თქვენ არ ეცნობით კონსტიტუციური სარჩელის/წარდგინების სრულ ვერსიას. სრული ვერსიის სანახავად, გთხოვთ, ვერტიკალური მენიუდან ჩამოტვირთოთ მიმაგრებული დოკუმენტი

1. სადავო ნორმატიული აქტ(ებ)ი

ა. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი

2. სასარჩელო მოთხოვნა

3. საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მიმართვის სამართლებრივი საფუძვლები

საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხ. I პუნქტი, მე-60 მუხლის IV პუნქტის “ა“ ქ/პუნქტი; „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის I ნაწილის „ე“ პუნქტი; 31 მუხლი, 31 პრიმა მუხლი, 39-ე მუხლის I ნაწილის „ა“ პუნქტი;

4. განმარტებები სადავო ნორმ(ებ)ის არსებითად განსახილველად მიღებასთან დაკავშირებით

აღნიშნული კონსტიტუციური სარჩელი აკმაყოფილებს „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-18 მუხლის მოთხოვნებს, ვინაიდან:

ა) ფორმით და შინაარსით შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქ. კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს.

სარჩელში წარმოდგენილი მოთხოვნა და დასაბუთება ემყარება არა მოსარჩელის მიერ სადავო ნორმების შინაარსის სუბიექტურად არასწორ აღქმას და გამომდინარეობს არა ალბათობებითა და ვარაუდებით ფანტაზიის სფეროდან, არამედ ემყარება სადავო ნორმების გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რომელიც დამკვიდრებულია საერთო სასამართლოების სისტემაში 2010 წლიდან. შესაბამისად, სარჩელში აღწერილი პრობლემა არა ინდივიდუალური ხასიათისაა, არამედ სასამართლოები სწორედ რომ მსგავს განმარტებებს ახდენენ მათ მიერ მიღებულ გადაწყვეტილებებში და მიუთითებენ, რომ სწორედ სადავო ნორმების ერთობლიობა გამორიცხავს მტკიცებულებათა დასაშვებობის საკითხის განხილვას საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოში. კერძოდ კი სარჩელზე მტკიცებულების სახით დართული მოსარჩელის, ნ. ლომიძის, ს/ს ბრალდების საქმეზე გამოტანილი გადაწყვეტილებები ადასტურებენ სარჩელის საფუძვლიანობას და მიუთითებენ სადავო ნორმებთან დაკავშირებით საერთო სასამართლოების განმარტებაზე. უფრო ზუსტად: მართალია, საქმის არსებითი განხილვის საოქმო გადაწყვეტილება დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის თაობაზე შუამდგომლობის დაკმაყოფილებაზე უარის თქმის შესახებ არ შეიცავს არანაირ დასაბუტებას, თუმცა სასამართლომ სწორედ რომ მსგავსი განმარტება გააკეთა პროცესზე, რაც სიტყვასიტყვით გაიმეორა განაჩენში ქ. თბილისის სააპელაციო სასამართლომ, ხოლო უზენაესმა სასამართლომ მსგავს მსჯელობაში რაიმე კანონსაწინააღმდეგო და ფუნდამენტური უფლებების დარღვევა ვერ შეამჩნია, რის გამოც დაუშვებლად ცნო წარდგენილი საკასაციო საჩივარი (იხ. მტკიცებულების სახით დართული სასამართლოს გადაწყვეტილებები). რაც შეეხება აღნიშნული პრობლემის მასშტაბურობას - სარჩელი მტკიცებულების სახით დართული „ღია ფონდი საქართველო“-ს მიერ 2016 წელს გამოქვეყნებული კვლევა, „მტკიცებულებები სისხლის სამართლის პროცესში“, მოიცავს ფართო მსჯელობას სადავო ნორმების შინაარსთან და მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკასთან დაკავშირებით, რაც მიუთითებს სარჩელში აღწერილი პრობლემის მასშტაბურობაზე (იხ. მტკიცებულების სახით დართული კვლევა „მტკიცებულებები სისხლის სამართლის პროცესში“). ასევე, საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ N821 სარჩელის დასაშვებობის საკითხის შემოწმებისას გამწესრიგებელ სხდომაზე ექსპერტის სახით მოწვეულმა ადვოკატმა, იოსებ ბარათაშვილმა, დაადასტურა პრობლემის არსებობა და განმარტა, რომ სადავო ნორმების ერთობლიობა იძენს იმ არაკონსტიტუციურ შინაარსს, რომელიც გამორიცხავს არსებითი განხილვის სხდომაზე მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებას, ხოლო ექსპერტის სახით მოწვეულმა ივ. ჯავახიშვილის სახელობის თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სამართლის დოქტორმა, ირინე ბოხაშვილმა, ცალსახად დაადასტურა, რომ მოსამართლეს არ შეუძლია საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე იმსჯელოს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე და მიუთითა იმ სხვა პროცესუალურ გარანტიებზე, რომელიც ცდილობს შეინარჩუნოს ის ბალანსი, რაც სასამართლოს აკისრებს ვალდებულებას, გადაწყვეტილება მიიღოს კანონიერ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით (იხ. მტკიცებულების სახით დართული საკონსტიტუციო სასამართლოს 2018 წლის 22 თებერვლის განჩინება საქმე N2/2/821).

აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ მოსარჩელე მხარეს გვქონდა მცდელობა, საქართველოს უზენაესი სასამართლოდან გამოგვეთხოვა და წარმოგვედგინა დამატებით სასამართლოს პოზიცია წინამდებარე სარჩელით სადავოდ გამხდარი ნორმების გამოყენების სასამართლო პრაქტიკასთან დაკავშირებით. თუმცა საქართველოს უზენაესმა სასამართლომ 08.04.2019/Nგ-514-19 წერილით უარი განაცხადა დამატებით რაიმე სახის სამართლებრივ შეფასებაზე და მიგვითითა, რომ სასამართლო სამართლებრივი სახის განმარტებებს ახორციელებს საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი წესით მიღებულ გადაწყვეტილებებში.

ამდენად, სარჩელს თან ერთვის მოსარჩელის ხელთ არსებული ყველა ის მტკიცებულება, რომლებიც ადასტურებს სარჩელის საფუძვლიანობას, წარმოდგენილია ნ. ლომიძის ბრალდების საქმეზე სასამართლოების მიერ მიღებული გადაწყვეტილებები, რომლებიც შეიცავს და ასახავს სასამართლოს პოზიციას და სარჩელის დასაბუთებაც შინაარსობრივად შეეხება სწორედ სადავო ნორმების ერთობლიობით გამოყენების სასამართლო პრაქტიკას, რომელიც გამორიცხავს საქმის არსებითი განხილვისა თუ შემდგომი ინსტანციის სასამართლოებში მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებასა და განხილვას.

ამასთანავე უნდა აღინიშნოს, რომ წინამდებარე სარჩელის წარმოდგენამდე მოსარჩელეს ჰქონდა რამდენიმე მცდელობა, სარჩელით მოემართა საკონსტიტუციო სასამართლოსთვის და მოეხდინა მის მიერ იდენტიფიცირებული პრობლემის კონსტიტუციურობის შემოწმება, თუმცა სასამართლომ სხვადასხვა საფუძვლით, სამჯერ, უარი განაცხადა მისი სარჩელის დასაშვებობაზე, კერძოდ კი: საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ 2018 წლის 22 თებერვალს განჩინებით (N2/2/821) მოსარჩელე ნიკოლოზ ლომიძის სარჩელი დაუშვებლად ცნო. მოსარჩელე სადავოდ ხდიდა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტს (წინასასამართლო სხდომის მოსამართლე: ა) განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე) საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 და 42-ე მუხლის მე-7 პუნქტთან მიმართებით. საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა სარჩელის არსებითად განსახილველად მიუღებლობის საფუძველი; კერძოდ, რომ „დასახელებული ნორმა აწესრიგებს წინასასამართლო სხდომის ეტაპს და ადგენს აღნიშნულ ეტაპზე მოსამართლის მიერ მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე შუამდგომლობების განხილვის უფლებამოსილებას. აღნიშნული ნორმა არ არეგულირებს სისხლის სამართლის საქმის არსებითად განხილვის სხდომასთან დაკავშირებულ საკითხებს და, მით უმეტეს, არ შეიცავს რაიმე სახის შეზღუდვას საქმის განხილვის აღნიშნულ ეტაპთან დაკავშირებით.“[1] სასამართლომ მიუთითა, რომ 219-ე მუხლის მიზანია, განმწესრიგებელ სხდომაზე განსახორციელებელი ღონისძიებების განსაზღვრა და არა საქმის განხილვის შემდეგ ეტაპთან მიმართებით შეზღუდვების დადგენა. სარჩელის არსებითად განსახილველად მიღებისთვის საჭირო იყო, გასაჩივრებულიყო თავად ის საპროცესო ნორმა (ინსტიტუტი), რომელიც, მოსარჩელის აზრით, დაუშვებელი მტკიცებულების გამოყენებით შეზღუდავდა მის უფლებებს. სასამართლომ არ მიიღო არსებითად განსახილველად სარჩელი, ვინაიდან ვერ დაინახა მიმართება მოსარჩელის არგუმენტაციასა და სადავო ნორმის რეალურ შინაარსს შორის.

აგრეთვე, საკონსტიტუციო სასამართლომ 2018 წლის 23 მარტს განჩინებით (N2/10/1285) მოსარჩელე ნიკოლოზ ლომიძის სარჩელი კვლავ ცნო დაუშვებლად. მოსარჩელე სადავოდ ხდიდა საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტს, ამჯერად, დამატებით, საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლთან, 85-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან, მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან და 42-ე მუხლის მე-7 პუნქტთან მიმართებით. მოსარჩელე კვლავ ასაბუთებდა, რომ სადავო ნორმა საშუალებას აძლევს სასამართლოს, გამოიყენოს დაუშვებელი მტკიცებულებები, რის საფუძველზეც შემდგომში გამოიტანს გამამტყუნებელ განაჩენს. თუმცა, საკონსტიტუციო სასამართლო, მსგავსად ნიკოლოზ ლომიძის მიმართ გამოტანილი წინა განჩინებისა (N2/2/821), აქაც აღნიშნავს, რომ მოსარჩელის მიერ წარმოდგენილი პრობლემის მბადი ნორმა არ არის სისხლის სამართლის კოდექსის 219-ე მუხლი. აღნიშნული ნორმა, სასამართლოს განმარტებით, არ არეგულირებს სისხლის სამართლის საქმის არსებითად განხილვის სხდომასთან დაკავშირებულ საკითხებს და, მით უმეტეს, არ შეიცავს რაიმე სახის შეზღუდვას საქმის არსებითი განხილვის ეტაპთან დაკავშირებით[2], რომელიც სადავო ნორმის რეგულირების მიღმაა. სასამართლო კვლავ მიუთითებს მოსარჩელის მიერ ნორმის არასწორ აღქმას, რომ ცალკე აღებული 219-ე მუხლი საერთოდ არ ზღუდავს მოსარჩელის სისხლის სამართლის საქმის არსებითი განხილვის სხდომაზე მტკიცებულებების დაუშვებლად ცნობის თაობაზე შუამდგომლობის დაყენების აკრძალვას. ამჯერადაც, სასამართლოს განჩინების საფუძველი სწორედ მოსარჩელის მიერ არასათანადო ნორმის გასაჩივრება იყო.

მოსარჩელემ კვლავ წარადგინა სარჩელი საკონსტიტუციო სასამართლოში, რომელშიც ახლებურად ჩამოაყალიბა დავის საგანი. კერძოდ, იგი სადავოდ ხდიდა „ა) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-19 მუხლის მე-2 ნაწილისა და 93-ე მუხლის პირველი ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-7 მუხლთან (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია) მიმართებით; ბ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 93-ე მუხლის მე-4 ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია) მიმართებით; გ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის მე-7 პუნქტთან (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია) მიმართებით; დ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 239-ე მუხლის მე-2 ნაწილის კონსტიტუციურობას საქართველოს კონსტიტუციის 85-ე მუხლის მე-3 პუნქტთან (2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქცია) მიმართებით.“ ამჯერად, საკონსტიტუციო სასამართლომ 2019 წლის 7 თებერვლის განჩინებით N2/1/1322 მოსარჩელე ნიკოლოზ ლომიძე არაუფლებამოსილ პირად მიიჩნია სარჩელის შეტანისთვის, ვინაიდან კონსტიტუციის 2018 წლის 16 დეკემბრამდე მოქმედი რედაქციის მე-7 მუხლი მოქმედი კონსტიტუციის მე-4 მუხლის მე-2 პუნქტს შეესაბამება, ხოლო 85-ე მუხლის მე-3 პუნქტი - 62-ე მუხლის მე-5 პუნქტს. აღნიშნული ნორმები არ არის მოთავსებული კონსტიტუციის მეორე თავში და, შესაბამისად, „მოსარჩელე არ არის უფლებამოსილი, მოითხოვოს სადავო ნორმების არაკონსტიტუციურად ცნობა საქართველოს კონსტიტუციის დასახელებულ მუხლებთან მიმართებით.“ საკონსტიტუციო სასამართლოს განმარტებით „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 39-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოში ნორმატიული აქტის ან მისი ცალკეული ნორმების კონსტიტუციურობის თაობაზე კონსტიტუციური სარჩელის შეტანის უფლება ფიზიკურ პირებს აქვთ მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ მათ მიაჩნიათ, რომ დარღვეულია ან შესაძლებელია უშუალოდ დაირღვეს საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებული მათი უფლებანი და თავისუფლებანი. ამგვარად, მოსარჩელე ფიზიკური პირები უფლებამოსილნი არიან, იდავონ ნორმატიული აქტის მხოლოდ საქართველოს კონსტიტუციის მეორე თავით გარანტირებულ უფლებებთან შესაბამისობის საკითხებზე.“[3]

რაც შეეხება სადავო ნორმას, სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტს, აქ სასამართლო წინა განჩინებებში განვითარებულ მსჯელობას იმეორებს და კვლავ აღნიშნავს, რომ სასამართლო მხოლოდ მაშინ განიხილავს ნორმის კონსტიტუციურობას, თუკი მოსარჩელე მოითხოვს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის იმ ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობას, რომელიც ზღუდავს მსგავსი შუამდგომლობის დაყენების უფლებას. 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტი კი სადავო საკითხს საერთოდ არ არეგულირებს. მოსარჩელის მიერ სადავოდ გამხდარი ნორმა ასევე იყო სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 93-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, რომელიც აწესრიგებს ერთი და იმავე შინაარსის შუამდგომლობების განმეორებით დაყენების წესს. ამასთან, 93-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი ზოგადად არეგულირებს შუამდგომლობის დაყენების შესაძლებლობას პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე დადგენილი წესით და პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში. ორივე ნორმის (93-ე მუხლის მე-4 ნაწილი, 93-ე მუხლის 1-ლი ნაწილი) ანალიზის საფუძველზე, საკონსტიტუციო სასამართლომ დაადგინა, რომ მითითებულ ნორმას (93-ე მუხლის მე-4 ნაწილს) არა აქვს მზღუდავი ეფექტი და მოსარჩელის იდენტიფიცირებული პრობლემა სადავო ნორმიდან არ მომდინარეობს. საკონსტიტუციო სასამართლო ასაბუთებს, რომ „93-ე მუხლის მე-4 ნაწილი აწესრიგებს ერთი და იმავე შინაარსის შუამდგომლობების განმეორებით დაყენების წესს. ამდენად, ხსენებული სადავო ნორმა ზღუდავს იმ შუამდგომლობის განმეორებით დაყენების შესაძლებლობას, რომელთა დაყენების უფლებაც სისხლის სამართლის პროცესის შესაბამის სტადიაზე მხარეებს კანონმდებლობით აქვთ მინიჭებული. ამდენად, საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 93-ე მუხლის მე-4 ნაწილს მხარის შემზღუდავი ეფექტი არ გააჩნია იმ შუამდგომლობების მიმართ, რომელთა დაყენების შესაძლებლობას სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი საერთოდ არ ითვალისწინებს.“[4]

ზემოხსენებული განჩინებებით სასამართლო მოსარჩელეს უარს ეუბნება არსებითად განსახილველად მიიღოს მისი სარჩელები. მთავარ პრობლემას წარმოადგენდა მოსარჩელის მიერ პრობლემის მბადი ნორმის არასწორად დასახელება. მოსარჩელე სამივე შემთხვევაში უთითებდა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 219-ე მუხლის მე-4 ნაწილის „ა“ ქვეპუნქტზე დამოუკიდებლად, რომელზეც სასამართლომ თქვა, რომ სადავო საკითხი ამ ნორმის რეგულირების მიღმა იყო. მოსარჩელის მიერ აღნიშნული სარჩელი აღარ შეიცავს ამ სახის პრობლემას, ვინაიდან იგი უთითებს არა ცალკე მდგომ ნორმებზე, არამედ სასამართლოს მიმართავს თხოვნით, განიხილოს დასახელებული ნორმების/ნორმათა ერთობლიობის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც, მისი აზრით, წინააღმდეგობაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ელ, მე-7, მე-10 და 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილებთან. მოსარჩელე არ ითხოვს, სასამართლომ დამოუკიდებლად განიხილოს სარჩელში მითითებული ნორმები, ვინაიდან ისინი ცალ-ცალკე არ ქმნიან არაკონსტიტუციურად ცნობის საფუძველს. მოსარჩელეს პრობლემატურად მიაჩნია არა კონკრეტული ნორმის შინაარსი, არამედ ის შინაარსი, რომელიც დასახელებული ნორმების ანალიზის საფუძველზე გამომდინარეობს.

ამასთან, წინამდებარე სარჩელში აღმოფხვრილია N2/1/1322 განჩინების ერთ-ერთი საფუძველი, კერძოდ, სარჩელის შეტანა არაუფლებამოსილი ფიზიკური პირის მიერ. მოსარჩელე ნიკოლოზ ლომიძე დასახელებული მუხლების არაკონსტიტუციურად ცნობას ითხოვს კონსტიტუციის მე-2 თავის ნორმებთან მიმართებით, რისი უფლებაც მას აქვს „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 31³ მუხლის პირველი პუნქტის „ბ“ ქვეპუნქტით.

შესაბამისად, წინამდებარე სარჩელი არის დასაბუთებული, გასაჩივრებულია არა ნორმა, როგორც ცალკე მდგომი, არამედ რამდენიმე ნორმის შინაარსი, რომელიც, მოსარჩელის აზრით, არაკონსტიტუციურია. ამასთან, არაკონსტიტუციურად ცნობა მოთხოვნილია კონსტიტუციის მე-2 თავში დასახელებულ ნორმებთან (კონსტიტუციის 31-ე მუხლის 1-ელ, მე-7, მე-10 და 34-ე მუხლის მე-3 ნაწილებთან) მიმართებით, რის შესახებაც უფლებამოსილება გააჩნია ფიზიკურ პირს, ნიკოლოზ ლომიძეს. ყოველივე ზემოთ თქმულის გათვალისწინებით, არ არსებობს სარჩელის არსებით სხდომაზე მიუღებლობის საფუძველი.

ბ) შეტანილია უფლებამოსილი სუბიექტის მიერ. როგორც სარჩელზე დართული სასამართლო გადაწყვეტილებებით დგინდება, მოსარჩელის, ნ. ლომიძის, სისხლის სამართლის ბრალდების საქმეში სასამართლოებმა სწორედ სადავო ნორმების შინაარსზე და მათი გამოყენების პრაქტიკაზე მითითებით უარი განაცხადეს საქმის არსებითი განხილვის ეტაპსა თუ ზემდგომ ინსტანციებში მტკიცებულებათა დასაშვებობის - კანონიერების შემოწმებაზე, ისე მიიღეს გამამტყუნებელი განაჩენი და ნ. ლომიძეს სასჯელის ზომად განუსაზღვრეს 9 (ცხრა) წლით თ/აღკვეთა. ამდენად, მითითებული სადავო ნორმებით პირდაპირ ირღვევა ნ. ლომიძის ფუნდამენტური უფლებები, რაც გარანტირებულია საქ. კონსტიტუციით და აღნიშნული სადავო ნორმების კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა პირდაპირ ინტერესშია როგორც მოსარჩელის, ასევე საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების რეალიზებასთან; ამასთანავე, სარჩელით მოთხოვნილია სადავო ნორმატიული აქტების შემოწმება და შეფასება კონსტიტუციის მეორე თავით აღიარებულ ადამიანის ძირითად უფლებებთან მიმართებით.

გ) სარჩელში მითითებული საკითხი არის საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადი;

დ) სარჩელში მითითებული საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) სარჩელში მითითებული საკითხი რეგულირდება კონსტიტუციის 31-ე მუხ. I, VII, X ნაწილებით, 34-ე მუხლის III ნაწილით;

ვ) კანონით არ არის დადგენილი სასარჩელო ხანდაზმულობის ვადა და, შესაბამისად, არც მისი არასაპატიო მიზეზით გაშვების საკითხი დგება დღის წესრიგში;

ზ) სადავო საპროცესო ნორმის კონსტიტუციურობაზე სრულფასოვანი მსჯელობა შესაძლებელია საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობის გარეშე.

[1] საკონსტიტუციო სასამართლოს განჩინება (N2/2/821), გვ. 7.

[2] საკონსტიტუციო სასამართლოს განჩინება (N2/10/1285), გვ. 5;

[3] საკონსტიტუციო სასამართლოს განჩინება N2/1/1322, გვ. 7.

[4] საკონსტიტუციო სასამართლოს განჩინება N2/1/1322, გვ. 13.

5. მოთხოვნის არსი და დასაბუთება

საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-19 მუხლის II ნაწილის თანახმად „მართლმსაჯულების განხორციელებაზე უარის თქმა დაუშვებელია. სასამართლო ვალდებულია, ამ კოდექსით დადგენილი წესით, განსჯადობის მიხედვით განიხილოს სისხლის სამართლის საქმე, შუამდგომლობა და საჩივარი“. მითითებული მუხლი ზოგადი ხასიათის ნორმაა და უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მხრიდან იმ პოზიტიური ვალდებულების შესრულებას, რასაც აკისრებს სამართლიანობის ზოგადი პრინციპები. აღნიშნული ნორმის მეორე წინადადება, მიუთითებს რა საქ. სსსკ-ის სხვა ნორმებზე, მათთან ერთად სინთეზში სასამართლოს აკისრებს ვალდებულებებს, მხარეებს შეუქმნას სამართლებრივი საშუალებები შეჯიბრებითობის პრინციპის, სასამართლოზე მიმართვის უფლებისა და სხვა ფუნდამენტური უფლებების რეალიზებისათვის. თუმცა, იქვე, თავად სასამართლო ინსტიტუტს უწესებს გარკვეულ შებოჭვებს სამართალწარმოების ამა თუ იმ ეტაპზე და ამა თუ იმ მოცემულობაში სახელმწიფოს მხრიდან ზემოაღნიშნული ვალდებულებების რეალიზებასთან დაკავშირებით, რაც, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხლის I ნაწილით დაცულ სასამართლოზე მიმართვის უფლებას, რაც ზოგადად, სასამართლოზე მიმართვის უფლებასთან ერთად, მოიცავს გასაჩივრების უფლებასაც და ადამიანის ძირითად უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლის I ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, რაც თავდაპირველად სწორედ იმას გულისხმობს, რომ ყველას ჰქონდეს უფლება, მისი საქმე განიხილოს იმ ტრიბუნალმა, რომელიც უფლებამოსილია, საქმის ფაქტობრივი გარემოებების გამოკვლევით, საკითხზე მიიღოს სამართლიანი გადაწყვეტილება. მითითებული უფლება ასევე დეკლარირებულია საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხლის II ნაწილშიც, რომელიც მიმართულია სახელმწიფოზე და მის შესაბამის ორგანოებზე, სასამართლოებზე, რომლებსაც, ერთის მხრივ, აღჭურვავს განსჯადობის მიხედვით მართლმსაჯულების განხორციელების უფლებით, ხოლო მეორე მხრივ, უკრძალავს იმ ტრიბუნალის (სასამართლოს) მიერ პირის განსჯის უფლებას, რომლის იურისდიქციასაც არ ექვემდებარება მისი საქმე.

საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. I ნაწილის თანახმად, „მხარეებმა შუამდგომლობა შეიძლება დააყენონ ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე“. აღნიშნული მუხლი წარმოადგენს ზოგადი ხასიათის ნორმას, რომელიც ვრცელდება სამართალწარმოების ყველა ეტაპზე, მათ შორის წ/სასამართლო სხდომაზე, საქმის არსებითი განხილვის ეტაპსა თუ ზემდგომ ინსტანციებში. თავისი შინაარსით მითითებული ნორმა აღმჭურველი ხასიათისაა და მხარეებს ანიჭებს უფლებას, თავიანთი შეხედულებისამებრ გამოიყენონ იმ სახის არსებითი პროცესუალური გარანტიები, როგორიცაა შუამდგომლობის დაყენება და გარკვეული გავლენის მოხდენა სამართლიან პროცესსა და სამართლიან სასამართლო გადაწყვეტილების მიღებაზე. თუმცა, აღმჭურველ ხასიათთან ერთად, აღნიშნული ნორმა აწესებს გარკვეულ შებოჭვებს, მიუთითებს რა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის სხვა მუხლებზე, მათთან ერთად ერთობლიობაში განსაზღვრავს კონკრეტულ ვითარებასა და მოცემულობას, როდესაც მხარეს ეძლევა საშუალება შუამდგომლობის დაყენების უფლების რეალიზებისათვის. ამდენად, მითითებული ნორმა გარკვეულწილად ამკრძალავ ხასიათსაც იძენს და მხარეებს, სსსკ-ის სხვა ნორმებზე მითითებით, განუსაზღვრავს კონკრეტულ მოცემულობას ამა თუ იმ საკითხთან დაკავშირებით შუამდგომლობის დაყენებასა და განხილვაზე.

საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. IV ნაწილის მიხედვით, „იმავე შინაარსის შუამდგომლობა, რომელზეც უკვე მიღებულია გადაწყვეტილება, იმავე სასამართლოში აღარ განიხილება“. აღნიშNულიც წარმოადგენს ზოგადი ხასიათის ნორმას, რომელიც ასევე ვრცელდება სამართალწარმოების ყველა ეტაპზე და თავისი შინაარსით იგი ამკრძალავი ხასიათისაა, რომელიც მხარეებს და სასამართლოს, გარკვეულწილად სასამართლო განსაზღვრულობის პრინციპზე მითითებითა და სამართალწარმო-ების ინტერესებიდან გამომდინარე, უკრძალავს იმავე სასამართლოში იმ სახის შუამდგომლობის დაყენებას და განხილვას, რომელზეც უკვე მიღებულია გადაწყვეტილება. აქვე აღსანიშნავია, რომ მითითებული აკრძალვა არ ზღუდავს მხარეს, ისარგებლოს გასაჩივრების უფლებით, ისევე, როგორც არ ზღუდავს გადაწყვეტილების გადასინჯვაზე ზემდგომი სასამართლოების უფლებამოსილების გამოყენებას. თუმცა მითითებული ნორმის არაგანჭვრეტადობა განპირობებულია არა ზოგადად მისი ამკრძალავი ხასიათით, არამედ მასში დეფინიცირებული შემდეგი ნორმატიული შინაარსიდან: „იმავე სასამართლოში აღარ განიხილება“.

საქ. კონსტიტუციის 59-ე მუხ. III ნაწილის თანახმად „მართლმსაჯულება ახორციელებს საერთო სასამართლოები. მათი სისტემა განისაზღვრება ორგანული კანონით“. „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქ. ორგანული კანონის მე-2 მუხლში მოცემულია საქართველოს საერთო სასამართლოების სისტემა, რომელიც შედგება სამი ინსტანციის ანუ სამი სასამართლოსგან. ესენია: რაიონული (საქალაქო) სასამართლო, სააპელაციო სასამართლო და საქართველოს უზენაესი სასამართლო. მსგავსი მოცემულობაა ასევე საქ. სსსკ-ის III თავით დადგენილ სასამართლო ხელისუფლების ორგანოებში, რომლებიც ასევე შედგება სამი სასამართლოსგან: რაიონული (საქალაქო) სასამართლოსგან, სააპელაციო სასამართლოსგან და საკასაციო სასამართლოსგან. საქ. სსსკ, მართალია, შეიცავს თითოეულ ამ სასამართლოში საქმის განხილვის სხვადასხვა ეტაპებს, თუმცა მიუხედავად ამ ეტაპებისა, ისინი განიხილებიან ცალკეული ინსტანციის ერთიანი მართლმსაჯულების ორგანოებად (სასამართლოებად), რომლებიც, თავიანთი კომპეტენციისა და იურისდიქციის ფარგლებში, განსჯადობის მიხედვით განიხილავენ ს/ს საქმეებს, შუამდგომლობებს და საჩივრებს. ამდენად, საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. IV ნაწილის აღნიშნული შინაარსი კანონის გამომყენებელს აძლევს საშალებას, „იმავე სასამართლოს“ ტერმინში მოიაზროს არა სისხლის სამართლის პროცესის თავისებურებებიდან გამომდინარე საქმის განხილვის ესა თუ ის ეტაპი (მაგ.: ბრალდებულის პირველი წარდგენა სასამართლოში, წ/სასამართლო სხდომა, საქმის არსებითი განხილვა და ა.შ.), არამედ მთლიანად რომელიმე ინსტანციის სასამართლო და სწორედ ამ არგუმენტაციით უარი თქვას იმ შინაარსის შუამდგომლობის განხილვაზე, რომელიც იმავე ინსტანციის სასამართლოში სამართალწარმოების სხვა ეტაპზეა განხილული. მითითებული ნორმის გამოყენების სასამართლო პრაქტიკის პრობლემურობას განაპირობებს ასევე მასში მითითებულ „იმავე შინაარსის“ ტერმინთან დაკავშირებით დამკვიდრებული სასამართლოს პრაქტიკა და განმარტება. კერძოდ კი, ერთი და იმავე შინაარსის შუამდგომლობა, მართალია, არ ნიშნავს ერთგვაროვანს, რამდენადაც პირველ შემთხვევაში საუბარია ერთსა და იმავე მოთხოვნასა და არგუმენტაციაზე, ხოლო მეორე შემთხვევაში საუბარი შეიძლება იყოს ფორმალურად იმავე მოთხოვნაზე, ოღონდ სხვა ახალი საფუძვლით, თუმცა სასამართლოები, როგორც წესი, სწორედ რომ ფორმალურ ჭრილში აფასებენ წარდგენილ შუამდგომლობებს, განსაკუთრებით კი მტკიცებულებათა დაუშვებლობასთან დაკავშირებით და მხოლოდ ერთგვაროვანი მოთხოვნის მოტივაციით უარს აცხადებენ დაყენებული შუამდგომლობის განხილვასა და დაკმაყოფილებაზე ისე, რომ ყურადღების მიღმა ტოვებენ იმ არგუმენტაციას, რაზე დაყრდნობითაც მხარეები (განსაკუთრებით კი დაცვის მხარე) მოითხოვენ კონკრეტული შუამდგომლობის ხელმეორედ განხილვასა და დაკმაყოფილებას.

საქართველოს სსსკ-ის 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტი აწესრიგებს წ/სასამართლო სხდომის ეტაპს და ადგენს აღნიშნულ ეტაპზე მოსამართლის მიერ მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე შუამდგომლობის განხილვის უფლებამოსილებას, კერძოდ კი „წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე“. მითითებული საკითხის გარკვევა ერთ-ერთი აუცილებელია წ/სასამართლო პროცესის მიზანსა და ამოცანებს შორის, რათა სასამართლოს მიერ გამოკვლეულ იქნეს, დაცული იყო თუ არა მხარეთა უფლებები და კანონის მოთხოვნები მხარეთა უფლებების უზრუნველყოფის შესახებ; მტკიცებულებათა შეკრების დროს ხომარ დარღვეულა კანონი. თუმცა აქვე აუცილებელია, ყურადღება გავამახვილოთ იმ საკითხზე, რომ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლე მხოლოდ ფორმალურად (ამ შემთხვევაში ალბათ უპრიანი იქნება ვიხმაროთ ტერმინი „ზედაპირულად“) ამოწმებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის საკითხს. იგი არ და ვერ ახდენს მხარეების მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების არსებით გამოკვლევას მათი როგორც ავთენტურობისა და რელევანტურობის, ასევე უტყუარობისა და დასაშვებობის კუთხით, არამედ აღნიშნული სწორედ რომ არსებითი განხილვის სასამართლოს ამოცანებს წარმოადგენს და, მხარეთა თანასწორობის პრინციპიდან გამომდინარე, წ/სასამართლო სხდომის თავმჯდომარეს არ რჩება შესაძლებლობა, უპირატესობა მიანიჭოს რომელიმე მხარის მიერ წარმოდგენილ დოკუმენტს, თუნდაც ამით მეორე მხარის წარდგენილი მასალის კანონის დარღვევით მოპოვების ფაქტი დასტურდებოდეს, ვინაიდან თავად ამ სახის მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტი საჭიროებს გამოკვლევას ავთენტურობისა და წარმომავლობის კუთხით, რის შემდეგ, მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში, მას შეიძლება მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა (საქ. სსსკ 78-ე მუხ.), ვინაიდან არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული და დადგენილი მტკიცებულებითი ძალა, არამედ მტკიცებულება უნდა შეფასდეს სისხლის სამართლის საქმესთან მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით (საქ. სსსკ მე-13 მუხ. I ნაწ., 82-ე მუხ.). ამდენად, წ/სასამართლო იძულებულია, საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნოს თუნდაც ორი ურთიერთსაწინააღმდეგო დოკუმენტი და მისცეს შესაძლებლობა მხარეებს და სასამართლოს საჯაროობისა და შეჯიბრებითობის პრინციპით, უშუალოდ მხარეთა მონაწილეობით გამოიკვლიონ წარდგენილი მტკიცებულებები რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. აქვე აუცილებელია, ყურადღება გავამახვილოთ იმ სამწუხარო რეალობაზე, რასაც დღემდე ადგილი აქვს საერთო სასამართლოების სისტემაში საქმის განხილვისას, კერძოდ, მოსამართლეები კვლავ განაგრძობენ საქმის განხილვის დაწყებას წინასწარ შექმნილი მოსაზრებით პიროვნების ბრალეულობასთან დაკავშირებით და, როგორც წესი, წ/სასამართლო სხდომაზე სასამართლო გადაწყვეტილებებს ღებულობს არა იმისდა მიხედვით, თუ როგორია კანონმდებლის მოთხოვნა, არამედ იმისდა მიხედვით, როგორ აისახება მის მიერ მიღებული განჩინება საქმის საბოლოო შედეგზე. შესაბამისად, წ/სასამართლო, ხელმძღვანელობს რა ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით, თანასწორობის პრინციპზე მითითებით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობს იმ სახის მტკიცებულებებს, როელთა უკანონობაზეც შეიძლება მეტყველებდეს მეორე მხარის მიერ წარმოდგენილი დოკუმენტები, როთაც მხარეებს უქმნის საშუალებას, მათ მიერ მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით საქმის არსებითი განხილვისას იდევონ თავიანთი პოზიციების სისწორეზე. ამასთან, მითითებული პრაქტიკა ხელს უწყობს წ/სასამართლოსაც, თავი აარიდოს მისთვის არასასურველ იმ სახის გადაწყვეტილების მიღებას, რომელმაც შეიძლება არსებითად იმოქმედოს საქმის შედეგზე და წინასწარ განაპირობოს საქმის საბოლოო ბედი.

რაც შეეხევა საქმის არსებით განხილვას, მის ამოცანებს წარმოადგენს წ/სასამართლოს მიერ დაშვებული მტკიცებულებების არსებითი გამოკვლევა როგორც მათი რელევანტურობისა და უტყუარობის, ასევე დასაშვებობის კუთხით, თუმცა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე, როდესაც ხდება მტკიცებულებათა შეფასება, სასამართლო უარს აცხადებს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ (საქ. სსსკ 72-ე მუხ.) ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის შესახებ შუამდგომლობის დაყენებასა და დაკმაყოფილებაზე, მიუთითებს რა საქ. სსსკ-ის მე-19 და 93-ე მუხლების ზემოაღნიშნულ ამკრძალავ ხასიათზე და საქ. სსსკ-ის 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტთან ერთობლიობაში, ზღუდავს მხარის ისეთ პროცესუალურ გარანტიებს, როგორიცაა შეჯიბრებითობის პრინციპი. კერძოდ კი, ცალკეულ შემთხვევაში, როგორც ნ. ლომიძის ბრალდების საქმეში, მიუთითებს, რომ „მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ შუამდგომლობებს განიხილავს წ/სასამართლო სხდომა. შესაბამისად, არსებითი განხილვის სასამართლო მოკლებულია შესაძლებლობას, იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ“, ხოლო სხვა შემთხვევაში საერთოდ არ აძლევს მხარეს საუალებას, დააყენოს მსგავსი შუამდგომლობა და განმარტავს, რომ მსგავსი შუამდგომლობა შესაძლებელია დაყენებულ იქნეს მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომაზე. მითითებული საკითხის პრობლემურობა განპირობებულია სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის სინთეზით, მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკით და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის შინაარსიდან გამომდინარე, „დასაშვებობასთან“ დაკავშირებით დამკვიდრებული ტერმინოლოგიით, რომლის ამ ფორმით დამკვიდრება სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში შეცდომისკენ უბიძგებს კანონის გამომყენებელს, რაც საფუძველს იძლევა, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ, რომელიც, თავის მხრივ, მტკიცებულებათა შეფასებისას ხელმძღვანელობს ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით და ვერ ახდენს მტკიცებულებათა არსებით გამოკვლევას მათი რელევანტურობის, უტყუარობისა და დასაშვებობის კუთხით, საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებად ცნობილი მტკიცებულება კრიტიკული შემოწმების გარეშე საფუძვლად დაედოს პირის მიმართ გამამტყუნებელ განაჩენს. რამდენადაც ირაციონალური არ უნდა იყოს, დრევანდელი სასამართლოები სწორედ რომ მითითებული ფორმით ახდენენ კანონის განმარტებას, რაც მოსამართლეს ანიჭებს თავისუფლებას, წ/სასამართლოს მიერ განჩინებით დასაშვებად ცნობილ მტკიცებულებას, რომლის უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ (საქ. სსსკ 72-ე მუხ.) ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა საქმის არსებითი განხილვისას, დააფუძნოს გამამტყუნებელი განაჩენი და, რამდენადაც პარადოქსული არ უნდა იყოს, საქ. სსსკ მოთხოვნებიდან გამომდინარე, ამდაგვარი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება წ/სასამართლოს მიერ საქ. სსსკ-ით დასაშვებად ანუ იმ მტკიცებულებებზე, რომელტა გამოყენებაც კანონიერად არის მიჩნეული.

სწორედ მითითებული მსჯელობა არის საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხლის I და IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის ერთობლიობით გამოყენების პრაქტიკის არაკონსტიტუციურობის მთავარი ინდიკატორი. სწორედ ის გარემოება, რომ ერთი მხრივ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის შინაარსში მოცემულია, რომ წ/სასამართლო სხდომა განიხილავს მხარეთა შუამდგომლობებს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე და არ არის დეფინიცირებული, რომ ამ შემთხვევაში დასაშვებობა გულისხმობს მხარეების მიერ წარმოდგენილი მასალის მხოლოდ ალბათობის მაღალი ხარისხის სტანდარტით საქმის არსებითი განხილვისათვის დასაშვებობის საკითხს და მისი მოქმედების არეალი ვრცელდება მხოლოდ წ/სასამართლო განხილვის ეტაპზე, ხოლო, მეორე მხრივ, საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ. და 93-ე მუხლის I ნაწ. სასამართლოს და მხარეებს აძლევს საშუალებას, შუამდგომლობები დააყენონ და განიხილონ სსსკ-ით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, ამასთან, საქ. სსსკ-ის 93-ე მუხ. IV ნაწილი კრძალავს იმავე ინსტანციის სასამართლოში იმავე შინაარსის შუამდგომლობის განხილვას, რომელზეც უკვე მიღებულია გადაწყვეტილება, იძლევა შესაძლებლობას, ამ ნორმების არაერთგვაროვანი წაკითხვის ალბათობისა და კანონის გამომყენებლების მიერ ფუნდამენტური უფლებების შეზღუდვისათვის, რაც აძლევს საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს საშუალებას წარმოდგენილი მტკიცებულებების აპრიორად კანონიერ „დასაშვებ მტკიცებულებად“ ცნობაზე, ვინაიდან მიღებულია წ/სასამართლო სხდომის მიერ განჩინება მათ დასაშვებობასთან დაკავშირებით, რაც სცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს და ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას, რადგან საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს არ რჩება უფლება, განჩინებით იმსჯელოს მათ კანონიერებაზე, ხოლო მხარეებს არ ეძლევათ უფლება, სასამართლოს წინაშე დააყენონ შუამდგომლობა გამოკვლეულ მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებასა და აღნიშნულ საკითხზე დასაბუთებული განჩინების მიღების თაობაზე, რაც, შესაბამისად, წინააღმდეგობაში მოდის როგორც საქ. კონსტიტუციის 34-ე მუხ. III ნაწილით გარანტირებულ ადამიანის ძირითადი უფლებების არა ლეგიტიმური შეზღუდვის აკრძალვასთან, ასევე საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხლის I, VII და X ნაწილებით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, რაც თავის არსში სწორედ იმას გულისხმობს, რომ მხარეებს მიეცეთ საშუალება, სასამართლოს წინაშე დააყენონ შუამდგომლობები, იდავონ მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილი მტკიცებულებების კანონზომიერებაზე, გამოთქვან თავიანთი მოსაზრებები, რათა გარკვეული გავლენა მოახდინონ სასამართლოს მიერ მისაღებ გადაწყვეტილებაზე, ხოლო მოსამართლეს მიეცეს საშუალება, სასამართლოს ნებისმიერ სტადიაზე მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებისთვის და უკანონო მტკიცებულებებზე დაყრდნობით არ მიიღოს საბოლოო გამამტყუნებელი განაჩენი (გადაწყვეტილება).

სამართლის უმნიშვნელოვანეს ფუნქციას საზოგადოებაში წესრიგის უზრუნველყოფა წარმოადგენს. მის წევრებს უნდა შეეძლოთ ხელშეკრულების მეორე მხარის ქცევის პროგნოზირება, ხოლო დარღვევის შემთხვევაში - განცდა იმისა, რომ იქნებიან დაცულნი. სამართლის მიზანი და დანიშნულებაა დარღვეული უფლებების აღდგენა და იგი არა მარტო ერთეულ ინდივიდს იცავს, არამედ უზრუნველყოფს სრულიად სოციალური სტრუქტურის შენარჩუნებას და საზოგადოების კანონით განმტკიცებული ინტერესების დაცვას. ამ ჭრილში აუცილებელია, ყურადღება გამახვილ-დეს იმ ფაქტზე, რომ სამართალი იცავს ინდივიდს არა მარტო სხვა კერძო პირებისაგან, არამედ სახელმწიფოსგანაც. ასე რომ, სამართალი არის არა თვითმიზანი, არამედ მიზნის მიღწევის საშუ-ალება და იგი არეგულირებს საზოგადოებაში მიმდინარე მოვლენებს და როდესაც კანონი კანო-ნობს, თითოეულ ადამიანს აქვს კომფორტისა და უსაფრთხოების შეგრძნება. სახელმწიფოში კი უმნიშვნელოვანეს კანონს კონსტიტუცია წარმოადგენს და ყველა სხვა კანონი თუ კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტი საზოგადოებაში სწორედ რომ კონსტიტუციურ პრინციპებს განამტკიცებს.

სისხლის სამართლის პროცესის მთავარ მიზანს, საქართველოს კონსტიტუციიდან გამომდინარე, სწორედ რომ სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღება წარმოადგენს. სწორედ ამ მიზნით არსებობს სხვადასხვა საპროცესო გარანტიები, მათ შორის შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპი, დაცვის უფლება და ა.შ. ერთ-ერთ ასეთ ვალდებულებას კონსტიტუციური სულისკვეთებისათვის და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის მიზნით, რითაც ინდივიდი გარანტირებულია ნებისმიერი სახელმწიფო მოხელის თვითნებობისგან და იცავს მას სახელმწიფოსგანაც, წარმოადგენს საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხ. X ნაწილი, რომლის თანახმადაც: „კანონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებას იურიდიული ძალა არა აქვს“, ხოლო კონსტიტუციის 31-ე მუხ. VII ნაწილის თანახმად კი, დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ უნდა ემყარებოდეს დასაბუთებულ ვარაუდს, ხოლო გამამტყუნებელი განაჩენი - უტყუარ მტკიცებულებებს. აღნიშნული კონსტიტუციური დებულება წარმოადგენს სამართლწებრივი სახელმწიფოს ერთ-ერთ საფუძველს და განამტკიცებს უდანაშაულო პირის მსჯავრდების თავიდან აცილებას. სწორედ კონსტიტუციის მითითებულ ფუძემდებლურ პრინციპს განამტკიცებს საქ. სსსკ 72-ე მუხლი, რომელიც ემსახურება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, სამართლიან სასამართლო განხილვას, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც, თავის მხრივ, უზრუნველყოფს საზოგადოების დაცვას სახელმწიფო ძალადობისაგან. მითითებული მუხლის V ნაწილის თანახმად: “მტკიცებულებათა დაუშვებლად ცნობის საკითხს წყვეტს სასამართლო. სასამართლოს გადაწყვეტილება დასაბუთებული უნდა იყოს“. ამდენად, მითითებული მუხლის დისპოზიციიდან გამომდინარე, დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობისთვის აუცილებელია სასამართლოს განჩინება, რაზეც საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწილიდან გამომდინარე, სავალდებულოა მხარის შუამდგომლობა, ვინაიდან მითითებული მუხლი სასამართლოს უკრძალავს დამოუკიდებლად, ანუ მხარის მოთხოვნის გარეშე მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას, ხოლო გამოკვლევის ბოლო სტადიას სწორედ რომ მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს. ამდენად, სწორედ მხარის შუამდგომლობის (მოთხოვნის) შემდეგ საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თავმჯდომარე, თანახმად საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილისა, ვალდებულია, მიიღოს დასაბუთებული გადაწყვეტილება - განჩინება და ამოიღოს საქმიდან კანონის დარღვევით მიღებული მტკიცებულება, თუ ის აუარესებს ბრალდებულის სამართლებრივ მდგომარეობას, თუმცა საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის საფუძველზე წ/სასამართლო სხდომის მიერ მიღებული განჩინება მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ და წარმოდგენილ სარჩელში მითითებული ნორმების სინთეზის თავისებური ინტერპრეტაცია აძლევს საშუალებას პირველი ინსტანციის საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს, უარი განაცხადოს ამ სახის შუამდგომლობის განხილვაზე, ვინაიდან იმავე ინსტანციის სასამართლოს მიერ უკვე მიღებულია განჩინება სადავო მტკიცებულებათა დასაშვებობასთან დაკავშირებით. შესაბამისად, ფორმალურად არსებობს იმის რისკი, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იყოს იმ სახის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომელთა უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას, ვინაიდან არ იარსებებს იმ სახის სასამართლო განჩინება, რომლის არსებობაც, საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილიდან გამომდინარე, სავალდებულოა „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ შეფასებისთვის, რაც სრულ წინააღმდეგოაში მოდის საქართველოს კონსტიტუციის 31-ე მუხლის I ნაწილთან და ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების ევროპული კონვენციის მე-6 მუხლით გარანტირებულ სამართლიანი სასამართლოს პრინციპთან, საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხ VII ნაწ. და 31-ე მუხლის X ნაწილით გარანტირებულ სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებისა და სახელმწიფოს იმ მთავარ პოზიტიურ ვალდებულებასთან, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, სცდება სისხლის სამართლის პროცესის ამოცანებს, ემსგავსება მხარეთა მიერ მოპოვებული მტკიცებულებების უბრალო და ფორმალურ შემოწმებას, რაც მიუღებელია კონსტიტუციის სულისკვეთებისათვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს. თუმცა, რომც დავუშვათ იმის თეორიული შესაძლებლობა, რომ, მხარეთა დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ, სასამართლო სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასებს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხს, მოახდენს საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილის მოთხოვნის უგულებელყოფას და, საქართველოს კონსტიტუციის პრინციპებიდან გამომდინარე, ამორიცხავს კასნონდარღვევით მოპოვებულ მტკიცებულებებს და არ გაამახვილებს ყურადღებას საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტით წ/სასამართლოს სხდომის მიერ მიღებულ განჩინებაზე, - მსგავსი მსჯელობაც კი ვერ უზრუნველყოფს დაცვის საკმარის გარანტიებს, ვინაიდან მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსი-ლების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს, მით უფრო, ზემოთ აღწერილი სამწუხარო რეალობის გათვალისწინებით, როდესაც მოსამართლეები საქმის განხილვას იწყებენ წინასწარ შექმნილი მოსაზრებით პიროვნების ბრალეულობასთან დაკავშირებით. აქვე აუცილებლად ყურადღება უნდა გამახვილდეს იმ ფაქტზე, რომ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი მთლიანად მორგებულია ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტზე, რომელთა შემადგენლობაშიც, კანონის იმპერატიული მოთხოვნებიდან გამომდინარე, აკრძალულია იურისტის ყოფნა. ამდენად, მოსამართლისგან განსხვავებით, რომელმაც თეორიულად შეიძლება დასკვნითი სიტყვების მოსმენის შემდეგ სათათბირო ოთახში ერთპიროვნულად შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერება, ნაფიცი მსაჯულები მოკლებულნი არიან მსგავს შესაძლებლობას იმ მარტივი მიზეზით, რომ ისინი იურისტები არ არიან, რაც გაუმართლებლად ზრდის იმის რისკს, რომ სასამართლოს - ნაფიც მსაჯულთა - ვერდიქტი გამოტანილ იქნეს კანონის დარღვევით მოპოვებულ, იურიდიული ძალის არმქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც წინააღმდეგო-ბაში მოდის კონსტიტუციურ პრინციპებთან და ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტი, რომელიც გარკვეულწილად სამართლიანი სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღების გარანტიას წარმოადგენს, სრულებით კარგავს აზრს და პირიქით, სამართლიანი და კანონიერი გადაწყეტი-ლების მიღების მიზნის საპირისპირო მექანიზმად გვევლინება.

აქვე, ცალკე უნდა შევეხო იმ მცდარ მოსაზრებას, რომლითაც ითვლება, რომ მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი საერთოდ არ ითვალისწინებს საქმის არსებითი განხილვისას გამოკვლეული მტკიცებულებების „დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ“ შუამდგომლობის დაყენების შესაძლებლობას და, შესაბამისად, სასამართლოს არ ანიჭებს უფლებას, იმსჯელოს მსგავს შუამდგომლობაზე. საქ. სსსკ მე-9 მუხ. I ნაწ. თანახმად “სისხლისსამართლებრივი დევნის დაწყებისთანავე სისხლის სამართლის პროცესი ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე“. ამავე მუხლის II ნაწილის თანახმად კი “მხარეს უფლება აქვს, ამ კოდექსით დადგენილი წესით დააყენოს შუამდგომლობა, მოიპოვოს, სასამართლოს მეშვეობით გამოითხოვოს, წარადგინოს და გამოიკვლიოს ყველა შესაბამისი მტკიცებულება“. ამასთანავე, 93-ე მუხლის I ნაწილი მხარეებს ანიჭებს უფლებას, შუამდგომლობა დააყენონ სსსკ-ით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტაციაზე. რაც შეეხება საქ. სსსკ 72-ე მუხ. მიხედვით „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის მოთხოვნით შუამდგომლობის დაყენების შესაძლებლობას საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზე - მსგავსი აკრძალვა სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის არცერთ მუხლში არ არსებობს, გარდა წარმოდგენილ სარჩელში სადავოდ გამხდარი ნორმების სინთეზის სასამართლო პრაქტიკით დამკვიდრებული არასწორი ინტერპრეტაციისა, არამედ პირიქით, ცალკეულ შემთხვევაში მოპოვებული მტკიცებულებების კანონიერებაზე მსჯელობა შესაძლებელია მხოლოდ მათი არსებითი გამოკვლევის შემდეგ, რის შესაძლებლობასაც წ/სასამართლო სხდომის ეტაპი არ იძლევა და შესაძლებელია მხოლოდ მტკიცებულებათა გამოკვლევის, მათი ავთენტურობისა და უტყუარობის დადგენის შემდეგ (მაგ.: დოკუმენტებთან მიმართებაში იმ პირების მოწმის სახით დაკითხვის შემდეგ, რომლებმაც მოიპოვეს/შექმნეს იგი ან/და რომლებთანაც ინახებოდა სასამართლოში წარდგენამდე; აგრეთვე, სსსკ-ით დადგენილი წესის დაცვით მოპოვებული და სასამართლოში წარმოდგენილი იმ სახის მტკიცებულებებთან მიმართებაში, რომელთა შესაძლო გამოცვლის, მისი ნიშან-თვისებების არსებითი შეცვლის ან მასზე დარჩენილი კვალის არსებითი გვარობის შესახებ ვერ იქნა უარყოფილი გონივრული ეჭვი და ა.შ.). ამდენად, მსგავს მტკიცებულებებზე სასამართლოს მხრიდან საქ. სსსკ 72-ე მუხ. V ნაწილით გათვალისწინებული მსჯელობა და დასაბუთებული გადაწყვეტილების მიღება შესაძლებელია სწორედ საქმის არსებითი განხილვისას მტკიცებულებათა გამოკვლვის საბოლოო ეტაპზე, რამაც უნდა უზრუნველყოს ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა სასამართლო დაცვის კონსტიტუციური გარანტიები. საქ. კონსტიტუციით გარანტირებული ადამიანის უფლებათა და ტავისუფლებათა სასამართლოს გზით დაცვის უფლება მოიაზრებს ნებისმიერი სუბიექტის უფლებას, მიმართოს კანონის საფუძველზე შექმნილ დამოუკიდებელ და მიუკერძოებელ ტრიბუნალს (სასამართლოს), რომელიც უზრუნველყოფს მისი საქმის სამართლიან განხილვას შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპის განუხრელი დაცვით. შესაბამისად, აღნიშნული პრინციპები ასევე მოიაზრებს სასამართლოსთვის თავისუფალი არჩევანის უფლებას, თავის წარმოებაში არსებულ საქმეზე მიიღოს გადაწყვეტილება მოქმედ კანონმდებლობაზე, საქმის კონკრეტულ გარემოებებზე და მონაწილე მხარეების პოზიციებსა და მათ დასაბუთებებზე დაყრდნობით. შესაბამისად, ზემოთ მითითებული ნორმების სხვაგვარი განმარტება და სასამართლო სისტემაში დღეის მდგომარეობით დამკვიდრებული სასამართლო პრაქტიკა, რომელიც გამორიცხავს საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს შესაძლებლობას, იმსჯელოს გამოკვლეული მტკიცებულებების კანონიერებაზე და მიიღოს მათ კანონიერებასთან (დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობასთან) დაკავშირებით დასაბუთებული გადაწყვეტილება - არსობრივად ზღუდავს სასამართლოს, როგორც სამართლიანობის ორგანოს, უფლებამოსილებებსაც და არღვევს საქ. კონსტიტუციით აღიარებულ ადამიანის უფლებების სასამართლოს გზით დაცვის უფლებასა და უკანონო მტკიცებულებებზე დაყრდნობით გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის აკრძალვას.

1999 წელს საქართველოს პარლამენტის მიერ რატიფიცირებულ იქნა „ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია“, რომელიც გახდა საქართველოს კანონმდებლობის ნაწილი და შესაბამისი ასახვაც ჰპოვა საქართველოს კონსტიტუციაში. კერძოდ კი: საქართველოს კონსტიტუციის მე-4 მუხლის თანახმად, „სახელმწიფო ცნობს და იცავს ადამიანის საყოველთაოდ აღიარებულ უფლებებსა და თავისუფლებებს, როგორც წარუვალ და უზენაეს ადამიანურ ღირებულებებს. ხელისუფლების განხორციელებისას ხალხი და სახელმწიფო შეზღუდულნი არიან ამ უფლებებითა და თავისუფლებებით, როგორც უშუალოდ მოქმედი სამართლით“. „ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის“ კონვენციის მე-6 მუხლით კი, გარანტირებულია სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლება, რომლის ერთ-ერთ ძირითად ელემენტს წარმოადგენს შეჯიბრებითობის პრინციპი, რომელიც დეფინიცირებულია როგორც საქართველოს კონსტიტუციის 62-ე მუხ. V ნაწილში - “სამართალწარმოება ხორციელდება მხარეთა თანასწორობისა და შეჯიბრებითობის საფუძველზე“, ასევე საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხ. I ნაწილში - “საქმის სამართლიანი და დრიოული განხილვის უფლება უზრუნველყოფილია“. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2014 წლის 23 მაისის 3/1/574 გადაწყვეტილებაში ნათლად არის მითითებული, შეჯიბრებითობის პრინციპის დაცვის მნიშვნელოვან გარანტიას წარმოადგენს საქმის ზეპირი განხილვა: „საქმის ზეპირი მოსმენა ითვალისწინებს მხარეტა უშუალო მონაწილეობას საქმის განხილვაში, რაც ნიშნავს მათ შესაძლებლობას, წარადგინონ მტკიცებულებები, გამოთქვან მოსაზრებები, დაიცვან თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით. სწორედ ეს გზა წარმოადგენს მნიშვნელოვან გარანტიას პროცესის შეჯიბრებითობის, დაცვის უფლებით ადეკვატურად სარგებლობისთვის, ამასთან, საბოლოო ჯამში, უზრუნველყოფს მხარეთა შესაძლებლობას, უკეთ დაიცვან საკუთარი ინტერესები, გავლენა მოახდინონ საქმის გადაწყვეტაზე, ხელი შეუწყონ სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებას“. როგორც სისხლის, ისე სხვა ტიპის სამართალწარმოების ფარგლებში, შეჯიბრებითობის პრინციპის მთავარი მიზანია, უზრუნველყოს პროცესის მხარე შესაძლებლობით, გაეცნოს, აზრი გამოთქვას და, თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომლებვზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, აგრეთვე, დაარწმუნოს სასამართლო თავისი პოზიციის სისწორეში, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავის დასაბუთებულ გადაწყვეტილებაში როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში. შეჯიბრებითობის პრინციპი უკავშირდება სამართლიანი სასამართლოს უფლების სხვა გარანტიებსაც - მოწინააღმდეგე მხარის მტკიცებულებების შესახებ ინფორმაციის მიღების უფლებას, საკმარისი დრიუსა და შესაძლებლობის ქონას დაცვის მოსამზადებლად და დაცვის უფლებას, პირადად ან დამცველის მეშვეობით მოწინააღმდეგე მხარის მოწმეების დაკითხვისა და საკუთარი მოწმეების გამოძახებისა და თანაბარ პირობებში დაკითხვის უფლებას, დასაბუთებული სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების უფლებას და ა.შ. (საქ. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2015 წლის 29 სექტემბრის N3/1/608, 609 გადაწყვეტილებები). წარმოდგენილ სარჩელში მითითებული სადავო ნორმების შინაარსი და მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკა კი წინააღმდეგობაში მოდის ზემოთ მითითებულ პრინციპთან და ვერ უზრუნველყოფს სახელმწიფოს მხრიდან სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების რეალიზების ვალდებულებას. კერძოდ კი, როგორც ზემოთ ვუთითებ, ცალკეულ შემთხვევებში საქმის არსებითი განხილვის სასამართლო საერთოდ არ აძლევს მხარეს საშუალებას, დააყენოს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ შუამდგომლობა, მოიშველიებს რა საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწ., განმარტავს, რომ საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, მსგავსი შუამდგომლობა შეიძლება დაყენებულ იქნეს მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომაზე, ვინაიდან, საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწილიდან გამომდინარე, „მხარეებმა შუამდგომლობა შეიძლება დააყენონ ამ კოდექსით პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევებში და დადგენილი წესით, სისხლის სამართლის პროცესის ნებისმიერ სტადიაზე“, ხოლო, როგორც ზემოთ უკვე აღინიშნა, საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტი ადგენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე მხარეთა მიერ შუამდგომლობების წ/სასამართლო სხდომაზე დაყენების პირდაპირ გათვალისწინებულ შემთხვევას და დადგენილ წესს.

ზემოთ მითითებული პრინციპის უხეში დარღვევა ხდება მაშინაც, როცა სასამართლო, მართალია, არ ზღუდავს მხარის უფლებას შუამდგომლობის დაყენების თაობაზე, თუმცა კვლავ საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწ. და 219-ე მუხლის IV ნაწ. „ა“ პუნქტზე მითითებით უარს აცხადებს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის შესახებ მსჯელობაზე და დასაბუთებული განჩინების (გადაწყვეტილების) მიღებაზე.

აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენციითა და საქართველოს კონსტიტუციით გარანტირებული სამართლიანი სასამართლოს განხილვის უფლება არ გამორიცხავს სახელმწიფოსა და სამართლის ინტერესებიდან გამომდინარე ცალკეული ფუნდამენტური უფლებების შეზღუდვას, მათ შორის დაცვის უფლების, შეჯიბრებითობის პრინციპის და ა.შ., რაც ავტომატურ რეჟიმში არ იწვევს სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლების დარღვევას. ასეთ შემთხვევაში სახელმწიფოს აკისრია ვალდებულება, მსგავსი შეზღუდვა დაბალანსებულ და კომპენსირებულ იქნეს მისი საპირწონე სხვა პოზიტიური ვალდებულებებით, რაც საბოლოო ჯამში უზრუნველყოფს სამართლიან და კანონიერ სასამართლო განხილვას. ამ ჭრილში საინტერესოასასამართლოს წარმომადგენელთა მოსაზრება შენარჩუნებულ ბალანსსა და საბოლოო გადაწყვეტილების კანონიერებასთან მიმართებით. მათი პოზიციით - „საქმის არსებითი განხილვის დროს როგორც პირველი ინსტანციის, ისე სააპელაციო ინსტანციის სასამართლო სამართლებრივად მოკლებულია შესაძლებლობას, სწორედ საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწ. და 219-ე მუხლის IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, იმსჯელოს უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დასაშვებობასთან დაკავშირებით. არსებითი განხილვის სასამართლო უკვე იკვლევს დაშვებულ მტკიცებულებებს და აფასებს, შეიძლება თუ არა, ის დაედოს საფუძვლად გამამტყუნებელ ან გამამართლებელ განაჩენს“. მათივე მოსაზრებით, მართალია, საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლე არ ახდენს მტკიცებულებათა დასაშვებობის შეფასებას და აღნიშნული მთლიანად მინდობილია წ/სასამართლო ხსდომაზე, თუმცა არ არსებობს უკანონო მტკიცებულების საფუძველზე სასამართლო გადაწყვეტილების მიღების რისკი, ვინაიდან, საქ. სსსკ 259-ე მუხ. I და II ნაწილების თანახმად, „სასამართლოს განაჩენი უნდა იყოს კანონიერი, დასაბუთებული და სამართლიანი. სასამართლოს განაჩენი კანონიერია, თუ იგი გამოტანილია საქ. კონსტიტუციის, ამ კოდექსისა და საქართველოს სხვა კანონების მოთხოვნათა დაცვით, რომელთა ნორმებიც გამოყენებული იყო სამართლის პროცესში“. ამდენად, მართალია, სასამართლო პრაქტიკით იზღუდება მხარის უფლება, საქმის არსებითი განხილვისას შუამდგომლობით მოითხოვოს „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხის გარკვევა, თუმცა აღნიშნული შეზღუდვა დაბალანსებულია სასამართლოს იმ პოზიტიური ვალდებულებით, რაც გულისხმობს, რომ სასამართლომ არ გაიზიაროს კანონმდებლობის დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულება, წინააღმდეგ შემთხვევაში, მიღებული განაჩენი უკანონოდ ჩაითვლება.

სწორედ მითითებული მსჯელობაც ცხადყოფს საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწ., 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის შინაარსისა და მათი გამოყენების სასამართლო პრაქტიკის ანტიკონსტიტუციურობას, ვინაიდან მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს, მით უფრო ზემოთ აღწერილი გარემოებების გათვალისწინებით და ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ხოლო რაც შეეხება სასამართლოს განაჩენის კანონიერებას: ა) განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, თუ მოსამართლე დაეყრდნო სსსკ-ით დასაშვებად ცნობილ, ანუ იმ მტკიცებულებებს, რომელთა გამოყენებაც კანონიერად არის მიჩნეული; ბ) სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მიხედვით მტკიცებულებების დასაშვებობა მოწმდება წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე. სსსკ-ის 239-ე მუხლის საფუძველზე არსებითი სასამართლო განხილვის ეტაპზე დამატებითი ახალი მტკიცებულებების წარმოდგენის შემთხვევაშიც კი სასამართლო მოკლებულია აღნიშნული მტკიცებულებების დასაშვებობის შესახებ მსჯელობის შესაძლებლობას და ამოწმებს მხოლოდ ასეთი მტკიცებულებების სასამართლო განხილვაზე დაშვების საკითხს; გ) საკითხი დამატებით აქტუალობას იძენს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ საქმის განხილვის შემთხვევებთან მიმართებით. თუ სასამართლოს განაჩენის დადგენისას სსსკ 259-ე მუხლზე დაყრდნობით შეუძლია არ გაითვალისწინოს ცალკეული მტკიცებულებები, ანალოგიურ შესაძლებლობას სსსკ ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოსთან მიმართებით არ ითვალისწინებს (საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 31 ივლისის N2/2/579 გადაწყვეტილება). შესაბამისად, თუ მტკიცებულება წ/სასამართლო სხდომის მიერ ცნობილ იქნა დასაშვებად საქმის არსებითი განხილვისათვის, თავისუფლად შეიძლება დაედოს საფუძვლად გამამტყუნებელ განაჩენს, მიუხედავად იმისა, საქმის არსებითი განხილვისას დადასტურდა თუ არა მისი რელევანტურობა, დასაშვებობა და უტყუარობა. ამასთანავე, მსგავსი განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, ვინაიდან იგი დაფუძნებული იქნება წ/სასამართლოს მიერ კანონიერად მიჩნეულ მტკიცებულებებზე. ამდენად, ფორმალურად არსებობს იმის საშიშროება, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილი იყოს იმ სახის მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რომელთა უკანონობა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საფუძვლები გამოიკვეთა უშუალოდ საქმის არსებითი განხილვისას.

შესაბამისად, მითითებული გარემოებები ცხადყოფს, რომ შეჯიბრებითობის პრინციპის შეზღუდვა (მოცემულ შემთხვევაში მხარის უფლება, სასამართლოს წინაშე დააყენოს შუამდგომლობა, აზრი გამოთქვას და, თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, წარუდგინოს მას შესაბამისი მტკიცებულებები და მოსაზრებები, რასაც სასამართლომ პასუხი უნდა გასცეს თავისი დასაბუთებული გადაწყვეტილებით, როგორც მხარის მოთხოვნის დაკმაყოფილების, ისე უარყოფის შემთხვევაში და ა.შ.) ვერ კომპენსირდება სახელმწიფოს იმ პოზიტიური ვალდებულებით, რაც აკისრია სასამართლოს საქ. სსსკ-ის 259-ე მუხლიდან გამომდინარე და ზემოაღწერილი სასამართლო პრაქტიკა გაუმართლებლად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს. ასევე, საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის სინთეზიდან გამომდინარე, მტკიცებულებათა დასაშვებობისა და კანონიერების შემოწმების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლოსთვის ვერ უზრუნველყოფს იმ ბალანსს, რაც დაცული უნდა იქნეს საჯარო ინტერესის განხორციელებასა (დამნაშავის დასჯა) და სასამართლოს მიერ კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების ვალდებულებას შორის, რის გამოც გაუმართლებლად იზრდება იმის რისკი, რომ სასამართლოს გამამტყუნებელი განაჩენი გამოტანილ იქნეს იურიდიული ძალის არმქონე მტკიცებულებებზე დაყრდნობით, რაც ასევე გაუმართლებლად ზრდის უდანაშაულო ადამიანის მსჯავრდების რისკსაც. შესაბამისად, არაგონივრულია იმ ადამიანების მოსაზრება, რომლებიც თვლიან, რომ „საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე, მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის შეიძლება გამართლებული იყოს წ/სასამართლო პროცესის მიზნისა და ამოცანების მიღწევით“, ვინაიდან მტკიცებულებათა არსებითი გამოკვლევა, მათ შორის კანონიერების შემოწმებაც, წარმოადგენს საქმის არსებითი განხილვის ამოცანებს, რაც, თავის მხრივ, არის საშუალება საქმეზე სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნით მისაღწევად, ხოლო მოქმედი პრაქტიკით დამკვიდრებული წესი გაუმართლებლად ზრდის სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიუღებლობის რისკს. სწორედ მითითებული მიზნის მიღწევისა და სამართლიანი სასამართლო განხილვის უფლეაბის რეალიზების მიზნით მხარეს უნდა მიეცეს საშუალება, მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე დააყენოს შუამდგომლობა საქ. სსსკ 72-ე მუხლის თანახმად საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს წინაშე მტკიცებულებათა კანონიერების შეფასების თაობაზე, რათა დაარწმუნოს სასამართლო საკუთარი არგუმენტების სისწორეში და გავლენა მოახდინოს სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღებაზე, რაც ასევე ხელს უწყობს სასამართლოს, განახორციელოს სამართლიანი სასამართლო პროცესი, სამართლებრივი და ფაქტობრივი გარემოებების ყოველმხრივი და სრული გამოკვლევით საქმეზე საბოლოო ჯამში მიიღოს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება, ხოლო, როგორც ზემოთ აღინიშნა, სადავო ნორმების იმ ფორმით არსებობა, რა სახითაც მოცემულია დღეის მდგომარეობით და მათი გამოყენების ნორმების იმ ფორმით არსებობა, რა სახითაც მოცემულია დღეის მდგომარეობით და მათი გამოყენების პრაქტიკა სასამასთლოს უტოვება შესაძლებლობას, წ/სასამართლო სხდომაზე მითითებით შეზღუდოს მხარის ზემოთ მითითებული და საქართველოს კონსტიტუციით გარანტიდებული უფლება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლების ჭრილში ასევე ყურადღებაა გამახვილებული ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოს ფუნქციებზე. სამართლებრივი სასამართლო განხილვის უფლება მოიცავს კანონის უზენაესობის პრინციპსაც, რომლის ერთ-ერთ ფუნდამენტურ ასპექტს წარმოადგენს სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი, რაც სხვა კომპონენტებთან ერთად გულისხმობს იმას, რომ როდესაც სასამართლო საბოლოოდ იმსჯელებს რაიმე საკითხზე, მისი გადაწყვეტილება აღარ უნდა დადგეს კითხვის ნიშნის ქვეშ. სამართლებრივი განსაზღვრულობის პრინციპი ნიშნავს პატივისცემას res juridicata-ს პრინციპისადმი, ანუ გადაწყვეტილების საბოლოობის პრინციპისადმი და ამ ჭრილში შეიძლება გასაგებიც ყოფილიყო ზემდგომი ინსტანციის პოზიცია წ/სასამართლოს მიერ მტკიცებულებათა დასაშვებობასთან დაკავშირებით მიღებულ გადაწყვეტილებაზე, თუკი წ/სასამართლოს შესაძლებლობა ექნებოდა, არსებითად გამოეკვლია მტკიცებულებათა დასაშვებობა-კანონიერება, თუმცა სასამართლოზე მიმართვის უფლება, გასაჩივრების უფლება და გადაწყვეტილების გადასინჯვაზე ზემდგომი სასამართლოების უფლებამოსილება გამოყენებულ უნდა იქნეს სწორედ იმისთვის, რომ გამოსწორდეს ქვედა ინსტანციებისა და მართლმსაჯულების შეცდომები და ნაკლოვანებები, დაცული იქნეს ადამიანის ფუნდამენტური უფლებები და მიღწეულ იქნეს სისხლის სამართლის პროცესის მთავარი მიზანი - საქმეზე მიღებულ იქნეს სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილება, რაც ბევრად აღმატებული ღირებულებაა, ვიდრე სასამართლოს განსაზღვრულობის პრინციპი. მაგრამ დრევანდელი ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებიც მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმების კუთხით, სიტყვასიტყვით იმეორებენ ქვედა ინსტანციის პოზიციას, მიუთითებენ საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწილსა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტზე და განმარტავენ, რომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოები, ისევე, როგორც საქმის არსებითი განხილვის სასამართლო, მოკლებულნი არიან შესაძლებლობას, იმსჯელონ უკვე დაშვებული მტკიცებულებების დაუშვებელ მტკიცებულებად ცნობის შესახებ და ისინი ამოწმებენ მხოლოდ საბოლოო განაჩენის კანონიერებას. მითითებულ მსჯელობაში საყურადღებოა სასამართლოს პოზიცია, როდესაც განმარტავს, რომ მას უფლება არა აქვს, რევიზია გაუწიოს წ/სასამართლო სხდომის გადაწყვეტილებას, შეაფასოს მისი კანონიერება და ინსჯელოს წ/სასამართლოს მიერ დასაშვებად ანუ კანონიერად ცნობილი მტკიცებულებების დასაშვებობასა და კანონიერებაზე. საერთოდ, პარადოქსულია შემდეგი მსჯელობა, რომ სასამართლო იკვლევს უკვე დაშვებულ მტკიცებულებებს და აფასებს, რამდენად შეიძლება ისინი დაედოს საფუძვლად მიღებულ გადაწყვეტილებას. საინტერესოა, თუკი სასამართლოს არ აქვს უფლება, გამოიკვლიოს და შეაფასოს იმ მტკიცებულებათა კანონიერება, რომელბიც დასაშვებად არის ცნობილი წ/სასამართლოს მიერ, მიუხედავად იმისა, არსებითი განხილვის დროს დადასტურდა თუ არა მათი რელევანტურობა, დასაშვებობა და უტყუარობა, მაშინ რა კრიტერიუმით უნდა შეაფასოს საქ. სსსკ 259-ე მუხლთან შესაბამისობაში განაჩენის კანონიერება, ვინაიდან მტკიცებულებათა არასარწმუნოობის მიუხედავად, განაჩენი ვერ ჩაითვლება უკანონოდ, რადგანაც იგი დაფუძნებული იქნება იმ სახის მტკიცებულებებზე, რომელთა გამოყენებაც საქ. სსსკ-ით კანონიერად არის მიჩნეული. შესაბამისად, ფაქტია, რომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერაც არ და ვერ ხერხდება სადავო ნორმების გამოყენების დრევანდელი პრაქტიკიდან გამომდინარე დაშვებული შეცდომების გამოსწორება და დარღვეული უფლებების აღდგენა.

ყოველივე ზემოთ მითითებულიდან გამომდინარე, ვინაიდან სსს კოდექსით მკაცრად დადგენილი წესები სისხლის სამართლის პროცესუალურ კანონმდებლობაში განამტკიცებენ საქართველოს კონსტიტუციის სულისკვეთებისათვის არსებულ სხვადასხვა საპროცესო ვალდებულებებს, რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ მხოლოდ და მხოლოდ ინსტრუმენტს საქმეზე სამართლიანი სასამართლო განხილვისა და სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზნის მისაღწევად, ყოვლად აბსურდული და ალოგიკურია კანონის გამომყენებლის მიერ იმაზე აპელირება, რომ წესი, რომელიც გამორიცხავს მიზნის მიღწევას, - მოცემულ შემთხვევაში საქ. სსსკ 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტიდან გამომდინარე მტკიცებულებათა კანონიერებისა და დასაშვებობის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების მინდობა მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის მოსამართლისთვის, - შეიძლება გამართლებული იყოს ამ მიზნის მიღწევის საშუალების დაცვით.

საქ. სსსკ 93-ე მუხ. I ნაწ. და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტით არსებული ნორმების სინთეზი ასევე პრობლემას ქმნის საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწილთან და 25-ე მუხ. II ნაწილთან მიმართებაში. მითითებული ნორმები სისხლის სამართლის პროცესში განამტკიცებს სამართალწარმოების შეჯიბრებითი მოდელის ელემენტებს და თავისებურად გამიჯნავს პროცესის მონაწილეთა როლებს. ინკვიზიციური პროცესისგან განსხვავებით, სადაც მოსამართლე აღჭურვილია უფლებამოსილებით, საკუთარი ინიციატივით გამოიკვლიოს საქმესთან დაკავშირებული გარემოებები, შეჯიბრებითი მოდელის ფუნდამენტურ ნიშანს წარმოადგენს მოსამართლის ნეიტრალურობის პირობებში სასამართლოში ჭეშმარიტების დამტკიცების ფუნქციის მხარეთა ინიციატივისთვის მინდობა. შეჯიბრებითი პროცესი დაფუძნებულია რწმენაზე, რომ სათანადოდ მომზადებული და დაინტერესებული მხარეები სასამართლოს წარუდგენენ საკმარის ინფორმაციას და არგუმენტებს, ხოლო სახელმწიფო ვალდებულია, შექმნას პროცესუალური საფუძველი, რათა დაცვის და ბრალდების მხარეებს შეეძლოთ, თანაბრად დაიცვან თავიანთი პოზიციები სასამართლოს წინაშე, მოსამართლე კი უნდა ასრულებდეს მიუკერძოებელი არბიტრის როლს და განთავისუფლებული იყოს დაცვისა და ბრალდების ელემენტებისაგან სწორედ ამ პრინციპიდან გამომდინარე, საქ. სსსკ 25-ე მუხ. II ნაწილი სასამართლოსუკრძალავს დამოუკიდებლად დაცვის ხელშემწყობ თუ ბრალდების დამადასტურებელ მტკიცებულებათა მოპოვებას და გამოკვლევას. მტკიცებულებათა წარდგენა მხოლოდ მხარეთა კომპეტენციაა, ხოლო საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწ. თანახმად მხარის მოთხოვნის შემთხვევაში დოკუმენტს მტკიცებულებითი ძალა აქვს, თუ ცნობილია მისი წარმომავლობა და იგი ავთენტურია, ანუ იმისთვის, რომ დოკუმენტს მიენიჭოს მტკიცებულებითი ძალა, საკმარისი არ არის მხოლოდ მისი წარმომავლობისა და ავთენტურობის დადასტურება, რაც მხოლოდ საქმის არსებითი განხილვის ეტაპზეა შესაძლებელი, არამედ აუცილებელია სასამართლოს წინაშე არსებობდეს მხარის მოთხოვნა (შუამდგომლობა) ამ დოკუმენტისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების თაობაზე, რაც, შესაბამისად, პროცესუალურ გარანტიას ქმნის კონსტიტუციის 31-ე მუხ. I ნაწ. და 62-ე მუხ. V ნაწილით გარანტირებული შეჯიბრებითობის პრინციპისათვის, ვინაიდან საქ. სსსკ 93-ე მუხ. თანახმად, მოთხოვნის (შუამდგომლობის) დაყენების შემდეგ მოწინააღმდეგე მხარეს ეძლევა საშუალება, გამოთქვას თავისი მოსაზრება, გამოხატოს პოზიციები და ა.შ.

აქვე აუცილებელია აღინიშნოს, რომ შეჯიბრებითი მოდელი არ გამორიცხავს, რომ მხარეთა მოთხოვნით სასამართლოების შეზღუდვის წესიდან არსებობდეს გამონაკლისები და შესაძლებელია არსებობდეს რიგი საკითხებისა, რომლებიც სისხლის სამართლის საქმის განმხილველმა სასამართლომ საკუთარი ინიციატივით და მხარეთა მოთხოვნის მიუხედავად, უნდა შეამოწმოს, თუმცა მინიმუმამდე უნდა იქნეს დაყვანილი პრობლემების წარმოშობის შესაძლებლობა მხარეთა და, განსაკუთრებით, დაცვის მხარის უფლებასთან მიმართებით - ინფორმირებული იყო მის წინააღმდეგ არსებული ბრალდების ან მტკიცებულების შესახებ და მხარის უფლებასთან, გააცნოს სასამართლოს თავისი მოსაზრება საქმისთვის მნიშვნელოვან ყველა საკითხზე. მოცემული სადავო ნორმები კი არასწორი, დღეს დამკვიდრებული ინტერპრეტაციის შემთხვევაში, საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს უტოვებს საფუძველს, მიუთითოს წ/სასამართლო სხდომაზე და მის მიერ დოკუმენტების, როგორც უკვე დასაშვებ მტკიცებულებად ცნობის განჩინებაზე, რომელიც თავის მხრივ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დოკუმენტის ან ნივთიერი მტკიცებულების დასაშვებობასთან დაკავშირებით ხელმძღვანელობს საქ. სსსკ 78-ე მუხ. I ნაწილის მე-2 წინადადებით - „დოკუმენტი ან ნივთიერი მტკიცებულება დასაშვები მტკიცებულებაა, თუ მხარეს შეუძლია მოწმედ დაკითხოს პირი, რომელმაც მოიპოვა/შექმნა იგი ან/და რომელთანაც ინახებოდა სასამართლოში წარდგენამდე“, რითაც სასამართლო სცდება მხარეთა პოზიციებს მტკიცებულებათა წარმოდგენისა და გამოკვლევის ფარგლებში და წ/სასამართლო სხდომის განჩინებაზე დაყრდნობით ანიჭებს დოკუმენტს მტკიცებულებით ძალას, როგორც ნიკოლოზ ლომიძის ბრალდების საქმეში. ასეთ შემთხვევაში სასამართლო მნიშვნელოვნად არღვევს შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაფუძნებულ ბალანსს, ზღუდავს მხარის უფლებას, გამოხატონ თავიანთი პოზიციები როგორც საკუთარი, ისე მოწინააღმდეგე მხარის მიერ წარმოდგენილ მტკიცებულებებზე და საქმესთან დაკავშირებულ გარემოებებზე, რაც სასამართლოს არა არბიტრად, არამედ დაცვის ან ბრალმდებლის მხარედ აქცევს, აღნიშნული კი მიუღებელია კოპნსტიტუციის სულისკვეთებისთვის და მთლიანად სცილდება კონსტიტუციაში გათვალისწინებულ ღირებულებათა წესრიგს.

ამრიგად, მოცემულ შემთხვევაში, სადავო ნორმების შინაარსიდან გამომდინარე, სასამართლოს რჩება საშუალება, კანონის თავისებური ინტერპრეტაციის შემთხვევაში მოახდინოს იმაზე აპელირება, რომ წ/სასამართლო სხდომის მიერ უკვე მტკიცებულებად დაშვებულ დოკუმენტს ხელმეორედ მტკიცებულებით ძალას ვერ მიანიჭებს და მას ავთენტურობისა და წარმომავლობის გამოკვლევის შემდეგ ავტომატურად ენიჭება მტკიცებულებითი ძალა. აღნიშნული კი სცდება კონსტიტუციურ პრინციპებს და გარდა საქ. სსსკ25-ე მუხ. II ნაწ. და 78-ე მუხ. I ნაწილისა, წინააღმდეგობაში მოდის საქ. სსსკ მე-13 მუხ. I ნაწ. და 82-ე მუხ. I და II ნაწილებთან, რომელთა თანახმადაც არცერთ მტკიცებულებას არ გააჩნია წინასწარ მინიჭებული მტკიცებულებითი ძალა (თუნდაც იგი წ/სასამართლოს მიერ დაშვებულ იქნეს საქმის არსებითი განხილვისათვის), არამედ ყველა მტკიცებულება უნდა შეფასდეს მისი რელევანტურობის, დასაშვებობისა და უტყუარობის თვალსაზრისით. სწორედ აღნიშნულის შემდეგ, როდესაც დასტურდება მისი წარმომავლობა და ავთენტურობა, მხარის მოთხოვნის (შუამდგომლობის) შემთხვევაში სასამართლო უფლებამოსილია, მიანიჭოს მას მტკიცებულებითი ძალა, რა დროსაც, შეჯიბრებითობის პრინციპზე დაყრდნობით, მოწინააღმდეგე მხარეს უნდა შეუქმნას იმის შესაძლებლობა, რომ გამოთქვას თავისი აზრი და, თუ ეს მის ინტერესშია, გააქარწყლოს ყველა მტკიცებულება და არგუმენტი, რომელზეც სასამართლომ შეიძლება დააფუძნოს თავისი მოსაზრება, რაც თავის მხრივ ემსახურება სამართლიან სასამართლო განხილვას და წარმოადგენს საქმეზე სწორი და სამართლიანი გადაწყვეტილების მიღების საშუალებას.

ამდენად, საქ. სსსკ მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის დღევანდელი რედაქცია და მათი ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც მხარეებს ანიჭებს უფლებას, მხოლოდ წ/სასამართლო სხდომის ეტაპზე დააყენონ შუამდგომლობა მტკიცებულებათა დასაშვებობის თაობაზე, ხოლო საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებს უტოვებს უფლებას, მასზე მითითებით უარი განაცხადონ „დაუშვებელ“, ანუ უკანონო მტკიცებულებად ცნობის ან/და დოკუმენტისთვის ან ნივთიერი მტკიცებულებისათვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭების საკითხების გადასაწყვეტად, მნიშვნელოვნად ზრდის შეცდომებისა და უფლებამოსილების ბოროტად გამოყენების რისკს და მტკიცებულებათა შეფასებას მთლიანად მიანდობს მხოლოდ უფლებამოსილების მქონე პირის კეთილსინდისიერებასა და მიუკერძოებლობას, რაც ვერ ჩაითვლება დაცვის საკმარის გარანტიად. ამდენად, კანონი უნდა ითვალისწინებდეს სახელმძღვანელო ნორმებს, რომლებიც უზრუნველყოფს პირის დაცვას სახელმწიფოსაგან და რომლებიც უფლებამოსილ პირს შესაძლებლობას მისცემს, გადაწყვეტილება მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებზე დაყრდნობით მიიღოს, და რომ სისხლისსამართლებრივი დევნისას, ისევე, როგორც მართლმსაჯულების განხორციელებისას, ზოგადად, სახელმწიფო შებოჭილი უნდა იყოს მკაფიოდ ფორმულირებული საკანონმდებლო ნორმებით, რომლებიც მინიმუმამდე დაიყვანს თვითნებობის ან შეცდომების დაშვების საფრთხეს. ამ ჭრილში აუცილებელია, საქმის არსებითი განხილვის სასამართლოს მიეცეს უფლება, მტკიცებულებათა გამოკვლევის ბოლო სტადიაზე გონივრულ ეჭვს მიღმა სტანდარტით შეაფასოს მტკიცებულებათა კანონიერების საკითხი, განჩინებით იმსჯელოს „დაუშვებელ მტკიცებულებათა“ ცნობის საკითხზე, რაც თავის მხრივ ხელს შეუწყობს სამართლიანი სასამართლო პროცესის განხორციელებას და სახელმწიფოს იმ პოზიტიური ვალდებულების რეალიზებას, რაც გულისხმობს, რომ გამამტყუნებელი განაჩენი დაფუძნებული იყოს მხოლოდ კანონიერი გზით მოპოვებულ უტყუარ მტკიცებულებებზე. მსგავსი უფლება უნდა მიენიჭოს ასევე ზემდგომი უნსტანციის სასამართლოებსაც, რათა ეფექტურად შეძლონ თავიანთი ვალდებულების შესრულება და მართლმსაჯულების განხორციელების დროს ქვემდგომი ინსტანციის სასამართლოების მიერ დაშვებული შეცდომების გამოსწორება. „კანონმდებლობის ფუნქციას სწორედ ის წარმოადგენს, რომ განსაზღვროს მტკიცებულებათა დასაშვებობის წესი, ხოლო სასამართლოების ფუნქციას მტკიცებულებათა შეფასება წარმოადგენს“ (Shenk v. Switzerland, 1998 წ.). სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულება სამართლიანი სასამართლო განხილვის ჭრილში ბრალდების მხარეს აკისრებს ვალდებულებას, საკმარისი მტკიცებულებები ძალადობისა და ზეწოლის გარეშე მოიპოვოს, პატივი სცეს დაცვის უფლებას და უზრუნველყოს მტკიცებულებათა შეკრებისას შეჯიბრებითობისა და თანასწორობის პრინციპის დაცვა, ხოლო სასამართლომ უარი უნდა განაცხადოს ფუნდამენტური უფლებების დარღვევით მოპოვებული მტკიცებულებების გათვალისწინებაზე, მათი არასარწმუნოობიდან გამომდინარე (Gocmen v. Turkey, 2006 წ.; Harytyunyan v. Armenia, 2007 წ.), რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს საქ. კონსტიტუციით გათვალისწინებული სამართლიანი და კანონიერი გადაწყვეტილების მიღების მიზანს.

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ვინაიდან ცალსახად სახეზე გვაქვს საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებთან და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტთან მიმარტებაში დამკვიდრებული მათი გამოყენების პრაქტიკის ანტიკონსტიტუციურობა, რაც წინააღმდეგობაში მოდის საქ. კონსტიტუციის 31-ე მუხ. I, VII, X ნაწილებითა და 34-ე მუხლის III ნაწილით გარანტირებულ და დაცულ უფლებებთან, რასაც ემატება ამ პრობლემის მასშტაბურობაც. გთხოვთ, ანტიკონსტიტუციურად ცნოთ საქ. სსსკ-ის მე-19 მუხ. II ნაწ., 93-ე მუხ. I, IV ნაწილებისა და 219-ე მუხ. IV ნაწ. „ა“ პუნქტის ერთობლიობა და ის ნორმატიული შინაარსი, რაც ერთი მხრივ ზღუდავს მხარის უფლებას, არსებითი განხილვის ეტაპზე შუამდგომლობით მოითხოვოს მტკიცებულებათა დასაშვებობის შესახებ საკითხის გარკვევა და, მეორე მხრივ, საქმის არსებითი განხილვის მოსამართლეს თუ შემდგომ ზემდგომი ინსტანციის სასამართლოებს აძლევს საშუალებას, უარი განაცხადონ მტკიცებულებათა კანონიერების შემოწმებასა და „დაუშვებელ მტკიცებულებად“ ცნობის საკითხის გადაწყვეტაზე ან/და დოკუმენტებისთვის მტკიცებულებითი ძალის მინიჭებაზე.

6. კონსტიტუციური სარჩელით/წარდგინებით დაყენებული შუამდგომლობები

შუამდგომლობა სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების თაობაზე: არა

შუამდგომლობა პერსონალური მონაცემების დაფარვაზე: არა

შუამდგომლობა მოწმის/ექსპერტის/სპეციალისტის მოწვევაზე: არა

შუამდგომლობა/მოთხოვნა საქმის ზეპირი მოსმენის გარეშე განხილვის თაობაზე: არა

კანონმდებლობით გათვალისწინებული სხვა სახის შუამდგომლობა: არა