თქვენ არ ეცნობით დოკუმენტის სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ ტექსტური დოკუმენტი

საქმის დასახელება, რომელთან დაკავშირებითაც არის შეტანილი სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება

"სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება

სასამართლოს მეგობრის მოსაზრება საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 28-ე მუხლის პირველი ნაწილის, 44-ე მუხლის პირველი ნაწილისა და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 მუხლის, მე-6 მუხლის პირველი და მე-3 პუნქტების კონსტიტუციურობის შესახებ.

სასამართლოს მეგობრის პოზიცია მომზადებულია თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტის საკონსტიტუციო სამართლის კლინიკის მიერ.

კვლევაზე მუშაობდნენ შემდეგი სტუდენტები:

თბილისის თავისუფალი უნივერსიტეტი: თინათინ მაისურაძე, ანა რამიშვილი, გვანცა კოძახიძე, სოფო პირველი, თამარ ივანიძე, ანანო დახუნდარიძე, დავით ვაშაკიძე, ამირან ასაშვილი, ნოდარ მიქაძე, ნინო ხარაძე, სალომე ჩუთლაშვილი, ბელა მებურიშვილი, რაფიელ კაკაბაძე, ვიტალი რიჟვაძე, ანა გოგლიძე.

Washburn University School of Law: Ian Sharma-Crawford, Jake Miller and Tim Laughlin.

კვლევის ხელმძღვანელები:

თავისუფალი უნივერსიტეტის მოწვეული ლექტორი - ანა ჭიაბრიშვილი.

ვოშბორნის უნივერსიტეტის პროფესორი- ბილ რიჩი.

სასამართლოს მეგობარის მოსაზრებაში განხილული იქნება საერთაშორისო პრაქტიკა და ის სამართლებრივი დოკუმენტები, რომლებიც შეეხება ინფორმაციის თავისუფლებას პერსონალური მონაცემების დაცულობის კუთხით და გაკეთდება შესაბამისი დასკვნები სადავო ნორმების კონსტიტუციურობასთან დაკავშირებით.

I.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს სარჩელებით (#693 და #857) მიმართეს „ა(ა)იპ „მედიის განვითარების ფონდმა“ და ა(ა)იპ „ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტმა“. მათთვის პრობლემურია საერთო სასამართლოების მიერ მართლმსაჯულების განხორციელებისას მიღებული/დამუშავებული აქტების ხელმისაწვდომობის შეზღუდვა, რადგან მოსარჩელეებს მიაჩნიათ, რომ ღია სხდომაზე სასამართლოს მიერ გამოტანილი სასამართლო გადაწყვეტილება საჯარო ინფორმაციაა და წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცულ სიკეთეს.

მოსარჩელეები აცხადებენ, რომ საერთო სასამართლოები არ გასცემენ საჯარო სხდომების შედეგად მიღებულ აქტებს (მათ შორის საჯარო პირებთან დაკავშირებულ და მედიით ძალიან აქტიურად განხილულ საქმეებზე). საერთო სასამართლოების განმარტებით, აღნიშნული გამოწვეულია პერსონალურ მონაცემთა დაცვის მოტივით. თუმცა, სასამართლო დაშიფრული სახით (დეპერსონალიზირებული ფორმატით) აქტების გაცემაზეც უარს ამბობს, თუ ამგვარი ფორმატი პირის იდენტიფიცირების საშუალებას იძლევა. მოსარჩელე მხარე აღნიშნავს, რომ გარკვეულ შემთხვევებში, როდესაც საქმე საჯარო პირებს ეხებათ, სწორედ დაუშიფრავი სახით მიღებული გადაწყვეტილებები წარმოადგენს მათთვის მნიშვნელოვან ინფორმაციას.

გარდა ამისა, მათი აზრით, გასაჩივრებული რეგულაციები ბლანკეტური სახის შეზღუდვებს ადგენენ, რადგან პერსონალური მონაცემების დაცვის ერთნაირი ხარისხი მოქმედებს, ერთი მხრივ, სასამართლოს იმ აქტზე, რომელიც მიღებულ იქნა საქმის ღია სხდომაზე განხილვის შედეგად და, მეორე მხრივ, იმ აქტზე, რომელიც სასამართლომ გამოიტანა საქმის დახურულ სხდომაზე განხილვის შედეგად.

II.

საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „სასამართლოში საქმე განიხილება ღია სხდომაზე. დახურულ სხდომაზე საქმის განხილვა დასაშვებია მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში. სასამართლოს გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ“. კონსტიტუცია სასამართლოს ავალდებულებს სასამართლოს გადაწყვეტილება საქვეყნოდ გამოაცხადოს, რაც ცხადია, გულისხმობს, რომ ნებისმიერ მსურველს შეუძლია დაესწროს გადაწყვეტილების გამოცხადებას და მიიღოს ინფორმაცია საქმის გადაწყვეტის შესახებ. დემოკრატიულ სახელმწიფოში ღიაობის პრინციპისა და ინფორმაციის თავისუფლების მნიშვნელობაზე, ამახვილებს ყურადღებას საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის მე-3 მუხლის, რომელიც გამონაკლისის სახით კოდექსის მე-3, ანუ ინფორმაციის თავისუფლების, თავს ავრცელებენ საქართველოს სასამართლო ხელისუფლების ორგანოების საქმიანობაზე. ამგვარად, სასამართლოების მიერ ღია სხდომების შემდეგ მიღებული გადაწყვეტილებები საჯარო ინფორმაციას წარმოადგენს და მასზე ვრცელდება საჯარო ინფორმაციის გაცემასთან დაკავშირებით საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსითა და „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონით“ დადგენილი წესები.

საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 28-ე მუხლის პირველი ნაწილის თანახმად, საჯარო ინფორმაცია ღიაა. ამავე მუხლით დგინდება ის განსაკუთრებული კატეგორიის ჯგუფები, რომელიც წარმოადგენს ზოგადი ღიაობის პრინციპიდან გამონაკლისს. კერძოდ, საჯარო ინფორმაციას არ წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემები, კომერციულ საიდუმლოებას, პროფესიულ საიდუმლოებასა თუ სახელმწიფო საიდუმლოებას მიკუთვნებული ინფორმაცია. ამავე კოდექსის 44-ე მუხლის პირველი ნაწილი ადგენს საჯარო დაწესებულების ვალდებულებას, არ გაახმაუროს პერსონალური მონაცემების შემცველი ინფორმაცია, თუკი საქმე თანამდებობის პირთა პერსონალურ მონაცემებს არ შეეხება (საჯარო დაწესებულების ვალდებულება წყდება, თუკი პირი თავადაა თანახმა გაიცეს ეს ინფორმაცია, ან არსებობს სასამართლოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება).

თავად პერსონალური მონაცემების ცნებას „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონი” გვთავაზობს. კერძოდ, ამ კანონის მე-2 მუხლის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, პერსონალური მონაცემი არის ნებისმიერი ინფორმაცია, რომელიც უკავშირდება იდენტიფიცირებულ ან იდენტიფიცირებად ფიზიკურ პირს. პირი იდენტიფიცირებადია, როდესაც შესაძლებელია მისი იდენტიფიცირება პირდაპირ ან არაპირდაპირ, კერძოდ, საიდენტიფიკაციო ნომრით ან პირის მახასიათებელი ფიზიკური, ფიზიოლოგიური, ფსიქოლოგიური, ეკონომიკური, კულტურული ან სოციალური ნიშნებით.

ამავე კანონის მე-5 მუხლში გაწერილია პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების საფუძვლები, კერძოდ კი რა დროს არის შესაძლებელი პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება. აღსანიშნავია, რომ დამუშავება გულისხმობს მონაცემთა გავრცელებას, გასაჯაროებასაც. ამავე მუხლის „ზ“ ქვეპუნქტში დამუშავების ერთ-ერთ საფუძვლად მითითებულია შემთხვევა, როდესაც „მონაცემთა დამუშავება აუცილებელია კანონის შესაბამისად მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის დასაცავად“. არსებულ საკანონმდებლო რეალობაში, მნიშვნელოვანი საჯარო ინტერესის დასაცავად მონაცემების დამუშავება მხოლოდ კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევაშია დაშვებული. უფრო ზუსტად, საჯარო ინტერესის გამო მონაცემთა დამუშავება მხოლოდ იმ შემთხვევაში იქნება შესაძლებელი, როდესაც ამას პირდაპირ მიუთითებს რომელიმე კანონი. მაგალითად, შეგვიძლია მოვიყვანოთ საქართველოს ზოგადი ადმინისტრაციული კოდექსის 44-ე მუხლი, რომელიც ადგენს რომ „საჯარო დაწესებულება ვალდებულია არ გაახმაუროს პერსონალური მონაცემები ... თანამდებობის პირთა (აგრეთვე თანამდებობაზე წარდგენილ კანდიდატთა) პერსონალური მონაცემების გარდა“. აღნიშნული მუხლით, დადგენილია სწორედ „ზ“ ქვეპუნქტით გაწერილი შემთხვევა. შესაბამისად, გამოდის, რომ პერსონალური ინფორმაციის გაცემა კანონით გათვალისწინებული შემთხვევების გარდა, აკრძალულია.

„პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ საქართველოს კანონის“ მე-6 მუხლი ადგენს, რომ ზოგადი წესით განსაკუთრებული კატეგორიის პერსონალურ მონაცემთა დამუშავება აკრძალულია, ასევე აწესებს გამონაკლისს და ჩამოთვლის შემთხვევებს, როდესაც განსაკუთრებული კატეგორიის პერსონალური მონაცემების დამუშავება დაშვებულია. განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემი კი არის მონაცემი, რომელიც დაკავშირებულია პირის, მათ შორის „...ნასამართლობასთან, ადმინისტრაციულ პატიმრობასთან, პირისთვის აღკვეთის ღონისძიების შეფარდებასთან, პირთან საპროცესო შეთანხმების დადებასთან, განრიდებასთან, დანაშაულის მსხვერპლად აღიარებასთან ან დაზარალებულად ცნობასთან, ... რომლებიც ზემოაღნიშნული ნიშნებით ფიზიკური პირის იდენტიფიცირების საშუალებას იძლევა“. შესაბამისად, იკრძალება ყველა იმ მონაცემის არა მხოლოდ გასაჯაროვება, არამედ, აგრეთვე დამუშავებაც, რომელიც ხვდება განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემში. მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის არარსებობის შემთხვევაში, რაც არ უნდა მნიშვნელობანი ინტერესი გააჩნდეს მესამე პირს, მისთვის ამგვარი ინფორმაციის მიწოდება აკრძალულია.

ზემოთ მოყვანილი საკანონმდებლო ნორმები ერთობლივად ვრცელდება სასამართლოს მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების და ნებისმიერი სხვა სამართლებრივი აქტის გასაჯაროვებაზე. ფაქტობრივად შეუძლებელია სასამართლოს როგორც ღია, ისე დახურულ სხდომაზე განხილულ საქმეზე მიღებული გადაწყვეტილების გასაჯაროვება მათი დეპერსონალიზაციის გარეშე. შემდგომში ეს აგრეთვე ფაქტობრივად გამორიცხავს დაინტერესებული პირების მიერ პერსონიფიცირებული სახით სასამართლოს გადაწყვეტილების გამოთხოვას.

III.

საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „საქართველოს ყოველ მოქალაქეს უფლება აქვს კანონით დადგენილი წესით გაეცნოს სახელმწიფო დაწესებულებებში მასზე არსებულ ინფორმაციას, აგრეთვე იქ არსებულ ოფიციალურ დოკუმენტებს, თუ ისინი არ შეიცავენ სახელმწიფო, პროფესიულ ან კომერციულ საიდუმლოებას“. აღნიშნული რეგულირების სფეროში ექცევა საჯარო დაწესებულებაში დაცული ოფიციალური ინფორმაცია.

საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის მიხედვით, „[საქართველოს კონსტიტუციის] 41-ე მუხლის პირველი პუნქტის ყურადღების ცენტრშია სუბიექტი, რომელიც დაინტერესებულია ინფორმაციის მიღებით ოფიციალური წყაროებიდან“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის N2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-13).

საკონსტიტუციო სასამართლო პირის უფლებას, გაეცნოს საჯარო დაწესებულებაში არსებულ საჯარო ინფორმაციას, უკავშირებს კონსტიტუციით გარანტირებულ სხვადასხვა უფლებებს. სასამართლო მიიჩნევს, რომ „სახელმწიფო დაწესებულებაში არსებული ინფორმაციის გაცნობა ინფორმაციული თვითგამორკვევისა და პირის თავისუფალი განვითარების უფლების მნიშვნელოვანი პირობაა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2006 წლის 14 ივლისის N2/3/364 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია და მოქალაქე რუსუდან ტაბატაძე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“).

„...ინფორმაციის თავისუფლების გარეშე წარმოუდგენელია აზრის თავისუფლებისა და თავისუფალი საზოგადოებისათვის დამახასიათებელი სასიცოცხლო დისკუსიისა და აზრთა ჭიდილის პროცესის უზრუნველყოფა” (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2008 წლის 30 ოქტომბრის N2/3/406,408 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს სახალხო დამცველი და საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-10).

სასამართლოს აზრით, ინფორმაციის საჯაროობა მხოლოდ თავისთავადი სიკეთე კი არ არის, არამედ უზრუნველყოფს დემოკრატიული პროცესების გაჯანსაღებას, კერძოდ, „სახელმწიფოს ოფიციალურ დოკუმენტებში დაცულ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობის უფლება უზრუნველყოფს მოქალაქეთა ეფექტურ მონაწილეობას ხელისუფლების განხორციელების პროცესში, რაც წარმოადგენს დემოკრატიული და სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპის უმთავრეს მოთხოვნას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის №1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-4).

გარდა ამისა, კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული უფლება, არამხოლოდ მოქალაქის ვიწრო ინტერესების დასაკმაყოფილებელი გარანტიაა, არამედ შესაძლოა გვექცეს საჯარო დაწესებულებათა საზოგადოებრივი კონტროლის უმნიშვნელოვანეს ბერკეტად. „სახელმწიფოს ოფიციალურ დოკუმენტებზე ხელმისაწვდომობა დაინტერესებულ პირს შესაძლებლობას აძლევს, გამოიკვლიოს მისთვის საინტერესო საჯარო მნიშვნელობის საკითხები, დასვას კითხვები, განიხილოს, რამდენად ადეკვატურად ხორციელდება საჯარო ფუნქციები და თავად იყოს საზოგადოებრივი მნიშვნელობის მქონე გადაწყვეტილებების მიღებისა და იმპლემენტაციის პროცესის აქტიური მონაწილე. ინფორმაციის ღიაობა ხელს უწყობს სახელმწიფო დაწესებულებების ანგარიშვალდებულების ამაღლებასა და საქმიანობის ეფექტიანობის ზრდას. ღია მმართველობის პირობებში სახელმწიფო ორგანოებს/თანამდებობის პირებს აქვთ მოლოდინი, რომ შესაძლოა, მათი საქმიანობა გადამოწმდეს ნებისმიერი დაინტერესებული პირის მიერ და გადაცდომების აღმოჩენის შემთხვევაში დაექვემდებარონ როგორც სამართლებრივ, ისე პოლიტიკურ პასუხისმგებლობას. შესაბამისად, სახელმწიფო დაწესებულებებში დაცული საჯარო ინფორმაციის ღიაობა წარმოადგენს სახელმწიფო ორგანოების საქმიანობაზე ეფექტიანი საზოგადოებრივი კონტროლის მნიშვნელოვან წინაპირობას“(საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის №1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-5).

IV.

ინფორმაციის საჯაროოების მოთხოვნის ეს კერძო შემთხვევა - სამართლებრივი აქტების ხელმისაწვდომობა, გამჭვირვალე მართლმსაჯულების გარანტიას უკავშირდება. გამჭვირვალე მართლმსაჯულების გარანტიას ასევე ქმნის ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი, რომლის თანახმადაც, „ სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა განსაზღვრისას ან წარდგენილი ნებისმიერი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას ყველას აქვს გონივრულ ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნო განხილვის უფლება კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ. სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ, თუმცა მთელ სასამართლო პროცესზე ან მის ნაწილზე პრესა და საზოგადოება შეიძლება არ დაუშვან, დემოკრატიულ საზოგადოებაში მორალის, საზოგადოებრივი წესრიგის ან ეროვნული უშიშროების ინტერესებიდან გამომდინარე, აგრეთვე, როდესაც ამას მოითხოვს არასრულწლოვანთა ინტერესები ან მხარეთა პირადი ცხოვრების დაცვა, ან რამდენადაც, სასამართლოს აზრით, ეს მკაცრად აუცილებელია განსაკუთრებული გარემოებების არსებობისას, როდესაც საქვეყნოობა ზიანს მიაყენებდა მართლმსაჯულების ინტერესებს.”.

მიუხედავად იმისა, რომ პრესა და საზოგადოება სასამართლო პროცესის მიმდინარეობისას კონკრეტულ მომენტში შეიძლება მოექცეს დახურულ კარს მიღმა (რაც აუცილებლად გამართლებული უნდა იყოს არასრულწლოვანთა ინტერესის, პირადი ცხოვრების ან სასამართლოს მიერ აუცილებლობად შეფასებული გარემოების არსებობით), ზემოაღნიშნული დანაწესი ღირებულ სიკეთესა და ვალდებულებას წარმოადგენს. მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს სასამართლოს ვალდებულებას თავისი გადაწყვეტილება გამოაცხადოს საჯაროდ (გადაწყვეტილების სამოტივაციო ნაწილის ჩათვლით).

თავად ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს შიდა მარეგლამენტირებელი რეგულაციის თანახმად[1] სასამართლოსთვის ნებისმიერ ეტაპზე წარდგენილი ყველა დოკუმენტაცია საჯაროა. გამონაკლისი შეიძლება დაწესდეს პალატის თავმჯდომარის დასაბუთებული წარდგინებით, თუკი ის მიიჩნევს, რომ ეს აუცილებელია მორალის, საჯარო წესრიგის, ეროვნული უსაფრთხოების, არასრულწლოვანთა ან პირადი ცხოვრების ინტერესების დაცვისთვის.

შესაბამისად ზოგადი წესი სწორედ საჯაროობას გულისხმობს და შეზღუდვა იშვიათ გამონაკლისს წარმოადგენს.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს შესაბამისი პრაქტიკის ანალიზის საფუძველზე შეგვიძლია გავიაზროთ ვინ არის კონვენციის მე-6 მუხლის ბენეფიციარი.

საქმეში RYAKIB BIRYUKOV v. RUSSIA სასამართლო დაეყრდნო რა თავის ძველ განმარტებებს, აღნიშნა, რომ პროცესის საჯაროობა იცავს პირს სამართლის საიდუმლოდ განხორციელებისგან, თუმცა საჯაროობის ეს ვალდებულება ასევე ემსახურება სასამართლო სისტემისადმი საზოგადოების ნდობის ამაღლებას. მართლმსაჯულების საჯარო ადმინისტრირება ხელს უწყობს კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტით გათვალისწინებული მიზნის მიღწევას, კერძოდ სამართლიანი სასამართლოს მიზანს, რომელიც დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთი ფუნდამენტალური პრინციპია[2].

საქმეში RAZA v. BULGARIA, განმცხადებელს არ ჰქონდა წვდომა მისი მონაწილეობით გამართული სასამართლო პროცესის შედეგად მიღებულ გადაწყვეტილებაზე. აღნიშნულის მიზეზად მიუთითებდნენ იმას, რომ დოკუმენტი კლასიფიცირებული იყო და არავის ჰქონდა საქმეში არსებული ნებისმიერი დოკუმენტის, მათ შორის გადაწყვეტილების ასლის გადაღების უფლება. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ აღნიშნა, რომ კონფიდენციალური მასალის არსებობა ზოგჯერ გარდაუვალია თუ ეროვნული უსაფრთხოების საკითხი დგას დღის წესრიგში. შესაბამისად, შესაძლოა აუცილებელი იყოს ზოგიერთი ან ყველა იმ მასალის კლასიფიცირება, რომელიც უსაფრთხოებას უკავშირდება. თუმცა, ამ საკითხთან მიმართებით სასამართლოს გადაწყვეტილების სრულად დაფარვა ვერ იქნება გამართლებული. სასამართლოს გადაწყვეტილებების საჯაროობის მიზანია, უზრუნველყოს სასამართლო სისტემის საზოგადოებრივი კრიტიკა, რაც თავის მხრივ სასამართლოს თვითნებობის რისკის დაზღვევის საშუალებაა.

მეტიც, ისეთ საქმეებშიც კი რომლებიც ეროვნულ უსაფრთხოებას შეეხება, იმ ქვეყნების ხელისუფლებები, რომლებიც გახდნენ ტერორიზმის სამიზნე ან იყვნენ ან არიან ტერორიზმის საფრთხის ქვეშ, გადაწყვეტილებათა მხოლოდ იმ ნაწილების კლასიფიცირებას ირჩევენ, რომელთა გასაჯაროებაც ეროვნულ უსაფრთხოებასა ან სხვათა უსაფრთხოებას შეუქმნიდა საფრთხეს.

აღნიშნული მიუთითებს, რომ არსებობს საშუალებები, რომელთა მეშვეობითაც შესაძლებელია უსაფრთხოების ლეგიტიმური მიზნების დაცვა ისეთი ფუნდამენტური პროცედურული გარანტიების დარღვევის გარეშე, როგორიცაა სასამართლო გადაწყვეტილებათა საჯაროობა[3].

საქმეში Fazliyski v. Bulgaria, სასამართლომ დამატებით აღნიშნა, რომ მე-6 მუხლის პირველი მუხლის მოთხოვნებისთვის გადამწყვეტი ვერ იქნება, რომ მოსარჩელეს ჰქონდა წვდომა თავისი საქმის მასალებთან და შეეძლო გასაჩივრების უფლებით სარგებლობა. “გადამწყვეტი მნიშვნელობა აქვს, იყო თუ არა ეს გადაწყვეტილებები, რაიმე ფორმით, საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი”[4]. აღნიშნულ საქმეში, მოსარჩელე ჯერ შინაგან საქმეთა სამინისტროში მუშაობდა, შემდგომ ეროვნული უსაფრთხოების სამსახურში. ის გაათავისუფლეს თანამდებობიდან კლასიფიცირებული პროცესების შედეგად, შესაბამისად, უზენაესი ადმინისტრაციული სასამართლოს გადაწყვეტილებები საჯაროდ არ გამოცხადებულა. ამასთანავე, საქმის მასალები, გადაწყვეტილებათა ჩათვლით, არ იყო საზოგადოებისთვის ხელმისაწვდომი, მოსარჩელეს კი მათი ასლის მოპოვებაც არ შეეძლო. სასამართლო დაეყრდნო რა საქმეს “RAZA v. BULGARIA”, კვლავ გაიმეორა, რომ ეროვნული უსაფრთხოების მიზნებითაც ვერ გამართლდება საზოგადოების სრული გამორიცხვა გადაწყვეტილებასთან წვდომისგან. მან კვლავ გაუსვა ხაზი გადაწყვეტილებათა საჯაროობის, როგორც სასამართლოს თვითნებობის დაზღვევის საშუალებას[5]. ამ საქმეშიც, სასამართლომ დაადგინა მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის დარღვევა.

აღნიშნულ საქმეთა ფონზე, ცხადი ხდება, რომ ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციით გარანტირებული პროცესის საჯაროობის უფლების სუბიექტი არის არა მხოლოდ კონკრეტული საქმის მსჯავრდებული/დაინტერესებული მხარე, არამედ საზოგადოებაც, რომლის ჩართულობაც უზრუნველყოფს სასამართლოს მეტ გამჭვირვალობას.

ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლო ამბობს, რომ პროცესის საჯაროობის პრინციპები ვრცელდება სასამართლო გადაწყვეტილების საჯაროდ გამოცხადებაზე და აქვს იგივე მიზნები რაც პროცესის საჯაროობას, კერძოდ, გადაწყვეტილების საჯაროდ გამოტანასაც აქვს სამართლიანი სასამართლოს განმტკიცების მიზანი[6]. სასამართლო მიხედულების ზღვარს ეროვნულ კანონმდებელს უტოვებს, რათა მან თავად განსაზღვროს რა გზით უზრუნველყოფს დაინტერესებული პირებისთვის სასამართლოს გადაწყვეტილების შესაბამისი ნაწილების მიწოდებას. შესაბამისად, სასამართლოს დოკუმენტების საჯაროობის გარანტიის ბენეფიციარი საზოგადოების ნებისმიერი წევრია. საზოგადოებას, აქვს ინტერესი, კონკრეტული პროცესების მეშვეობით თვალი ადევნოს სასამართლოს მიერ საკუთარი უფლებამოსილების აღსრულებას. საზოგადოება, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს აზრით, უფლებამოსილია სამართალწარმოების გამჭვირვალობის ბერკეტით ეცადოს დემოკრატიული მიზნების მიღწევას.

საქვეყნოდ გამოცხადების ვალდებულება

სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების შესახებ საერთაშორისო პაქტის მე-14 მუხლი უზრუნველყოფს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას.[7] აღნიშნული მუხლის ერთ-ერთი გარანტიაა საჯარო მოსმენა კომპეტენტური, დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი ტრიბუნალის მიერ, რომლის ერთ-ერთი ასპექტია, რომ სასამართლო სხდომები უნდა გაიმართოს ზეპირად და საჯაროდ. საჯარო მოსმენა მოიცავს ასევე საჯარო გადაწყვეტილებასაც.[8] ICCPR-ის მე-14 მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს, რომ სასამართლოებს აქვთ უფლებამოსილება გამორიცხონ საზოგადოება ან მისი ნაწილი საქმის განხილვიდან მორალური, საჯარო წესრიგის ან ეროვნული უსაფრთხოების გამო, რაც საჭიროა დემოკრატიული საზოგადოებისთვის, ან როცა მხარეების პირადი ცხოვრების ინტერესი მოითხოვს ასე, ან სასამართლოს ხედვით, რამდენადაც მკაცრად აუცილებელია სპეციალურ შემთხვევებში, სადაც საჯარობაა სამართლიანობას ეწინააღმდეგება[9] იმ შემთხვევაშიც, როდესაც საჯარობაა გამოირიცხება სასამართლო პროცესებიდან, გადაწყვეტილება, მათ შორის არსებითი დასკვნები და მიგნებები, მტკიცებულებები და სამართლებრივი საფუძვლები უნდა გამოცხადდეს საჯაროდ, გარდა იმ შემთხვევებისა როცა არასრულწლოვანთა ინტერესები მოითხოვს ასე ან როცა დავა ეხება ქორწინებას ან შვილებზე მეურვეობას.[10] გადაწყვეტილების საჯარობაას აქვს ორი საშუალება: ზეპირი და დოკუმენტური საჯარობაა.[11]

სამოქალაქო და პოლიტიკური უფლებების პაქტისგან განსხვავებით, ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტი ერთი შეხედვით ფორმის არჩევის საშუალებას არ იძლევა და ცალსახად ადგენს, “...სასამართლო გადაწყვეტილება ცხადდება საქვეყნოდ..”.

თუმცა, როგორც პრაქტიკა აჩვენებს სასამართლო საქვეყნოდ გამოცხადების ამ მოთხოვნას გარკვეული მოქნილობით ეპყრობა. მიუხედავად, სიტყვასიტყვითი მოთხოვნისა, რომ გადაწყვეტილების საქვეყნოობისთვის, ის წაკითხულ უნდა იქნეს საჯარო სხდომაზე, გადაწყვეტილების გასაჯაროების სხვა ფორმებიც შესაძლოა იყოს მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის ამ მოთხოვნის შესაბამისი. სასამართლომ განმარტა, რომ ზოგადი წესის თანახმად, შიდა კანონმდებლობით გადაწყვეტილების საქვეყნოობის მიზნის მისაღწევად არჩეული ფორმა უნდა შეფასდეს კონკრეტული საქმის თავისებურებების გათვალისწინებითა და მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მიზნის გათვალისწინებით. (B. and P. v. the United Kingdom, previously cited, § 45; Pretto and Others v. Italy, judgment of 8 December 1983, Series A no. 71, p. 12, §§ 25-27; and Axen v. Germany, judgment of 8 December 1983, Series A no. 72, pp. 13-14, §§ 30-32).

მაგალითად, საქმეში Lamanna v. Austria, ზალცბურგის რეგიონალურმა სასამართლომ საჯარო მოსმენის შედეგად მიღებული გადაწყვეტილება საჯაროდ არ გამოაცხადა. გადაწყვეტილება დაახლოებით ერთი თვის შემდგომ წერილობითი ფორმით ჩაბარდა მოსარჩელეს. ზალცბურგის გადაწყვეტილება მოარჩელემ ლინცის სააპელაციო სასამართლოში გაასაჩივრა, რომელმაც გადაწყვეტილება წერილობით მიიღო და გამოაქვეყნა, თუმცა არ გამოუცხადებია სხვა რაიმე სახით. ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს განმარტებით, სააპელაციო სასამართლოს მიერ ამგვარად გასაჯაროებული გადაწყვეტილება შესაბამისობაშია მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მიზანთან, საზოგადოებრივ კონტროლს დაუქვემდებაროს სასამართლო და შესაბამისად, საზოგადოებას მისცეს საშუალება, თვალყური ადევნონ, როგორ წვეტენ სასამართლოები კონკრეტული ტიპის საქმეებს[12].

აღნიშნულიდან გამომდინარე, კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი მუხლის a priori დარღვევას არ წარმოადგენს გადაწყვეტილებათა საჯაროდ გამოცხადების შეზღუდვა. თუმცა, კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის პრაქტიკიდან ცალსახად გამომდინარეობს ვალდებულება, რომ სასამართლო გადაწყვეტილება (როგორც სარეზოლუციო, ისე სამოტივაციო ნაწილი), რაიმე ფორმით იყოს ხელმისაწვდომი საზოგადოებისთვის. თუმცა, თუ გადაწყვეტილება სრულად გამოცხადდება სასამართლო სხდომაზე, ამჟამად არსებული პრაქტიკის მიხედვით ეს დააკმაყოფილებს მე-6 მუხლის მოთხოვნებს.

საჯაროდ გამოცხადების შემდეგ, სასამართლო გადაწყვეტილებების ხელმისაწვდომობისათვის დავა უნდა გაგრძელდეს კონვენციის მე-10 მუხლის საფუძველზე, რომელშიც სასამართლომ ამოიკითხა სახელმწიფოს ხელთ არსებულ ინფორმაციასთან წვდომის უფლება. აღნიშნული მომდევნო ქვეთავში იქნება განხილული.

V.

ინფორმაციაზე წვდომის უფლება, გამოხატვის თავისუფლების ნაწილია და იგი ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლით არის დაცული. “საზოგადოებას აქვს უფლება, მიიღოს საჯარო ინტერესს მიკუთვნებული ინფორმაცია“[13] მე -10 მუხლით დაცული ინტერესის გათვალისწინებით, ხელისუფლების მიერ ინფორმაციის მოპოვებაზე დაწესებული ბარიერები არაპირდაპირი ცენზურის ფორმად შეიძლება იქცეს[14].

სასამართლომ არაერთხელ აღნიშნა ხაზგასმით, რომ „გამოხატვის თავისუფლება დემოკრატიული საზოგადოების ერთ-ერთი არსებითი საფუძველი და მთლიანად საზოგადოების პროგრესისა და თითოეული ინდივიდის თვითრეალიზაციის ერთ-ერთი ძირითადი წინაპირობაა. გამოხატვის თავისუფლება მოიცავს არა მარტო იმ „ინფორმაციასა“ თუ „იდეებს“, რომლებიც საზოგადოებისთვის მისაღებია, უწყინარი ან ნეიტრალურია, არამედ ისეთ შეხედულებებსაც, რომლებიც შეურაცხმყოფელი, შოკის მომგვრელი ან შემაშფოთებელია. ასეთია პლურალიზმის, შემწყნარებლობისა და ფართოდ აზროვნების მოთხოვნები, რომელთა გარეშეც დემოკრატიული საზოგადოება ვერ იარსებებს. გამოხატვის თავისუფლების რეალიზაციისთვის დაწესებული გამონაკლისები განმარტებული უნდა იქნეს მკაცრად და ჩარევის აუცილებლობა დამაჯერებლად უნდა დადგინდეს[15]“. აღნიშნული განმარტება მიემართება გამოხატვის თავისუფლების ჩვენთვის საინტერესო ასპექტსაც- ინფორმაციის მიღების თავისუფლებას.

კონვენციის მე-10 მუხლს ხშირად უპირისპირდება პირადი ცხოვრების უფლება. ეროვნული კანონმდებელი თუ შესაბამისი საჯარო დაწესებულება პირის უფლებას, თავისუფლად მოიპოვონ ინფორმაცია, ხშირად პირადი ცხოვრების უფლების დაცვის მოტივს უპირისპირებს.

კონვენციის მე-8 მუხლი იცავს პირის პირადსა და ოჯახურ ცხოვრებას, საცხოვრებელსა და მიმოწერას სახელმწიფოს თვითნებური ჩარევისგან. პირადი ცხოვრება, ოჯახური ცხოვრება, საცხოვრებელი და მიმოწერა ცალ-ცალკე, ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი, დაცული სფეროებია. ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოს შეგნებულად არ უცდია ამომწურავი განსაზღვრება მიეცა ამ კომპონენტებისთვის. ეს უფლება დროში შეზღუდული არაა, ადამიანის ცხოვრება და სამყაროს განვითარება კი დინამიურია. სასამართლო მიიჩნევს, რომ პირადი ცხოვრებით დაცული სფერო პირის იდენტობასთან დაკავშირებულ ასპექტებზეც ვრცელდება, მაგალითად, როგორებიცაა სახელი ან ფოტო (Burghartz v. Switzerland p. 28, § 24). აქედან გამომდინარე, არსებობს პირის სხვებთან ინტერაქციის ისეთი სფერო (თუნდაც საჯარო კონტექსტში), რომელიც შეიძლება მაინც მივიჩნიოთ როგორც „პირადი ცხოვრება“. სხვებთან ინტერაქციის გარკვეულ ეპიზოდებში პირს აქვს ლეგიტიმური მოლოდინი, რომ დაცული იქნება მისი ეს უფლებები.

სასამართლომ აგრეთვე აღნიშნა, რომ მიუხედავად იმისა, რომ მე-8 მუხლის მიზანი სახელმწიფოს მიერ მის ცხოვრებაში თვითნებური ჩარევისგან ინდივიდის დაცვაა, აღნიშნული მუხლი მხოლოდ თვითნებური ჩარევისგან თავშეკავებას არ გულისხმობს: ნეგატიურ ვალდებულებასთან ერთად, სახელმწიფოს აკისრია პოზიტიური ვალდებულება უზრუნველყოს პირადი ცხოვრებით ეფექტიანი სარგებლობა. სახელმწიფოთა ვალდებულება ვრცელდება არამხოლოდ ფიზიკურ პირსა და სახელმწიფოს შორის არსებულ ურთიერთობებზე, არამედ კერძო პირთა შორის ურთიერთობებზეც.

აღსანიშნავია, რომ მე-8 მუხლით გათვალისწინებული უფლების ფარგლებში მოხსენიებული არაა პერსონალური მონაცემები. თუმცა, პერსონალური მონაცემები პირადი ცხოვრების უფლებაზე ფართო ცნებაა და გარკვეულწილად, მოიცავს პირად ცხოვრებას. მიუხედავას იმისა, სასამართლო დაადგენს თუ არა პერსონალური მონაცემების გავრცელების გამო პირადი ცხოვრების უფლების დარღვევას, აშკარაა, რომ სასამართლო სწორედ პირადი ცხოვრების უფლებასთან მიმართებით აფასებს ამ მოცემულობას. თუმცა, საქმეში Magyar Helsinki Bizottság v. Hungary, სასამართლომ განაცხადა, რომ მხოლოდ იმ მიზეზით, რომ ინფორმაცია არის პერსონალური მონაცემი, იგი ავტომატურად არ წარმოშობს პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებულ პრობლემებს.

გარდა ამისა, მე-8 მუხლის ფარგლებში არ არსებობს ნეგატიურ და პოზიტიურ ვალდებულებათა ზუსტი განსაზღვრება. თუმცა, პრინციპი უნივერსალურია: დაცულ უნდა იქნეს სამართლიანი ბალანსი ინდივიდისა და საზოგადოების ურთიერთდაპირისპირებულ ინტერესებს შორის; ორივე კონტექსტში სახელმწიფო სარგებლობს გარკვეული მიხედულების ფარგლებით.

ცხადია, რომ აბსოლუტური არც ინფორმაციის მიღების უფლება და არც პირადი ცხოვრების უფლებაა. ისინი შესაძლოა შეიზღუდოს შესაბამისი მუხლებით გათვალისწინებული წინაპირობების არსებობისას. კანონით შეზღუდვის მოთხოვნასთან ერთად, აუცილებელია, შეზღუდვა ემსახურებოდეს აღნიშნული მუხლების მე-2 პუნქტებში ჩამოთვლილ რომელიმე მიზანს (ეროვნული უშიშროების, საზოგადოებრივი უსაფრთხოების ან ქვეყნის ეკონომიკური ინტერესების დაცვა; უწესრიგობისა და დანაშაულის, ჯანმრთელობის, ზნეობის ან სხვათა უფლებათა და თავისუფლებათა დარღვევის თავიდან აცილება) და იყოს აუცილებელი დემოკრატიულ საზოგადოებაში.

როგორც აღინიშნა, „პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლება უნდა დაბალანსდეს გამოხატვის თავისუფლებასთან მიმართებით, რომელიც დეკლარირებულია კონვენციის მე-10 მუხლით[16]“. ცხადია, სასამართლოს არ აქვს წინასწარ დადგენილი ბალანსი რომელიმე უფლების სასარგებლოდ. რომელი უფლების სასარგებლოდ უნდა გადაწყდეს კონფლიქტი, დგინდება ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში.

სწორედ ამ უფლებათა შორის ბალანსის დადგენის ილუსტრაცია გვხვდება საქმეში VON HANNOVER v. GERMANY, სადაც სასამართლო განიხილავდა რამდენად დაარღვია გაზეთმა, რომელმაც გამოაქვეყნა მონაკოს პრინცესას ფოტოები, მისი პირადი ცხოვრების უფლება. სასამართლომ განმარტა, რომ პრესას დემოკრატიულ სახელმწიფოში სასიცოცხლო როლი აკისრია, თუმცა, მიუხედავად ამისა, ის შეზღუდულია გარკვეული ბარიერებით, როგორიცაა სხვების რეპუტაცია თუ სხვა უფლებები. პრესის მოვალეობაა საკუთარი უფლებების და პასუხისმგებლობების გააზრებით უზრუნველყოს ინფორმაცია და იდეების გენერირება საჯარო ინტერესის სფეროებზე[17]. გამოხატვის თავისუფლებისა და პირადი ცხოვრების უფლების ბალანსისას, სასამართლომ არაერთხელ გაუსვა ხაზი ფოტოებისა თუ სტატიების მნიშვნელობას საჯარო ინტერესის თემაზე დებატების ფორმირებაში. მიუხედავად იმისა, რომ საზოგადოებას აქვს უფლება იყოს ინფორმირებული, რაც სასიცოცხლო უფლებაა დემოკრატიულ საზოგადოებაში, აღნიშნული შეიძლება გავრცელდეს საჯარო პირის კერძო ცხოვრების სფეროებზე, განსაკუთრებით პოლიტიკოსების შემთხვევაში[18].

საქმეში Axel Springer AG v. Germany აპლიკანტია ყოველდღიური გამოცემა, რომელმაც გამოაქვეყნა ორი სტატია ნარკოტიკების ფლობის გამო ცნობილი მსახიობის დაკავების შესახებ. მსახიობმა დაიწყო სამართლებრივი დავა, რომელიც მოიგო, გამოცემას კი დაეკისრა შესაბამისი ჯარიმა. ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ კვლავ, ისევე როგორც VON HANNOVER v. GERMANY-ში, ხაზი გაუსვა დემოკრატიულ საზოგადოებაში პრესის როლს და აღნიშნა, რომ არამხოლოდ პრესას აქვს ამოცანა, საზოგადოებას საჯარო ინტერესის სფეროზე მიაწოდოს ინფორმაცია, არამედ საზოგადოებასაც აქვს უფლება მიიღოს ის. სხვაგვარად, პრესა დაკარგავდა watchdog-ის სასიცოცხლო ფუნქციას. სასამართლომ მიიჩნია, რომ ეს მოვალეობა სასამართლო პროცესების გაშუქებაზეც ვრცელდება კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი პუნქტის მიზნების შესაბამისად. თუმცა, სასამართლომ აღნიშნა, რომ მიუხედავად სერიოზული საჯარო ინტერესის არსებობისა, პრესას მუდმივად ეკისრება სიფრთხილის მოვალეობა, როდესაც საკითხი პირის რეპუტაციაზე “თავდასხმას” ეხება. სასამართლოს განმარტებით, მე-8 მუხლს ვერ ამოეფარება ის, ვისი რეპუტაციის დაკარგვაც მისი საკუთარი ქმედების, მაგალითად, დანაშაულის ჩადენის შედეგად აშკარად პროგნოზირებადია,.

სასამართლომ აღნიშნა, რომ სადაც გამოხატვის თავისუფლება პირადი ცხოვრების უფლებასთან ბალანსდება, გათვალისწინებული უნდა იქნეს შემდეგი კრიტერიუმები: ა) საჯარო ინტერესის დებატებში კონტრიბუცია; ბ) რამდენად ცნობილია პირი; გ) პირის ქცევები ამ კონკრეტულ შემთხვევამდე (თავად ხომ არ გახსნა კარი საზოგადოებისთვის პირადი ცხოვრების გასაცნობად); დ) ინფორმაციის მოპოვების მეთოდი; ე) პუბლიკაციის შინაარსი, ფორმა და შედეგები; ვ) დაკისრებული სანქციის სიმძიმე.

სასამართლომ სწორედ ამ კრიტერიუმებით შეაფასა ეს საქმე და დაადგინა მე-10 მუხლის დარღვევა.

ინფორმაციის მიღების სასარგებლოდ გადაწყდა ასევე საქმე Társaság A Szabadságjogokért v. Hungary, სადაც მოსარჩელე არასამთავრობო ორგანიზაციას წარმოადგენდა, რომელიც თავის მიზნად აცხადებდა ადამიანის უფლებათა ხელშეწყობას, სამოქალაქო საზოგადოებისა და სამართლებრივი სახელმწიფოს გაძლიერებას. მოსარჩელემ საკონსტიტუციო სასამართლოდან გამოითხოვა უნგრეთის პარლამენტის ერთ-ერთი წევრის მიერ დარეგისტრირებული სარჩელი ნარკოტიკულ დანაშაულთა მარეგულირებელი სისხლის სამართლებრივი ნორმების შემოწმების მოთხოვნით. მან უარი მიიღო იმ მოტივით, რომ ამგვარი სარჩელის გაცემა მისი ავტორის თანხმობის გარეშე არ შეიძლებოდა. სასამართლომ მიიჩნია, რომ განმცხადებლის აქტივობები ინფორმირებული საჯარო დებატების სასიცოცხლო ელემენტი შეიძლება იყოს. სასამართლომ კი არაერთხელ გაუსვა ხაზი სამოქალაქო საზოგადოების უმნიშვნელოვანეს კონტრიბუციას საჯარო საქმეთა განხილვაში და აღნიშნა, რომ ვინაიდან პარლამენტის წევრი თავად დაუკავშირდა პრესას და ჩაწერა ინტერვიუ, მისი იდენტიფიცირება ამ სარჩელთან კავშირში ისედაც მოხდა. „სასამართლო მიიჩნევს, რომ პოლიტიკის სფეროში გამოხატვის თავისუფლებისათვის ფატალური იქნებოდა, თუკი საჯარო პირებს შეეძლებოდათ პრესისა და საჯარო დისკუსიისათვის ცენზურის დაწესება მათი პირადი ცხოვრების უფლებაზე მითითებით და მტკიცებით, რომ მათი მოსაზრებები საჯარო საკითხებთან დაკავშირებით დაკავშირებულია მათ პიროვნებასთან და შესაბამისად წარმოადგენს პერსონალურ მონაცემებს, რომელთა გამჟღავნება არ შეიძლება მათი თანხმობის გარეშე. აღნიშნული არგუმენტები, სასამართლოს აზრით, ვერ გაამართლებს განსახილველ საქმეში არსებულ შეზღუდვას “. შესაბამისად, სასამართლომ დაადგინა მე-10 მუხლის დარღვევა.

ინფორმაციის თავისუფლებისა და პირადი ცხოვრების უფლების ბალანსის დადგენისას, ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი საქმეა 2016 წელს გადაწყვეტილი Magyar Helsinki Bizottság v Hungary. ხსენებულ საქმეში განმცხადებელი, არასამთავრობო ორგანიზაცია, პოლიციის ორი სხვადასხვა განყოფილებიდან ითხოვდა სახაზინო ადვოკატების შესახებ ინფორმაციის გადაცემას, კერძოდ, მათ სახელებსა და იმ საქმეთა რაოდენობას, რომელშიც მათ მიიღეს მონაწილეობა. განმცხადებლის პოზიციის თანახმად, არსებობდა ეჭვი იმის თაობაზე, რომ აღნიშნული იურისტები არაჯეროვნად ახორციელებდნენ თავიანთ საქმიანობას, იმისთვის რომ პოლიციასთან კარგი ურთიერთობა ქონოდათ და უფრო ხშირად მიეღოთ სამსახურის შეთავაზება. უნგრეთის ჰელსინკის კომიტეტს ინფორმაციაზე უარი უთხრეს უფლებადამცველთა პერსონალურ მონაცემების დაცვის მოტივით.

არასამთავრობო ორგანიზაცია მიუთითებდა, რომ საჯარო ინფორმაციის მიღების შესახებ განცხადების დაკმაყოფილებაზე უარის თქმა წარმოადგენდა კონვენციის მე-10 მუხლით გარანტირებული უფლების დარღვევას. კერძოდ, ის ხაზს უსვამდა იმ გარემოებას, რომ იურიდიული დახმარების სამსახურის ადვოკატების სახელებისა და მათ მიერ პოლიციის შენობებში განხორციელებული ვიზიტების რაოდენობის შესახებ ინფორმაციის მიღება აუცილებელი იყო საზოგადოებრივი მონიტორინგის განხორციელებისა და შესაბამისი კვლევის ჩატარებისთვის, რომელსაც შესაძლოა გამოევლინა მნიშვნელოვანი ხარვეზები სისტემაში. აღნიშნული კი, თავის მხრივ, მჭიდროდ იყო დაკავშირებული სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან და იყო მაღალი საჯარო ინტერესის მატარებელი. შესაბამისად, მნიშვნელოვანი იყო, რომ მოცემულ საქმეში სასამართლოს ორ უფლებას შორის ბალანსის დადგენისას უპირატესობა მიენიჭებინა საჯარო ინფორმაციის მიღებისა და გავრცელებისთვის. მოსარჩელე ასევე აპელირებდა იმაზე, რომ კონვენციის 10-ე მუხლი იცავდა განმცხადებლის უფლებას, მიეღო საჯარო ინფორმაცია.

სასამართლოს დიდმა პალატამ საქმის მთავარ კითხვად მიიჩნია: შესაძლოა თუ არა მე-10 მუხლის იმგვარად ინტერპრეტაცია, რომ ის იყოს გარანტორი აპლიკანტი NGO-სთვის, რომ მიიღოს ინფორმაცია საჯარო დაწესებულებიდან. უფრო ზოგადად კითხვა იმაში მდგომარეობდა, მე-10 მუხლი ვრცელდება თუ არა და თუ ვრცელდება, რა მოცულობით სახელმწიფოს მიერ დაცულ ინფორმაციაზე. ამ გადაწყვეტილებამდე სასამართლოს პრაქტიკა არ გამოირჩეოდა თანმიმდევრული მიდგომებით.

სწორედ ამ საქმეში სასამართლომ თავი მოუყარა ადამიანის უფლებათა ევროპული სამართლის პრინციპებს და კონვენციის მე-10 მუხლის ნაწილად დაინახა ინფორმაციაზე წვდომა. მან მიიჩნია, რომ მიუხედავად იმისა, რომ კონვენციის ტექსტში არსად გვხვდება სიტყვასიტყვით უფლება ინფორმაციის მოძიებაზე, კონვენცია უნდა განიმარტოს ერთიანობაში, მისი პრინციპების გათვალისწინებით. სასამართლომ ინფორმაციაზე წვდომა დაინახა გამოხატვის თავისუფლების ნაწილად და ხაზი გაუსვა მის როლს დემოკრატიულ საზოგადოებაში საჯარო ინტერესის სფეროში დისკურსის წარმოებაში.

რაც შეეხება თავად უფლებათა კოლიზიას, სასამართლომ მიიჩნია, რომ აპლიკანტის მიერ გამოთხოვილი ინფორმაცია უდავოდ პერსონალურ მონაცემებს განეკუთვნებოდა, თუმცა არ გაიზიარა, მათავრობის არგუმენტი, რომ ამ ინფორმაციის გაცემა გავლენას მოახდენდა დამცველების პირად ცხოვრებაზე მე-8 მუხლის გაგებით. მათი პერსონალური მონაცემები უკავშირდება მათ პროფესიულ საქმიანობას საჯარო პროცესებში. იმ კონტექსტიდან გამომდინარე, რასაც უკავშირდებოდა გამოთხოვილი ინფორმაცია, უფლებადამცველებს არ უნდა ქონოდათ მოლოდინი, რომ მათი სახელები ან ჩართულობა კონკრეტულ სისხლის სამართლის საქმეებში საზოგადოებისთვის უცნობი დარჩებოდა. შესაბამისად ინფორმაციის ღირებულებისა და საჯარო მიზნის გათვალისწინებით უპირატესობა გამოხატვის თავისუფლებას მიენიჭა.

აღნიშნული საქმე მნიშვნელოვანია იმითაც, რომ სწორედ ამ საქმეში სასამართლომ უკვე არსებული სასამართლო პრაქტიკის გათვალისწინებით[19], ინფორმაცაზე წვდომის უფლების ფარგლები ვიწროდ განმარტა: ეს ეხება სახელმწიფოს ხელთ არსებულ ინფორმაციას, რომლის მოპოვების მიზანიცაა საჯარო დისკურსის წარმოება, ე.წ “watchdog”-ის ფუნქციის განხორციელება. კერძოდ, არღვევს თუ არა და რა მოცულობით არღვევს ინფორმაციაზე წვდომის შეზღუდვა გამოხატვის თავისუფლებას, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში უნდა შეფასდეს კონკრეტულ კრიტერიუმებზე დაყრდნობით. სასამართლომ აქვე ჩამოაყალიბა სახელმძღვანელო კრიტერიუმები, კერძოდ:

1. აუცილებელია შეფასდეს ინფორმაციის მიღების მიზანი. ის უნდა შეესაბამებოდეს საჯარო ინტერესს.

2. განმცხადებლის როლი ინფორმაციის მიღებისა და საზოგადოებაში გავრცელების მიზნებისთვის.

3. ინფორმაციის ხელმისაწვდომობა; რამდენად არსებობს ის მზა და ხელმისაწვდომი ფორმატით.

სასამართლომ ამ გადაწყვეტილებით მოითხოვა ყოველი საქმის ინდივიდუალურად შემოწმება გარკვეულ ფაქტორებზე დაყრდნობით, რათა მოხდეს ფრთხილი სამოსამორთლო მონიტორინგი უფლების შინაარსზე. თუმცა, გასათვალისწინებელია, რომ ინფორმაციის მოპოვების უფლების უკომპრომისოდ ამოკითხვა მე-10 მუხლიდან ევროპული სამართლის სისტემაში გადადგმული დიდი ნაბიჯია.

სასამართლო მეგობრის მოსაზრებით, ის არგუმენტაცია, რომელიც საქმეებში Társaság A Szabadságjogokért v. Hungary და Magyar Helsinki Bizottság v Hungary, სასამართლომ ინფორმაციის მიღების უფლების უპირატესი მნიშვნელობის წარმოსაჩენად მოიყვანა, მოსარჩელე ორგანიზაციების - “მედიის განვითარების ფონდის” და “ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის” მიმართაც ვრცელდება შემდეგი მიზეზების გამო:

1. მათ, როგორც არასამთავრობო ორგანიზაციებს, აკისრიათ უმნიშვნელოვანესი როლი საჯარო დებატების ფორმირებაში.

2. პარლამენტის უნგრელი წევრის შემთხვევის მსგავსად (Társaság a Szabadságjogokért v. Hungary, 37374/05), რომლის ლეგიტიმური მოლოდინიც არ არსებობდა, როდესაც პრესაში ისაუბრა საკონსტიტუციო სარჩელის შესახებ, სასამართლოს მიმდინარეობისასაც ვერ ექნებათ პირებს ლეგიტიმური მოლოდინი, რომ დაცული იქნება მათი პერსონალური მონაცემები, რადგან სხდომები საჯაროა. პროცესის მიმდინარეობას იღებს მედია და ნებისმიერი დაინტერესებული პირი.

3. ის ფაქტი, რომ ინფორმაცია არის პერსონალური მონაცემი, ავტომატურად არ გულისხმობს, რომ ამ ინფორმაციის გავრცელება შელახავს მისი სუბიექტის პირად ცხოვრებას. პერსონალური მონაცემების კავშირის პირად ცხოვრებასთან ცალკე მტკიცების საგანია.

4. პირის პერსონალური მონაცემების დაცვის ინტერესები ყოველ ჯერზე წინასწარვე გადაწონილია საჯარო პროცესის პირობებში. თუმცა, ცხადია, შესაძლოა არსებობდეს იმგვარი შეზღუდვა, რომელიც გამართლებული იქნება მაგალითად არასრულწლოვანთა ინტერესების დაცვით და შესაბამისი იქნება კონსტიტუციური ღირებულებების სულისკვეთებასთან.

VI.

დემოკრატიული სახელმწიფოსთვის ესოდენ მნიშვნელოვან საჯაროობის პრინციპს ასევე ითვალისწინებს ევროპის კავშირის ძირითად უფლებათა ქარტიის მე-11 მუხლი. ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-10 მუხლის მსგავსად ევროპის კავშირის ძირითად უფლებათა ქარტიის მე-11 მუხლი ინფორმაციის თავისუფლებასთან ერთად ინფორმაციის გავრცელების უფლებასაც ითვალისწინებს, რაც სახელმწიფო ორგანოებში ოფიციალური დოკუმენტების სახით არსებულ ინფორმაციაზე ხელმისაწვდომობას გულისხმობს.

ევროპის საბჭოს სამართლებრივ აქტებს შორის, აღსანიშნავია ოფიციალურ დოკუმენტებთან წვდომის შესახებ რეკომენდაციაში ასახული პრინციპები, რომლებმაც განაპირობა ოფიციალურ დოკუმენტებთან წვდომის შესახებ კონვენციის შემუშავება (205-ე კონვენცია).[20] ევროპის კავშირის ფარგლებში დოკუმენტებთან წვდომის უფლება აგრეთვე დადგენილია ევროპული პარლამენტის, საბჭოსა და კომისიიის დოკუმენტებთან წვდომის შესახებ 1049/2001 რეგულაციით (დოკუმენტებთან წვდომის რეგულაცია).[21] ქარტიის 42-ე მუხლი და ევროკავშირის ფუნქციონირების შესახებ შეთანხმების მე-15 მუხლის მე-3 პუნქტი განავცრობს ამ უფლების ფარგლებს “კავშირის დაწესებულებების, ორგანოების, სამსახურებისა და სააგენტოების დოკუმენტებზეც, მათი შენახვის ფორმის მიუხედავად.“ ქარტიის 52-ე მუხლის მე-2 პუნქტის შესაბამისად, დოკუმენტებთან წვდომის უფლება, ასევე, შესაძლებელია რეალიზებულ იქნეს იმ პირობებითა და ფარგლებით, რაც დადგენილია ევროპის კავშირის ფუნქციონირების შესახებ ხელშეკრულების მე-15 მუხლის მე-3 პუნქტით.[22]“ თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ აღნიშნული უფლება, ინფორმაციის საჯაროობა, უპირისპირდება პერსონალური მონაცემთა დაცვის უფლებას, რაც იწვევს ამ ორი უფლების დაპირისპირების პირობებში მათი დაბალანსების საჭიროებას. ამ საკითხზე ყურადღების გამახვილებულია საქმეში “ევროპული კომისია “ბავარიული ლაგერის” წინააღმდეგ” (European Commission v. Bavarian Lager).

1992 წელს დაარსებული “Bavarian Lager” ახორციელებდა ჩამოსხმული გერმანული ლუდის იმპორტირებას გაერთიანებულ სამეფოში, ძირითადად, ტავერნებისა და ბარებისთვის. კომპანიას შეექმნა სირთულეები, რამდენადაც ბრიტანული კანონმდებლობა, ფაქტობრივად, უპირატეს მგომარეობაში აყენებდა ადგილობრივ მწარმოებლებს. “Bavarian Lager”-ის საჩივარზე საპასუხოდ, ევროპულმა კომისიამ გადაწყვიტა წამოეწყო დავა გაერთიანებული სამეფოს წინააღმდეგ მისი ვალდებულებების შეუსრულებლობის გამო, რის შედეგადაც მას უნდა შეეცვალა სადავო დებულებები და მოეყვანა იგი ევროპის კავშირის კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში. Bavarian Lager-მა სთხოვა კომისიას, სხვა დოკუმენტებთან ერთად, წარმოედგინა იმ შეხვედრის ჩანაწერების ასლი, რომელსაც ესწრებოდნენ კომისიის წარმომადგენლები, ბრიტანული მხარე და საერთო ბაზრის ლუდის მხარშველთა კონფედერაცია (Confédération des Brasseurs du Marché Commun (CBMC)). კომისია დათანხმდა გამოექვეყნებინა შეხვედრის გარკვეული დოკუმენტები, თუმცა ამოიღო ჩანაწერებში არსებული ხუთი პიროვნების სახელი, რამდენადაც ორმა განაცხადა მკაფიო უარი მათი ვინაობის გამხელაზე, ხოლო დანარჩენებთან ვერ მოხერხდა დაკავშირება. 2004 წლის 18 მარტის გადაწყვეტილებით კომისიამ უარი განუცხადა Bavarian Lager-ს ახალი საჩივრის საფუძველზე ჩანაწერების სრული ვერსიის წარდგენის თაობაზე, უთითებდა რა, აღნიშნული პიროვნებების პირადი ცხოვრების დაცვაზე, რაც გარანტირებული იყო მონაცემთა დაცვის დირექტივით. რამდენადაც კომპანიის მოთხოვნა არ დაკმაყოფილდა, Bavarian Lager-მა მიმართა ევროკავშირის მართლმსაჯულების სასამართლოს (საერთო სასამართლოს (General Court)), რომელმაც გააუქმა კომისიის გადაწყვეტილება 2007 წლის 8 ნოემბრის გადაწყვეტილებით (საქმე T-194/04 “Bavarian Lager v. Commission”). სასამართლომ დაადგინა, რომ იმ პირების მხოლოდ სახელების გამჟღავნება, რომლებიც ესწრებოდნენ შეხვედრას თავიანთი ორგანიზაციების წარმომადგენლების რანგში, არ წარმოადგენდა პირადი ცხოვრების შეზღუდვას და არ აყენებდა მათ პირად ცხოვრებას საფრთხის ქვეშ.

ევროპულმა კომისიამ გადაწყვეტილება გაასაჩივრა ზედა ინსტანციაში - მართლმსაჯულების სასამართლოში, რომელმაც გააუქმა საერთო სასამართლოს გადაწყვეტილება. მართლმსაჯულების სასამართლომ აღნიშნა, რომ დოკუმენტებთან წვდომის რეგულაცია ამკვიდრებს "მკაფიო და გაძლიერებული დაცვის სისტემას იმ პირთა პერსონალური მონაცემების მიმართ, რომელიც კონკრეტულ შემთხვევებში შესაძლოა მიწოდებულ იქნეს საზოგადოებისთვის." მართლმსაჯულების სასამართლოს თანახმად, როდესაც პერსონალური მონაცემების შემცველ დოკუმენტებთან წვდომის მოთხოვნა დაფუძნებულია დოკუმენტებთან წვდომის რეგულაციაზე, სრულად ხდება მონაცემთა დაცვის რეგულაციის დებულებების ამოქმედება. შემდგომში, სასამართლომ დაასკვნა, რომ კომისიამ სწორი გადაწყვეტილება მიიღო, როდესაც არ დააკმაყოფილა 1996 წლის ოქტომბრის მთლიან ჩანაწერებზე წვდომის მოთხოვნა. შეხვედრის ხუთი მონაწილის მიერ თანხმობაზე უარის გათვალისწინებით, კომისიამ საკმარისად დააკმაყოფილა ხელმისაწვდომობის ვალდებულება, გასცა რა დოკუმენტის ვერსია, სადაც სახელები ამოღებული იყო.[23]

ზემონახსენები გადაწყვეტილება ცხადყობს ინფორმაციის ხელმისაწვდომობისა და პერსონალურ მონაცემთა დაცვის ინტერესების დაბალანსების კარგ მაგალითს - ზოგადი წესია საჯაროობა, მაგრამ თავად პერსონალური მონაცემების სუბიექტს ენიჭება ბერკეტი საკუთარი ძალისხმევით და ნების გამოვლენით მოითხოვოს ინფორმაციის დახურვა, თუ ამ ინფორმაციის გამჟღავნებას თავისი უფლების შელახვად მიიჩნევს.

ევროპის საბჭოს კონვენცია პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ (შემდეგში “108-ე კონვენცია”)[24] და ევროპის პარლამენტის დირექტივა 95/46

ადამიანის უფლებათა ევროპული კონვენციის მე-8 მუხლის მიზნებისათვის, პერსონალურ მონაცემთა დაცვა პირადი და ოჯახური ცხოვრების პატივისცემის შემადგენელი ნაწილია.[25] თავის მხრივ პერსონალური მონაცემების დაცვის საკითხი შესაძლოა მრავალ შემთხვევაში გახდეს აქტუალური და მათ შორისაა სახელმწიფო სტრუქტურების მიერ პერსონალური მონაცემების შენახვაც.[26] გარდა კონვენციისა, პერსონალური მონაცემების დაცვის მზარდმა საჭიროებამ, რაც განპირობებულია ისეთი ტექნოლოგიური საშუალებების განვითარებით, რომელიც ამარტივებს ამგვარი მონაცემების შეგროვებასა და შენახვას, საფუძველი ჩაუყარა ევროპის საბჭოს მიერ 108-ე კონვენციის მიღებას. ამ კონვენციით მოცულია ყველა ის პროცესი, რომელიც პერსონალური მონაცემების ირგვლივ შეიძლება განხორციელდეს, მათ შორისაა: შეგროვებისა და დამუშავების წესი, ლეგიტიმური მიზნები, შენახვის ხანგრძლივობა და ხარისხი. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა ისეთი საკითხების დაცვას, როგორიცაა: პირის პოლიტიკური შეხედულებების, ჯანმრთელობის მდგომარეობის, რელიგიურ ან სექსუალური ცხოვრების ან კრიმინალური წარსულის შესახებ ჩანაწერებს.

“პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ სტრასბურგის 1981 წლის 28 იანვრის კონვენციის რატიფიცირება საქართველოს პარლამენტმა 2005 წლის 28 ოქტომრბის დადგენილებით მოახდინა. ხელშემკვრელი მხარეებისთვის კონვენცია უშუალოდ ადგენს პერსონალურ მონაცემთა დამუშავების სტანდარტებს, რომელიც მოიცავს, როგორც მონაცემების ავტომატურ დამუშავებას, ასევე დამუშავების წინაპირობად ითვალისწინებს მონაცემთა სუბიექტის თანხმობას. აღნიშნული კონვენცია სრულ თანხვედრაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლით პირადი საკითხებთან დაკავშირებული ინფორმაციის დაცვასთან.

თუმცა, როგორც კონვენციით, ასევე საქართველოს კანონდებლობით პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობა არ არის აბსოლუტური ხასიათის და რიგ შემთხვევაში, პერსონალური მონაცემების დამუშავების კანონიერი საფუძვლების არსებობისას, გათვალისწინებულია აღნიშნული უფლების შეზღუდვა.

,,პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენციის მე-5 და მე-6 მუხლები, მსგავსად „პერსონალურ მონაცემთა დაცის შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-5 და მე-6 მუხლებისა, პერსონალური მონაცემებს ორ კატეგორიად ყოფს, რომელთა შორის განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემთა დამუშავებისთვის (რასობრივი წარმომავლობა, პოლიტიკური, რელიგიური ან სხვა მრწამსი, ჯანმრთელობის მდგომარეობა თუ სექსუალურ ცხოვრებასთან დაკავშირებული პერსონალური მონაცემები) უფრო მაღალი სტანდარტია გათვალისწინებული. ამასთანავე გასათვალისწინებელია, რომ კონვენცია აღნიშნულ საკითხთან მიმართებით მეტად ფართო დისკრეციას ითვალისწინებს.

მაგალითად, თუ შევადარებთ ამ ორ აქტს, ვნახავთ რომ საქართველოს კანონი ამ საკითხზე ძალიან ვიწრო გამონაკლისს ითვალისწინებს პერსონალურ მონაცემთა ხელმისაწვდომობისთვის, მაშინ როდესაც კონვენცია მეტ სივრცეს ტოვებს ეროვნულ დონეზე რეგულირებისთვის და უფლებათა დაბალანსებისთვის. „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართელოს კანონის მე-6 მუხლის მე-2 პუნქტით განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემების დამუშავება მხოლოდ მონაცემთა სუბიექტის თანხმობით არის შესაძლებელი. ამავდროულად, ,,პერსონალური მონაცემების ავტომატური დამუშავებისას ფიზიკური პირების დაცვის შესახებ“ ევროპული კონვენცის მე-6 მუხლით აღნიშნული შინაარსის შემცველი ინფორმაციის ავტომატური დამუშავება აკრძალულია, იმ შემთხვევის გამოკლებით, როდესაც ადგილობრივი კანონდებლობა უზრუნველყოფს მათი დაცვის სათანადო გარანტიებს.

წინააღმდეგობა ზემონახსენებ აქტებზე საუბრისას აშკრად გამოიკვეთა განსაკუთრებული კატეგორიის მონაცემების შემცვლელი ინფორმაციის დამუშავებასთან მიმართებით, როდესაც „პერსონალურ მონაცემთა დაცვის შესახებ“ საქართველოს კანონით გათვალისწინებულია მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის აუცილებლობა აღნიშნული ინფრომაციის დასამუშავებლად, ხოლო კონვენციით კი მონაცემთა სუბიექტის თანხმობის არ არსებობა a priori ვერ გადაწონის ინფრომაციის დამუშავების შესაძლებლობას. კონვენციის თანახმად, აღნიშნულ შემთხვევაში ბალანსის მექანიზმად გათვალისწინებულია ადგილობრივი კანონდებლობის იმგვარად ფორმულირება, რომ პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის არაპროპორციული შეზღუდვა არ მოხდეს.

ევროპულ სამართლის სისტემაში კიდევ ერთ მნიშვნელოვან დოკუმენტს პერსონალურ მონაცემების დაცვის შესახებ წარმოადგენდა ევროპარლამენტის დირექტივა 95/46[27], რომელიც მიზნად ისახავდა ყველა ინდივიდის უფლების თანაბარ დაცვას პერსონალური მონაცემების დამუშავების პროცესში, ხელშემკვრელი სახელმწიფოების მასშტაბით, როგორც ეს ევროპის კავშირის მართლმსაჯულების სასამართლომ განმარტა ერთ-ერთ გადაწყვეტილებაში.[28] 2018 წლის 25 მაისიდან აღნიშნული დირექტივა ჩაანაცვლა ზოგადმა მონაცემთა დაცვის რეგულაციამ (EU) 2016/679).[29]

სუბიექტის უფლებების ნაწილში, უმთავრესია, რომ სახელმწიფომ უზრუნველყოს ნებისმიერი სუბიექტის უფლება - დამმუშავებლისგან მოითხოვოს ის ინფორმაცია, რომლის სუბიექტიც თავად არის. მონაცემთა სუბიექტს უნდა ჰქონდეს შესაძლებლობა, კავშირი დაამყაროს მონაცემის დამმუშავებელთან და თუ ამის საჭიროება იქნება, მოითხოვოს მონაცემთა დამმუშავებლისგან არაზუსტი ინფორმაციის ჩასწორება, ან საერთოდაც წაშლა, იმ შემთხვევაში თუ დამმუშავებელი უკანონოდ ამუშავებს მას. ამ უფლებებთან ერთად, სუბიექტს შეუძლია გაასაჩივროს მისი მონაცემების დამუშავება, თუ ამ უკანასკნელით მოსალოდნელია მისი უფლებებისთვის არაპროპორციული შედეგების დადგომა, ან თუ მისი მონაცემები გამოყენებული იქნება მარკეტინგული მიზნით. მონაცემთა დაცვის დირექტივის მე-12 მუხლით, მონაცემთა სუბიექტს აქვს უფლება მიიღოს ინფორმაცია მისი მონაცემების შესახებ, რა სტადიაშია ის, მუშავდება თუ არა, ან საერთოდ მოიპოვება თუ არა მის შესახებ რაიმე სახის ინფორმაცია. ამასთან, ეს უფლებები შესაძლებელია შეიზღუდოს, თუ სახეზეა უფრო აღმატებული ინტერესი, მაგალითად საჯარო ინტერესი - ეროვნული და საზოგადოებრივი უსაფრთხოება. სუბიექტის უფლებათა შემზღუდავი კიდევ ერთი საფუძველი არსებობს, რომლის მიხედვითაც მონაცემთა დაბლოკვის, შეცვლის, ან წაშლის მოთხოვნა, თუ შეუძლებელია, ან მოიცავს არაპროპორციულ ძალისხმევას - შესაძლებელია არ დაკმაყოფილდეს; ხოლო სხვა შემთხვევაში ამგვარი მოთხოვნის დაკმაყოფილება დამმუშავებლისთვის სავალდებულოა.

VI.

ამერიკის შეერთებული შტატების კონსტიტუცია არ მოიცავს რაიმე გარანტიას სასამართლოში დაცული ინფორმაციის ხელმისაწვდომობაზე. თუმცა, ამგვარი გარანტია გამომდინარეობს პირველი შესწორებიდან, კერძოდ კი უკავშირდება გამოხატვის თავისუფლებას. სასამართლოს დოკუმენტებზე წვდომის გარანტია შესაძლოა იცვლებოდეს სასამართლო პროცესის შინაარსთან ერთად. კერძოდ, სისხლის სამართლის საქმეებზე თითქმის გამორიცხულია საქმეთა მასალის დახურვა, მაშინ, როდესაც სამოქალაქო საქმეებზე სასამართლოს ნაკლებად მკაცრი სტანდარტი აქვს.

საქმეში Press-Enterprise Co. V. Superior Court აშშ-ს უზენაესმა სასამართლომ განმარტა, რომ სასამართლოს დოკუმენტებზე წვდომის გარანტიას იგივე მიზანი უდევს საფუძვლად, რა მიზანსაც სასამართლოს სხდომების საჯაროობა ემსახურება. ეს მიზანი სამართლიანობისა და სამართლის დაცვაა. ამავე საქმეში სასამართლომ აღნიშნა, რომ არსებობს სასამართლოს დოკუმენტების საჯაროობის პრეზუმპცია, რომლიდან გადახვევაც მხოლოდ იმ მიზეზით შეიძლება იქნეს გამართლებული, რომ შეზღუდვა ემსახურება უფრო დიდი ღირებულების დაცვას და მხოლოდ ამგვარი ზომით შეიძლება იყოს დაცული ეს ინტერესი. თუკი ეს პირობა კმაყოფილდება, დოკუმენტების საზოგადოების კონტროლისგან გატანა ან სასამართლო პროცესების დახურვა გამართლებულია; ყოველ სხვა შემთხვევაში პროცესების/დოკუმენტაციის საჯაროობის პრეზუმპცია მოქმედებს.

სამოქალაქო დავის შემთხვევაში აშშ-ს პრაქტიკა სასამართლოების მიხედვით განსხვავებულია. ცხადია, დოკუმენტების საჯაროობის პრეზუმპცია ამ ტიპის დავების სასამართლო დოკუმენტებზეც ვრცელდება, თუმცა, სისხლისსამართლებრივი საქმეებისგან განსხვავებით, შეზღუდვა შესაძლოა უფრო ნაკლებად მომთხოვნ სტანდარტს დაექვემდებაროს: უნდა დამტკიცდეს, რომ არსებობს ძალიან მნიშვნელოვანი ინტერესი და ამ ინტერესის ნაკლებ მზღუდავი გზა (Publicker Industries, Inc. V. Cohen).

ასევე შესაძლოა, სტანდარტები განსხვავდებოდეს სასამართლო დოკუმენტაციათა თვისობრიობის მიხედვით. ზოგადად, შესაძლოა სასამართლოს დოკუმენტაცია სამ კატეგორიად დაიყოს: წინარე სასამართლო დოკუმენტები, სასამართლოს მიმდინარეობისას წარმოებული დოკუმენტები და სასამართლოს შემაჯამებელი გადაწყვეტილებები. მაგალითად, კალიფორნიის, ჯორჯიისა და ნიუ იორკის სასამართლოებს უკვე დადგენილი სტანდარტი აქვთ, რომ საზოგადოებას გააჩნია უპირობო უფლება, ჰქონეს წვდომა სასამართლოს ნებისმიერ ეტაპზე მიღებულ გადაწყვეტილებზე. შტატების მიხედვით შესაძლოა ეს მიდგომა განსხვავდებოდეს და რომელიმე ტიპის დოკუმენტზე წვდომა შეიზღუდოს. თუმცა, ზოგადი წესი არის დოკუმენტების საჯაროობის და მნიშვნელოვანი ინტერესის არსებობა მხოლოდ გამონაკლისია.

სასამართლოს შემაჯამებელი გადაწყვეტილების გამოცხადებისას, სასამართლოსთვის არ აქვს მნიშვნელობა დაირღვა თუ არა პირის პერსონალური ინფორმაცია გადაწყვეტილების საჯაროობით. პირებს შესაძლოა პერსონალური მონაცემების დაცულობის კონკრეტული ხარისხი წინა სასამართლო და სასამართლო განხილვების პერიოდში გააჩნდეთ, თუმცა, მათ ვერ ექნებათ ლეგიტიმური მოლოდინი, რომ ეს ინტერესი საბოლოო გადაწყვეტილების გამოცხადების შემდგომაც დაცული იქნება. სასამართლოები მიიჩნევენ, რომ საზოგადოების ინფორმირებულობა უპირობო სიკეთეა. სასამართლოსთვის საბოლოო გადაწყვეტილების გამოტანისას იმასაც კი არ აქვს მნიშვნელობა, არის თუ არა პირი საჯარო მოხელე და ამის გამო არის თუ არა მისი საქმე საზოგადოებისთის განსაკუთრებით საინტერესო. სასამართლოს პოზიციაა, რომ საზოგადოებისთის ღია პროცესი ისეთივე მნიშვნელოვანია ნებისმიერი პირის შემთხვევაში, როგორიც შეიძლება იყოს საჯარო პირის შემთხვევაში. შესაბამისად, პერსონალური მონაცემების დაცვის მოტივითაც კი ვერ გამართლდება საზოგადოებისთვის არც თუ ისე საინტერესო საქმეში სასამართლოს საბოლოო დოკუმენტზე წვდომის შეზღუდვა, არათუ საჯარო პირის შემთხვევაში, რადგან „სასამართლო პროცესი საჯარო მოვლენაა. სასამართლოში მიმდინარე პროცესები საზოგადოებრივი საკუთრებაა“ (Craig v. Harney).

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, შეიძლება ითქვას, რომ სასამართლო ფაქტობრივად ყოველ შემთხვევაში საზოგადოების ინფორმირებულობის სიკეთისკენ იხრება. შესაბამისად, აშშ-ს სტანდარტი გულისხმობს სასამართლოს დოკუმენტაციების ღიაობის პრეზუმპციას და აღნიშნული ღირებულების შეზღუდვა უკიდურესი გამონაკლისია.

VII.

როგორც აღვნიშნეთ, უდავოა, რომ სასამართლოს მიერ ღია სხდომის შედეგად მიღებული სამართლებრივი აქტები წარმოადგენს “სახელმწიფო დაწესებულებაში” არსებულ ინფორმაციას კონსტიტუციის 41-ე მუხლის მიზნებისთვის. საჯარო ინფორმაციაზე წვდომის უფლება კი, ცხადია, არ წარმოადგენს აბსოლუტურ უფლებას. ამ უფლებას ხშირად უპირისპირდება ადამიანის უფლება, არ ჩაერიონ მის პირად ცხოვრებაში, მათ შორის, მისი მაიდენტიფიცირებელი პერსონალური მონაცემების გავრცელებით. ამ უფლებრივ კონფლიქტში ბალანსის დადგენა მართლმსაჯულებისთვის ახალი გამოწვევაა, რადგან არ არსებობს თანმიმდევრული სასამართლო პრაქტიკა.

საჯარო ინფორმაციაზე წვდომის უფლება შესაძლოა დაექვემდებაროს შეზღუდვას კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევაში, მიზნის მიღწევის თანაზომიერი საშუალებების გამოყენებით. „კანონმდებელი ვალდებულია უფლებათა შემზღუდველი ნორმების დადგენისას, დაიცვას გონივრული ბალანსი მისაღწევ მიზანსა და შეზღუდულ უფლებას შორის, რათა ადამიანის უფლება იმაზე მეტად არ შეიზღუდოს, ვიდრე ეს აუცილებელია დემოკრატიული საზოგადოების არსებობისათვის. წინააღმდეგ შემთხვევაში, კონსტიტუციური უფლებების არსებობა მხოლოდ ფორმალურ, დეკლარაციულ ხასიათს შეიძენდა“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2013 წლის 14 მაისის №2/2/516,542 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქეები _ ალექსანდრე ბარამიძე, ლაშა ტუღუში, ვახტანგ ხმალაძე და ვახტანგ მაისაია საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-7).

დემოკრატიული სახელმწიფო პატივისცემით უნდა მოეკიდოს ადამიანის უფლებას, მიიღოს სახელმწიფო დაწესებულებაში დაცული ინფორმაცია, რაც კავშირშია გამჭვირვალე მართლმსაჯულებასთან. გამჭვირვალე მართლმსაჯულების გარანტია კი სასიცოცხლო მნიშვნელობას იძენს ისეთი ახალგაზრდა და მყიფე დემოკრატიის პირობებში, როგორიც საქართველოა. შესაბამისად, გადაწყვეტილებათა საჯაროობა წარმოადგენს მოქალაქეთა ბერკეტს, თვალი ადევნონ, ზედამხედველობა გაუწიონ სასამართლოში მიმდინარე პროცესებსა და მის სიჯანსაღეს. საქართველოში საჯარო ინსტიტუციები ახალი დამკვიდრებულია და ამ სისტემაში დღეს არსებული არაერთი პრობლემის გათვალისწინებით კრიტიკულად მნიშვნელოვანია სასამართლო აქტების საჯაროობისა და მათი დამუშავების შედეგად მოქალაქეს ჰქონდეს საშუალება წარმართოს საჯარო დისკუსია მართლმსაჯულების კონკრეტულ ხარვეზთან დაკავშირებით კონკრეტულ საქმეზე დაყრდნობით, რადგან „ინფორმაციის ღიაობა ხელს უწყობს სახელმწიფო დაწესებულებების ანგარიშვალდებულების ამაღლებასა და საქმიანობის ეფექტიანობის ზრდას“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2017 წლის 27 მარტის №1/4/757 გადაწყვეტილება საქმეზე „საქართველოს მოქალაქე გიორგი კრავეიშვილი საქართველოს მთავრობის წინააღმდეგ“, II-5).

სახელმწიფო დაწესებულებაში დაცული ინფორმაციის მიღების უფლების შეზღუდვა უნდა იყოს დასაბუთებული, საჭირო და აუცილებელი თავად დემოკრატიული საზოგადოების არსებობის, ადამიანთა თანაცხოვრებისთვის.

„თანაზომიერების პრინციპის მოთხოვნაა, რომ უფლების მზღუდავი საკანონმდებლო რეგულირება უნდა წარმოადგენდეს ღირებული საჯარო (ლეგიტიმური) მიზნის მიღწევის გამოსადეგ და აუცილებელ საშუალებას. ამავე დროს, უფლების შეზღუდვის ინტენსივობა მისაღწევი საჯარო მიზნის პროპორციული, მისი თანაზომიერი უნდა იყოს. დაუშვებელია ლეგიტიმური მიზნის მიღწევა განხორციელდეს ადამიანის უფლების მომეტებული შეზღუდვის ხარჯზე“ (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2012 წლის 26 ივნისის №3/1/512 გადაწყვეტილება საქმეზე „დანიის მოქალაქე ჰეიკე ქრონქვისტი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ“, II-60).

შესაბამისად, უნდა შემოწმდეს რამდენად წარმოადგენს შეზღუდვის ლეგიტიმური მიზანი ღირებულ მიზანს, რამდენად გამოსადეგია სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვა მიზნის მისაღწევად, ასევე რამდენად აუცილებელი და პროპორციულია ის. უნდა აღინიშნოს, რომ ეს მოთხოვნები კუმულატიურია და თუკი რომელიმე კომპონენტი ვერ კმაყოფილდება, თანაზომიერების ტესტსაც ვერ უძლებს სადავო ნორმები.

მოპასუხე მხარემ საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე სადავო ნორმათა ლეგიტიმურ მიზნად პირადი ცხოვრების ხელშეუხებლობის უფლების დაცვა, ასევე პერსონალური მონაცემების დაცვა დაასახელა. ცხადია, მოპასუხის მიერ დასახელებული ლეგიტიმური მიზანი წარმოადგენს ღირებულ მიზანს თანამედროვე დემოკრატიულ საზოგადოებაში, თუმცა, ღირებული ლეგიტიმური მიზნის არსებობა არ არის საკმარისი კონსტიტუციური უფლების შეზღუდვის გასამართლებლად. აუცილებელია, რომ სადავო ნორმით გათვალისწინებული შეზღუდვა იყოს ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი და აუცილებელი საშუალება. სწორედ ამ კრიტერიუმების არსებობის შემდგომ მსჯელობს სასამართლო ვიწრო პროპორციულობაზე.

რაც შეეხება თანაზომიერების ტესტის შემდგომ საფეხურს, სასამართლოს მეგობრის პოზიციით, სადავო ნორმები არ წარმოადგენს მიზნის მიღწევის გამოსადეგ საშუალებას. საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხლის პირველი პუნქტი ადგენს ვალდებულებას, სასამართლო საქმე განიხილებოდეს ღია სხდომაზე, ხოლო გადაწყვეტილება ცხადდებოდეს საქვეყნოდ. გარდა ამისა, „საერთო სასამართლოების შესახებ” საქართველოს ორგანული კანონის 131-ე მუხლის მიხედვით, სასამართლო ვალდებულია უზრუნველყოს სასამართლო პროცესის აუდიო, ვიდეოჩაწერა. სასამართლომ მოთხოვნისთანავე უნდა უზრუნველყოს აუდიო, ვიდეოჩანაწერის მხარეებისთვის ხელმისაწვდომობა. ვიღებთ მოცემულობას, როდესაც სასამართლო თავისი საჯაროობით კონფიდენციალურობასა და პირის პერსონალურ მონაცემებს პირველივე საჯარო სხდომაზე “არღვევს”, თუმცა, შემდგომ ზღუდავს საკუთარ დოკუმენტაციაზე წვდომას იმ პირთა უფლებების დაცვის მოტივით, რომელთა უფლებები თავად “დაარღვია” სხდომის საჯაროობით, რომელიც გარანტირებულია კონსტიტუციის 85-ე მუხლით. უფრო მეტიც, პერსონალური მონაცემები უფრო მეტი მოცულობით შეიძლება სწორედ საჯარო სხდომაზე იქნეს გაჟღერებული და შემდგომში გასაჯაროვებული მედია საშუალებების მიერ, ვიდრე ეს იქნებოდა მოცემული სასამართლოს აქტით. კონკრეტული საქმის სამართლებრივი დასაბუთებით დაინტერესებული მოქალაქისთვის პირის პერსონალური მონაცემები უმეტეს შემთხვევაში ისედაც ცნობილია საჯარო სხდომიდან თუ მედიიდან.

გარდა ამისა, დღეს, სასამართლო უარს ამბობს გადაწყვეტილების გაცემაზე დაშიფრული სახითაც კი, როდესაც მიიჩნევს რომ არაპირდაპირი გზით შესაძლოა პერსონალურ მონაცემთა სუბიექტის იდენტიფიცირება. მაგალითად, თუკი გაიმართა ქვეყნის ყოფილი პრეზიდენტის პროცესი და შემდგომ სასამართლოსგან პროცესზე დამსწრე პირი მოითხოვს გადაწყვეტილებას მის წინააღმდეგ, სასამართლო არ მისცემს ამ გადაწყვეტილებას. ახსნა მდგომარეობს იმაში, რომ მის მიერ გადაწყვეტილების გაცემა იქნება დეპერსონალიზაციის მიზნების დარღვევა, რადგან დაშიფრული სახით გადაწყვეტილების მოწოდების მიუხედავად დამსწრეს ეცოდინება ვინ არის საქმეში დაშიფრული პირი. შესაბამისად, იქმნება რეალობა, როდესაც პროცესის ყველა დეტალი დაინტერესებულ ადამიანს შეუძლია ნახოს, მოისმინოს დარბაზში (პროცესზე დასასწრებად მოქალაქეს წინასწარი ნებართვაც კი არ ჭირდება) თუ ტელევიზიით, დამატებით მან ეს შეიძლება ჩაწეროს ტექნიკური საშუალების გამოყენებით, მაგრამ ვერ გამოითხოვს სასამართლოს იმ აქტს, რომელიც ზუსტად ამ საქმის შესახებ მიიღო სასამართლომ. არგუმენტი კი იმ პირის პერსონალურ მონაცემთა დაცვაა, რომლის მონაცემები ისედაც საჯარო გახდა ამ განხილვის შემდგომ მედიისა თუ იქ დამსწრეთათვის.

შესაბამისად, კონსტიტუციის 85-ე მუხლით გარანტირებული პროცესის ღიაობის ფონზე, როდესაც დაინტერესებული პირისთვის მყისიერად ცნობილი ხდება პერსონალური მონაცემები, გამოსადეგ საშუალებად ვერ მივიჩნევთ სადავო ნორმებით გათვალისწინებულ შეზღუდვას.

აღნიშულიდან გამომდინარე, თანაზომიერების ტესტის შემდგომი საფეხურების შემოწმების საჭიროება აღარ არსებობს. ის, რომ სადავო ნორმებით გათვალისწინებული შეზღუდვა არ არის ლეგიტიმური მიზნის მიღწევის გამოსადეგი საშუალება, განაპირობებს იმას, რომ კონსტიტუციურ უფლებაში ჩარევა არათანაზომიერია. შესაბამისად, სადავო ნორმები საქართველოს კონსტიტუციის 41-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურია.

IX.

იმ კითხვის პასუხად, თუ რამდენად შეესაბამება სასამართლო გადაწყვეტილებებზე წვდომის შეზღუდვა (როგორც გადაწყვეტილებების დეპერსონალიზაციის, ისეთ მათ გაცემაზე სრული უარის ფორმით) ინფორმაციის თავისუფლებას, მოყვანილია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს და ევროკავშირის ძირითადი მიდგომები პერსონალური მონაცემების დაცვასთან დაკავშირებით, ისევე როგორც ამერიკის შეერთებულ შტატებში არსებული მიდგომა, რომელიც უფრო ვრცლად და დეტალურად განხილულია თანდართულ მემორანდუმში, რომელიც ვოშბორნის სამართლის სკოლის სტუდენტებმა მოამზადეს.

ყველაზე საინტერესო, რაც ამ კვლევამ გამოკვეთა, არის განსხვავება ამერიკის შეერთებული შტატებისა და ევროპულ მიდგომას შორის. პირველი აშკარად განსაზღვრულია საჯარო სხდომების შედებად მიღებული გადაწყვეტილებების საჯაროობის რწმენითა და ტრადიციით, რის ზოგად საფუძველსაც ამერიკის კონსტიტუციის მე-6 შესწორება ქმნის, ითვალისწინებს რა სისხლის სამართლის საქმის საჯაროდ განხილვის გარანტიას. ამას უკავშირდება ისიც, რომ სისხლის სამართლის პროცესზე, ისევე როგორც ამ პროცესის ფარგლებში შექმნილ და მოპოვებულ ყველა დოკუმენტზე საჯაროობის უფრო მკაცრი და ძნელად დასაძლევი პრეზუმპცია არსებობს, ვიდრე სამოქალაქო საქმეებზე. მხოლოდ, ის ფაქტი, რომ პროცესთან დაკავშირებული დოკუმენტები და მათში მოცემული ინფორმაცია პერსონალურ მონაცემებს შეიცავს, არ გამოდგება პრეზუმპციის დასაძლევად არც ერთ შემთხვევაში.

რაც შეეხება, ევროპულ მიდგომას, აქ აშკარად უფრო მეტი მნიშვნელობა ენიჭება კონფლიქტის დანახვას ორ უფლებას შორის და შესაბამისად, გადაწვეტა არის არა საჯაროობის ღირებულებით განსაზღვრული, არამედ ბალანსზე დაფუძნებული. ხდება იმის აღიარება, რომ პროცესის შედეგად მიღებულ საბოლოო გადაწყვეტილებაში მოცემული ინფორმაციის გასაჯაროებით პირის რეპუტაცია ან პირადი ცხოვრებით დაცული სხვა ინტერესი შეიძლება შეილახოს. გადაწყვეტის საპოვნად მნიშვნელოვანია ხუთწევრიანი ტესტის გავლა, რომელიც ცალსახა პასუხს არ იძლევა, თუმცა არსებითად ცდილობს გაზომოს ინფორმაციის გავრცელებიდან მიღებული სიკეთე და ინფორმაციის სუბიექტისთვის გამოწვეული შესაძლო ზიანი.

თუმცა, ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს მიდგომაშიც ცალსახაა, რომ პერსონალური მონაცემების არსებობა საქმეში ინფორმაციის ჩაკეტვის ავტომატურ გამართლებად არ გამოდგება და ეს გამოხატვის თავისუფლების ფარლგებში დაცული, ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უფლების დარღვევაა.

აღნიშნულის საფუძველზე, შეგვიძლია დავასკვნათ, რომ საქართველოში არსებული მიდგომა, რაც სადავო ნორმებშია ასახული, ორივე მიდგომის ფარგლებში შეუთავსებელია ინფორმაციის თავისუფლების პრინციპთან, რადგან აქ გადაწყვეტილებებზე წვდომა ავტომატურად და ყოველთვის შეზღუდულია ან საერთოდ გამოირიცხება პერსონალური მონაცემების დაცვის მოტივით. სადავო ნორმების მთავარ პრობლემას წარმოადგენს ის, რომ ინტერესთა დაბალანსების შესაძლებლობაც კი გამორიცხულია კანონში ასახული ხისტი და პერსონალური მონაცემების დაცვისკენ უპირობოდ გადახრილი სასწორის გამო. შესაბამისად, შეუძლებელია სადავო კანონმდებლობაზე იმის თქმა, რომ ის სამართლიან ბალანსს აღწევს ინფორმაციის თავისუფლებასა და პერსონალური მონაცემების დაცვას შორის. სწორედ ამ მიზეზით მიგვაჩნია, რომ ის არაკონსტიტუციურად უნდა იქნეს ცნობილი კონსტიტუციის 41-ე მუხლთან მიმართებით.

[1] https://goo.gl/3n14tk, article 331

[2] RYAKIB BIRYUKOV v. RUSSIA, 30.

[3] 53-ე პარაგრაფი

[4] Fazliyski v. Bulgaria, 65

[5] Fazliyski v. Bulgaria, 67-69.

[6] Pretto and Others v. Italy

[7] Zhang J,, Fair Trial Rights in ICCPR, Journal of Politics and Law, Southwest University of Political Science and Law, December 2009, გვ. 39

[8] Ibid, გვ.40.

[9] Ibid, გვ.40.

[10] Ibid, გვ.40.

[11] Ibid, გვ.40.

[12] Lamanna v. Austria, 33-34.

[13] Társaság A Szabadságjogokért v. Hungary, 23.

[14] ibid, 27

[15] Handyside v. the United Kingdom, 49.

[16] VON HANNOVER v. GERMANY, 58

[17] VON HANNOVER v. GERMANY, 58

[18] VON HANNOVER v. GERMANY, 60

[19] იხ. საქმეები: Leander V. Sweden, TÁRSASÁG A SZABADSÁGJOGOKÉRT v. HUNGARY, YOUTH INITIATIVE FOR HUMAN RIGHTS v. SERBIA

[20] ევროპის საბჭო, მინისტრთა კომიტეტი (2002), რეკომენდაცია Rec(2002)2 წევრი ქვეყნებისთვის ოფიციალურ დოკუმენტებთან წვდომის შესახებ, 21 თებერვალი 2002 წელი; ევროპის საბჭო,კონვენცია ოფიციალურ დოკუმენტებთან წვდომის შესახებ, CETs No. 205, 18 ივნისი2009 წელი. კონვენცია ჯერ კიდევ არ არის ძალაში შესული.

[21] ევროპული პარლამენტისა და საბჭოს 2001 წლის 30 მაისის რეგულაცია (EC) No.1049/2001 ევროპული პარლამენტის, საბჭოსა და კომისიის დოკუმენტებთან საჯარო წვდომის შესახებ, OJ 2001 L145

[22] ევროკავშირის ძირითადი უფლებების სააგენტო, მონაცემთა დაცვის ევროპული სამართალი, კ. გოშაძის თარგმანი, მ. ბედიაშვილის რედაქტორობით, თბილისი, 2015, 36.

[23] ძირითადი უფლების ევროპული კავშირის სააგენტო, მონაცემთა დაცვის ევროპული სამართალი, კ. გოშაძის თარგმანი, მ. ბედიაშვილის რედაქტორობით, თბილისი, 2015, 37-38

[24] საქართველოსთან მიამრთებაში ძალაშია 2006 წლის 1 აპრილიდან.

[25] Handbook on European data protection law, გვ.14

[26] იქვე, გვ. 15

[27] დირექტივა 95/46.

[28] CJEU, გაერთიანებული საქმეები: C-468/10 და C-469/10, Asociación Nacional de Establecimientos Financieros de Crédito (ASNEF) , Federación de Comercio Electrónico y Marketing Directo (FECEMD) v. Administración

[29] 2018 Reform of EU Data Protection Rules, available at: https://ec.europa.eu/commission/priorities/justice-and-fundamental-rights/data-protection/2018-reform-eu-data-protection-rules_en