ვერ შეძლებენ, მათზე ვერ გავრცელდება ეკონომიკური თანამშრომლობის თაობაზე ხელშეკრულებით დადგენილი შეზღუდვები საჯარო სექტორში დასაქმების  თაობაზე.

მართლმსაჯულების ევროპულმა სასამართლომ საქმეზე კომისია ლუქსემბურგის დიდი საგრაფოს წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილებაში განაცხადა: ,,იმისათვის, რომ განისაზღვროს ეკონომიკური თანამშრომლობის შესახებ ხელშეკრულების 48(4) მუხლით დადგენილი იმ თანამდებობების კატეგორია, რომლებზეც შეზღუდვები ვრცელდება, საჭიროა გაირკვეს, ესა თუ ის თანამდებობა არის თუ არა დაკავშირებული საჯარო სამართლით დადგენილი სპეციფიკური საქმიანობის განხორციელებასთან და სახელმწიფოს ან სხვა საჯარო დაწესებულების ზოგადი ხასიათის მიზნების მიღწევასთან. ამისათვის ხელშეკრულების 48 (4) მუხლის განმარტება უნდა ხდებოდეს ფუნქციური კრიტერიუმის გამოყენებით და მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული თანამდებობისათვის დამახასიათებელი ამოცანები და პასუხისმგებლობები. ეს აუცილებელია იმისათვის, რომ რეალურად და ეფექტურად იყოს გარანტირებული საჯარო სექტორში დასაქმებულ ევროკავშირის მოქალაქეთა თავისუფალი გადაადგილების და მონაწილე სახელმწიფოების მიერ ევროკავშირის მოქალაქეთა თანაბარი მოპყრობის თაობაზე ვალდებულება. ევროკავშირის წევრი ქვეყნების შიდა კანონმდებლობით საჯარო სამსახურის ვიწრო განმარტებამ ზიანი არ მიაყენოს ევროპული თანამეგობრობის წესებს. "

ლუქსემბურგის სასამართლომ ასევე განსაზღვრა ის, თუ რომელ სფეროში მოქმედ სახელმწიფო თანამდებობაზე არ ვრცელდება ეკონომიკური თანამშრომლობის ხელშეკრულებით დადგენილი შეზღუდვები: ,,თანამდებობები სამეცნიერო კვლევების, ჯანმრთელობის დაცვის, შიდა ტრანსპორტის, ფოსტისა და ტელეკომუნიკაციის, წყლისა და ელექტრომომარაგების სფეროში, შორს დგას სპეციფიკური ხასიათის საჯარო ხელისუფლების განხორციელებისაგან, ვინაიდან ამ სფეროში დასაქმებული ადამიანები პირდაპირ ან არაპირდაპირ არ მონაწილეობენ საჯარო სამართლით განსაზღვრულ ხელისუფლების განხორციელებაში და არ იცავენ სახელმწიფოსა და სხვა საჯარო დაწესებულების ზოგად ინტერესებს." ლუქსემბურგის სასამართლომ უკვე განაცხდა, რომ სახელმწიფო თანამდებობა ძალიან მკაცრ პირობებს უნდა აკმაყოფილებდეს იმისათვის, რომ ისინი მოექცეს ხელშეკრულების 48(4) მუხლით დადგენილ შეზღუდვაში. ლუქსემბურგის სასამართლოს პრეცედენტული სამართალის მიხედვით ეს შეზღუდვა არ ვრცელდება საშუალო სკოლის მასწავლებელთა ტრენერებზე, უნივერსიტეტების უცხოენოვან ასისტენტ-პროფესორებზე, საშუალო სკოლის მასწავლებელებზე. იმავე შეიძლება ითქვას დაწყებითი სკოლის მასწავლებლებზე.

 

7. პელეგრინის ტესტი

ლუქსემბურგის სასამართლოს მიერ ეკონომიკური თანამშრომლობის ხელშეკრულების განმარტების მიზნით გამოყენებული ფუნქციური კრიტერიუმი შთაგონების წყარო გახდა ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოსათვის, რათა ეს მიდგომა ევროკავშირიდან ევროპის საბჭოს სამართლებრივ სისტემაშიც გადმოეტანა და მისი მეშვეობით განემარტა კონვენციის მე-6 მუხლით დაცული სფერო, როდესაც დავის საგანს წარმოადგენდა კონვენციის მონაწილე ქვეყნის წინააღმდეგ საჯარო მოსამსახურის მიერ შრომით დავასთან დაკავშირებული საჩივარები. ვინაიდან განსახილველი ტესტი პირველად სასამართლომ გამოიყენა საქმეზე პელეგრინი საფრანგეთის წინააღმდეგ (http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-58402), მას პელეგრინის ტესტი ეწოდება.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილება პელეგრინი საფრანგეთის წინააღმდეგ საქმეზე შეეხებოდა პირს, რომელიც თავდაპირველად დასაქმებული იყო საფრანგეთის თანამშრომლობისა და განვითარების სამინისტროში ეკვატორული გვინეის ტექნიკური კონსულტანტის თანამდებობაზე. პელეგრინის უფლებამოსილებაში შედიოდა საფრანგეთის მიერ ეკვადორულ გვინეაში სახელმწიფო ინვესტიციების ბიუჯეტის შედგენა, სამწლიანი გეგმის და საინვესტიციო პროგრამის მომზადება. პელეგრინმა უთანხმოების გამო ვადაზე ადრე შეწყვიტა ხელშეკრულება. ამის შემდეგ, საფრანგეთის ხელისუფლებამ გადაწყვიტა მისი გადაყვანა ანალოგიურ პროექტში, რომელიც გაბონში ხორციელდებოდა. აღნიშნული ხელშეკრულების დადებისათვის პელეგრინისათვის წაყენებულ პირობას წარმოადგენდა ფსიქიატრიული შემოწმების გავლა, რომლის შემდეგაც დადგინდა, რომ მომჩივანი შეუფერებული იყო დაკავებული თანამდებობისათვის. განმეორებითი ექსპერტიზის შედეგად დადგინდა, რომ მომჩივანის ფსიქიკური მდგომარეობა შეესაბამებოდა დაკავებულ თანამდებობას. ამის შემდეგ, განმცხადებელმა ეროვნულ სასამართლოებს მიმართა კომპენსაციის მიღების მოთხოვნით, რაც არ იქნა დაკმაყოფილებული.

ევროპული სასამართლოს განმარტებით, ევროპის საბჭოს წევრი ქვეყნები ერთმანეთისაგან განასხვავებენ საჯარო მოხელეებსა და კერძო სამართლის საფუძველზე დასაქმებულებს. ამან სტარსბურგის სასამართლოს ბიძგი მისცა, რომ ეთქვა: ,,დავა, რაც შეეხება საჯარო სამსახურში დასაქმებას, კარიერულ წინსვლას და სამსახურიდან გათავისუფლებას, ზოგადი წესის თანახმად, სცილდება კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროს.

მე-6 მუხლიდან საჯარო მოხელეების გამორიცხვის ეს ზოგადი პრინციპი შეიზღუდა და დაკონკრეტდა ევროპული სასამართლოს უამრავ გადაწყვეტილებაში. საქმეში მასა იტალიის წინააღმდეგ, მომჩივანი ითხოვდა თავისი გარდაცვლილი მეუღლის პენსიას, რომელიც მსახურობდა სკოლის დირექტორად. ფრანჩესკო ლომბარდო იტალიის წინააღმდეგ საქმეში, კარაბინერმა, რომელმაც საწარმოო ტრამვის შედეგად დაკარგა შრომის უნარი, მიმართა სახელმწიფოს პენსიის დანიშვნის მოთხოვნით. ევროპულმა სასამართლომ ჩათვალა, რომ აღნიშნული საჩივრები არც საჯარო სამსახურში დასაქმებას, არც კარიერულ წინსვლას ეხებოდა, მხოლოდ არაპირდაპირ იყო დაკავშირებული საჯარო სამსახურიდან გათავისუფლებასთან, ვინაიდან დავის საგანი ეხებოდა წმინდა ფულადი ხასიათის მოთხოვნას, რაც წარმოიშვა, სწორედაც რომ საჯარო მოხელის სამსახურიდან გათავისუფლების ურთიერთობიდან. აღნიშნული გარემობების და იმ ფაქტის გათვალისწინებით, რომ იტალიის ხელისუფლებამ ნებაყოფლობით აიღო საპენსიო ვალდებულება საკუთარ თავზე, მომჩივანები მოცემულ შემთხვევაში იმყოფებოდნენ კერძო შრომითი ხელშეკრულების მონაწილის მსგავს მდგომარეობაში. შესაბამისად, აღნიშნული საჩივარი დასაშვები იყო კონვენციის მე-6 მუხლთან მიმართებაში.

ამის მიუხედავად, პელეგრინის საქმეში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ არსებითად გადასინჯა მანამდე არსებული სტანდარტი, რომლის გამოყენებითაც ხდებოდა საჯარო მოხელეების მიერ წარდგენილი საჩივრების დასაშვებობის საკითხი. ეს იყო ,,ეკონომიკური ინტერესის" სტანდარტი. თუკი მომჩივანი საჯარო მოხელე სტრასბურგის სასამართლოს დაუსაბუთებდა იმას, რომ მისი შრომითი დავა ეხებოდა ეკონომიკური ხასიათის მოთხოვნას (ხელფასის, კომპენსაციის ან პენსიის გადახდას), ევროპული სასამართლო ჩათვლიდა, რომ ასეთ შემთხვევაში სახეზე იყო კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების ,,სამოქალაქო უფლებით" დაცული სფერო. თუკი მოხელე წარადგენდა არა ფულად, არამედ საჯარო სამსახურში დასაქმების, დაწინაურების ან აღდგენის მოთხოვნას, ევროპული სასამართლო მიიჩნევდა, რომ მომჩივანი არ იცავდა თავის კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებულ ,,სამოქალაქო უფლებას" (კონვენციის მე-6 მუხლით სამართლიანი სასამართლოს უფლება მხოლოდ სისხლის სამართლებრივ ბრალდებაზე - სისხლის სამართლის საქმეზე ან სამოქალაქო სამართალებრივ უფლებაზე ვრცელდება. ისეთი დავები, რომლებიც არ ერთ ზემოხსენებულ სამართლის დარგს არ მიეკუთვნება, გამორიცხულია მე-6 მუხლით დაცული სფეროდან და ასეთი საჩივრები დაუშვებელია. დავები, რომლებიც არც სისხლისსამართლებრივია, არც სამოქალაქო, სტრასბურგის სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის მიხედვით, არის შემდეგი: ადამიანისათვის მოქალაქეობასა და თავშესაფრის მიცემაზე უარი და სხვა. საჯარო სამსახურში დასაქმება, დაწინაურება და გათავისუფლებაც ასეთად მიიჩნეოდა)

პელეგრინის საქმეში გვხვდება ,,ეკონომიკური ინტერესის" სტანდარტის გამოყენებით სამოქალაქო უფლების ინტერეპრეტაციის კრიტიკა. კერძოდ, სასამართლო აღნიშნავს: საჯარო მოხელეების შრომით პირობებთან დაკავშირებით არსებული პრეცედენტული სამართალი კონვენციის მე-6 მუხლით აღებული ვალდებულების ფარგლების განსაზღვრის საქმეში არის ბუნდოვანი მონაწილე სახელმწიფოებისათვის. დავის ეკონომიკური ხასიათის კრიტერიუმი თავის მხრივ, ტოვებს თვითნებური ინტერპრეტაციის შესაძლებლობას, ვინაიდან საჯარო სამსახურში მიღებას, დაწინაურებას და გათავისუფლებას ყოველთვის თან ახლავს ეკონომიკური შედეგები. ამის გამო ძალიან ძნელია ზღვარის გავლება წმინდა ეკონომიკურ ან არსებითად ეკონომიკურ  და სხვა ტიპის დავებს შორის. საქმეში ნაიჯელი საფრანგეთის წინააღმდეგ ყოფილი საჯარო მოხელე ითხოვდა სამსახურში აღდგენას. აღნიშნულ საქმეში ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ჩათვალა, რომ საქმე ჰქონდა არა ეკონომიკური ინტერესთან დაკავშირებულ მოთხოვნასთან, არამედ დასაქმების, კარიერული წინსვლის და გათავისუფლებასთან დაკავშირებულ მოთხოვნასთან. ამის გამო ევროპულმა სასამართლომ ,,ეკონომიკური ინტერესის" სტანდარტის გამოყენებით ეს საჩივარი დაუშვებლად სცნო. პელეგრინის საქმის განმხილველი სასამართლო კი აკრიტიკებს ამ მიდგომას იმიტომ, რომ ნაიჯელის საქმეში მომჩივანს მაინც შეიძლებოდა ჰქონოდა შეხება ეკონომიკურ სარგებელთან: თუ მომჩივანი საჯარო სამსახურში აღდგებოდა, ის მიიღებდა ხელფასს. ეს უკვე ეკონომიკური სარგებლის მომტანი იქნებოდა. თუკი მომჩივანის აღდგენა შეუძლებელი იქნებოდა, მაგრამ მისი გათავისუფლება უკანონოდ ჩაითვლებოდა, ასეთ შემთხვევაში მომჩივანი მიიღებდა კომპენსაცია. ამგვარად, ეკონომიკური ინტერესის კრიტერიუმი ნათელ პასუხს ვერ აძლევს ხელშემკვრელ სახელმწიფოებს კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის სიტყვების ,,სამოქალაქო უფლებით" აღებული ვალდებულების შინაარსთან დაკავშირებით.  დავების უმრავლესობაში, რომელიც წარმოებს საჯარო მოხელეებსა და მათ დამსაქმებელ ადმინისტრაციულ ორგანოებს შორის, მოსარჩელეებს სწორედაც, რომ მატერიალური სახსრების შენარჩუნების მოტივი ამოძრავებთ. ამ გაგებით ასეთი დავები ყოველთვის ეკონომიკურია. ამიტომ ამ კრიტერიუმის მართებულობა უკვე საეჭვო ხდება. ამ გარემოების გათვალისწინებით სასამართლოს სურს გაიმეოროს ის, რაც განაცხადა პიერ ბლოჩი საფრანგეთის წინააღმდეგ საქმეში: პროცესი არ ხდება სამოქალაქო ხასიათის, კონვენციის მე-6 მუხლის გაგებით, მხოლოდ იმიტომ, რომ ამ პროცესზე დღის წესრიგში დგება ეკონომიკური საკითხები. (პელეგრინი საფრანგეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების მე-60-ე პარაგრაფი).

ამის გამო, სასამართლოს სურს წერტილი დაუსვას გაურკვევლობას, რაც წარმოიშობა სახელმწიფოსა და საჯარო მოხელეების დავაში კონვენციის მე-6 მუხლის გამოყენებასთან დაკავშირებით (გადაწყვეტილების 61-ე პარაგრაფი).

პელეგრინის საქმეში მხარეთა არგუმენტები ეფუძნება იმ განსხვავებას, რაც არსებობს საფრანგეთში. სხვა სახელმწიფოების მსგავსად, საფრანგეთში გვხვდება საჯარო სამსახურში დასაქმებული ორი კატეგორიის მოსამსახურე: კონტრაქტის საფუძველზე დასაქმებული პირები და დანიშნული საჯარო მოხელეები. ზოგიერთ დაქირავებულთან ურთიერთობა სახელმწიფოს მიერ წესრიგდება კერძო-სამართლებრივი კონტრაქტით, ხოლო დანიშნულ საჯარო მოხელეებთან საჯარო-სამართლებრივი ნორმებით. ამის მიუხედავად, სასამართლო შენიშნავს, რომ არსებული პრაქტიკის შესაბამისად, დანიშნული საჯარო მოხელეები და დაქირავებული პირები ასრულებენ იდენტურ ან მსგავს სამუშაოს. იქმნება, ისეთი ვითარება, რომ კერძო შრომით ურთიერთობაში მყოფი პირის მოთხოვნა ჩაითვლება ,,სამოქალაქო უფლებად,“ ხოლო იმ პირის, ვინც იმავე სამუშაოს ასრულებს, მაგრამ თანამდებობაზე დანიშნულია და მასთან ურთიერთობას სახელმწიფო საჯარო სამართლებრივი კანონმდებლობით არეგულირებს, არ ჩაითვლება ,,სამოქალაქო უფლებად.“ იმის მიუხედავად, ეროვნული კანონმდებლობის მიხედვით, შრომითი ურთიერთობები საჯარო თუ კერძო სამართლის დარგს განეკუთვნება, ეს გარემოება, სტრასბურგის სასამართლოს პრეცედენტული სამართლით ვერ იქნება გადამწყვეტი. სტრასბურგის სასამართლო ამ გარემოებას რომ ყურადღებას აქცევდეს, გვექნება სახელმწიფოს მხრიდან იმ პირების მიმართ უთანასწორო მოპყრობა, რომლებიც იდენტურ სამუშაოს ასრულებენ (პელეგრინის საქმე გადაწყვეტილების 62-ე პარაგრაფი).

ამის გამო, კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის გამოყენების მიზნებისათვის სასამართლო მნიშვნელოვნად თვლის შეიმუშაოს ,,საჯარო სამსახურის“ ავტონომიური ცნება, რაც შესაძლებელს გახდის იმას, რომ სახელმწიფო თანაბრად მოეპყროს იმ პირებს, რომლებიც ასრულებენ იდენტურ ან მსგავს სამუშაოს სახელმწიფოს სასარგებლოდ. ,,საჯარო სამსახურის“ ავტონომიური ცნება დამოკიდებული არ იქნება დასაქმების ეროვნულ სისტემაზე და განსაკუთრებით იმაზე, თუ რა ხასიათისაა თანამდებობის პირსა და მის დამსაქმებელ ადმინისტრაციულ ორგანოს შორის წარმოშობილი ურთიერთობა (ეს არის კონტრაქტით თუ საჯაროსამართლებრივი, ადმინისტრაციული კანონმდებლობით რეგულირებული ურთიერთობა). ასევე სასამართლო ითვალისწინებს იმ არახელსაყრელ მდგომარეობას, რაშიც ადამიანები აღმოჩნდნენ ევროპული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის გამო (გადაწყვეტილების 63-ე პარაგრაფი).

უნდა განისაზღვროს საჯარო მოხელეების მიმართ, იმის მიუხედავად ისინი არიან დანიშნულნი თუ ხელშეკრულების საფუძველზე დაქირავებულნი, კონვენციის მე-6 მუხლის  მოქმედების საკითხი. ამისათვის ევროპული სასამართლო იყენებს ფუნქციურ კრიტერიუმს, რაც ეფუძნება დასაქმებულის მოვალეობასა და პასუხისმგებლობას. ევროპული სასამართლო ვიწროდ განმარტავს კონვენციის მე-6 მუხლის პირველ პუნქტს მისი შინაარსისა და მიზნის გათვალისწინებით, იმისათვის რომ გაირკვეს, რა საკითხები გამოირიცხება აღნიშნული მუხლით დაცული სფეროდან (გადაწყვეტილების 64-ე პარაგრაფი).

ევროპული სასამართლო აცხადებს, რომ თითოეული სახელმწიფოს საჯარო სამსახურში განსაზღვრული თანამდებობები მოიცავს მოვალეობებს, რაც მიზნად ისახავს სახელმწიფოს ზოგადი ინტერესების დაცვას ან საჯარო სამართლით დადგენილი წესით ხელისუფლების განხორციელებას. ამგვარი თანამდებობის პირები ახორციელებენ სახელმწიფოს სუვერენული ხელისუფლებას. ამის გამო სახელმწიფოს აქვს ლეგიტიმური მოლოდინი, მოსთხოვოს საკუთარ მოსამსახურეებს, ვისაც ამგვარი თანამდებობები უკავია, სახელმწიფოს მიმართ განსაკუთრებულ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული ურთიერთობა. მეორეს მხრივ, სხვა თანამდებობებთან მიმართებაში არ არსებობს საჯარო ხელისუფლების განხორციელების ამგვარი ასპექტი და ამ თანამდებობის პირების მიმართაც სახელმწიფოს არ გააჩნია მსგავსი ლეგიტიმური მოლოდინი (გადაწყვეტილების 65-ე პარაგრაფი).

ამის გამო ევროპული სასამართლო ადგენს, რომ კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტიდან მხოლოდ ისეთი დავები გამოირიცხება, რომელიც ინიცირებულია საჯარო სამსახურში სპეციფიკური ფუნქციის შემსრულებელი საჯარო მოხელის მიერ. ამგვარი საჯარო მოხელე უნდა იყოს სახელმწიფო სუვერენიტეტის მატარებელი, რომელიც პასუხისმგებელი იქნება, დაიცვას სახელმწიფოს ან სხვა საჯარო დაწესებულების ზოგადი ინტერესები. ამგვარი საქმიანობის განმახორციელებელი ორგანოების თანამდებობის პირების ნათელი მაგალითია შეიარაღებული ძალები და პოლიცია. ევროპული სასამართლო, საქმის ინდივიდუალური გარემოებების გათვალისწინებით, შეამოწმებს მომჩივანის თანამდებობა - მისი პასუხისმგებლობისა და მოვალეობის გათვალისწინებით - ხომ არ მოიცავს საჯარო სამართლით გათვალისწინებული წესით ხელისუფლების განხორციელებაში პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობას. ასევე იმას, მომჩივანის მოვალეობების ისახავს თუ არა მიზნად სახელმწიფოს ან სხვა საჯარო დაწესებულების ზოგადი ინტერესების დაცვას. ამისათვის სასამართლო გაითვალისწინებს ევროპული კომისიის 1988 წლის 18 მარტის კომუნიკაციას და მართლმსაჯულების ევროპული სასამართლოს გადაწყვეტილებას საქმიანობებისა და თანამდებობის კატეგორიების თაობაზე (66-ე პარაგრაფი). 

აქედან გამომდინარე, დავა ადმინისტრაციულ ორგანოებსა და იმ დასაქმებულებს შორის, რომლებიც დაკავებული თანამდებობის მეშვეობით მონაწილეობენ საჯარო ხელისუფლების განხორციელებაში, არ გამოიწვევს კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის გამოყენებას. სასამართლომ უნდა იხელმძღვანელოს ფუნქციური კრიტერიუმით. პენსიების თაობაზე ყველა დავა ექცევა კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სფეროში, ვინაიდან პენსიაში გასული საჯარო მოხელეები წყვეტენ სახელმწიფოსთან განსაკუთრებულ ნდობაზე დაფუძნებულ ურთიერთობას. თუკი საჯარო მოხელეები, და განსაკუთრებით პენსიის მოთხოვნის უფლების მქონე პირები, აღმოჩნდებიან კერძო სამართლის საფუძველზე დასაქმებული პირების მსგავს მდგომარეობაში, მათზე კონვენციის მე-6 მუხლი გავრცელდება. თუკი სპეციალურ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული ურთიერთობა აღარ იარსებებს და დასაქმებულს აღარ ექნებათ სახელმწიფო სუვერენიტეტის განხორციელებაზე უფლებამოსილება, დავა მოექცევა მე-6 მუხლით დაცულ სფეროში (67-ე პარაგრაფი).

პელეგრინის საქმეში ევროპულმა სასამართლომ პირდაპირ ახსენა სამხედრო მოსამსახურეები და განაცხადა, რომ ისინი პირდაპირ არიან ხელისუფლების განხორციელებაში ჩართულნი, ახორციელებენ სახელმწიფო სუვერენიტეტსა და მოქმედებენ ზოგადი სახელმწიფო ინტერესების შესაბამისად. აქედან გამომდინარე, მათ სახელმწიფოსთან გააჩნიათ განსაკუთრებულ ლოიალობასა და ნდობაზე დაფუძნებული კავშირი და შესაბამისად, მათზე ვერ გავრცელდება კონვენციის მე-6 მუხლით გათვალისწინებული დაცვა სამსახურიდან მათ გათავისუფლებასთან დაკავშირებულ ურთიერთობაზე. თუკი სახელმწიფოს არა აქვს ვალდებულება, დაიცვას კონვენციის მე-6 მუხლი სამხედრო მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლებისას, შესაბამისად, მას არც გათავისუფლების მიზეზების განმარტების ვალდებულება ექნება, რაც გასაჩივრების შემთხვევაში გამორიცხავს სასამართლოს მიერ სამხედრო მოსამსახურის გათავისუფლების საფუძვლების დასაბუთებულობის შემოწმებასაც. პელეგრინის საქმეზე გადაწყვეტილება ევროპულმა სასამართლომ 1999 წელს მიიღო, 2007 წელს კი პელეგრინის საქმეში დადგენილმა ფუნქციურმა სტანდარტმა თავისი წინამორბედის, ეკონომიკური სარგებლის სტანდარტის ბედი გაიზიარა. საქმეზე ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ ძალოვანი უწყებების წარმომადგენელთა შრომით უფლებებთან დაკავშირებით ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ახალი მიდგომა შეიმუშავა.

 

8. ვილხო ესკელინენის ტესტი

ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ საქმე ეხება ეხებოდა ექვს მომჩივანს, რომლებიც მუშაობდნენ პოლიციაში. მოშორებით მდებარე საპოლიციო განყოფილებაში გადაადგილების გამო მომჩივანები იღებდნენ დანამატებს მათ ხელფასზე. ის პოლიციის განყოფილება, სადაც მომჩივნები მუშაობდნენ, გაუქმდა, რის გამოც, შეიცვალა პოლიციაში დასაქმებული პირების მოვალეობები. საჯარო მოსამსახურეებმა დაკარგეს ფულადი დანამატები და ამავე დროს 50 კმ-ით გაიზარდა მათი ახალი პოლიციის განყოფილებამდე მგზავრობის მანძილი (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ მე-10 პარაგრაფი http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-80249).

ვილხო ესკელინენის საქმეზე სასამართლომ გააკრიტიკა პელეგრინის საქმეში გამოყენებული ფუნქციური კრიტერიუმი: ,,პელეგრინი თავისი ტერმინოლოგიით იყო კატეგორიული. თუკი თანამდებობა მიჩნეული იქნებოდა საჯაროსამართლებრივად, ყველანაირი დავა გამოირიცხებოდა მე-6 მუხლით დაცული სფეროდან, დავის ხასიათის მიუხედავად."(ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 48-ე პარაგრაფი). ევროპულმა სასამართლომ ასევე აღნიშნა: მნიშვნელოვანია გვახსოვდეს ის, რომ ფუნქციური კრიტერიუმის გამოყენებისას, სასამართლო ახდენდა კონვენციის შეზღუდულ ინტერპრეტაციას აღნიშნული დოკუმენტის საგნისა და მიზნის გათვალისწინებით. ეს კეთდებოდა იმისათვის, რომ შეზღუდულიყო საჯარო მოსამსახურეებისათვის პრაქტიკული და ეფექტური დაცვის საშუალებებზე უარის თქმის შემთხვევები (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ 49-ე პარაგრაფი).

პელეგრინის გადაწყვეტილება, რაც წარმოადგენდა პრეცედენტული სამართლის ჯაჭვის მნიშვნელოვან განვითარებას, მიზნად ისახავდა შეექმნა მუშა კონცეფცია, რომლითაც საქმის გარემოებების გათვალისწინებით, მოხდებოდა იმის შემოწმება, მომჩივანი თანამდებობა, მისთვის მიკუთვნებული ვალდებულებებისა და პასუხისმგებლობების ხასიათის გათვალისწინებით, ხომ არ გულისხმობდა საჯარო სამართლით განსაზღვრული ხელისუფლების განხორციელებაში მონაწილეობას; მოხელის ვალდებულება ხომ არ მოიცავდა სახელმწიფოს ან სხვა საჯარო დაწესებულების ზოგადი ინტერესების დაცვას. ამის შემდეგ ხდება იმის განსაზღვრა, რამდენად აკმაყოფილებს მომჩივანის მიერ დაკავებული თანამდებობა ზემოხსენებულ საჯარო ხელისუფლების კრიტერიუმებს. მხედველობაში უნდა მიღებულიყო, განმცხადებლის ადგილი სახელისუფლებო იერარქიაში, რაც სათანადოდ მნიშვნელოვანი ან იერარქიულად მაღალი უნდა იყოს იმისათვის, რომ ვილაპარაკოთ, სახელმწიფო ძალაუფლების განხორციელებაში მონაწილეობაზე (ვილხო ესკელინენი ფინეთის ფინეთის წინააღმდეგ 50-ე პარაგრაფი).

ევროპულმა სასამართლომ მხედველობაში მიიღო მოცემული საქმის სპეციფიკური გარემოებები და დაასკვნა, რომ პელეგრინის ფუნციურ სტანდარტს ისევე შეუძლია ანომალურ შედეგებამდე მიიყვანოს ევროპული სასამართლო, როგორც ეს ,,ეკონომიკური სარგებლის" სტანდარტით ხდებოდა. სასამართლოს თქმით, ვილხო ესკელინენის საქმეში ექვსიდან ხუთი მომჩივანი იყო პოლიციის ოფიცერი. ეს ხუთი პირი ახორციელებდა საჯარო სამართლებრივი კანონმდებლობით განსაზღვრულ სახელმწიფო ხელისუფლებას. ასევე ხუთი მომჩივანი იცავდნენ ზოგადსახელმწიფოებრივ ინტერესებს. მეექვსე მომჩივანი იყო პოლიციის ოფისის ასისტენტი, რომელიც ახორციელებდა დამხმარე, საკონსულტაციო ფუნქციას და მოკლებული იყო გადაწყვეტილების მიღების კომპეტენციას ან საჯარო ხელისუფლების განხორციელებაში პირდაპირ ან არაპირდაპირ მონაწილეობას. მგზავრობის დანამატის მოთხოვნის კონტექსტში ოფისის ასისტენტის მოთხოვნის მოცულობა არის პოლიციის ოფიცრის მოთხოვნის იდენტური. როგორც ზემოთ უკვე ითქვა, პელეგრინი პიდაპირ ახსენებს პოლიციელს და სამხედრო მოსამსახურეს, როგორც საჯარო ხელისუფლების განმახორციელებელ პირს და ამით მთლიანად გამორიცხავს ამ კატეგორიის პირებს კონვენციის მე-6 მუხლით დაცული სფეროდან. პელეგრინის საქმის მკაცრი გამოყენების შემთხვევაში ოფისის ასისტენტი მომჩივანი ისარგებლებს მე-6 მუხლით გათვალისწინებული გარანტიებით, მაშინ როცა პოლიციის ოფიცერი სხვა მომჩივნები ამას ვერ შესძლებენ. ეს კი სრულიად შეუსაბამო იქნება, ვინაიდან ამ საქმეში ყველა განმცხადებლის მოთხოვნა იდენტურია - ფულადი დანამატების ანაზღაურება, რაც მათ ეკუთვნოდათ სხვა ადგილას მუშაობის გამო ( ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ 51-ე პარაგრაფი). 

პელეგრინის შემდგომი საქმეები აჩვენებს, რომ მომჩივანის ფუნქციების არსისა და სტატუსის მტკიცება არ იყო იოლი საქმე. არც, დავის საგნად ქცეული, მოხელის მიერ განხორციელებული მოქმედების  შინაარსის მიხედვით არის იოლი პირის საჯაროსამართლებრივი უფლებამოსილების მკაფიო გამოკვეთა. ზოგიერთ საქმეში არ იყო საჯარო სამსახურის კონკრეტულ სექტორში მე-6 მუხლის დაცვის სფეროს გამორიცხვა ნათელი, თუკი მხედველობაში არ იქნებოდა მიღებული ინდივიდის როლი მოცემულ დაწესებულებაში (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 52-ე პარაგრაფი).

მაგალითად, კეპკა პოლონეთის წინააღმდეგ საქმეში სასამართლომ მიიჩნია, რომ მომჩივანი, რომელიც შეუფერებელი იყო ხანძარსაწინააღმდეგო მოქმედებებში მონაწილეობის მიღების მოვალეობის განსახორციელებლად, მთელი თავისი კარიერის განმავლობაში მუშაობდა ხანძარსაწინააღმდეგო სამსახურში ლექტორის თანამდებობაზე. მომჩივანის მოვალეობას შეადგენდა კვლევების წარმოება და სენსიტიური ხასიათის ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა. მიჩნეული იქნა, რომ ეს საქმიანობა (ისევე როგორც, ხანძრის ჩაქრობაში მონაწილეობა) ექცეოდა ეროვნული თავდაცვის სფეროში, რაც სასამართლოს აზრით, წარმოადგენდა სახელმწიფოს სუვერენული ხელისუფლების განხორციელებას და ამგვარად, სულ მცირე, ლექტორი არაპირდაპირ  მონაწილეობდა სახელმწიფოს ზოგადი ინტერესების დაკმაყოფილების მიზნით განსაზღვრული მოვალეობის შესრულებაში. ამის გამო საჩივარი მე-6 მუხლთან მიმართებაში დაუშვებლად გამოცხადდა. კანაიევი რუსეთის წინააღმდეგ საქმეში, განმცხადებელი იყო რუსეთის ნავიგაციის მოქმედი ოფიცერი, მესამე რანგის კაპიტანი. სასამართლოს აზრით, თავისი უფლებამოსილების ფარგლებში, მომჩივანი ახორციელებდა სახელმწიფო სუვერენულ უფლებამოსილებას. საჩივარი დაუშვებლად გამოცხადდა კონვენციის მე-6 მუხლის პირველ მუხლთან მიმართებაში, მიუხედავად იმისა, რომ ის, ეხებოდა იმ შიდა სასამართლოს გადაწყვეტილების აღუსრულებლობას, რომელიც სახელმწიფოს ავალებდა მგზავრობის ხარჯების მომჩივანის სასარგებლოდ ანაზღაურებას. ვერეშოვას საქმეზე გამოირიცხა მე-6 მუხლის მოქმედება იმ იურისტთან მიმართებაში, რომელიც მუშაობდა პოლიციაში. ამის მიზეზი იყო მთლიანად პოლიციის მიერ განსახორციელებელი საჯაროსამართლებრივი ფუნქცია და და არა მომჩივანის ინდივიდუალური როლი საპოლიცო ორგანოში (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 53-ე პარაგრაფი).

სასამართლო მიდის იმ დასკვნამდე, რომ ფუნქციური კრიტერიუმს, როგორც ის პრაქტიკაში გამოიყენება, არ გაუმარტივებია კონვენციის მე-6 მუხლის შინაარსის გაგების საკითხი იმ საქმეებში, სადაც საჯარო მოხელე იყო მხარე. ფუნქციურ კრიტერიუმს არ შეუტანია მაღალი ხარისხის განსაზღვრულობა კონვენციის მე-6 მუხლთან დაკავშირებით (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 55-ე პარაგრაფი).

აღნიშნული მიზეზებისა და გარემოებების გათვალისწინებით, სასამართლო აუცილებლად თვლის, რომ პელეგრინის საქმეში დადგენილი ფუნქციური კრიტერიუმი საჭიროებს შემდგომ განვითარებას. მაშინ როდესაც სამართლებრივი განსაზღვრულობის, განჭვრეტადობის და კანონის წინაშე თანასწორობის ინტერესი სასამართლოსაგან მოითხოვს, სათანადო მიზეზის გარეშე, არ დაშორდეს თავის წინა საქმეებში დადგენილ პრეცედენტებს, ამავდროულად, სასამართლოს უარი, ჰქონდეს დინამიკური და ევოლუციური მიდგომა საქმეებთან მიმართებაში, შეუძლებელს ხდის სტანდარტების რეფორმირებასა და დახვეწას (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 56-ე პარაგრაფი).

პელეგრინი გაგებული უნდა იქნეს მანამდე არსებული სასამართლოს პრეცედენტული სამართლის საქმის გარემოებებთან კავშირში. პელეგრინის სტანდარტი იყო პირველი ნაბიჯი, საჯარო სამსახურთან მიმართებაში მე-6 მუხლის სრული გამოუყენებლობიდან ნაწილობრივ გამოყენებამდე. პელეგრინის საქმე ეფუძნებოდა პრინციპს, რომლის მიხედვითაც, ზოგიერთ საჯარო მოხელეს, მათი ფუნქციიდან გამომდინარე, ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული განსაკუთრებული კავშირი აქვს დამსაქმებელთან. მიუხედავად ამისა, განხილული საქმეებიდან ნათელი გახდა ის, რომ ბევრი ხელშემკვრელი სახელმწიფო ანიჭებდა საჯარო მოხელეს სასამართლოზე წვდომის უფლებას. სახელმწიფოები ასევე ანიჭებდნენ საჯარო მოხელეებს უფლებას, მოეთხოვათ ხელფასი და დანამატები, ასევე ედავათ სამსახურიდან გათავისუფლებაზე და დასაქმებაზეც კი, იგივე საფუძვლით, როგორც ამას კერძო სექტორში დასაქმებული პირები აკეთებენ. ამ სიტუაციაში ეროვნული სამართლებრივი სისტემა არ აღიარებს რაიმე კონფლიქტის არსებობას სახელმწიფოს სასიცოცხლო ინტერესსა და ინდივიდის ინტერესების დაცვას შორის. მაშინ როდესაც არც თავად კონვენცია და არც დამატებითი ოქმები არ აღიარებენ საჯარო სამსახურში დასაქმების უფლებას, ამის მიუხედავად, საჯარო მოხელეები ყველანაირად არ არიან გამორიცხულნი კონვენციით დაცული სფეროდან (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 57-ე პარაგრაფი).

უფრო მეტიც, კონვენციის პირველი და მე-14 მუხლები აცხადებენ, რომ ხელშემკვრელი სახელმწიფოს იურისდიქციაში მოქცეული ყველა პირი უნდა სარგებლობდეს კონვენციით გათვალისწინებული უფლებებით ყოველგვარი დისკრიმინაციის გარეშე. ზოგადი წესის თანახმად, ამგვარი გარანტია ვრცელდება საჯარო მოხელეზეც (ზემოხსენებული გადაწყვეტილების 58-ე პარაგრაფი).

ფუნქციური კრიტერიუმის შეზღუდული ინტერპრეტაციაც კი, რაც შემოთავაზებულია თავად პელეგრინის საქმეში, ითხოვს იმას, რომ საპატიო მიზეზი არსებობდეს იმისათვის, რომ ნებისმიერი კატეგორიის პირი გამოირიცხოს კონვენციის მე-6 მუხლით დაცული სფეროდან. მოცემულ საქმეში პოლიციის ოფიცერსა და ადმინისტრაციის ასისტენტს ეროვნული კანონმდებლობით ერთნაირად ჰქონდათ უფლება, მათი მოთხოვნები გამოკვლეული ყოფილიყო სასამართლოს მიერ. მოსარჩელეები ისე გამოირიცხნენ კონვენციით დაცული სფეროდან, რომ არ ყოფილა მითითება სახელმწიფოსა და საზოგადოების ეფექტური ფუნქციონირების რაიმე ინტერესზე (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 59-ე პარაგრაფი).

ევროპული სასამართლოსათვის სასარგებლო იქნება ევროკავშირის სამართალზე მითითება. ევროპული სასამართლო მიუთითებს, რომ პელეგრინის საქმე მიზნად ისახავდა, დახმარებოდა ისეთი საქმიანობის განმახორციელებელ და თანამდებობის მქონე პირებს, რომელთა მიმართებაშიც ევროპული კომისია და ევროპული თანამეგობრობის მართლმსაჯულების სასამართლო ავრცელებდა შეზღუდვებს გადაადგილების თავისუფლებაზე. ევროპული სასამართლო ასევე აღნიშნავს, რომ თავად ლუქსემბურგის სასამართლო იყენებს ფართო მიდგომას სასამართლო კონტროლის სასარგებლოდ. ლუქსემბურგის სასამართლომ თავის ცნობილ გადაწყვეტილებაში საქმეზე მარგარეტ ჯონსტონი ულსტერის სამეფო კონსტებლის ოფისის მთავარი კონსტებლის წინააღმდეგ საქმეში გამოიყენა დისკრიმინაციის აკრძალვის შესახებ დირექტივა ქალი პოლიციელის შრომითი დისკრიმინაციის თაობაზე საჩივართან დაკავშირებით. აღნიშნულ საქმეში ლუქსემბურგის სასამართლომ განაცხადა:  

76/207 დირექტივის მე-6 მუხლით განმტკიცებული სასამართლო კონტროლის მოთხოვნა ასახავს სამართლის ზოგად პრინციპს, რაც ეფუძნება მონაწილე სახელმწიფოთა საერთო კონსტიტუციურ ტრადიციას. ეს პრინციპი ასევე ასახულია ევროპული კონვენციის მე-6 და მე-13 მუხლებით. როგორც ევროკავშირის სამმა მთავარმა ინსტიტუტმა - ევროპის პარლამენტმა, ევროპულმა საბჭომ და ევროკომისიამ - ერთობლივი დეკლარაციით აღიარეს და ლუქსემბურგის სასამართლომაც დაადასტურა, პრინციპები, რასაც ევროპის საბჭოს ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია ეფუძნება, ასევე მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული ევროკავშირის სამართლის შემუშავებისა და განხორციელებისას.   

ევროკავშირის სამართლის ეს და სხვა პრეცედენტები მიუთითებენ იმის თაობაზე, რომ სასამართლო კონტროლის ფარგლები ევროპის კავშირის სამართალში ფართოა. თუკი ინდივიდი ისარგებლებს თანამეგობრობის (ევროკავშირი) სამართლით გარანტირებული მატერიალური უფლებით, ამ შემთხვევაში საჯარო მოხელის სტატუსის გამო პირის მიმართ ვერ გამოირიცხება სასამართლო დაცვის შესაძლებლობა. უფრო მეტიც, ეფექტური სასამართლო კონტროლის ფართო ფარგლებს ლუქსემბურგის სასამართლო კითხულობს ევროპული კონვენციის მე-6 და მე-13 მუხლებში (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების მე-60-ე პარაგრაფი).

ევროპული სასამართლო აღიარებს სახელმწიფო ინტერესს, აკონტროლოს მისი განსაზღვრული კატეგორიის მოხელეების წვდომა ეროვნულ სასამართლოზე. ამის მიუხედავად, უპირველესად ხელშემკვრელი სახელმწიფოს ეროვნული საკანონმდებლო ორგანო და არა ევროპული სასამართლო განსაზღვრავს საჯარო სამსახურის იმ სფეროებს, სადაც სახელმწიფო, თავისი სუვერენული უფლებებიდან გამომდინარე, ახორციელებს დისკრეციულ უფლებამოსილებას და ინდივიდუალური ინტერესებს გვერდზე წევს სახელმწიფო ინტერესების დასაკმაყოფილებლად. ევროპული სასამართლო, სუბსიდიარობის პრინციპზე დაყრდნობით, იყენებს საზედამხედველო ფუნქციას და მიუთითებს: თუკი ეროვნული სისტემა გამორიცხავს სასამართლოზე წვდომის შესაძლებლობას, მაშინ სასამართლომ უნდა გაარკვიოს, რამდენად არის დავა იმ სახის, რომ გამართლებული გახდეს მე-6 მუხლის გამოუყენებლობა. თუ ასეთი მიზეზი არ არსებობს, მაშინ კონვენციის მე-6 მუხლი გამოყენებული უნდა იქნეს (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 61-ე პარაგრაფი).

შეჯამების სახით, მონაწილე სახელმწიფოს მოეთხოვება ორი პირობის დაკმაყოფილება იმისათვის, რომ გამორიცხოს საჯარო მოხელის შრომითი ურთიერთობიდან ევროპული კონვენციის მოქმედება. პირველი, სახელმწიფომ თავის ეროვნულ კანონმდებლობაში პირდაპირ უნდა გამორიცხოს განსაზღვრული კატეგორიის საჯარო მოხელეების მხრიდან სასამართლო დაცვის უფლება და მეორე, კონვენციის მოქმედების სფეროდან გამორიცხვა გამართლებული უნდა იყოს ობიექტური სახელმწიფო ინტერესების საფუძვლით. უბრალოდ ის ფაქტი, რომ ადამიანი მუშაობს სახელმწიფოს ისეთ სექტორში ან დეპარტამენტში, რომელიც დაკავშირებულია საჯარო სამართლით განსაზღვრულ საჯარო ხელისუფლების განხორციელებაში მონაწილეობასთან, თავისთავად არ არის გადამწყვეტი. იმისათვის, რომ კონვენციის მოქმედების გამორიცხვა გამართლებული იყოს, საკმარისი არ არის სახელმწიფოს მხრიდან იმაზე მითითება, რომ მომჩივანი საჯარო მოხელე მონაწილეობს საჯარო ხელისუფლების განხორციელებაში ან სახელმწიფოს, როგორც დამსაქმებელს და საჯარო მოხელეს შორის, პელეგრინის საქმეში არსებული ენით რომ ვთქვათ, ,,სპეციალური ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებულ განსაკუთრებულ კავშირს“ აქვს ადგილი. სახელმწიფომ ევროპულ სასამართლოს უნდა დაანახოს, რომ საჯარო მოხელესთან შრომითი დავის საგანი დაკავშირებულია სახელმწიფო ძალაუფლების განხორციელებასთან ან დავის საგნით კითხვის ნიშნის ქვეშ არის დაყენებული მოხელესა და სახელმწიფოს შორის სპეციალური კავშირი. ამის გამო არავითარი გამართლება არ შეიძლება ჰქონდეს მე-6 მუხლით დაცული სფეროდან ჩვეულებრივი შრომითი დავების გამორიცხვას, კერძოდ ისეთის, რაც დაკავშირებულია სახელმწიფოსა და საჯარო მოხელეს შორის სპეციალური ურთერთობაზე დაფუძნებულ ხელფასთან, დანამატებთან და სხვა მსგავს სიკეთეებთან. მოქმედებს პრეზუმფცია, რომ საჯარო მოხელესთან დაკავშირებულ ურთიერთობაზე გამოიყენება კონვენცია. ასეთ პირობებში სახელმწიფომ უნდა ამტკიცოს, რომ ერთი, საჯარო მოხელეს ეროვნული კანონმდებლობით არა აქვს სასამართლოზე წვდომა და მეორე, მე-6 მუხლიდან საჯარო მოხელის გამორიცხვა გამართლებულია (ვილხო ესკელინენი ფინეთის წინააღმდეგ გადაწყვეტილების 62-ე მუხლი).

ვილხო ესკელინენის ტესტი პირველად გამოყენებული იქნა სუკუტი თურქეთის წინააღმდეგ საქმეზე ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებაში. ეს უკანასკნელი ეხებოდა არასავალდებულო სამხედრო სამსახურში მყოფი ოფიცრის ვადაზე ადრე იძულებით დათხოვნას იმის გამო, რომ სამხედრო ნაწილში ცხოვრობდა ცოლთან, რომელიც იცვამდა ისლამური ტრადიციის შესაბამისად (ეკეთა თავსაბურავი). სუკუტი ფიზიკურ ზემოქმედებას ახდენდა თავის ცოლზე, რომ ეს უკანასკნელი დამორჩილებოდა ისლამურ წესებს. ამასთან სამხედრო მეთაურობამ სუკუტი დაადანაშაულა იმაში, რომ გააჩნდა და ავრცელებდა ისეთი პოლიტიკური და იდეოლოგიური ხასიათის მოსაზრებებს, რაც არ მოდიოდა შესაბამისობაში თურქეთის არმიის ქემალისტურ და სეკულარულ პრინციპებთან. სუკუტი თვლიდა, რომ სახელმწიფო და სამართალი უნდა დაექვემდებაროს შარიათს, ეწინააღმდეგებოდა ათათურქის პრინციპებს, მის რევოლუციას, რესპუბლიკის მიღწევებს და შეუძლებელია მისი მხრიდან აღნიშნული მოსაზრებების შეცვლა. სუკუტი აქტიურ როლს ასრულებდა თურქეთის ეროვნული არმიის ერთიანობის განადგურებაში. სუკუტი არ მონაწილეობდა სამხედრო ნაწილში მიმდინარე არც ერთ სოციალურ მოვლენაში და არ ჰქონდა ურთიერთობა სხვა სამხედროებთან (http://hudoc.echr.coe.int/sites/eng/pages/search.aspx?i=001-91560).

უმაღლესი სამხედრო სასამართლოს 1999 წლის 2 აგვისტოს გადაწყვეტილებით მომჩივანი ვადაზე ადრე გათავისუფლდა სამხედრო სამსახურიდან. კონსტიტუციის თანახმად, ეს გადაწყვეტილება არ ექვემდებარებოდა სასამართლოში გასაჩივრებას.

ევროპულ სასამართლომ საჩივრის დაუშვებლობის თაობაზე გადაწყვეტილებაში აღნიშნა: ,,ცოტა ხნის წინ სასამართლოს შესაძლებლობა ჰქონდა, გადაეხედა საკუთარი პრეცედენტული სამართალისათვის კონვენციის მე-6 მუხლთან მიმართებაში სახელმწიფოსა და მის მოხელეს შორის შრომითი დავის საკითხზე. ვილხო ესკელინელის საქმეში ევროპულმა სასამართლომ შექმნა ორი კუმულაციური კრიტერიუმი, რასაც უნდა აკმაყოფილებდეს მოპასუხე სახელმწიფო იმისათვის, რომ წარმატებით გამორიცხოს კონვენციის მე-6 მუხლი მის წინააღმდეგ. კონვენციის მე-6 მუხლი არ მოქმედებს იმ მომჩივანთან მიმართებაში, რომელიც მუშაობდა საჯარო მოხელედ, თუკი ეროვნული კანონმდებლობა პირდაპირ გამორიცხავს აღნიშნულ მოხელეს კონვენციის მე-6 მუხლის მოქმედების სფეროდან. მეორე, საჯარო მოხელეებისათვის კონვენციის მე-6 მუხლის გარანტიებზე უარის თქმა დასაბუთებული უნდა იყოს სახელმწიფო ინტერესებით.

საქმის გარემოებებიდან გამომდინარე, ნათელია, რომ მომჩივანს არ აძლევდა ეროვნული კანონმდებლობა შესაძლებლობას, ჰქონოდა სასამართლოზე ხელმისაწვდომობა. ასე რომ პირველი კრიტერიუმი დაკმაყოფილებულია. მეორე პირობის თანახმად, იმისათვის, რომ კონვენციის საჯარო მოხელის შრომით უფლებაზე მოქმედების შეზღუდვა გამართლებული იყოს, სახელმწიფომ უნდა მიუთითოს იმაზე, რომ დავის საგანი დაკავშირებულია სახელმწიფოს სპეციალური უფლებამოსილების განხორციელებასთან ან საქმის განხილვით საჯარო მოხელესა და სახელმწიფოს როგორც დამსაქმებელს შორის სპეციალურ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული ურთიერთობა კითხვის ნიშნის ქვეშ დადგეს.

სასამართლომ მეორე კრიტერიუმიც დაკმაყოფილებულად მიიჩნია. სასამართლომ მიუთითა შემდეგ არგუმენტებზე: მოცემულ შემთხვევაში დავა ეხებოდა დისციპლინის დარღვევის გამო მომჩივანის არმიიდან გათავისუფლებას. გათავისუფლების ბრძანება გამოცემული იქნა სამხედრო ორგანოების მიერ დადგენილი გარემოებების საფუძველზე, რაც მიუთითებდა იმაზე, რომ განმცხადებელს არ ჰქონდა საჭირო მონაცემები, შეიარაღებულ ძალებში სამსახურის გასაგრძელებლად. მიჩნეული იქნა, რომ მომჩივანის ქცევა და მოსაზრებები ზიანს აყენებდა სამხედრო დისციპლინას და სეკულარიზმის პრინციპს.

სასამართლო ადგენს, რომ მომჩივანსა და სახელმწიფოს, როგორც დამსაქმებელს, შორის არსებული განსაკუთრებულ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული ურთიერთობა უდავოდ ცენტრალური საკითხია აღნიშნულ დავაში. ამის გამო მე-6 მუხლით დაცული სფეროდან განმცხადებლის გამორიცხვა გამართლებულია.

 

 

9. ვილხო ესკელინენის ტესტის გამოყენება სადავო ნორმასთან მიმართებაში

სადავო ნომით ცალსახად იზღუდება სასამართლო კონტროლის შესაძლებლობა, ვინაიდან ბრძანება ადგენს სამხედრო მეთაურის დისკრეციას, ყოველგვარი ნორმატიული საფუძვლის გარეშე, გაათავისუფლოს სამხედრო მოსამსახურე თანამდებობიდან და შესაბამისად, სასამართლოც მოკლებული ხდება შესაძლებლობას, შეისწავლოს გათავისუფლების მიზეზები. სამხედრო მოსამსახურეს ფორმალურად კი აქვს სასამართლოსთვის მიმართვის უფლება, მაგრამ სასამართლოს არა აქვს შესაძლებლობა გათავისუფლების მიზეზები შეისწავლოს. შესაბამისად, ამ შემთხვევაში სასამართლოზე წვდომა თეორიული და ილუზორულია, ანუ ეს უფლება არ არსებობს. ამგვარად, ვილხო ესკელინენის სტანდარტის პირველი მოთხოვნა იმასთან დაკავშირებით, რომ ეროვნული კანონმდებლობით სამხედრო მოსამსახურეების დავა უნდა იყოს გამორიცხული სასამართლო დაცვიდან, დაკმაყოფილებულია.

ვილხო ესკელინენის სტანდარტის მეორე მოთხოვნას წარმოადგენს ის, რომ სამხედრო მოსამსახურის შრომითი უფლების შეზღუდვა გამართლებული უნდა იყოს ობიექტური სახელმწიფო ინტერესის საფუძვლით.

როდესაც ვსაუბრობთ ობიექტურ სახელმწიფო ინტერესზე, არ არის აუცილებელი სამხედროებთან და პოლიციელებთან მიმართებაში იყოს სამსახურიდან გათავისუფლების ზუსტად ისეთივე სტანდარტები, რაც ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონით არის დადგენილი. ამის მიუხედავად, ვილხო ესკელინენის საქმე მონაწილე სახელმწიფოსაგან ითხოვს გარკვეული მიზეზის დასახელებას, თუ რატომ გაათავისუფლა სახელმწიფომ სამხედრო მოსამსახურე შეიარაღებული ძალებიდან საკუთარი სურვილის საწინააღმდეგოდ. მიზეზად არ გამოდგება ის, რომ სახელმწიფო აბსოლუტურად თავისუფალია, გაათავისუფლოს საჯარო მოსამსახურე, რომელთანაც მას განსაკუთრებულ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული კავშირი გააჩნია (პელეგრინის სტანდარტი), არამედ აუცილებელია სახელმწიფომ დაადასტუროს ის, რომ შეიარაღებული ძალებიდან გათავისუფლება არის პასუხი სამხედრო მოსამსახურის ქმედებაზე, რომელმაც სახელმწიფოს მიმართ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებულ კავშირს საფრთხე შეუქმნა, დაარღვია ან კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა. ალტერნატიულად, თუკი სახეზე არ არის მოსამსახურის მხრიდან სახელმწიფოს მიმართ ნდობაზე დაფუძნებული კავშირის დარღვევა, სახელმწიფოს მოეთხოვება იმის დასაბუთებაც, რომ სამხედრო მოსამსახურე, ობიექტური მიზეზების გამო, აღდგენის შემთხვევაში ვერ მიიღებს ხელისუფლების განხორციელებაში მონაწილეობას.

ნათელია ის გარემოება, რომ საქართველოს პარლამენტმა ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონის მე-11 მუხლის მე-4 პუნქტით სწორედ თავდაცვის მინისტრზე მოახდინა სახმელეთო და გენერალური შტაბის სამხედრო მოსამსახურის თანამდებობიდან გათავისუფლების უფლებამოსილების დელეგირება. ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონიდან ნათლად იკვეთება, რომ თავდაცვის მინისტრი მოქმედებს დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში, მათ შორის სამხედრო მოსამსახურის სამსახურიდან გათავისუფლების გარემოების დადგენისას. მიუხედავად ამისა, ეს დისკრეცია შეზღუდულია ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით და საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით დადგენილი სტანდარტებით. კერძოდ, იმით, რომ სამხედრო მეთაურმა სამხედრო სამსახურიდან მოსამსახურე უნდა გაათავისუფლოს სამხედრო ხელისუფლების მიმართ განსაკუთრებულ ნდობასა და ლოიალობაზე დაფუძნებული კავშირის, ზოგადი სახელმწიფო ინტერესების საწინააღმდეგოდ მოქმედების ან სამხედრო ხელისუფლების განხორციელებაში მონაწილეობის მიღების შეუძლებლობის შემთხვევაში. თავდაცვის მინისტრის და სამხედრო ხელმძღვანელობისათვის მინიჭებული დისკრეციული უფლებამოსილების შელახვასთან გვექნებოდა საქმე, თავდაცვის მინისტრს რომ დაკისრებოდა იმგვარი ვალდებულება, რომ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით დეტალურად განესაზღვრა შემთხვევები, რაც ჩაითვლებოდა ლოიალობასა და ნდობაზე დაფუძნებული კავშირის დარღვევად, სახელმწიფოს და შეიარაღებული ძალების ზოგადი ინტერესების წინააღმდეგ მოქმედებად ან სამხედრო ხელისუფლების განხორციელებაში მონაწილეობის მიღების შეუძლებლობად. თავდაცვის სამინისტროს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა თავად განსაზღვროს, თუ რა კონკრეტული შემთხვევა ჯდება ერთ-ერთ ზემოხსენებულ კრიტერიუმში და საბოლოო გადაწყვეტილება კი ამასთან დაკავშირებით უნდა მიიღოს დამოუკიდებელმა და მიუკერძოებელმა სასამართლომ.

 

10. ჩარევის კონსტიტუციურ-სამართლებრივი გამართლება

იმის გათვალისწინებით, რომ კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გათვალისწინებულ შრომით უფლებაში ჩარევა დადგენილია ,,საჯარო სამსახურის შესახებ" კანონის საფუძველზე გამოცემული კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტით, ამით შეგვიძლია ვთქვათ ის, რომ უფლებაში ჩარევა აკმაყოფილებს ლეგალიზმის პრინციპს (ჩარევა გათვალისწინებულია კანონით). ამის შემდეგ უნდა განვსაზღვროთ ჩარევის ლეგიტიმური მიზანი.

როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, კონსტიტუცია და ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენცია მოპასუხისაგან ითხოვდა იმას, რომ სამხედრო მოსამსახურის შრომითი უფლება შეეზღუდა მაშინ, როცა ეს აუცილებელი იქნებოდა სახელმწიფოს, როგორც დამქირავებელსა და სამხედრო მოსამსახურეს შორის არსებული განსაკუთრებულ ნდობასა და ლოიალობის დაფუძნებული ურთიერთობის შესანარჩუნებლად, სახელმწიფო და სამხედრო ინტერესების დასაცავად, სამხედრო მოსამსახურის ხელისუფლების განხორციელებაში მონაწილეობის მიღების უზრუნველსაყოფად. სადავო ნორმატიული აქტი არ ზღუდავს სამხედრო მეთაურს სამსახურებრივი გადაადგილების გამო სამხედრო რეზერვში მოსამსახურის ჩარიცხვის და შემდგომ მისი გათავისუფლების შემთხვევაში იმოქმედოს მხოლოდ აღნიშნული ლეგიტიმური მიზნების მისაღწევად. სამხედრო მოსამსახურის მიმართ აღნიშნული ღონისძიება შესაძლოა გამოყენებული იქნეს როგორც ზემოხსენებული მიზნების მისაღწევად, ისე სხვა მიზნების რეალიზების და ასევე ყოველგვარი მიზნის მიღწევის გარეშე.

,,ლეგიტიმური მიზნის არარსებობის პირობებში, ადამიანის უფლებაში ნებისმიერი ჩარევა თვითნებურ ხასიათს ატარებს და უფლების შეზღუდვა საფუძველშივე გაუმართლებელი, არაკონსტიტუციურია." (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 14 სექტემბრის გადაწყვეტილება #2/3/540 მე-2 თავის მე-24 პარაგრაფი).

კონსტიტუციის დარღვევად ასევე ითვლება შემთხვევა, როცა შემზღუდველი ნორმატიული აქტები ემსახურება სხვა და არა კონსტიტუციიდან გამომდინარე ლეგიტმური მიზნების მიღწევას. კონკრეტული ლეგიტმური მიზნებით სახელმწიფოს შეზღუდვის საფუძველს წარმოადგენს პრეამბულით გათვალისწინებული სამართლებრივი სახელმწიფოსა და ასევე კონსტიტუციის მე-5 მუხლის პირველი პუნქტის ნორმა-პრინციპი.  ეს უკანასკნელი აცხადებს იმას, რომ სახელმწიფო ხელისუფლება ხორციელდება კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებში. შესაბამისად, სახელმწიფო ამ ფარგლებს სცილდება მაშინ, როცა შეიმუშავებს ნორმატიულ აქტს, რაც სცილდება კონსტიტუციით დადგენილ მიზნებს. საქართველოს კონსტიტუციის 29 მუხლი იცავს რა სახელმწიფო მოსამსახურის, მათ შორის სამხედრო მოსამსახურის შრომით უფლებას, ადგენს იმას, რომ ეს უფლება არ შეიძლება თვითნებურად, არამიზნობრივად შეიზღუდოს. უფლებაში ამგვარი ჩარევის შემთხვევაში კი არსებობდეს ეფექტური სასამართლო დაცვის შესაძლებლობა. როგორც საკონსტიტუციო სასამართლომ საქმეზე გიორგი ყიფიანი და ავთანდილ უნგიაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ მიღებულ გადაწყვეტილებაში განაცხადა: ,,კონკრეტული ინტერესის უფლებად განსაზღვრის შედეგი არის სწორედ ის, რომ მისი ხელყოფის ან შესაძლო ხელყოფის შემთხვევაში, უფლების სუბიექტს შეუძლია მოითხოვოს ხელყოფის საფრთხისგან დაცვა ან მიყენებული ზიანის ანაზღაურება. „უფლება“ ვერ იქნება პირის ლეგიტიმური ინტერესების დაცვის რეალური გარანტია, ის იქნება მხოლოდ თეორიული და ფიქციური, თუ მას არ ახლავს სასამართლო წესით მისი დაცვის შესაძლებლობა. " (გადაწყვეტილების მეორე თავის პირველი პარაგრაფი).

თუკი სასამართლო ვერ გამოაცხადებს სამხედრო მეთაურის გადაწყვეტილებას უკანონოდ იმის გამო, რომ ეს გადაწყვეტილება არ არის მოტივირებული ობიექტური სახელმწიფო ინტერესებით, სამხედრო მოსამსახურის შრომითი უფლებები იქნება თეორიული და ილუზორული. ამით ყოველგვარი აზრი ეკარგება ამ უფლების კონსტიტუციაში აღიარებას და ამ ფორმით უფლებაში ჩარევით სახელმწიფო მოქმედებს კონსტიტუციური მიზნების საწინააღმდეგოდ. ამით სახელმწიფო აშკარად სცილდება ხელისუფლების განხორციელებისათვის კონსტიტუციით დადგენილ ფარგლებს.

ვინაიდან სადავო ნორმები არ ისახავენ კონსტიტუციურად გამართლებული ლეგიტიმურ მიზნების მიღწევას, სადავო ნორმები შესაძლებლობას იძლევიან მოხდეს მათი სუბიექტური და თვითმიზნური გამოყენება, ეს ნორმები წინააღმდეგობაში მოდის კონსტიტუციის 29-ე მუხლის პირველ და მეორე პუნქტთან.