პლენუმის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა – სხდომის თავმჯდომარე;

ევა გოცირიძე – წევრი;

გიორგი თევდორაშვილი – წევრი;

ირინე იმერლიშვილი – წევრი;

გიორგი კვერენჩხილაძე – წევრი, მომხსენებელი მოსამართლე;

ხვიჩა კიკილაშვილი – წევრი;

მანანა კობახიძე – წევრი;

ვასილ როინიშვილი – წევრი;

თეიმურაზ ტუღუში – წევრი.

სხდომის მდივანი: დარეჯან ჩალიგავა.

საქმის დასახელება: ეკა არეშიძე, ქეთევან მესხიშვილი, მადონა მაისურაძე, მამუკა წიკლაური და თამარ ხაჟომია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ.

დავის საგანი: ა) „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტის, 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 50-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების და 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით; ბ) „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „ბ.ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მე-5 პუნქტებთან მიმართებით.

I
აღწერილობითი ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 11 აპრილს (რეგისტრაციის №1693) კონსტიტუციური სარჩელით მომართეს საქართველოს მოქალაქეებმა - ეკა არეშიძემ, ქეთევან მესხიშვილმა, მადონა მაისურაძემ, მამუკა წიკლაურმა და თამარ ხაჟომიამ. №1693 კონსტიტუციური სარჩელი, არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს გადმოეცა 2022 წლის 13 აპრილს. №1693 კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღების საკითხის გადასაწყვეტად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმწესრიგებელი სხდომა, ზეპირი მოსმენის გარეშე, გაიმართა 2022 წლის 25 ნოემბერს.

2. №1693 კონსტიტუციურ სარჩელში საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მომართვის სამართლებრივ საფუძვლად მითითებულია: საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის პირველი პუნქტი და მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი, 31-ე მუხლი, 31¹ მუხლი და 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტი.

3. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის (შემდგომში - ორგანული კანონი) 37¹ მუხლი ადგენს უფლებამოსილების სხვა მოსამართლისათვის დაკისრების/მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების წესს, ხოლო 45-ე მუხლის პირველი პუნქტი განსაზღვრავს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს უფლებამოსილებას, სათანადო საფუძვლების არსებობისას, წარდგინებით მიმართოს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგიას რაიონული (საქალაქო) ან სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 50-ე მუხლით დადენილია საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ საკითხის გადაწყვეტის წესი. ორგანული კანონის 75¹ მუხლი აწესებს მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობის საფუძველსა და დისციპლინური გადაცდომის სახეებს, ხოლო 75⁸ მუხლი განსაზღვრავს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობის შეფასების წესს.

4. საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტი იცავს აზრისა და მისი გამოხატვის თავისუფლებას, ხოლო ამავე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, „ამ უფლებათა შეზღუდვა დასაშვებია მხოლოდ კანონის შესაბამისად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში აუცილებელი სახელმწიფო ან საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ტერიტორიული მთლიანობის უზრუნველსაყოფად, სხვათა უფლებების დასაცავად, კონფიდენციალურად აღიარებული ინფორმაციის გამჟღავნების თავიდან ასაცილებლად ან სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის უზრუნველსაყოფად“. საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს საქართველოს მოქალაქეებისთვის საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებას და საჯარო თანამდებობის განხორციელების პირობებს.

5. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოსარჩელეებს წარმოადგენენ საქართველოს საერთო სასამართლოს მოსამართლეები, რომლებიც მიიჩნევენ, რომ სადავო ნორმები ზღუდავს როგორც მათ მიერ მოსამართლის თანამდებობის კონსტიტუციით დაცული სტანდარტებით განხორციელების შესაძლებლობას, ასევე აზრისა და გამოხატვის თავისუფლებას.

6. მოსარჩელეთა განმარტებით, სადავოდ გამხდარი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის საფუძველზე, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილია, „სხვა ობიექტური გარემოებების” არსებობის შემთხვევაში, ყოველგვარი დასაბუთების გარეშე, მიიღოს მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების/უფლებამოსილების სხვა მოსამართლისათვის დაკისრების შესახებ გადაწყვეტილება. ამასთანავე, საბჭო მოსამართლის თანხმობის გარეშე იღებს გადაწყვეტილებას, მოსამართლის მივლინების ვადის გაგრძელების შესახებ. ამდენად, საკითხის გადაწყვეტა სრულად ექცევა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შეფასების ფარგლებში და მოსამართლეები, რომელთა მიმართაც შეიძლება გამოყენებული იქნეს აღნიშნული ნორმა, მოკლებული არიან ყოველგვარ შესაძლებლობას, წინასწარ განსაზღვრონ ის, თუ რა შემთხვევაში შეიძლება მოხდეს მათ უფლებაში ჩარევა და ერთი სასამართლოდან მეორე სასამართლოში მივლინება. მოსარჩელე მხარის განმარტებით, სადავო ნორმები არ ადგენს მივლინებას დაქვემდებარებული მოსამართლის შერჩევის კრიტერიუმებს, პირობებსა და წესს, არ ითვალისწინებს მოსამართლის ნებას და ეფექტურ ჩართულობას მის მიმართ გადაწყვეტილების მიღების პროცესში და შესაძლებელს ხდის საბჭოს სურვილით ინდივიდუალური მოსამართლის შერჩევას.

7. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებაში ამგვარი ჩარევა ზრდის საბჭოს მხრიდან თვითნებური გადაწყვეტილების მიღების რისკს, ამავდროულად, ეწინააღმდეგება სამართლებრივი ნდობის პრინციპს. გარდა ამისა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება სრულიად დაუსაბუთებელია, რითაც მოსამართლეს ერთმევა შესაძლებლობა, მკაფიოდ ჩამოაყალიბოს საკუთარი პოზიცია მის მიმართ მიღებულ გადაწყვეტილებასთან დაკავშირებით და, შედეგად, ეზღუდება კანონით გათვალისწინებული ერთჯერადი გასაჩივრების მექანიზმი.

8. მოსარჩელე მხარე ასევე განმარტავს, რომ სადავო ნორმა შესაძლებელს ხდის, სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლე მივლინებულ იქნეს რაიონულ სასამართლოში. მოსარჩელეთა მითითებით, სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობა არსობრივად განსხვავდება რაიონული (საქალაქო) სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობისაგან. იმავდროულად, რაიონული (საქალაქო) სასამართლოდან სააპელაციო სასამართლოში დანიშვნა მოსამართლის კარიერული დაწინაურებაა, რის საპირისპიროდაც, სააპელაციო სასამართლოდან რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში მივლინება, მისი ნების საწინააღმდეგოდ, აშკარად და უხეშად ლახავს მოსამართლის თანამდებობის არჩევისა და კარიერული თვითგანვითარების კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ უფლებას. მოსარჩლეები ასევე განმარტავენ, რომ მოსამართლეები უფლებამოსილებას სასამართლოში სხვადასხვა სპეციალიზაციის (სისხლის, სამოქალაქო ან ადმინისტრაციული მიმართულებით) მიხედვით ახორციელებენ. მოსამართლეობის მსურველი პროფესიაში შესვლამდე თავად იღებს გადაწყვეტილებას, თუ რომელი მიმართულებით სურს საქმიანობა, გადის სათანადო კურსს და აბარებს გამოცდას ამ სპეციალიზაციით. შესაბამისად, სპეციალიზაცია პროფესიული განვითარების საფუძველს წარმოადგენს და, აქედან გამომდინარე, მისი (სპეციალიზაციის) თავისუფლად არჩევა და მის შესაბამისად საქმიანობა, ისევე როგორც არჩევანის იძულებით შეცვლისაგან დაცვა, კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დაცულ სფეროში ექცევა.

9. სადავო ნორმის არაკონსტიტუციურობის არგუმენტად მოსარჩელეები ასევე მიუთითებენ, რომ ის ეწინააღმდეგება სამართლებრივი უსაფრთხოების პრინციპს და ვერ აკმაყოფილებს კანონის განსაზღვრულობის მოთხოვნას. მოსარჩელეთა განმარტებით, მართალია, სადავო ნორმა პირდაპირ არ წარმოადგენს პასუხისმგებლობის დამდგენ რეგულაციას, თუმცა უფლებაში ჩარევის ინტენსივობის გათვალისწინებით, საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა იხელმძღვანელოს პასუხისმგებლობის დამდგენი ნორმისათვის წაყენებული განჭვრეტადობის სტანდარტებით. ამდენად, განსაზღვრულობის პრინციპის დაუცველობით, ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლით დადგენილი ფორმალური მოთხოვნა.

10. გარდა ამისა, კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, კონკრეტული სასამართლოს კოლეგია/პალატაში დანიშვნა, მოსამართლეს უჩენს სტაბილურობის მოლოდინს, ხოლო საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი უზრუნველყოფს, მათ შორის, სტაბილურობისა და საქმიანობაში დაუსაბუთებელი ჩარევისაგან დაცვის გარანტიებს. აღნიშნულის საპირისპიროდ, სადავო ნორმა საფრთხეს უქმნის სტაბილურობის განცდას და წარმოადგენს მომეტებულ საფრთხეს ინდივიდუალური მოსამართლის დამოუკიდებლობისა და მიუკერძოებლობის წინააღმდეგ.

11. ყოველივე აღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არათანაზომიერად ზღუდავს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ უფლებას. დამატებით, მოსარჩელე მხარე უთითებს, რომ სადავო ნორმის მიღებამდე არსებული რედაქცია წარმოადგენდა ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის ნაკლებად მზღუდავ საშუალებას.

12. მოსარჩელე მხარე ასევე სადავოდ ხდის „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს კანონის 50-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, 45-ე მუხლის პირველი პუნქტისა და 75⁸-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების არაკონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლთან მიმართებით. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, სადავო ნორმა იძლევა შესაძლებლობას, საბჭოს გადაწყვეტილება მიღებული იქნეს არა ხელისუფლების, სულ მცირე, ორი შტოს თანამშრომლობით, არამედ ერთპიროვნულად, სასამართლო სისტემის წარმომადგენლების მიერ. ამდენად, სადავო ნორმა თავად მოსამართლე წევრებს აძლევს შესაძლებლობას, მიიღონ გადაწყვეტილება მათივე კოლეგის მივლინების საკითხთან დაკავშირებით.

13. მოსარჩელე მხარის პოზიციით, დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრება, მისი საფუძვლები, სახდელის ნებისმიერი ფორმა, მოსამართლის ჩამოცილება საქმეთა განხილვისგან და, ზოგადად, ამ საკითხებთან დაკავშირებული სამართლებრივი წესი ლეგიტიმაციას უნდა იღებდეს, სულ მცირე, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სრული შემადგენლობის 2/3-იანი კვორუმით, რამდენადაც საჯარო უფლებამოსილების განხორციელების ლოგიკა მოითხოვს, რომ კონკრეტული კვორუმით მიღებული გადაწყვეტილების საპირწონე გადაწყვეტილება ანალოგიური კვორუმით იქნეს მიღებული. მიუხედავად იმისა, რომ მსგავსი მოთხოვნა ექსპლიციტურად არ გამომდინარეობს კონსტიტუციური ჩანაწერიდან, იგი ამოკითხულ უნდა იქნეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ინსტიტუციური მოწყობის საფუძვლებიდან, კონსტიტუციური ფუნქციიდან - უზრუნველყოს მოსამართლეთა ინდივიდუალური დამოუკიდებლობა და მოსამართლის არჩევისათვის კონსტიტუციით დადგენილი წესიდან. აღნიშნულის საპირისპიროდ, სადავო ნორმები შესაძლებლობას იძლევა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 2/3-ის უმრავლესობით მხარდაჭერილი მოსამართლე თვისობრივად სხვა თანამდებობაზე იქნეს გადაყვანილი საბჭოს სხდომაზე დამსწრეთა უმრავლესობით მიღებული გადაწყვეტილების საფუძველზე ან ჩამოსცილდეს საქმეს.

14. კონსტიტუციური სარჩელის თანახმად, მოსარჩელე მხარისათვის პრობლემურია, როგორც ზოგადად საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შესაძლებლობა, სრული შემადგენლობის უმრავლესობის მხარდაჭერის შემთხვევაში, წარდგინებით მიმართოს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგიას რაიონული (საქალაქო) ან სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად, ასევე აღნიშნული უფლებამოსილების განხორციელება იმ საფუძვლით, რომ მოსამართლის მიმართ დაიწყო დისციპლინური დევნა „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75⁸​ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი წესით და არსებობს დასაბუთებული ვარაუდი, რომ შესაბამის თანამდებობაზე დარჩენით, მოსამართლე ხელს შეუშლის დისციპლინურ სამართალწარმოებას ან/და დისციპლინური გადაცდომით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურებას, ან/და განაგრძობს სამუშაო დისციპლინის დარღვევას.

15. გარდა ამისა, მოსარჩელეს მიაჩნია, რომ მოსამართლის მიერ სამოსამართლო უფლებამოსილების განხორციელებაში ისეთი ინტენსიური ფორმით ჩარევა, როგორიცაა საქმეთა განხილვისგან მისი ჩამოცილება, დაუშვებელია ისეთი სტანდარტით, რაც გულისხმობს გონივრულ ვარაუდს, რომ თანამდებობაზე დარჩენით, მოსამართლე ხელს შეუშლის დისციპლინურ სამართალწარმოებას ან/და დისციპლინური გადაცდომით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურებას, ან/და განაგრძობს სამუშაო დისციპლინის დარღვევას. მოსამართლის ჩამოცილება საქმეთა განხილვისგან იმ გონივრული ვარაუდის საფუძველზე, რომ იგი ხელს შეუშლის დისციპლინურ სამართალწარმოებას ან/და დისციპლინური გადაცდომით გამოწვეული ზიანის ანაზღაურებას, ან/და განაგრძობს სამუშაო დისციპლინის დარღვევას, განუჭვრეტელთან ერთად, წარმოადგენს არააუცილებელ და არაპროპორციულ ჩარევას საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებაში. ასევე, არც დისციპლინური დევნის ფაქტი, მიუხედავად იმისა, თუ როგორი შედეგით დასრულდება იგი, წარმოადგენს საკმარის ლეგიტიმურ საფუძველს კონსტიტუციის 25-ე მუხლში ჩარევის გასამართლებლად.

16. ყოველივე ზემოაღნიშნულის გათვალისწინებით, მოსარჩელე მხარეს მიაჩნია, რომ არ არსებობს ლეგიტიმური მიზანი, რომელიც გაამართლებდა მოსამართლეთა დისციპლინური პასუხისმგებლობის საკითხის აღძვრისა და საქმეთა განხილვისგან მოსამართლის ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისთვის საჭირო კვორუმის იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრთა სრული შემადგენლობის 2/3-დან უბრალო უმრავლესობამდე დაყვანას.

17. №1693 კონსტიტუციური სარჩელით, ასევე სადავოდ არის გამხდარი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „ბ.ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობა საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მე-5 პუნქტებთან მიმართებით. მოსარჩელე მიიჩნევს, რომ ბუნდოვანია როგორც გასაჩივრებული ნორმის შინაარსი, ასევე მისი მოქმედების ფარგლები და, ამდენად, იგი არ აკმაყოფილებს კანონის ხარისხის მოთხოვნებს. მოსარჩელის განმარტებით, სადავოდ ნორმით დადგენილი ცნების „პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის“ ერთმნიშვნელოვანი განმარტება შეუძლებელია, ხოლო მისი მნიშვნელობა კი ძალიან ფართოა. ამდენად, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმით დადგენილი აკრძალვა მიემართება ნებისმიერ იმ საკითხზე მოსაზრების დაფიქსირებას, რომელსაც პოლიტიკური განზომილება გააჩნია და რომელზეც გარკვეული დროის განმავლობაში მიმდინარეობს ან მიმდინარეობდა სოციალური დისკურსი. შესაბამისად, პასუხისმგებლობის დაკისრების შიშით, მსგავსი საკანონმდებლო დანაწესის პირობებში, მოსამართლეებს შესაძლოა, მოუწიოთ, თავი შეიკავონ ისეთი მოსაზრებების გამოთქმისგან, რომელსაც პოლიტიკური განზომილება გააჩნია, მიუხედავად მათი ზოგადსაკაცობრიო თუ სოციალური დატვირთვისა.

18. მართალია, იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ დროთა განმავლობაში შეიძლება განავითაროს კრიტერიუმები, რითაც იხელმძღვანელებს „პოლიტიკური ნეიტრალიტეტის“ პრინციპის დარღვევის იდენტიფიცირებისთვის, თუმცა აღნიშნული ვერ დააზღვევს ვერც ე.წ. „მსუსხავ ეფექტს“ და ვერც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ თვითნებური გადაწყვეტილების მიღების რისკებს.

19. ზემოაღნიშნული მსჯელობიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ გასაჩივრებული ნორმები ვერ აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის მე-5 პუნქტით გარანტირებულ განჭვრეტადობის პრინციპს, რაც გაუმართლებლად ლახავს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ გამოხატვის თავისუფლებას და შეიცავს მოსამართლის ინდივიდუალური დამოუკიდებლობის შელახვის მომეტებულ საფრთხეს.

II
სამოტივაციო ნაწილი

1. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დამკვიდრებული პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელისადმი კანონმდებლობით წაყენებულ პირობათაგან ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესია დასაბუთებულობის მოთხოვნა. „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, კონსტიტუციური სარჩელი დასაბუთებული უნდა იყოს. მოსარჩელემ კონსტიტუციურ სარჩელში უნდა მოიყვანოს ის მტკიცებულებანი, რომლებიც, მისი აზრით, ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 19 ოქტომბრის №2/6/475 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ალექსანდრე ძიმისტარიშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). მოსარჩელის ანალოგიურ ვალდებულებას ითვალისწინებს დასახელებული ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტი. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, „კონსტიტუციური სარჩელის დასაბუთებულად მიჩნევისათვის აუცილებელია, რომ მასში მოცემული დასაბუთება შინაარსობრივად შეეხებოდეს სადავო ნორმას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2007 წლის 5 აპრილის №2/3/412 განჩინება საქმეზე ,,საქართველოს მოქალაქეები ‒ შალვა ნათელაშვილი და გიორგი გუგავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9). იმავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, „კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისათვის აუცილებელია, მასში გამოკვეთილი იყოს აშკარა და ცხადი შინაარსობრივი მიმართება სადავო ნორმასა და კონსტიტუციის იმ დებულებებს შორის, რომლებთან დაკავშირებითაც მოსარჩელე მოითხოვს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2009 წლის 10 ნოემბრის №1/3/469 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე კახაბერ კობერიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-1). წინააღმდეგ შემთხვევაში, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის საფუძველზე, კონსტიტუციური სარჩელი ჩაითვლება დაუსაბუთებლად და არ მიიღება არსებითად განსახილველად.

2. №1693 კონსტიტუციური სარჩელით, მათ შორის, სადავოდაა გამხდარი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის იმ ნორმატიული შინაარსის კონსტიტუციურობა, რომელიც ითვალისწინებს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებას სხდომაზე დამსწრე საბჭოს წევრთა უმრავლესობით, მოსამართლის თანხმობის გარეშე მოსამართლის სხვა სასამართლოში (მათ შორის, სააპელაციო სასამართლოდან რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში ან რაიონული (საქალაქო) სასამართლოდან სააპელაციო სასამართლოში) მივლინებისა და მივლინების ვადის გაგრძელების შესახებ. მოსარჩელის არგუმენტაციით, მოსამართლის უფლებამოსილების შეზღუდვა, მათ შორის, სხვა სასამართლოში მივლინება, უნდა მოხდეს იმავე წესით, რა წესსაც კონსტიტუცია მოსამართლეების შერჩევისთვის ადგენს. მოსარჩელე მხარის მოსაზრებით, აღნიშნული მოთხოვნა გამომდინარეობს საქართველოს კონსტიტუციით დადგენილი იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დანიშნულებიდან და მისი დაკომპლექტების წესიდან.

3. საქართველოს კონსტიტუციით პირდაპირ არ არის დადგენილი, თუ რა წესითა და როგორი უმრავლესობით უნდა მიიღოს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ მოსამართლის მივლინების შესახებ გადაწყვეტილება. საქართველოს კონსტიტუციის 64-ე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს უფლებამოსილება, შექმნისა და საქმიანობის წესი განისაზღვრება ორგანული კანონით. შესაბამისად, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის მივლინების საკითხზე გადაწყვეტილების მიღების წესის დადგენა კანონმდებლის დისკრეციის ფარგლებში ექცევა, თუმცა საქართველოს პარლამენტი შებოჭილია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებით.

4. ზოგადად, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის ამა თუ იმ უფლებრივი კომპონენტის შეზღუდვისას გადაწყვეტილების მიღება საქმის განხილვაში მონაწილე წევრთა უმრავლესობის მიერ უნდა ჩაითვალოს გადაწყვეტილების მიღების იმ ოპტიმალურ წესად, რომელიც უზრუნველყოფს ობიექტურად სწორი გადაწყვეტილების მიღებას. იმავდროულად, შესაძლოა, არსებობდეს საკითხები, რომელთა შესახებაც მოითხოვებოდეს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ გადაწყვეტილების უფრო მკაცრი სტანდარტით მიღება. რიგ შემთხვევებში, მისაღები გადაწყვეტილების ლეგიტიმაციისათვის აუცილებელია, რომ გადაწყვეტილება მიიღოს კვალიფიციურმა უმრავლესობამ (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) და საქართველოს მოქალაქეები – ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-112-114).

5. შესაბამისად, ზოგადად, გადაწყვეტილების მიღება საკითხის განხილვასა და გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილე წევრთა უმრავლესობით არ წარმოადგენს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის შეზღუდვას. თუმცა შესაძლოა, არსებობდეს შემთხვევები, როდესაც კანონმდებელი ვალდებული იქნება, საკითხის განსაკუთრებული მნიშვნელობიდან გამომდინარე, გადაწყვეტილების დამსწრეთა უმრავლესობით მიღების ზოგადი წესის ნაცვლად დაადგინოს უფრო მაღალი უმრავლესობის მოთხოვნა. როგორც აღინიშნა, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტი ადგენს ზოგად წესს, რომლის თანახმადაც, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება მიღებულად ითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს მის სხდომაზე დამსწრე საბჭოს წევრთა უმრავლესობა, გარდა საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული შემთხვევებისა. აღნიშნული მოწესრიგება, მათ შორის, ვრცელდება მოსარჩელისათვის პრობლემურ - მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების წესზე. მოსამართლის დანიშვნის წესისაგან განსხვავებით, რაზეც აპელირებს მოსამართლე და რაც კონსტიტუციითვე განსაზღვრულია სათანადო საფუძვლების არსებობისას, გამონაკლის შემთხვევაში, მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინება წარმოადგენს იმ საკითხს, რომლის განხილვასა და გადაწყვეტილების მიღებაში მონაწილე იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დამსწრე წევრთა უმრავლესობის მხარდაჭერის შემთხვევაში, უნდა მიიღებოდეს სწორი გადაწყვეტილება, რამდენადაც, თუ გადაწყვეტილების მისაღებად მოითხოვება უფრო მაღალი უმრავლესობა, ვიდრე დამსწრეთა უმრავლესობაა, არსებობს შესაძლებლობა, რომ მიღებულ იქნეს ისეთი გადაწყვეტილება, რომელსაც მხარს უჭერს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრთა უმცირესობა. ასეთ შემთხვევაში, უფრო მაღალია ალბათობა, რომ გადაწყვეტილება იყოს არასწორი (mutatis mutandis საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) და საქართველოს მოქალაქეები ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-112).

6. ნორმის არაკონსტიტუციურობის თაობაზე მოსარჩელის მსჯელობა ეფუძნება დაშვებასა და შიშებს, რომ შესაძლებელია, მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ გადაწყვეტილება მიიღონ ხელისუფლების ერთი შტოს მიერ არჩეულმა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებმა, რისთვისაც აუცილებელია, უფლებაშემზღუდველი წესის მოქმედება დაზღვეულ იქნეს ხელისუფლების ორი შტოს მიერ არჩეული იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრების მხარდაჭერილი კვორუმით. მოსარჩელე მხარის მსჯელობის გაზიარების შემთხვევაში, ყოველთვის იარსებებს რისკი, რომ ამა თუ იმ შტოს მიერ არჩეულმა წევრებმა ხელი შეუშალონ ნებისმიერი გადაწყვეტილების მიღებას. საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო წარმოადგენს კონსტიტუციურ ორგანოს, რომელიც საკუთარ კონსტიტუციურ უფლებამოსილებას ახორციელებს დამოუკიდებლად. საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს, შესაბამისად, მის შემადგენლობაში მყოფი წევრების, ფუნქციაა საერთო სასამართლოების დამოუკიდებლობისა და ეფექტიანობის უზრუნველყოფა. აღნიშნული კონსტიტუციური კომპეტენციის განხორციელება იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრებს ავალდებულებს, თანამდებობაზე განწესების შემდგომ მოქმედებდნენ არა როგორც ამა თუ იმ ხელისუფლების შტოს (მისი დამნიშნავის) ინტერესების გამტარებლები, არამედ დამოუკიდებელი სუბიექტები. შესაბამისად, პირის უფლების არასათანადო შეზღუდვა, უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენება, უნდა დააზღვიოს თავად შეზღუდვის მომწესრიგებელმა ზოგადმა წესმა. იმავდროულად, წინამდებარე სარჩელით გასაჩივრებულია „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობა, რომელსაც საკონსტიტუციო სასამართლო არსებითად შეაფასებს და რომლის დაკმაყოფილების შემთხვევაშიც, მოსამართლე დაცული იქნება მოსარჩელეთა მიერ იდენტიფიცირებული რისკებისგან.

7. ანალოგიური არგუმენტაციით, მოსარჩელე მხარე ასევე არაკონსტიტუციურად მიიჩნევს „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტისა და 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელეთა პოზიციით, როგორც მოსამართლის დისციპლინარულ პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებული სამართლებრივი რეჟიმი, ასევე მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილება, წარმოადგენს არსებით ჩარევას საჯარო თანამდებობის დაკავების უფლებაში, კერძოდ, მოსამართლის მიერ საკუთარი უფლებამოსილების განხორციელებაში. მოსარჩელისათვის პრობლემურია სადავო ნორმების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ანიჭებს უფლებამოსილებას, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით მიიღოს გადაწყვეტილება მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მისი საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ.

8. აღნიშნული ნორმების დასაბუთების შეფასებისას, გარდა საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ ზემოთ განვითარებული მსჯელობისა, ასევე საგულისხმოა თავად ნორმათა შინაარსისა და მოსარჩელის არგუმენტაციის ურთიერთმიმართება. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, სათანადო საფუძვლების არსებობისას, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილია საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დამოუკიდებელი ინსპექტორის დასაბუთებული შუამდგომლობის საფუძველზე, სრული შემადგენლობის უმრავლესობის მხარდაჭერის შემთხვევაში, წარდგინებით მიმართოს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგიას რაიონული (საქალაქო) ან სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად. ამავე კანონის 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტი ადგენს, რომ სადისციპლინო საკითხზე საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება მიღებულად ითვლება, თუ მას ფარული კენჭისყრისას მხარს დაუჭერს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. ხოლო ორგანული კანონის 75​⁸ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების თანახმად, წინასწარი შემოწმების შედეგად, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო აფასებს მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების საფუძვლიანობას და, წინასწარი შემოწმებისათვის, ამ კანონის 75⁷ მუხლის პირველი პუნქტით დადგენილი საერთო ვადის ფარგლებში, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით იღებს დასაბუთებულ გადაწყვეტილებას მოსამართლის მიმართ დისციპლინური დევნის დაწყების და მოსამართლისათვის ახსნა-განმარტების ჩამორთმევის შესახებ.

9. შესაბამისად, მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმების საფუძველზე, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესის საბჭო იღებს ე.წ. შუალედურ გადაწყვეტილებას, რაც საკითხის ინიცირების ტოლფასია და, თავისთავად, არ იწვევს მოსამართლის საქმიდან ჩამოცილების ან/და დისციპლინური პასუხისმგებლობის დამდგენ შედეგს.

10. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის თანახმად, საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა მიმართ დისციპლინურ საქმეებს განიხილავს და მოსამართლეთა საქმიდან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილებას იღებს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგია. კერძოდ, ორგანული კანონის 75⁴¹ მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს, რომ სადისციპლინო კოლეგია უფლებამოსილია, გამოიტანოს გადაწყვეტილება მოსამართლის დისციპლინური გადაცდომის ჩადენაში ბრალეულად ცნობისა და მისთვის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და სახდელის დაკისრების შესახებ. ხოლო ორგანული კანონის 45-ე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, თუ საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგია გაიზიარებს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინებაში ასახულ დასკვნებს ამ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული რომელიმე საფუძვლის არსებობის შესახებ, იგი მიიღებს გადაწყვეტილებას, შესაბამისი სამართალწარმოების საბოლოოდ დასრულებამდე, მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების შესახებ. წინააღმდეგ შემთხვევაში, საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგია მიიღებს გადაწყვეტილებას საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წარდგინების დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ.

11. ამდენად, სადავოდ გამხდარი ნორმების შინაარსზე მსჯელობისას, ცხადი ხდება, რომ მათი რეგულირების სფეროს არ წარმოადგენს უფლებამოსილების შეწყვეტის საკითხის საბოლოო შედეგის მომტანი გადაწყვეტა, ამასთან, სადავო ნორმები ასევე არ აწესრიგებს მოსამართლის უფლებამოსილების შეჩერების გადაწყვეტილების მიღების წესს. სადავოდ გამხდარი ნორმებით დადგენილი საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს უფლებამოსილება მარტოოდენ მოსამართლის მიმართ დისციპლინური სამართალწარმოების დაწყების ინიცირებას ან/და მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების პროცედურის წამოწყებას მოიაზრებს. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში, არაფერი მიუთითებს ზოგადი წესისგან განსხვავებული კვორუმით გადაწყვეტილების მიღების აუცილებლობაზე.

12. იმავდროულად, აღნიშნული არგუმენტაციისაგან დამოუკიდებლად, მოსარჩელე მხარე ასევე სადავოდ ხდის „საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას. კერძოდ, მოსარჩელისათვის პრობლემურია მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების საფუძვლები. შესაბამისად, საკონსტიტუციო სასამართლო ხსენებული სადავო ნორმის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით არსებითად განიხილავს აღნიშნული არგუმენტაციის ფარგლებში.

13. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის, 50-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტისა და 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით, №1693 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

14. №1693 კონსტიტუციურ სარჩელით მოსარჩელე, მათ შორის, სადავოდ ხდის „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტის და 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

15. საკონსტიტუციო სასამართლომ არაერთ საქმეში მიუთითა, რომ 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებებით დაცულია საჯარო თანამდებობაზე წვდომის სხვადასხვა უფლებრივი კომპონენტები (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 28 თებერვლის №1/1/1673 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „ლონდა თოლორაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-9-22; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 13 აპრილის №1/2/1681 საოქმო ჩანაწერი საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-29-32).

16. იმავდროულად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ „საქართველოს კონსტიტუციის სულისკვეთება მოითხოვს, რომ თითოეული უფლების დაცული სფერო შესაბამის კონსტიტუციურ დებულებებში იქნეს ამოკითხული“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-12).

17. საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლი იცავს მოქალაქის უფლებას, ჰქონდეს თავისუფალი წვდომა სახელმწიფო სამსახურზე, ამასთან, გულისხმობს საჯარო სამსახურში დასაქმებული პირის თანამდებობასთან დაკავშირებულ კონსტიტუციურ გარანტიებს ‒ არ იქნეს დაუსაბუთებლად გათავისუფლებული სამსახურიდან, იყოს დაცული ყოველგვარი გარე ჩარევისგან (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 23 მაისის №3/2/574 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-19). იმავდროულად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მყარად ჩამოყალიბებული პრაქტიკით, ერთმანეთისგან გამიჯნულია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი და მე-2 წინადადებებით დაცული სფეროები. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით, სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებას იცავს საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადება, ხოლო სახელმწიფო სამსახურში საქმიანობის უფლებას კი ამავე ნორმის მე-2 წინადადება. ამასთან, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება მოიცავს სახელმწიფო სამსახურში საქმიანობის შეუფერხებელი განხორციელების სხვადასხვა უფლებრივ კომპონენტს, მათ შორის, სამსახურიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლებისგან დაცვის გარანტიას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 აპრილის №3/2/717 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები მთვარისა კევლიშვილი, ნაზი დოთიაშვილი და მარინა გლოველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-12,13).

18. სადავოდ გამხდარი ნორმები ადგენს მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების საფუძვლებსა და პირობებს, მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების წესს. შესაბამისად, ნათელია, რომ გასაჩივრებულ ნორმებს მიმართება აქვს არა საჯარო თანამდებობის დაკავების, არამედ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადებით დაცულ სახელმწიფო სამსახურში საქმიანობის შეუფერხებელი განხორციელების, მათ შორის, მოსამართლის მიერ საქმის შეუფერხებლად და უწყვეტად განხორციელების დაცვის გარანტიებთან.

19. ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტის და 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით, №1693 კონსტიტუციური სარჩელი დაუსაბუთებელია და არსებობს მისი არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტით და 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტით გათვალისწინებული საფუძველი.

20. №1693 კონსტიტუციური სარჩელი, სხვა მხრივ, სრულად აკმაყოფილებს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების მოთხოვნებს და არ არსებობს ამ კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებაზე უარის თქმის რომელიმე საფუძველი.

III
სარეზოლუციო ნაწილი

საქართველოს კონსტიტუციის მე-60 მუხლის მე-4 პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის პირველი პუნქტის „ე“ ქვეპუნქტის, 21-ე მუხლის პირველი პუნქტის, 27¹ მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, 31-ე მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31¹ მუხლის პირველი და მე-2 პუნქტების, 31² მუხლის მე-8 პუნქტის, 31³ მუხლის პირველი პუნქტის, 31⁵ მუხლის პირველი, მე-2, მე-3, მე-4 და მე-7 პუნქტების, 31⁶ მუხლის პირველი პუნქტის, 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის და მე-2 პუნქტის, 43-ე მუხლის პირველი, მე-2, მე-5, მე-8, მე-10 და მე-13 პუნქტების საფუძველზე,

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო
ა დ გ ე ნ ს:

1. მიღებულ იქნეს არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი №1693 („ეკა არეშიძე, ქეთევან მესხიშვილი, მადონა მაისურაძე, მამუკა წიკლაური და თამარ ხაჟომია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება:

ა) „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტისა და 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადებასთან მიმართებით;

ბ) „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 75¹ მუხლის მე-8 პუნქტის „ბ.ზ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-17 მუხლის პირველ და მე-5 პუნქტებთან მიმართებით.

2. არ იქნეს მიღებული არსებითად განსახილველად კონსტიტუციური სარჩელი №1693 („ეკა არეშიძე, ქეთევან მესხიშვილი, მადონა მაისურაძე, მამუკა წიკლაური და თამარ ხაჟომია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“) სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება:

ა) „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტისა და 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველ წინადადებასთან მიმართებით;

ბ) „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა და „ა“ ქვეპუნქტის, 50-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების, 75⁸ მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

3. საქმეს არსებითად განიხილავს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი.

4. საქმის არსებითი განხილვა დაიწყება „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 22-ე მუხლის პირველი პუნქტის შესაბამისად.

5. საოქმო ჩანაწერი საბოლოოა და გასაჩივრებას ან გადასინჯვას არ ექვემდებარება.

6. საოქმო ჩანაწერს დაერთოს მოსამართლე თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების და 50-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით არმიღებასთან დაკავშირებით.

7. საოქმო ჩანაწერი 15 დღის ვადაში გამოქვეყნდეს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ვებგვერდზე, გაეგზავნოს მხარეებს და „საქართველოს საკანონმდებლო მაცნეს“.

პლენუმის შემადგენლობა:

მერაბ ტურავა

ევა გოცირიძე

გიორგი თევდორაშვილი

ირინე იმერლიშვილი

გიორგი კვერენჩხილაძე

ხვიჩა კიკილაშვილი

მანანა კობახიძე

ვასილ როინიშვილი

თეიმურაზ ტუღუში

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლის - თეიმურაზ ტუღუშის განსხვავებული აზრი „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების და 50-ე მუხლის მე-2 და მე-3 პუნქტების საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველ პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით არმიღებასთან დაკავშირებით

1. გამოვხატავ რა ჩემი კოლეგებისადმი – საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის წევრებისადმი პატივისცემას, ამავე დროს, „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 47-ე მუხლის შესაბამისად, გამოვთქვამ განსხვავებულ აზრს საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2022 წლის 25 ნოემბრის №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერთან დაკავშირებით. მიმაჩნია, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით, საკონსტიტუციო სასამართლოს უნდა მიეღო არსებითად განსახილველად №1693 კონსტიტუციური სარჩელის სასარჩელო მოთხოვნა, ერთი მხრივ, იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის კონსტიტუციურობას და, მეორე მხრივ, იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა და 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას.

2. №1693 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტთან დაკავშირებით, პრობლემურად თვლიდნენ, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ, საბჭოს სხდომაზე დამსწრე წევრთა უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღების წესს. მოსარჩელეთა აზრით, მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ გადაწყვეტილება უნდა მიიღებოდეს იმავე წესით, რა წესსაც ადგენს საქართველოს კონსტიტუცია მოსამართლეების თანამდებობაზე განწესებისთვის ანუ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით. მეორე მხრივ, №1693 კონსტიტუციური სარჩელის ავტორები კონსტიტუციის საწინააღმდეგოდ თვლიდნენ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა და 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტის იმ ნორმატიულ შინაარსს, რომელიც იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ანიჭებს უფლებამოსილებას, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით მიიღოს მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მისი საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილება. მოსარჩელეთა არგუმენტაციის თანახმად, კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების შესახებ ორი მესამედის უმრავლესობით მიღებული გადაწყვეტილების საპირწონე გადაწყვეტილება (მოსამართლისთვის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრება და საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილება) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ ანალოგიური კვორუმით იყოს მიღებული.

3. მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების სადავო წესზე საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის უმრავლესობამ მიუთითა, რომ საქართველოს კონსტიტუციით პირდაპირ არ არის დადგენილი, თუ რა წესითა და როგორი უმრავლესობით უნდა მიიღოს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ მოსამართლის მივლინების შესახებ გადაწყვეტილება. შესაბამისად, მივლინების საკითხზე გადაწყვეტილების მიღების წესის დადგენა კანონმდებლის დისკრეციის ფარგლებში ექცევა, თუმცა საქართველოს პარლამენტი შებოჭილია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მოთხოვნებით. ამავდროულად, პლენუმის უმრავლესობამ აღნიშნა, რომ ცალკეული გადაწყვეტილების მიღება საქმის განხილვაში მონაწილე წევრთა უმრავლესობის მიერ უნდა ჩაითვალოს გადაწყვეტილების მიღების ოპტიმალურ წესად, რომელიც გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა, ზოგადად არ წარმოადგენს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის შეზღუდვას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 25 ნოემბრის №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის 3-5 პუნქტები).

4. მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ რეჟიმსა და საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების გასაჩივრებულ წესზე კი საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის უმრავლესობამ მიუთითა, რომ სადავოდ გამხდარი ნორმების საფუძველზე, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს ე.წ შუალედურ გადაწყვეტილებას, რაც საკითხის ინიციირების ტოლფასია და, თავისთავად, არ იწვევს მოსამართლის საქმიდან ჩამოცილებას ან/და დისციპლინური პასუხისმგებლობის დამდგენ შედეგს. ამდენად, სადავოდ გამხდარი ნორმების რეგულირების სფეროში არ ექცევა მოსამართლის უფლებამოსილების შეწყვეტის ან შეჩერების საკითხის საბოლოო, შედეგის მომტანი გადაწყვეტა. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში არის დაუსაბუთებელი (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 25 ნოემბრის №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის 8-13 პუნქტები).

5. მიმაჩნია, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს არსებითად განსახილველად უნდა მიეღო, გამოეკვლია და შეეფასებინა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ, საბჭოს სხდომაზე დამსწრე წევრთა უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღების წესის კონსტიტუციურობა. მეორე მხრივ, არ ვიზიარებ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმარტებას, რომლის თანახმად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის მიმართ სადისციპლინო პასუხისმგებლობის საკითხზე და საქმიდან ჩამოცილების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებები, კონსტიტუციის მიზნებისთვის, ჩაითვალა შუალედურ გადაწყვეტილებებად და, შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში მიიჩნიეს დაუსაბუთებლად. ვფიქრობ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა არასწორად შეაფასა მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების პროცესში იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სამართლებრივი ბუნება, მისი კონსტიტუციური მნიშვნელობა და, საბოლოოდ, მიიღო მცდარი გადაწყვეტილება სასარჩელო მოთხოვნის დაუსაბუთებლობასთან დაკავშირებით.

1. მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების წესი

6. მივიჩნევ, რომ №1693 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსამართლის თანხმობის გარეშე მისი სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ გასაჩივრებული წესის არაკონსტიტუციურობაზე წარმოდგენილი დასაბუთება აკმაყოფილებდა კონსტიტუციური სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისთვის დადგენილ მოთხოვნებს. ამ მხრივ, მართალია, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების ზოგადი საკანონმდებლო დანაწესი საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ მიღებულია არსებითად განსახილველად და დამატებით იქნება შეფასებული (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 25 ნოემბრის №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერის სარეზოლუციო ნაწილის პირველი პუნქტი), თუმცა, ამასთან ერთად, აუცილებელი იყო მოსამართლის მივლინების შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო კვორუმის კონსტიტუციურობის არსებითი განხილვის ეტაპზე დამოუკიდებლად გამოკვლევა.

7. საქართველოს კონსტიტუციის 63-ე მუხლის მე-6 პუნქტის თანახმად, გადაწყვეტილებას, საერთო სასამართლოს მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების შესახებ, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით. აღნიშნულთან დაკავშირებით, პირველ რიგში, ვფიქრობ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს არსებითი განხილვის ფორმატში შინაარსობრივად უნდა გაეანალიზებინა და შეეფასებინა, თუ რა იგულისხმება კონსტიტუციურ დანაწესში „მოსამართლის თანამდებობაზე განწესება“. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლების განმარტება უნდა მოხდეს არა იზოლირებულად, არამედ მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული კონსტიტუციით დადგენილი შესაბამისი თანამდებობის მომწესრიგებელი ნორმები, რათა შესაძლებელი გახდეს ძირითადი უფლებების დამდგენი და ინსტიტუციური კონსტიტუციური დებულებების საერთო სულისკვეთების აღქმა (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21).

8. ამავდროულად, საკონსტიტუციო სასამართლოს არაერთხელ აღუნიშნავს, რომ კონსტიტუციურ ტერმინებს აქვს ავტონომიური სამართლებრივი მნიშვნელობა, რომლებიც შესაძლოა, ემთხვეოდეს ან არ ემთხვეოდეს კანონმდებლობაში არსებული ანალოგიური ტერმინების განმარტებებს (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2014 წლის 8 ოქტომბრის №2/4/532,533 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - ირაკლი ქემოკლიძე და დავით ხარაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“ II-63; ასევე იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 15 სექტემბრის №3/2/654 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი უგულავა საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5). საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის შესაბამისად, „კონსტიტუციური დებულებებისა და კონსტიტუციაში არსებული ტერმინების შინაარსი თვითმყოფადია და არ არის დამოკიდებული კანონმდებლობაში არსებულ დეფინიციებზე. წინააღმდეგ შემთხვევაში კონსტიტუციის შინაარსი კანონმდებლობაზე დამოკიდებული გახდებოდა და ნაყოფიერი ნიადაგი შეიქმნებოდა თვითნებობისთვის“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის №3/2/588 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები - სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ”, II-15).

9. როგორც უკვე აღინიშნა, საქართველოს კონსტიტუციის თანახმად, მოსამართლის თანამდებობაზე განწესება ხდება საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სრული შემადგენლობის არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით. კონკრეტულ ვაკანტურ თანამდებობაზე დანიშნული მოსამართლე თავის საქმიანობაში დამოუკიდებელია და ემორჩილება მხოლოდ კონსტიტუციასა და კანონს. თავის მხრივ, თანამდებობაზე დანიშვნის წესები განისაზღვრება „საქართველოს საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონით. მითითებული ორგანული კანონის 35-ე მუხლი განსაზღვრავს მოსამართლის თანამდებობის დაკავების ზოგად წესს. კერძოდ, აღნიშნული მუხლის პირველი პუნქტიდან ირკვევა, რომ რაიონულ (საქალაქო) ან სააპელაციო სასამართლოებში მოსამართლის ვაკანტური თანამდებობის არსებობისას, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო, საქართველოს ოფიციალური ბეჭდვითი ორგანოს მეშვეობით, აცხადებს კონკურსს, რომელშიც მონაწილეობის უფლება აქვს ნებისმიერ პირს, თუ იგი აკმაყოფილებს საქართველოს კონსტიტუციითა და მითითებული ორგანული კანონით დადგენილ პირობებს. ამავდროულად, აღნიშნული ორგანული კანონის 35-ე მუხლის 13¹ პუნქტის თანახმად, თუ მოსამართლეობის კანდიდატი კონკრეტულ ვაკანტურ თანამდებობაზე ვერ განწესდება, კენჭისყრის დასრულების შემდეგ, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს არანაკლებ 3 წევრს უფლება აქვს, კანდიდატის თანხმობით მიმართოს საბჭოს, რათა ამ კანდიდატს მიმდინარე კონკურსის ფარგლებში დარჩენილ რომელიმე ვაკანტურ თანამდებობაზე ხელახლა ეყაროს კენჭი.

10. ამდენად, მოქმედი კანონმდებლობის ანალიზის შედეგად ირკვევა, რომ მოსამართლეობის მსურველი კანდიდატის კონკურსის შედეგად შერჩევა და მისი თანამდებობაზე განწესება უშუალოდ დაკავშირებულია ცალკეულ რაიონულ (საქალაქო) ან სააპელაციო სასამართლოში არსებულ კონკრეტულ ვაკანსიასთან, რომლის მიმართაც კანდიდატი გამოთქვამდა კონკურსში მონაწილეობის სურვილს. თავის მხრივ, მოსამართლე, რომელიც კონკრეტულ ვაკანტურ თანამდებობაზე განწესდება სარგებლობს შეუცვლელობის გარანტიით, რაც საქართველოს კონსტიტუციის 63-ე მუხლის მე-5 პუნქტის თანახმად, განისაზღვრება ორგანული კანონით, მაგრამ იმთავითვე პირობადებულია საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული მთელი რიგი მოთხოვნებით.

11. შესაბამისად, მიმაჩნია, რომ კონკრეტულ ვაკანტურ თანამდებობაზე იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ არანაკლებ ორი მესამედის უმრავლესობით განწესებული მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების განსხვავებული წესი საჭიროებდა, არსებითი განხილვის ფორმატში, კონსტიტუციის სხვა ნორმებთან ერთიანობაში სისტემურ განმარტებასა და შინაარსობრივ შეფასებას. საკონსტიტუციო სასამართლოს არსებითი განხილვის ეტაპზე უნდა გამოეკვლია, კონსტიტუციური დებულების ავტონომიური განმარტების მიზნებისთვის, გულისხმობს თუ არა კონსტიტუციის 63-ე მუხლის მე-6 პუნქტში მითითებული ტერმინი „განწესება“ მხოლოდ მოსამართლის თანამდებობაზე თავდაპირველად დანიშვნას, თუ ამ უკანასკნელში ასევე შეიძლება მოაზრებული იყოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს ის გადაწყვეტილებები, რომელთა შედეგად, მაგალითად, ხდება მოსამართლის დროებითი მონაცვლეობა, კერძოდ, სააპელაციო სასამართლოდან რაიონულ (საქალაქო) სასამართლოში ან პირიქით, რაიონული (საქალაქო) სასამართლოდან სააპელაციო სასამართლოში დროებითი მივლინება. ამავდროულად, უნდა აღინიშნოს, რომ მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების დროებითი ხასიათი a priori არ გამორიცხავს, რომ კონსტიტუციის მიზნებისთვის, არსებითი განხილვის ფორმატში საკითხის სიღრმისეული ანალიზის შემდეგ, იგი შეიძლება ჩათვლილიყო „მოსამართლის თანამდებობაზე განწესებად“, რადგან საქართველოს კონსტიტუცია მოსამართლის განწესებაში არ მოიაზრებს მხოლოდ თანამდებობაზე უვადოდ დანიშვნას. კერძოდ, ამ მხრივ, აღსანიშნავია ის გარემოება, რომ „საქართველოს კონსტიტუციაში ცვლილების შეტანის შესახებ“ 2017 წლის 13 ოქტომბრის N1324-რს საქართველოს კონსტიტუციური კანონის გარდამავალი დებულებების მე-2 მუხლის მე-3 პუნქტში მითითებულია, რომ 2024 წლის 31 დეკემბრამდე პირველადი განწესების შემთხვევაში, უვადოდ განწესებამდე, მოსამართლე თანამდებობაზე შეიძლება განწესდეს 3 წლის ვადით. ამდენად, საქართველოს კონსტიტუცია განწესების ტერმინის ფარგლებში მოიაზრებს არა მხოლოდ მოსამართლის უვადოდ, არამედ დროებით განწესებასაც.

12. ასევე უნდა აღინიშნოს, რომ ხსენებულ ნაწილში სარჩელის არსებითად განსახილველად არმიღების მოტივაცია ძირითადად ეფუძნება საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილებას საქმეზე „საქართველოს პარლამენტთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) და საქართველოს მოქალაქეები ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“. მოცემულ შემთხვევაში მსგავსი დასკვნის გაკეთება გამოწვეულია №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილებით დადგენილი სტანდარტის შინაარსის და მიზანმიმართულების არსებითად არასწორი აღქმით. კერძოდ, ხსენებულ გადაწყვეტილებაში საკონსტიტუციო სასამართლომ იმსჯელა შემთხვევაზე, როდესაც კოლეგიური ორგანო, გადაწყვეტილების მიღებისას, მოქმედებს კანონმდებლობის მკაცრად დადგენილი მოთხოვნების ფარგლებში, ფაქტობრივად ნულოვანი დისკრეციით (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება, II-111). საკონსტიტუციო სასამართლოს ხსენებული გადაწყვეტილება ეფუძნება ლოგიკას, რომლის თანახმადაც, საკონსტიტუციო სასამართლოს (მის წევრებს) უწევს არჩევანის გაკეთება ორ გადაწყვეტილებას, სარჩელის დაკმაყოფილებას ან არდაკმაყოფილებას შორის. ამავე დროს, მოსამართლეები მოქმედებენ კონსტიტუციის ობიექტური განმარტების მანდატით, რომლის ფარგლებშიც, თითოეული მათგანის თვალთახედვით და ობიექტურადაც, არსებობს მხოლოდ ერთი სწორი გადაწყვეტილება. ამდენად, იმ პირობებში, როდესაც არ არსებობს საკითხის პოტენციურად სწორად გადაწყვეტის რამდენიმე ალტერნატივა, სასამართლომ მიუთითა, რომ უმრავლესობის აზრის სისწორის ალბათობა უფრო მაღალია უმცირესობის აზრთან შედარებით. შესაბამისად, განსახილველ საკითხთან მიმართებით, კონსტიტუციის შესაბამისად, მიიჩნია მოწესრიგება, რომლის ფარგლებშიც უმრავლესობის აზრს ენიჭება უპირატესობა (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება, II-112).

13. №1693 კონსტიტუციურ სარჩელთან დაკავშირებით შესაფასებელი მოცემულობა, არსებითად განსხვავდება საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილებაში განხილულისგან, კერძოდ, მოსამართლის მივლინების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების დროს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს და მისი თითოეული წევრის დისკრეციის ფარგლები გაცილებით მაღალია. იუსტიციის უმაღლესმა საბჭომ უნდა შეაფასოს, თუ რომელ მოსამართლეს მიავლენს, რა ვადით, რომელ სასამართლოში და სხვა. შესაბამისად, მოცემულ შემთხვევაში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო არჩევანს არ აკეთებს მხოლოდ ორ (სწორ და არასწორ) გადაწყვეტილებას შორის. მაგალითად, როდესაც საკადრო საჭიროებიდან გამომდინარე, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს გადაწყვეტილებას თბილისის საქალაქო სასამართლოდან რომელიმე რაიონულ სასამართლოში მოსამართლის მივლინების შესახებ, ამ ღონისძიების გამოყენება შეიძლება კანონის მოთხოვნებთან შესაბამისი იყოს რამდენიმე მოსამართლის მიმართ, რომელთაგან საბჭომ ერთ-ერთი უნდა აირჩიოს. შესაბამისად, თუ კონკრეტული მოსამართლის მივლინების შესახებ გადაწყვეტილება მიიღება კვალიფიციური უმრავლესობით, დამსწრეთა უმრავლესობის მიერ გადაწყვეტილების მხარდაჭერის შემთხვევაში მისი არმიღება, ბუნებრივია, არ ნიშნავს, რომ კანონმდებელი არჩევანს აკეთებს არასწორი (უმცირესობის მიერ მხარდაჭერილი) გადაწყვეტილების სასარგებლოდ. ვინაიდან, მოსამართლის სხვა სასამართლოში მივლინების საკითხთან დაკავშირებით, შეიძლება არსებობდეს უფრო სწორი გადაწყვეტილება, მაგალითად, სხვა მოსამართლის მივლინება, რომელსაც იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს წევრთა უბრალო უმრავლესობაზე მეტი რაოდენობა უჭერს მხარს. შესაბამისად, ლოგიკა, რომელსაც ეფუძნება საკონსტიტუციო სასამართლოს №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება, არ არის რელევანტური დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში მიღებულ გადაწყვეტილებებთან, მათ შორის, მოსამართლის მივლინების საკითხთან მიმართებით.

14. აღნიშნულიდან გამომდინარე, აშკარაა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს განსახილველ ნაწილში N1693 კონსტიტუციური სარჩელი უნდა მიეღო არსებითად განსახილველად და დაედგინა კონსტიტუციური სტანდარტი დისკრეციის ფარგლებში მისაღები გადაწყვეტილების კვორუმთან დაკავშირებით. იმ პირობებში, როდესაც კოლეგიური ორგანო გადაწყვეტილებას დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში იღებს, ბუნებრივად ჩნდება კითხვები, თუ რატომ შეაჩერა არჩევანი რამდენიმე კანონიერი გადაწყვეტილებიდან კონკრეტულ გადაწყვეტაზე. მაგალითად, ამ შემთხვევაში რატომ შეარჩია კონკრეტული მოსამართლე მივლინებისთვის და არა სხვა. შესაბამისად, გადაწყვეტილების მიღების კვორუმთან დაკავშირებით, კონსტიტუციური სტანდარტები შესაძლოა, არსებითად განსხვავდებოდეს ნულოვანი დისკრეციის ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილებებისაგან. ამავე დროს, უნდა აღინიშნოს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს, დისკრეციული უფლებამოსილების ფარგლებში მიღებული გადაწყვეტილების სათანადო კვორუმებთან დაკავშირებით, მსჯელობის შესაძლებლობა არასოდეს მისცემია, რაც დამატებით მიუთითებს სასარჩელო მოთხოვნის არსებითად განსახილველად მიღებისა და მისი შეფასების აუცილებლობაზე.

15. აღნიშნული საკითხის საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ არსებითი განხილვის ფორმატში შეფასების საჭიროებას კიდევ უფრო ამყარებდა იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სხდომაზე დამსწრეთა უმრავლესობის მიერ გადაწყვეტილების მიღების სპეციფიკა. კერძოდ, როგორც „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 50-ე მუხლის პირველი პუნქტიდან ირკვევა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილია, განიხილოს საკითხი და მიიღოს გადაწყვეტილება, თუ მის სხდომას ესწრება საბჭოს წევრთა ნახევარზე მეტი. თავის მხრივ, საბჭოს შემადგენლობა განისაზღვრება 15 წევრით. შესაბამისად, იმისთვის, რათა საბჭო ჩაითვალოს უფლებაუნარიანად, მის სხდომას უნდა ესწრებოდეს 8 წევრი მაინც. ამდენად, როგორც ირკვევა, ცალკეულ შემთხვევაში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 5 წევრის მხარდაჭერით შეიძლება გახდეს შესაძლებელი, რომ „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 37¹ მუხლის მე-2 პუნქტისა და იმავე კანონის 50-ე მუხლის მე-2 პუნქტის საფუძველზე, მოსამართლის თანხმობის გარეშე იყოს მიღებული გადაწყვეტილება მისი სხვა სასამართლოში არა უმეტეს 4 წლის ვადით მივლინების თაობაზე. ზემოაღნიშნულ საკითხზე გადაწყვეტილების მიღების სადავოდ გამხდარი წესი მისი კონსტიტუციურობის არსებითად შეფასების შემდეგ, გამორიცხული არ არის, რომ ჩაითვალოს კონსტიტუციის მოთხოვნებთან შესაბამისადაც, თუმცა ამისთვის აუცილებელია, სწორედ არსებითი განხილვის ეტაპზე, საკითხის სიღრმისეული ანალიზი და, მხოლოდ ამის შემდეგ, სათანადოდ დასაბუთებული მოტივირებული გადაწყვეტილების მიღება, რასაც №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერში მოცემული დასაბუთება ვერ აკმაყოფილებს.

16. ამდენად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა უგულებელყო ამა თუ იმ ვაკანტურ თანამდებობაზე მოსამართლის დროებით დანიშვნას (მივლინებას) და კონსტიტუციის მიზნებისათვის განწესებას შორის კავშირის არსებითი განხილვის ფორმატში გამოკვლევის საჭიროება. საოქმო ჩანაწერში არ გვხდება დასაბუთება, კონსტიტუციის მიზნებისათვის თუ რა არსებითი განსხვავებაა რომელიმე სასამართლოში მოსამართლის დროებით მივლინებასა და მის დროებით განწესებას შორის. ამავე დროს, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა არარელევანტურ პრეცედენტზე მითითებით, არსებითი მსჯელობის გარეშე მიიჩნია, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს 5 წევრის მიერ, ფართო დისკრეციის ფარგლებში, ერთი სასამართლოდან მოსამართლის შერჩევა და სხვაგან მივლინება კონსტიტუციურობის კითხვებს არ აჩენს, იმ ხარისხითაც კი, რომ სასამართლოს მასზე არსებითი განხილვის ფორმატში ემსჯელა. ხსენებულს, ბუნებრივია, ვერ გავიზიარებ.

2. მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების წესი

17. როგორც უკვე აღინიშნა, №1693 კონსტიტუციურ სარჩელში მოსარჩელე მხარე კონსტიტუციის საწინააღმდეგოდ თვლიდა, მათ შორის, „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადებისა და 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტის იმ ნორმატიულ შინაარსს, რომელიც იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს ანიჭებს უფლებამოსილებას, სრული შემადგენლობის უმრავლესობით მიიღოს მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მისი საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილება. მოსარჩელე მხარის არგუმენტაციით, კონსტიტუციის მოთხოვნაა, რომ მოსამართლის თანამდებობაზე განწესების შესახებ ორი მესამედის უმრავლესობით მიღებული გადაწყვეტილების საპირწონე გადაწყვეტილება (მოსამართლისთვის დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრება და საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილება) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ ანალოგიური კვორუმით იყოს მიღებული, არსებული მოწესრიგება კი ვერ პასუხობს კონსტიტუციის მოთხოვნებს.

18. მოსამართლის დისციპლინურ პასუხისმგებლობასთან დაკავშირებულ სამართლებრივ რეჟიმსა და საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მიღების გასაჩივრებულ წესზე საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა მიუთითა, რომ სადავოდ გამხდარი ნორმების საფუძველზე, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს ე.წ. შუალედურ გადაწყვეტილებას, რაც საკითხის ინიცირების ტოლფასია და, თავისთავად, არ იწვევს მოსამართლის საქმიდან ჩამოცილებას ან/და დისციპლინური პასუხისმგებლობის დამდგენ შედეგს. ამდენად, სადავოდ გამხდარი ნორმების რეგულირების სფეროში არ ექცევა მოსამართლის უფლებამოსილების შეწყვეტის ან შეჩერების საკითხის საბოლოო, შედეგის მომტანი გადაწყვეტა. შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში არის დაუსაბუთებელი (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2022 წლის 25 ნოემბრის №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერის სამოტივაციო ნაწილის 8-13 პუნქტები).

19. განსახილველ საკითხთან დაკავშირებით, არ ვიზიარებ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განმარტებას, რომლის თანახმად, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მოსამართლის მიმართ სადისციპლინო პასუხისმგებლობის საკითხზე და საქმიდან ჩამოცილების შესახებ მიღებული გადაწყვეტილებები, კონსტიტუციის მიზნებისთვის, ჩაითვალა შუალედურ გადაწყვეტილებებად და, შესაბამისად, სასარჩელო მოთხოვნა ამ ნაწილში იყო დაუსაბუთებელი. მიმაჩნია, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმმა არასწორად შეაფასა მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების პროცესში იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილების სამართლებრივი ბუნება, მისი კონსტიტუციური მნიშვნელობა და, საბოლოოდ, მიიღო მცდარი გადაწყვეტილება სასარჩელო მოთხოვნის დაუსაბუთებლობასთან დაკავშირებით.

20. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, სათანადო საფუძვლების არსებობისას, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო უფლებამოსილია, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს დამოუკიდებელი ინსპექტორის დასაბუთებული შუამდგომლობის საფუძველზე, სრული შემადგენლობის უმრავლესობის მხარდაჭერის შემთხვევაში, წარდგინებით მიმართოს საქართველოს საერთო სასამართლოების მოსამართლეთა სადისციპლინო კოლეგიას რაიონული (საქალაქო) ან სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლის საქმეთა განხილვისაგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მისაღებად. ამავე კანონის 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტი ადგენს, რომ სადისციპლინო საკითხზე საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს გადაწყვეტილება მიღებულად ითვლება, თუ მას ფარული კენჭისყრისას მხარს დაუჭერს საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ ორგანული კანონის ანალიზის შედეგად იკვეთება, რომ სწორედ ზემოხსენებული გადაწყვეტილება წარმოადგენს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს საბოლოო პოზიციას მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების საკითხთან დაკავშირებით. აღნიშნულის მიღმა, იუსტიციის უმაღლესი საბჭო დამატებით აღარ მსჯელობს დისციპლინური პასუხისმგებლობის დაკისრებისა თუ მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების აუცილებლობაზე. ამდენად, აღნიშნულ საკითხებზე ეს არის იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს როგორც კონსტიტუციური ორგანოს საბოლოო გადაწყვეტილება.

21. საქართველოს კონსტიტუციის 64-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საერთო სასამართლოების დამოუკიდებლობისა და ეფექტიანობის უზრუნველყოფის, მოსამართლეთა დანიშვნისა და გათავისუფლების და სხვა ამოცანების შესრულების მიზნით, იქმნება საერთო სასამართლოების სისტემის ორგანო - საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო. საქართველოს კონსტიტუცია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს შექმნის მიზანთა ჩამოთვლისას ექსპლიციტურად მიუთითებს ამ ორგანოს ერთ-ერთ ძირითად უფლებამოსილებაზე - მოსამართლეთა გათავისუფლების პროცესში მის მონაწილეობაზე. სწორედ კონსტიტუციის მიზანმიმართული გადაწყვეტაა, რომ მოსამართლის გათავისუფლების პროცესში ჩართული უნდა იყოს კონკრეტული კონსტიტუციური ორგანო, საქართველოს იუსტიციის უმაღლესი საბჭო.

22. საქართველოს კონსტიტუცია მოსამართლის ფუნქციური დატვირთვისა და მისი როლის გათვალისწინებით ადგენს სპეციალურ მოწესრიგებებს მის თანამდებობაზე განწესების, დამოუკიდებლობისა და ხელშეუხებლობის უზრუნველსაყოფად. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს დადგენილი პრაქტიკის თანახმად, სახელმწიფო თანამდებობის დაკავების უფლებისა და გათავისუფლების განმარტება უნდა მოხდეს არა იზოლირებულად, არამედ მხედველობაში უნდა იქნეს მიღებული კონსტიტუციით დადგენილი შესაბამისი სტანდარტები. ვინაიდან განსახილველ შემთხვევაში შესაფასებელია საქართველოს საერთო სასამართლოს მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების მარეგულირებელი ნორმების კონსტიტუციურობა, ამ თვალსაზრისით, საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის ფარგლების განმარტება უნდა მოხდეს სისტემურად, სხვადასხვა რელევანტურ კონსტიტუციურ დებულებასთან, მათ შორის, საქართველოს კონსტიტუციის 64-ე მუხლთან კავშირში, რათა შესაძლებელი გახდეს ძირითადი უფლებების დამდგენი და ინსტიტუციური კონსტიტუციური დებულებების საერთო სულისკვეთების აღქმა (mutatis mutandis იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 15 თებერვლის №3/1/659 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-21; საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 16 ნოემბრის №2/5/658 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე ომარ ჯორბენაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-17). ამასთანავე, „კონსტიტუციის განმარტების პროცესში საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა უზრუნველყოს კონსტიტუციით დადგენილი წესრიგის დაცვა, კონსტიტუციის დებულებების გააზრება მათი მიზნებისა და ღირებულებების შესაბამისად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 14 აპრილის N3/2/588 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – სალომე ქინქლაძე, ნინო კვეტენაძე, ნინო ოდიშარია, დაჩი ჯანელიძე, თამარ ხითარიშვილი და სალომე სებისკვერაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-12).

23. იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს კონსტიტუციური კომპეტენციის, უფლებამოსილების განხორციელების წესისა და ფარგლების დადგენა გავლენას ახდენს, მათ შორის, მოსამართლის უფლებათა დაცვაზე. საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადება მოიაზრებს სახელმწიფო სამსახურში საქმიანობის შეუფერხებელი განხორციელების სხვადასხვა უფლებრივ კომპონენტს, მათ შორის, სამსახურიდან დაუსაბუთებელი გათავისუფლებისგან დაცვის გარანტიას (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 7 აპრილის №3/2/717 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები მთვარისა კევლიშვილი, ნაზი დოთიაშვილი და მარინა გლოველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-12,13). საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის თანახმად, კვალიფიკაციური ნიშნით დაკომპლექტებული კოლეგიური კონსტიტუციური ორგანოს მიერ საქმის განხილვაში მონაწილე წევრთა უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღება უნდა ჩაითვალოს იმ ოპტიმალურ წესად, თუმცა არსებობს საკითხები, რომელთა შესახებაც არ არის საკმარისი მხოლოდ მაღალი ალბათობით სწორი გადაწყვეტილების მიღება და შესაძლებელია, მოითხოვებოდეს უფრო მკაცრი სტანდარტი. რიგ შემთხვევებში, მისაღები გადაწყვეტილების ლეგიტიმაციისათვის აუცილებელია, რომ გადაწყვეტილება მიიღოს კვალიფიციურმა უმრავლესობამ. ისეთ საკითხებზე, რომლებიც შეეხება მნიშვნელოვანი კონსტიტუციურსამართლებრივი ინსტიტუტების განსაზღვრას, შესაძლოა, დადგინდეს გადაწყვეტილების მიღების უფრო მაღალი უმრავლესობა (იხ. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2016 წლის 29 დეკემბრის №3/5/768,769,790,792 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს პარლამენტთა ჯგუფი (დავით ბაქრაძე, სერგო რატიანი, როლანდ ახალია, ლევან ბეჟაშვილი და სხვები, სულ 38 დეპუტატი) და საქართველოს მოქალაქეები ერასტი ჯაკობია და კარინე შახპარონიანი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-112-115).

24. მოსამართლის საქმიანობის შეუფერხებლად განხორციელების კონსტიტუციური უფლება თავის თავში მოიცავს, მათ შორის, სამსახურიდან უსაფუძვლოდ, არასათანადო პროცედურითა და წესით გათავისუფლებისგან დაცვას. აღნიშნული გულისხმობს, ერთი მხრივ, მოსამართლის გათავისუფლების საკითხზე სათანადო, კონსტიტუციით განსაზღვრული ორგანოს მიერ გადაწყვეტილების მიღებას, ხოლო, მეორე მხრივ, ამგვარი გადაწყვეტილების შესაბამისობას კონსტიტუციით დადგენილ სტანდარტებთან. მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლება/საქმეთა განხილვიდან ჩამოცილება მის უფლებებში ჩარევის ერთ-ერთ ყველაზე მკაცრ ფორმებს წარმოადგენს და განსახილველი დავის ფარგლებში უნდა შეფასებულიყო, თუ რამდენად არსებობს სადავო ნორმებით გათვალისწინებულისგან განსხვავებული, უფრო მაღალი კვორუმის დადგენის აუცილებლობა საკითხის განსაკუთრებული კონსტიტუციური მნიშვნელობიდან და უფლებაზე ზემოქმედების ეფექტიდან გამომდინარე.

25. ამდენად, მივიჩნევ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს უნდა შეეფასებინა, თუ რა შინაარსი გააჩნია საქართველოს კონსტიტუციის 64-ე მუხლის პირველ პუნქტს მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლების კონტექსტში, მათ შორის, რა მოთხოვნებს უყენებს იგი იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობის (რაც შეიძლება ასევე გულისხმობდეს მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლებასაც) და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას და რა კონსტიტუციურ სტანდარტებს უნდა აკმაყოფილებდეს ამ საკითხებზე მიღებული გადაწყვეტილება. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მსჯელობის გაზიარების შემთხვევაში, თუკი ჩაითვლება, რომ იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილება კონსტიტუციის მიზნებისათვის შუალედურია, შეიქმნება მოცემულობა, რომლის ფარგლებშიც, ამ ორგანოს მიერ მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლების შესახებ მიღებულ გადაწყვეტილებაზე არ ვრცელდება გადაწყვეტილების მიღებისათვის საჭირო კვორუმთან დაკავშირებით არსებული კონსტიტუციური სტანდარტები და აღნიშნული საკითხი არ ექვემდებარება კონსტიტუციურსამართლებრივ შეფასებას.

26. „საკონსტიტუციო სასამართლომ უნდა გამოიყენოს ყველა რესურსი, რომელსაც ითვალისწინებს კონსტიტუცია მისი (საკონსტიტუციო სასამართლოს) დანიშნულების, ფუნქციის ეფექტურად და ადეკვატურად განსახორციელებლად“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 5 თებერვლის №1/1/549 განჩინება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები – ირმა ინაშვილი, დავით თარხან-მოურავი და იოსებ მანჯავიძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-5).აღნიშნულის საპირისპიროდ, 2022 წლის 25 ნოემბრის №3/14/1693 საოქმო ჩანაწერში საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს არ უმსჯელია კონსტიტუციური ტერმინების ავტონომიურ მნიშვნელობაზე, მათ შორის, არ შეუფასებია, თუ რა მნიშვნელობა გააჩნია კონსტიტუციით შემოთავაზებულ გადაწყვეტას და მასთან დაკავშირებულ სტანდარტებს მოსამართლეთა თანამდებობიდან გათავისუფლების კონტექსტში. საკითხისადმი ამგვარი მიდგომა კი არ იძლევა, მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლების პროცესში, იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს როლის, ფუნქციისა და მოსამართლის თანამდებობიდან გათავისუფლების დაცვის კონსტიტუციური გარანტიების სათანადოდ შეფასების შესაძლებლობას, რაც, საბოლოოდ, უარყოფითად აისახება საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მე-2 წინადადების დაცული სფეროსა და უფლების შეზღუდვის სტანდარტების დადგენაზე მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების კონტექსტში.

27. შესაბამისად, ვერ გავიზიარებ, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის შეფასებას, თითქოსდა, მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების პროცესში იუსტიციის უმაღლესი საბჭო იღებს მხოლოდ შუალედურ გადაწყვეტილებას. სწორედ ეს გადაწყვეტილება არის/უნდა იქნეს განხილული კონსტიტუციის მიზნებისთვის იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს საბოლოო გადაწყვეტად და შეესაბამებოდეს კონსტიტუციის მოთხოვნებს. აღნიშნულის მიღმა არ გამოირიცხება კანონმდებლის უფლებამოსილება, საკუთარი დისკრეციის ფარგლებში შექმნას უფლების დაცვის დამატებითი მექანიზმები მოსამართლის თანამდებობიდან დაუსაბუთებლად გათავისუფლების პრევენციისათვის, თუმცაღა ამგვარი მოწესრიგება ვერ ჩაანაცვლებს მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილებისას იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილების მიმართ წაყენებულ კონსტიტუციურ მოთხოვნებს.

28. ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, მივიჩნევ, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს არსებითად განსახილველად უნდა მიეღო №1693 კონსტიტუციური სარჩელი სასარჩელო მოთხოვნის იმ ნაწილში, რომელიც შეეხება „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 45-ე მუხლის პირველი პუნქტის პირველი წინადადების და 50-ე მუხლის მე-3 პუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 25-ე მუხლის პირველი პუნქტის მეორე წინადადებასთან მიმართებით და არსებითი განხილვის ფორმატში შეეფასებინა, თუ რამდენად აკმაყოფილებს სადავო ნორმებით დადგენილი წესი მოსამართლის დისციპლინური პასუხისმგებლობისა და მოსამართლის საქმეთა განხილვისგან ჩამოცილების პროცესში იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებისადმი წაყენებულ კონსტიტუციურ მოთხოვნებს, მათ შორის, ამ საკითხებზე გადაწყვეტილების მიღების წესსა და სათანადო კვორუმს.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლე:

თეიმურაზ ტუღუში