ა) წარდგინება შეესაბამება „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ საქართველოს კანონის მე-16 მუხლით დადგენილ მოთხოვნებს;

ბ) „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-19 მუხლის მე-2 პუნქტისა და „საერთო სასამართლოების შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის მე-7 მუხლის მე-3 პუნქტის შესაბამისად, საქართველოს უზენაესი სასამართლო უფლებამოსილია, წარდგინებით მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს, თუ საერთო სასამართლოში კონკრეტული საქმის განხილვისას სასამართლო დაასკვნის, რომ არსებობს საკმარისი საფუძველი, რათა ესა თუ ის კანონი ან სხვა ნორმატიული აქტი, რომელიც უნდა გამოიყენოს სასამართლომ ამ საქმის გადაწყვეტისას, შეიძლება მთლიანად ან ნაწილობრივ მიჩნეულ იქნეს საქართველოს კონსტიტუციის შეუსაბამოდ;

გ) სადავო საკითხი საკონსტიტუციო სასამართლოს განსჯადია, რადგან სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (2009 წლის 9 ოქტომბრის კანონი) მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადებისა და 169-ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს იმავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული მტკიცებულების - ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანისა და პირის ბრალდებულად ცნობის შესაძლებლობას, შეიძლება მიჩნეულ იქნეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან შეუსაბამოდ, ხოლო საქართველოს კონსტიტუციის 89-ე მუხლის პირველი პუნქტის „ა“ ქვეპუნქტის შესაბამისად საკონსტიტუციო სასამართლო იღებს გადაწყვეტილებას კონსტიტუციასთან, ... კანონის, ... შესაბამისობის საკითხზე;

დ) წარდგინებაში მითითებული სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საკონსტიტუციო სასამართლოს მიერ;

ე) წარდგინებაში მითითებული სადავო საკითხი არ არის გადაწყვეტილი საქართველოს კონსტიტუციით;

ვ) არ არის დარღვეული წარდგინების შეტანის კანონით დადგენილი ვადა;

ზ) სადავო ნორმატიული აქტის კონსტიტუციურობაზე მსჯელობა შესაძლებელია ნორმატიული აქტების იერარქიაში მასზე მაღლა მდგომი ნორმატიული აქტ(ებ)ის კონსტიტუციურობაზე

ფაქტობრივი გარემოებები:

1. საქართველოს უზენაესი სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა პალატამ 2015 წლის 6 ნოემბერს შეაჩერა საქმის წარმოება მსჯავრდებულ მამუკა ქარდავასა და მისი ინტერესების დამცველი ადვოკატის - მერაბ ჩიქოვანის საკასაციო საჩივრის განხილვასთან მიმართებით.

2. თბილისის საქალაქო სასამართლოს სისხლის სამართლის საქმეთა კოლეგიის 2005 წლის 27 ივლისის განაჩენით ცვლილებით დამტკიცდა 2005 წლის 20 ივლისის საპროცესო შეთანხმება პროკურორ მ. ჩხეიძესა და ბრალდებულ მამუკა ქარდავას შორის.

3. მამუკა ქარდავა, - დაბადებული 1980 წელს, - ცნობილ იქნა დამნაშავედ და მიესაჯა: საქართველოს სსკ–ის 186–ე მუხლის მე-2 ნაწილის „ა“, „გ“ და მე-3 ნაწილის ,,ბ“ ქვეპუნქტებით - 4 წლით, ხოლო 332–ე მუხლის 1-ლი ნაწილით - 2 წლით თავისუფლების აღკვეთა;

სსკ–ის 59–ე მუხლის მე-2 ნაწილით, შთანთქმის პრინციპის გამოყენებით, მამუკა ქარდავას სასჯელად განესაზღვრა 4 წლით თავისუფლების აღკვეთა, რაც სსკ-ის 63-64-ე მუხლების საფუძველზე ჩაეთვალა პირობით, 4 წლის გამოსაცდელი ვადით.

გაუქმდა აღკვეთის ღონისძიება - დაპატიმრება და მამუკა ქარდავა დაუყოვნებლივ გათავისუფლდა სასამართლო სხდომის დარბაზიდან.

4. 2015 წლის 21 მაისს მსჯავრდებულმა მამუკა ქარდავამ და მისმა ინტერესების დამცველმა, ადვოკატმა მერაბ ჩიქოვანმა შუამდგომლობით მიმართეს თბილისის სააპელაციო სასამართლოს და ითხოვეს მამუკა ქარდავას მიმართ გამოტანილი განაჩენის გადახედვა ახლად გამოვლენილი გარემოების საფუძველზე, კერძოდ: შუამდგომლობის ავტორებმა სხვა გარემოებებთან ერთად შუამდგომლობაში აღნიშნეს, რომ თბილისის საქალაქო სასამართლოს 2005 წლის 27 ივლისის განაჩენი მამუკა ქარდავას მიმართ ემყარება მხოლოდ მსჯავრდებულის აღიარებით და ირიბ ჩვენებებს, რის გამოც იგი უნდა გაუქმდეს და მამუკა ქარდავას მიმართ გამოტანილ უნდა იქნეს გამამართლებელი განაჩენი, ვინაიდან 2015 წლის 22 იანვრის საკონსტიტუციო სასამართლოს №1/1/548 გადაწყვეტილებით საქართველოს კონსტიტუციის მე–40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი: ა) საქართველოს სსსკ-ის მე–13 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვლაისწინებს ამავე კოდექსის 76–ე მუხლით განსაზღვრული მტკიცებულების - ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას; ბ) საქართველოს სსსკ-ის 169–ე მუხლის 1-ლი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76–ე მუხლით განსაზღვრული მტკიცებულებების - ირიბი ჩვენებების საფუძველზე პირის ბრალდებულად ცნობის შესაძლებლობას. არაკონსტიტუციური ნორმები ძალადაკარგულად იქნა ცნობილი ამ გადაწყვეტილების გამოქვეყნების მომენტიდან.

5. თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2015 წლის 4 ივნისის განჩინებით მსჯავრდებულ მამუკა ქარდავასა და მისი ინტერესების დამცველი ადვოკატის - მერაბ ჩიქოვანის შუამდგომლობა ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო განაჩენის გადასინჯვის თაობაზე დაუშვებლად იქნა ცნობილი.

6. მსჯავრდებული მამუკა ქარდავა და მისი ინტერესების დამცველი, ადვოკატი მერაბ ჩიქოვანი საკასაციო საჩივარში აღნიშნავენ, რომ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2015 წლის 4 ივნისის განჩინება დაუსაბუთებელია და უნდა გაუქმდეს, რადგანა:

• მამუკა ქარდავას მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის სამართლებრივ საფუძვლად გამოყენებულია 1998 წლის 20 თებერვლის კანონი – საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი, ხოლო საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის გადაწყვეტილებით ანტიკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი 2009 წლის 9 ოქტომბრის კანონის – საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის შესაბამისი ნორმები ირიბი ჩვენების დაუშვებელ მტკიცებულებად მიჩნევის თაობაზე; სააპელაციო სასამართლოს ლოგიკით, ძალადაკარგულად გამოცხადებული კანონი მეორედ უნდა გაუქმდეს, ხოლო ძალადაკარგული კანონის საფუძველზე გამოტანილი განაჩენი „მარადიულ ძალას ატარებს“ და მისი გადასინჯვა ახლად გამოვლენილ გარემოებათა გამო არ შეიძლება, რაც სამართლებრივად მიუღებელია, ვინაიდან საკონსტიტუციო სასამართლომ ანტიკონსტიტუციურად ცნო ზოგადად ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ირიბი მტკიცებულებების შეფასებასთან იყო დაკავშირებული; ამდენად, დაუშვებლად იქნა ცნობილი ირიბი მტკიცებულებები ყველა იმ განაჩენში, რომლებშიც იგი გამოყენებულია გადაწყვეტილების მიღების საფუძვლად და მნიშვნელობა არა აქვს, თუ რომელი კოდექსი ადგენდა ამ მტკიცებულებათა გამოყენების წესს;
• კასატორების განმარტებით, მამუკა ქარდავას მიმართ გამამტყუნებელი განაჩენის დადგენას საფუძვლად დაედო ისეთი ჩვენება, რომელიც არ იყო მოპოვებული კანონით დადგენილი წესით და სასამართლოსათვის მინიჭებული უფლებამოსილების ფარგლებში, რის გამოც წარმოადგენდა დაუშვებელ მტკიცებულებას და არ უნდა დასდებოდა საფუძვლად გამამტყუნებელ განაჩენს; ეს ფაქტი სწორედ ის გარემოებაა, რომელსაც სსსკ-ის 310-ე მუხლის „ბ“ პუნქტი გულისხმობს (იმისდა მიუხედავად, არის თუ არა იგი ახალი სასამართლოსათვის), ამიტომ სააპელაციო სასამართლოს უნდა ემსჯელა მასზე;

7. ზემოთ ჩამოთვლილი გარემოებების გათვალისწინებით, მსჯავრდებული მამუკა ქარდავა და მისი ადვოკატი მერაბ ჩიქოვანი ითხოვენ თბილისის სააპელაციო სასამართლოს 2015 წლის 4 ივნისის განჩინების გაუქმებას, შუამდგომლობის განსახილველად დაშვებასა და მსჯავრდებულის უდანაშაულოდ ცნობას.

სამართლებრივი გარემოებები:

1. საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მესამე პუნქტის შესაბამისად, დადგენილება ბრალდებულის სახით პირის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა და გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. ყოველგვარი ეჭვი, რომელიც ვერ დადასტურდება კანონით დადგენილი წესით, უნდა გადაწყდეს ბრალდებულის სასარგებლოდ.

2. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს 2015 წლის 22 იანვრის №1/1/548 გადაწყვეტილებით არაკონსტიტუციურად იქნა ცნობილი საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მე-3 პუნქტთან მიმართებით ა) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული (2013 წლის 14 ივნისის რედაქცია) მტკიცებულების - ირიბი ჩვენების საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას; ბ) საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 169-ე მუხლის პირველი ნაწილის ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ითვალისწინებს ამავე კოდექსის 76-ე მუხლით განსაზღვრული (2013 წლის 14 ივნისის რედაქცია) მტკიცებულების - ირიბი ჩვენების საფუძველზე პირის ბრალდებულად ცნობის შესაძლებლობას.

3. მოქმედი საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის მე-13 მუხლის მე-2 ნაწილის მე-2 წინადადების თანახმად, გამამტყუნებელი განაჩენი უნდა ეფუძნებოდეს მხოლოდ ერთმანეთთან შეთანხმებულ, აშკარა და დამაჯერებელ მტკიცებულებათა ერთობლიობას, რომელიც გონივრულ ეჭვს მიღმა ადასტურებს პირის ბრალეულობას, ხოლო იმავე კოდექსის 76-ე მუხლის პირველი ნაწილის შესაბამისად, ირიბია მოწმის ის ჩვენება, რომელიც ეფუძნება სხვა პირის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას.

4. მთავარი არგუმენტი, რასაც საკონსტიტუციო სასამართლო გადაწყვეტილების მიღებისას დაეყრდნო, მითითებულია ხსენებული გადაწყვეტილების 52-ე პარაგრაფში, კერძოდ, საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილებით: „ირიბი ჩვენება, ზოგადად, ნაკლებად სანდო მტკიცებულებაა, მისი გამოყენება შეიცავს პირის ბრალეულობასთან დაკავშირებით მცდარი აღქმის შექმნის საფრთხეს და, ამდენად, შეიძლება დასაშვები იყოს მხოლოდ გამონაკლის შემთხვევებში, კანონით გათვალისწინებული მკაფიო წესისა და სათანადო კონსტიტუციური გარანტიების უზრუნველყოფის პირობებში და არა მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსით განსაზღვრული ზოგადი წესით.“

5. აღსანიშნავია, რომ 1998 წლის 20 თებერვლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არ ითვალისწინებს ირიბი ჩვენების ცნებას და უფრო მეტიც, ამ კოდექსის არც ერთი მუხლი არ მიუთითებს მოწმის ჩვენების (და ზოგადად, ჩვენების) დიფერენციაციაზე მოცემული ნიშნით. აღსანიშნავია, რომ კანონი არც პირდაპირი მტკიცებულების ცნებას განსაზღვრავს და ყველა სახის ჩვენებას ერთ ნიშნულზე მოიაზრებს. ამაზე მიუთითებს შესაბამისი ჩანაწერები სხვადასხვა მუხლში, კერძოდ: „მოწმის ჩვენება არის შეტყობინება ფაქტობრივი მონაცემების შესახებ, რომლებიც უნდა დადგინდეს სისხლის სამართლის საქმეზე“ (მ. 117(1)); „დაზარალებულის ჩვენება არის შეტყობინება ფაქტობრივ გარემოებათა შესახებ, რომლებიც უნდა დადგინდეს სისხლის სამართლის საქმეზე, აგრეთვე შეტყობინება ეჭვმიტანილთან (ბრალდებულთან) ურთიერთობის შესახებ“ (მ. 116); „ბრალდებულის ჩვენება არის დაკითხვის ან სხვა საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებისას მის მიერ მიცემული ინფორმაცია, რომელიც უარყოფს ან ადასტურებს ბრალდებას, აგრეთვე ინფორმაცია სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე მისთვის ცნობილ სხვა გარემოებათა შესახებ“ (მ. 115(1)); „ეჭვმიტანილის ჩვენება არის დაკითხვის ან სხვა საგამოძიებო მოქმედების ჩატარებისას მის მიერ მიცემული ინფორმაცია, რომელიც უარყოფს ან ადასტურებს მის მიმართ არსებულ ეჭვს, აგრეთვე ინფორმაცია სისხლის სამართლის საქმისათვის მნიშვნელობის მქონე მისთვის ცნობილი სხვა გარემოებების შესახებ“ (მ. 114(1)). ნიშანდობლივია ისიც, რომ 1998 წლის 20 თებერვლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ჩვენების სხვაგვარ დეფინიციას არ შეიცავს, უფრო მეტიც, იგი განსასჯელის ჩვენების დეფინიციასაც არ გვთავაზობს, მიუხედავად იმისა, რომ მას მტკიცებულებათა სახეების ჩამონათვალში ცალკე კატეგორიად განიხილავს.

6. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ 1998 წლის 20 თებერვლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი არც ირიბი ჩვენების არსებობის/გამოყენების აკრძალვას შეიცავს და თუ აღნიშნული კოდექსის საფუძველზე განხილულ საქმეებს გადავხედავთ, კერძოდ კი ამ საქმეებზე გამოყენებულ მოწმეთა ჩვენებებს - ცალსახაა მოქმედი სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის 76-ე მუხლის პირველ ნაწილში მითითებული ირიბი ჩვენების იდენტობა ზემოხსენებულ საქმეებში მითითებულ მოწმეთა ჩვენებებთან, რომლებიც თავის მხრივ, სწორედ სხვა პირთა მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას იყენებენ საკუთარი ჩვენებების წყაროდ.

7. შესაბამისად, კატეგორიულად უნდა ითქვას, რომ 1998 წლის 20 თებერვლის საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსი ცალსახად მოიაზრებს არათუ „ირიბი ჩვენების“ მტკიცებულებად წარდგენის შესაძლებლობას, არამედ უშვებს მის საფუძველზე გამამტყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობასაც, თუ იგი გადალახავს მტკიცებულებათა დასაშვებობის სტადიას.

8. საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (1998 წლის 20 თებერვლის კანონი) მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის შესაბამისად, დადგენილება ბრალდებულად სისხლის სამართლის პასუხისგებაში მიცემის შესახებ, საბრალდებო დასკვნა, გამამტყუნებელი განაჩენი და ყველა სხვა საპროცესო გადაწყვეტილება უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს. აღნიშნული ნორმა საკმარისად განჭვრეტადი არ არის მოცემული ტიპის ჩვენებების გამოყენებასთან მიმართებით და მათი უტყუარობის კონტექსტში შეფასებას მხოლოდ მოსამართლეთა დისკრეციის სფეროში მოიაზრებს. ცალსახა კრიტერიუმების (წესის) არარსებობის პირობებში კი შეფასება „თვითნებობის“, „ბუნდოვანი სამართლის“ დამკვიდრების, სასამართლოსადმი ნდობის დაქვეითების საფრთხეს ქმნის, რაც, ბუნებრივია, არ შეიძლება წარმოადგენდეს კანონმდებლის ნებას.

დასკვნა:

ყოველივე ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, არსებობს გონივრული ვარაუდი და საკმარისი საფუძველი, რომ საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსის (1998 წლის 20 თებერვლის კანონი) მე-10 მუხლის მე-3 ნაწილის სიტყვების: „[...], გამამტყუნებელი განაჩენი და ყველა სხვა საპროცესო გადაწყვეტილება უნდა ემყარებოდეს მხოლოდ უტყუარ მტკიცებულებებს“ ის ნორმატიული შინაარსი, რომელიც იძლევა ჩვენების, რომელიც ეფუძნება სხვა პირის მიერ გავრცელებულ ინფორმაციას, ანუ „ირიბი ჩვენების“ საფუძველზე გამამატყუნებელი განაჩენის გამოტანის შესაძლებლობას, შეიძლება, მიჩნეულ იქნეს საქართველოს კონსტიტუციის მე-40 მუხლის მესამე პუნქტის შეუსაბამოდ.