საქართველოს ორგანული კანონის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ 21¹ მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტების კონსტიტუციურობა

პირველად ვერსიაში საქართველოს პარლამენტის კანონპროექტში „საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში ცვლილების შეტანის თაობაზე მითითებული იყო, რომ 21¹ მუხლის მე-3 პუნქტი უნდა ჩამოყალიბებულიყო შემდეგი შინაარსით: „თუ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრი მიიჩნევს, რომ მისი პოზიცია, რომელიც გამომდინარეობს განსახილველი საქმიდან, განსხვავდება სასამართლოს მიერ ადრე გამოტანილ გადაწყვეტილებაში (გადაწყვეტილებებში) გამოხატული სამართლებრივი პოზიციისაგან, ან თუ განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენებისიშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას, იგი უფლებამოსილია საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე დასაბუთებული წერილობითი შუამდგომლობით მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს აღნიშნული საქმის პლენუმის მიერ განხილვის თაობაზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი მისთვის მიმართვიდან 7 დღის ვადაში წყვეტს საქმის პლენუმზე განხილვის საკითხს, რომლის შესახებაც იღებს შესაბამისად საოქმო ჩანაწერს ან განჩინებას. პლენუმის მიერ საქმის განხილვაზე უარის თქმის შემთხვევაში საქმე განსახილველად უბრუნდება იმავე კოლეგიას.“ ამასთანავე, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ საქმე განსახილველად მიღებულად ჩაითვლებოდა „გარდა იმ შემთხვევისა, თუ პლენუმი საქმის განხილვაზე უარს იტყვის დასაბუთებული განჩინებით, რომელიც მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის არანაკლებ 6 წევრი“. შესაბამისად, ცვლილების მიხედვით კოლეგიის წევრი ხდება უფლებამოსილი ერთპიროვნულად მიმართოს შუამდგომლობით პლენუმს განსახილველი საკითხის გადაცემის თაობაზე.

აღნიშნულ ცვლილებასთან დაკავშირებით პრეზიდენტმა ვენეციის კომისიის დასკვნის გათვალისწინებით საკუთარ მოტივირებულ შენიშვნებში აღნიშნა, რომ მას შემდეგ, რაც კოლეგიის წევრი მიმართავს პლენუმს, ამ უკანასკნელმა, იმისათვის, რომ უარი განაცხადოს საქმის განსახილველად მიღებაზე და საქმე დაუბრუნოს კოლეგიას, აუცილებელია პლენუმის ექვსმა წევრმა მხარი არ დაუჭიროს მის მიღებას. ვენეციის კომისიის დასკვნის შესაბამისად, ზემოაღნიშნული ექვსწევრიანი კვორუმი აშკარად გადაჭარბებულია[1]. პრეზიდენტის შენიშვნებში ასევე მითითებული იყო, რომ პლენუმისათვის განსახილველად გადაცემული საკითხის განხილვაზე უარის თქმის შემთხვევაში, გადაწყვეტილების მიღების კვორუმი უნდა შემცირებულიყო სრული შემადგენლობის უმრავლესობამდე. ამასთანავე, აღნიშნულის თაობაზე პლენუმის უარყოფითი განჩინება დასაბუთებას არ უნდა საჭიროებდეს[2].

პარლამენტმა გაიზიარა პრეზიდენტის შენიშვნები და მიიღო ახალი მუხლი იმ ცვლილებებით, რომ იმ შემთხვევაში, თუ პლენუმი ერთი მოსამართლის მიერ გადაცემული საქმის განხილვაზე იტყვის უარს, მას აღარ სჭირდება განჩინების დასაბუთება. ამასთანავე, გაუქმდა 6 წევრის მხარდაჭერის ნორმა და ამჟამად გადაწყვეტილებას იღებს პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა.

შენიშვნის ამ ნაწილში გათვალისწინება დადებით შეფასებას იმსახურებს, თუმცა შესაძლოა აღნიშნულმა ნორმამ გამოიწვიოს პრობლემა სასამართლოს ეფექტიანობის ნაწილში იმ თვალსაზრისით, რომ საქმეთა განხილვის პროცესი შესაძლოა დროში გაიწლოს და შეანელოს სამართალწარმოება. საქმის შემჭიდროვებულ ვადაში განხილვა კი შეადგენს სამართლიანი სასამართლოს უფლების მნიშვნელოვან კომპონენტს, რაც, თავის მხირვ, დაცულია საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლით. კერძოდ, დასახელებული მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, „ყოველ ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს.“ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სასამართლო დაცვის ძირითადი უფლება ფორმალურად სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას ნიშნავს, ხოლო შინაარსობრივად - ადამიანის უფლებების სრულყოფილ სამართლებრივ დაცვას უზრუნველყოფს. სრულყოფილი დაცვა კი, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს კანონმდებლის ვალდებულებას, შექმნას ისეთი ნორმატიული წესრიგი, რომელიც უზრუნველყოფს პირის უფლებას დროულ, სამართლიან და ეფექტიან სასამართლოზე, რათა პირმა სრულყოფილად შეძლოს მისი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა სასამართლოსადმი მიმართვის გზით[3]. სასამართლო დაცვა ეფექტიანია, თუ პასუხობს სწრაფი/დროული, სამართლიანი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების მოთხოვნებს[4]. სამართლიანი სასამართლოს უფლება მოიცავს შესაძლებლობათა შემდეგ მინიმუმს: პირის უფლებას, მიმართოს სასამართლოს, მოითხოვოს მისი საქმის სამართლიანი საჯარო მოსმენა, გამოთქვას თავისი მოსაზრებები და დაიცვას თავი პირადად ან დამცველის მეშვეობით, სასამართლო განხილვა მოხდეს გონივრულ, შემშჭიდროვებულ ვადებში და საქმე განიხილოს დამოუკიდებელმა, მიუკერძოებელმა სასამართლომ[5].

სამართლიანი სასამართლოს უფლებას იცავს, ასევე, ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის ევროპული კონვენცია, რომლის მე-6 მუხლის პირველი ნაწილის თანახმადაც, „სამოქალაქო უფლებათა და მოვალეობათა განსაზღვრისას ან წარდგენილი ნებისმიერი სისხლისსამართლებრივი ბრალდების საფუძვლიანობის გამორკვევისას ყველას აქვს გონივრულ ვადაში მისი საქმის სამართლიანი და საქვეყნო განხილვის უფლება კანონის საფუძველზე შექმნილი დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი სასამართლოს მიერ.“ ეს მოთხოვნები, განსხვავებით კონვენციის მე-6 მუხლის მე-2 და მე-3 ნაწილებისგან, რომლებიც ეხება მხოლოდ სისხლის სამართლის საქმეებს, ვრცელდება სხვა შემთხვევებზეც. უშუალოდ პირველი ნაწილი მე-6 მუხლისა, მართალია, ეხება სისხლის და სამოქალაქო სამართლის საქმეებს, მაგრამ მასში დასახელებული მოთხოვნები უნდა გავრცელდეს საკონსტიტუციო სასამართლოზეც (mutatis mutandis). იგივენაირად, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით დაცული უფლების კომპონენტები მიემართება საკონსტიტუციო სასამართლოსაც. შესაბამისად, რელევანტურია ადამიანის უფლებათა ევროპული სასამართლოს და საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკის გამოყენება იმის დასადასტურებლად, რომ გონივრულ ვადაში საქმის განხილვა სამართლიანი სასამართლოს უფლების განუყოფელი კომპონენტია.

ადამიანის უფლებათა და ძირითად თავისუფლებათა დაცვის კონვენცია უშუალოდ არ აკონკრეტებს, თუ რა ვადა ჩაითვლება „გონივრულად“, თუმცა აღნიშნულთან დაკავშირებით ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ საქმეში Scordino v. Italy ყურადღება გაამახვილა იმაზე, რომ კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი ნაწილი ხელშემკვრელ მხარეებს ავალდებულებს, სამართლებრივი სისტემა მოაწყონ იმგვარად, რომ სასამართლოები აკმაყოფილებდნენ დასახელებული ნომის სხვადასხვა მოთხოვნებს. სასამართლომნმიიჩნია, რომ მართლმსაჯულების განხორციელების პროცესის გაჭიანურებამ შესაძლოა საფრთხე შეუქმნას სასამართლოს ეფექტურობასა და შეამციროს მისდამი ნდობის ხარისხი[6].

ადამიანის უფლებათა ევროპულმა სასამართლომ ანალოგიური მსჯელობა განავითარა საქმეში Bottazzi v. Italy, სადაც იგი დამატებით ციტირებს ევროსაბჭოს მინისტრთა კომიტეტის 1997 წლის 11 ივლისის დასკვნას იმის შესახებ, რომ მართლმსაჯულების განხორციელების გაჭიანურება წარმოადგენს მნიშვნელოვან საფრთხეს უშუალოდ სამართლის უზენაესობის პრინციპის ატივისცემისთვის. საქმეში H. v France სასამართლომ, მართალია, აღნიშნა, რომ გარკვეული სიძნელეების გამო შიდა სასამართლოები შესაძლოა აყოვნებდნენ გადაწყვეტილების მიღებას, მაგრამ დასახელებულ საქმეში დადგინდა კონვენციის მე-6 მუხლის პირველი ნაწილის დარღვევა სწორედ იმ მიზეზით, რომ საქმის ფაქტობრივი გარემოებებიდან გამომდინარე, შიდა სასამართლომ გადააჭარბა „გონივრული ვადის“ ფარგლებს[7].

საქმის წარმოების ვადებზე არაერთხელ იმსჯელა საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომაც, - მაგალითად, გადაწყვეტილებაში საქმეზე ა(ა)იპ „ადამიანის უფლებების სწავლებისა და მონიტორინგის ცენტრი (EMC)” და საქართველოს მოქალაქე ვახუშტი მენაბდე საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ აღნიშნა, რომ იმ შემთხვევაში, თუ საქმის განხილვის ვადა იქნება არაგონივრულად ხანგრძლივი, უფლების დაცვა გაჭიანურდება და დაკარგავს ეფექტიანობას[8]. ამასთან, „ზოგადად, ვადებს დიდი მნიშვნელობა აქვს სამართლებრივ ურთიერთობებში წესრიგის შეტანისთვის. … ვადებს მნიშვნელოვანი წესრიგი შეაქვს სამართლიანი სასამართლოს უფლებით სარგებლობის პროცესშიც“[9].

“საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ” ორგანულ კანონის 21¹ მუხლში ასახული საკანონმდებლო ნოვაცია იმაში მდგომარეობს, რომ პლენუმისთვის საქმის გადაცემის შესაძლებლობა ეძლევა არა მხოლოდ კოლეგიას, არამედ ინდივიდუალურ მოსამართლეს. კერძოდ, დასახელებული მუხლის მესამე პუნქტი ადგენს, რომ თუ საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგიის წევრი მიიჩნევს, რომ მისი პოზიცია, რომელიც გამომდინარეობს განსახილველი საქმიდან, განსხვავდება სასამართლოს მიერ ადრე მიღებულ გადაწყვეტილებაში (გადაწყვეტილებებში) გამოხატული სამართლებრივი პოზიციისაგან, ან თუ განსახილველი საქმე თავისი შინაარსით წარმოშობს საქართველოს კონსტიტუციის განმარტების ან/და გამოყენების იშვიათ ან/და განსაკუთრებით მნიშვნელოვან სამართლებრივ პრობლემას, იგი უფლებამოსილია საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ნებისმიერ ეტაპზე მიმართოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს დასაბუთებული წერილობითი შუამდგომლობით აღნიშნული საქმის პლენუმის მიერ განხილვის თაობაზე. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი მისთვის მიმართვიდან 7 დღის ვადაში წყვეტს საქმის პლენუმის მიერ განხილვის საკითხს, რის შესახებაც იღებს შესაბამისად საოქმო ჩანაწერს ან განჩინებას. პლენუმის მიერ საქმის განხილვაზე უარის თქმის შემთხვევაში აღნიშნული საქმე განსახილველად უბრუნდება იმავე კოლეგიას. ასეთ შემთხვევებში, ამავე მუხლის მე-4 პუნქტის თანახმად, საქმე საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ განსახილველად მიღებულად ითვლება, გარდა იმ შემთხვევისა, როცა პლენუმი აღნიშნული საქმის განხილვაზე უარს იტყვის განჩინებით, რომელიც მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. მოსარჩელეთა აზრით, მთლიანად არაკონსტიტუციურია ერთი მოსამართლის მიერ პლენუმისათვის საქმის გადაცემის მექანიზმის არსებული რეგულირება.

არსებული მოწესრიგებით, პლენუმისათვის საქმე ავტომატურად გადაცემულად ითვლება, თუ პლენუმის მიერ მის განხილვაზე უარს მხარს არ დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. საქართველოს კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მეორე პუნქტის თანახმად, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება 9 მოსამართლისაგან. შესაბამისად, პლენუმის სრულ უმრავლესობად ნებისმიერ შემთხვევაში ითვლება 5 წევრი.

თავისთავად 21¹ მუხლის მე-4 პუნქტის ნეგატიურმა ფორმულირებამ შესაძლოა გამოიწვიოს შემდეგი: იმ შემთხვევაში, როდესაც საკონსტიტუციო სასამართლოში არის ზუსტად 9 წევრი, მაშინ სადავო ნორმა ნაკლებად პრობლემურია, - თუ 9 წევრიდან 5 მაინც თანახმა იქნება (ანუ 4-ზე მეტი არ იტყვის უარს), რომ საქმე პლენუმმა განიხილოს, მაშინ საკითხი კლასიკურად, ხმათა უმრავლესობით წყდება. მაგრამ, დავუშვათ, 9-დან 2-ს ამოეწურა საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრობის ვადა, - საქმის პლენუმისთვის გადაცემის საკითხს წყვეტს დარჩენილი 7 წევრი. ასეთ შემთხვევაში კვლავ აუცილებელია, რომ 5-მა წევრმა მაინც თქვას უარი საქმის პლენუმისთვის გადაცემაზე. შესაბამისად, თუკი, მაგალითად, განჩინების მიღების მომხრეა 4/7, ანუ დამსწრეთა უმრავლესობა, საქმე მაინც ავტომატურად გადაცემულად ითვლება პლენუმისთვის, რადგან ვერ მოგროვდა 5 ხმა.

მეტიც, - საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის პირველი პუნქტის თანახმად, საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი უფლებამოსილია მიიღოს გადაწყვეტილება, თუ მის სხდომას ესწრება სულ ცოტა 6 წევრი, გარდა ამ მუხლის მე-2 პუნქტით[10] გათვალისწინებული შემთხვევებისა. თუ საკონსტიტუციო სასამართლოში იქნება 6 მოქმედი წევრი, 21¹ მუხლის მე-3 პუნქტით მოწესრიგებული საკითხი შემდეგნაირად გადაწყდება: საქმე პლენუმისთვის ავტომატურად გადაცემულად ჩაითვლება, თუკი ამ გადაწყვეტილებას მხარს დაუჭერს 2 წევრი მაინც. ანუ გამოდის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების 2/3-ის პოზიცია დაიძლევა 1/3-ის პოზიციით; ეს, თავის მხრივ, შესაძლებელს ხდის, რომ უმცირესობამ მიიღოს ისეთი გადაწყვეტილება, რომელსაც სასამართლოს მოქმედი წევრების უმრავლესობა ეწინააღმდეგება.

სამართლიანი სასამართლოს უფლების ხელყოფის განსაკუთრებით დიდ საფრთხეს ქმნის ის, რომ აღნიშნული შესაძლებელია საქმის განხილვის ნებისმიერ ეტაპზე. იმ შემთხვევაში, თუკი უმცირესობაში მყოფი წევრების გადაწყვეტილების შესაბამისად, საქმე გადაეცემა საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს მაშინ, როდესაც კოლეგიის მიერ მისი განხილვა თითქმის დასრულებულია და, ფაქტობრივად, არც არსებობს მისი პლენუმის მიერ ხელახლა განხილვის საჭიროება, საქმე გაჭიანურდება და შენელდება მასზე გადაწყვეტილების მიღების პროცესი. ეს პირდაპირ ახდენს ნეგატიურ გავლენას სასამართლოს ეფექტიანობაზე, რაც, თავის მხრივ, ზღუდავს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას, - კერძოდ, ხდება აღნიშნული უფლების კომპონენტის - „საქმის გონივრულ ვადაში განხილვის“ - ხელყოფა.

საბოლოო ჯამში უნდა აღინიშნოს, რომ „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 21¹ მუხლის მე-3 და მე-4 პუნქტებით განსაზღვრული რეგულირებები ერთობლიობაში ქმნიან არაკონსტიტუციურ რეგულირებას. შეიძლება კანონმდებელმა ზოგადად განსაზღვროს ინდივიდუალური მოსამართლის უფლება გადასცეს საქმეს პლენუმს, მაგრამ როდესაც საქმის განხილვის ნებისმიერ ეტაპზეა შესაძლებელი ამ უფლებამოსილების გამოყენება, როდესაც პლენუმის მიერ საქმის ავტომატურად განხილვის პრეზუმფცია მოქმედებს და როდესაც საქმის განხილვაზე უარის თქმისთვის აუცილებელია მაღალი ქვორუმი (სრული შემადგენლობის უმრავლესობა), ერთობლიობაში ვიღებთ არაკონსტიტუციურ რეგულირებას, რომელიც არღვევს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს (იწვევს საკონსტიტუციო სასამართლოს ეფექტურობას და საქმის გონივრულ ვადებში განხილვას შეუძლებელს ხდის).

საქართველოს ორგანული კანონის საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის კონსტიტუციურობა

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტი იძლევა სადავო ნორმის დროებითი შეჩერების შესაძლებლობას. აღნიშნული ნორმის ძველი ფორმულირება შემდეგნაირი გახლდათ: „თუ საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ნორმატიული აქტის მოქმედებას შეუძლია გამოიწვიოს ერთ-ერთი მხარისათვის გამოუსწორებელი შედეგები, მას შეუძლია, განმწესრიგებელი სხდომის გადაწყვეტილებით, საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე შეაჩეროს სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედება.“

ამ ნორმით დამკვიდრებული მექანიზმი, წარმოადგენს მოსარჩელის უფლებების პრევენციულ დაცვას იმ შემთხვევაში, თუ არსებობს საფრთხე, რომ სადავო ნორმის მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს მისთვის გამოუსწორებელი შედეგი[11]. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პრაქტიკაზე დაყრდნობით, შეგვიძლია „გამოუსწორებელი შედეგის“ ტერმინის ზოგადი დეფინიცია ჩამოვაყალიბოთ: გამოუსწორებელი შედეგის დადგომა ნიშნავს ისეთ ვითარებას, როდესაც ნორმის მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს უფლების შეუქცევადი დარღვევა და დამდგარი შედეგის გამოსწორება შეუძლებელი იქნება ნორმის არაკონსტიტუციურად ცნობის შემთხვევაშიც კი[12]. სასამართლო იმაზეც მიუთითებს, რომ ამ მექანიზმის გამოყენებისთვის, აუცილებელია, პირს ზემოაღნიშნული შედეგის თავიდან აცილების სხვა სამართლებრივი შესაძლებლობა არ გააჩნდეს[13]. სასამართლო პრაქტიკა კიდევ ერთ მნიშვნელოვან ფაქტორს უსვამს ხაზს, კერძოდ სადავო ნორმის მოქმედების შეჩერების შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას, სასამართლომ უნდა შეაფასოს ნორმის შეჩერებით გამოწვეული სხვათა უფლებების დარღვევის საფრთხე.[14] ყოველივე ზემოაღნიშნული ცხადყოფს, თუ რამდენად მაღალი სტანდარტია დამკვიდრებული, აღნიშნული მექანიზმის გამოყენებისათვის. მიუხედად მოცემული ზოგადი განმარტებებისა, სასამართლო მკაფიოდ მიუთითებს, რომ საკითხი იმის თაობაზე, სადავო ნორმატიულ აქტს შეუძლია თუ არა რომელიმე მხარისთვის გამოუსწორებელი შედეგის გამოწვევა, ისევე როგორც, თუ რას წარმოადგენს „გამოუსწორებელი შედეგი“, უნდა დადგინდეს ყოველ ინდივიდუალურ შემთხვევაში კონკრეტული გარემოებების შეფასების საფუძველზე[15]. მოსარჩელე ვალდებულია წარმოადგინოს დამაჯერებელი არგუმენტაცია იმის შესახებ, რომ ნორმის მოქმედებას შეუძლია, მხარის მიმართ გამოუსწორებელი შედეგის დადგომის გარდაუვალი საფრთხე გამოიწვიოს, წინააღმდეგ შემთხვევაში, სასამართლო ნორმის შეჩერების მექანიზმს არ გამოიყენებს[16]. სადავო ნორმის შეჩერება საფუძველს მოკლებული შეიძლება იყოს იმ შემთხვევაში, თუ შეჩერების შედეგად შეუძლებელი იქნება ფაქტობრივი სამართლებრივი მდგომარეობის შეცვლა[17]. ამ ნორმის საფუძველზე, მოცემული მექანიზმის ამოქმედების უფლებამოსილება გააჩნდა საქმის განმხილველ კოლეგიას/პლენუმს. მიუხედავად იმ მაღალი სტანდარტებისა, რასაც ძველი ნორმა აწესებდა, სასამართლო პრაქტიკა მიუთითებს იმაზე, რომ ამ მექანიზმის გამოყენება საკმაოდ ეფექტურად ხდებოდა, როგორც სასამართლოს, ასევე მხარეთა მხრიდან.

„საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ საქართველოს ორგანულ კანონში 2016 წლის ივნისში ცვლილებების შეტანის შემდგომ, 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტი შემდეგი ფორმულირებით ჩამოყალიბდა:

„თუ საკონსტიტუციო სასამართლო მიიჩნევს, რომ ნორმატიული აქტის მოქმედებას შეუძლია ერთ-ერთი მხარისათვის გამოუსწორებელი შედეგები გამოიწვიოს, მოცემული საკითხი განსახილველად გადაეცემა საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, რომელსაც შეუძლია განმწესრიგებელ სხდომაზე პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობით მიღებული გადაწყვეტილებით, საქმეზე საბოლოო გადაწყვეტილების მიღებამდე ან უფრო ნაკლები ვადით შეაჩეროს სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედება. საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია საქმის განხილვის ნებისმიერ ეტაპზე, საკუთარი ინიციატივით ან მხარეთა შუამდგომლობით გადასინჯოს გადაწყვეტილება სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედების შეჩერების თაობაზე, თუ აღარ არსებობს ის გარემოებები, რომლებიც საფუძვლად დაედო ამ გადაწყვეტილებას. გადაწყვეტილება სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედების შეჩერების თაობაზე, აგრეთვე ამ გადაწყვეტილების გაუქმების შესახებ ძალაში შედის შესაბამისი საოქმო ჩანაწერის გამოქვეყნების მომენტიდან. საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედების შეჩერების თაობაზე ან მის შეჩერებაზე უარის თქმის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ საქმეს განიხილავს და საბოლოო გადაწყვეტილებას იღებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია ან პლენუმი ამ კანონის 21-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-4 პუნქტებით დადგენილი წესით.“

აღნიშნული ნორმა, არა მარტო მოცულობით, არამედ სხვა საკმაოდ მნიშვნელოვანი შინაარსობრივი რეგულირებებით განსხვავდება ნორმის ძველი ვერსიისაგან. პირველი, და ყველაზე მნიშნველოვანი განსხვავება ისაა, რომ ახალი ნორმის მიხედვით, საქმის განმხილველ კოლეგიას, არ აქვს უფლებამოსილება ზემოაღნიშნული მექანიზმი გამოიყენოს და ნორმა დროებით შეაჩეროს. მოცემული უფლებამოსილება ექსკლუზიურად გადაეცა პლენუმს, რაც გულისხმობს იმას, რომ მხოლოდ მას აქვს ამ მექანიზმის ლეგიტიმურად გამოყენების უფლება. თუ საქმის განმხილველი კოლეგია მიიჩნევს, რომ ზემოაღნიშნული მექანიზმის ამოქმედება საჭიროა, იგი მიმართავს პლენუმს, რომელიც განიხილავს ამ საკითხს და გადაწყვეტილებას სრული შემადგენლობის უმრავლესობით მიიღებს (5 მოსამართლე). აღნიშნული ნორმა, ასევე ერთ მნიშვნელოვან, დამატებით მექანიზმს ამკვიდრებს, რომლის მიხედვითაც, საკონსტიტუციო სასამართლო უფლებამოსილია საქმის განხილვის ნებისმიერ ეტაპზე, საკუთარი ინიციატივით ან მხარეთა შუამდგომლობით გადასინჯოს გადაწყვეტილება სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედების შეჩერების თაობაზე, თუ აღარ არსებობს ის გარემოებები, რომლებიც საფუძვლად დაედო ამ გადაწყვეტილებას. მას შემდეგ, რაც აღნიშნულ საკითხებზე გადაწყვეტილება იქნება მიღებული, საქმეს განიხილავს და საბოლოო გადაწყვეტილებას იღებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია ან პლენუმი ორგანული კანონის 21-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-4 პუნქტებით დადგენილი წესით.

როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ, საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის ძველი რედაქციაც მაღალ სტანდარტებს აწესებდა, თუმცა სასამართლო პრაქტიკა ამ მექანიზმის გამოყენებას საკმაოდ ეფექტურად ახერხებდა. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლს თუ სიტყვასიტყვითი განმარტების მეთოდით ავხსნით, მაშინ გამოვარკვევთ, რომ ყველა ადამიანი უფლებამოსილია მიმართოს სასამართლოს საკუთარი უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად, ანუ ფორმალურად ეს კანონი იცავს ყოველი ადამიანის უფლებას მიმართოს სასამართლოს, თუმცა ამ მუხლს თუ შინაარსობრივად გავიაზრებთ, გამოვარკვევთ, რომ სასამართლოსადმი მიმართვაში იგულისხმება პირის პროცესუალური გარანტიები და უფლება დროულად, სამართლიანად და ეფექტურად იქნეს დაცული მისი სამართლებრივი უფლებები და თავისუფლებები. როდესაც ამ სამი კომპონენტიდან ერთ-ერთი არ გვაქვს, ფაქტიურად ირღვევა საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტი. შესაბამისად, აუცილებელია ზემოთ ხსენებული სამი აუცილებელი კრიტერიუმის არსებობა, ხოლო განსახილველ შემთხვევაში კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას ეფექტურობა.

რატომ არის ეფექტურობა მნიშვნელოვანი? ამ საკითხის შესახებ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის N 3/2/577 გადაწყვეტილებაშია საუბარი, სადაც სასამართლო აღნიშნავს, რომ „საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვის უფლებასაც მოიცავს, უნდა იყოს არა ილუზორული, არამედ ქმნიდეს პირის უფლებებში ჯეროვნად აღდგენის რეალურ შესაძლებლობას და წარმოადგენდეს უფლების დაცვის ეფექტურ საშუალებას. მოსარჩელეს უნდა ჰქონდეს მოლოდინი და რეალური შესაძლებლობა, დაიცვას საკუთარი უფლებები საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური უფლებამოსილებების ფარგლებში[18].“ ამავე საქმეში სასამართლო გვთავაზობს ეფექტურობაზე თავის მოსაზრებას, რომ „სასამართლო დაცვა ეფექტიანია, თუ პასუხობს სწრაფი/დროული, სამართლიანი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების მოთხოვნებს. სამართლიანი სასამართლოს ძირითად უფლებიდან გამომდინარე, სასამართლო გადაწყვეტილება უნდა იქნეს გამოტანილი გონივრულად მისაღებ ვადებში, გაუმართლებელი დაყოვნების გარეშე, ვინაიდან მართლმსაჯულების გაუმართლებელი დაყოვნება ძირს უთხრის მისადმი საზოგადოების ნდობას. იმავდროულად, საქმის განხილვისა და გადაწყვეტის ვადა უნდა იძლეოდეს საქმის გარემოებების სრულყოფილი გამოკვლევის ობიექტურ შესაძლებლობას. ამიტომ სამართალწარმოების ხანგრძლივობის გონივრულობა უნდა შეფასდეს საქმის კონკრეტული გარემოებების საფუძველზე[19].“ სასამართლოს აღნიშნული განმარტება წარმოადგენს ერთგვარ სტანდარტს, ტესტს, რომელიც ყველა შემთხვევაში უნდა კმაყოფილდებოდეს, რათა მივიჩნიოთ, რომ სამართლიანი სასამართლოს უფლების სრული რეალიზება შესაძლებელია. ზემოაღნიშნული სტანდარტი ნათლად მიუთითებს, რომ ადეკვატურად სწრაფი/დროული მართლმსაჯულება, ეფექტურობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპონენტია.

როგორც ახალი ნორმის ანალიზში ვახსენეთ, საქმის განმხილველ კოლეგიას არ აქვს უფლება ზემოაღნიშნული მექანიზმი გამოიყენოს, რაც ნორმის დროებით შეჩერებას გულისხმობს. ეს უფლებამოსილება პლენუმს გადაეცა, შესაბამისად კოლეგიამ უნდა მიმართოს პლენუმს, სადაც პლენუმს მოუწევს საქმის თავიდან ბოლომდე ხელახალი განხილვა, შემდეგ გადაწყვეტილების მიღება და კოლეგიისთვის უკან საქმის დაბრუნება. როდესაც პროცესუალური გარანტიები არ არსებობს, შესაძლოა დადგეს გამოუსწორებელი შედეგი და საჭირო აღარც იყოს ნორმის შეჩერება, რაც უკვე სასამართლოს არაეფექტურობას უსვამს ხაზს. როცა საუბარია გამოუსწორებელი შედეგის დადგომაზე და შესაბამისად ნორმის შეჩერების მექანიზმის გამოყებაზე, ლოგიკურია მსჯელობა იმაზე, რომ ეს უნდა მოხდეს მაქსიმალურად უმოკლეს ვადაში. გარდა ამისა, ალოგიკურია როდესაც კოლეგიას ვანდობთ ნორმის გაუქმების შესაძლებლობას, მაგრამ ამავდროულად ვართმებთ ნორმის შეჩერების შესაძლებლობას, რაც წარმოადგენს პრობლემას. თუ ჩვენ ვუშვებთ შესაძლებლობას რომ კოლეგიამ გააუქმოს სადავო ნორმა, უსაფუძვლოა ნორმის შეჩერების უფლება წავართვათ კოლეგიას.

ამავდროულად, უნდა ითქვას ისიც რომ პლენუმი გადაწყვეტილებას იღებს განმწესრიგებელ სხდომაზე, მაშინ როცა ნორმის შეჩერების საჭიროება შეიძლება დადგეს შემდგომში, რაც ასევე პროცედურას არაეფექტურს ხდის.

ზემოაღნიშნული ფაქტორები ასევე მოხვდა ვენეციის კომისიის წინასწარ დასკვანში, სადაც ნათლადაა მითითებული, რომ საბოლოოდ, ლოგიკას მოკლებულია, რომ შუალედური გადაწყვეტილება, რომელიც თავისი ბუნებით საჭიროებს დროულ რეაგირებას მიღებულ უნდა იქნეს გაცილებით გართულებული პროცედურით, რაც გულისხმობს კოლეგიის მიერ პლენუმისათვის საქმის გადაცემას და შემდგომ ისევ გადმოცემას საბოლოო გადაწყვეტილებისათვის[20]." გარდა ამისა, უცნაურია, რომ საბოლოო გადაწყვეტილება სამართლებრივი ნორმის არაკონსტიტუციურობის შესახებ მიღებულ უნდა იქნას კოლეგიის მიერ, როდესაც შუალედურ გადაწყვეტილებას იგივე ნორმის შეჩერების შესახებ იღებს მხოლოდ პლენუმი. ასევე, პლენუმის იმ წევრ მოსამართლეებს, რომლებიც არ არიან საქმის განმხილველი კოლეგიის წევრები, მოუწევთ საქმის გაცნობა, რაც თავის მხრივ გარკვეულ დროს მოითხოვს და შესაბამისად დააყოვნებს გადაწყვეტილების მიღებას[21].

ზემოხსენებული დასაბუთებიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 25-ე მუხლის მე-5 პუნქტის სიტყვები „მოცემული საკითხი განსახილველად გადაეცემა საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს, რომელსაც“, ასევე სიტყვები „განმწესრიგებელ სხდომაზე პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობით მიღებული გადაწყვეტილებით,“ და აგრეთვე იმავე მუხლის იმავე პუნქტის სიტყვები „საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ სადავო აქტის ან მისი სათანადო ნაწილის მოქმედების შეჩერების თაობაზე ან მის შეჩერებაზე უარის თქმის შესახებ გადაწყვეტილების მიღების შემდეგ საქმეს განიხილავს და საბოლოო გადაწყვეტილებას იღებს საკონსტიტუციო სასამართლოს კოლეგია ან პლენუმი ამ კანონის 21-ე მუხლის პირველი, მე-2 და მე-4 პუნქტებით დადგენილი წესით.“ არაკონსტიტუციურია საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტთან მიმართებით.

საბოლოოდ, გასაჩივრებული საკანონმდებლო დანაწესები სასამართლოსადმი მიმართვის ეფექტიანობას ეჭვქვეშ აყენებს, რაც „უფლების გამოუსწორებელი დარღვევის საფრთხის პრევენციის მექანიზმის გარეშე ტოვებს მოსარჩელეს“[22], ეს კი შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ლეგიტიმური საფუძველია ახალი რეგულირების არაკონსტიტუციურად ცნობისთვის.

44-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტების სიტყვები: „აგრეთვე ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის“ და იმავე მუხლის მე-3 პუნქტის სიტყვები: „პლენუმის სრული შემადგენლობის“.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის 2016 წლის 3 ივნისამდე არსებული რედაქციის მიხედვით საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი უფლებამოსილი იყო მიეღო გადაწყვეტილება, თუ მის სხდომას ესწრებოდა სულ ცოტა ექვსი წევრი. საკონსტიტუციო სარჩელი დაკმაყოფილებულად, ხოლო საკონსტიტუციო წარდგეინების თაობაზე დასკვნა მიღებულად ჩაითვლებოდა, თუ მას მხარს დაუჭერდა პლენუმის სხდომაზე დამსწრე წევრთა ნახევარზე მეტი. 2016 წლის 3 ივნისის რედაქციის შემდეგ, ორგანული კანონის მოცემულ მუხლში შევიდა ცვლილება და მუხლი სხვაგავრად ჩამოყალიბდა, კერძოდ, 44-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით „საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი უფლებამოსილია ...ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხებზე მიიღოს გადაწყვეტილება, თუ მის სხდომას ესწრება სულ ცოტა 7 წევრი“. ასევე 44-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით, „კონსტიტუციური სარჩელი დაკმაყოფილებულად, ხოლო კონსტიტუციური წარდგინების თაობაზე დასკვნა მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა...“ ასევე 44-ე მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით ...ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის საკითხებზე კონსტიტუციური სარჩელი დაკმაყოფილებულად, ხოლო კონსტიტუციური წარდგინების თაობაზე დასკვნა მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის არანაკლებ 6 წევრისა.

მოცემული მუხლის ორი განსხვავებული რედაქციის შედარებისას, შესაძლებელია დავასკვნათ, რომ ძველი რედაქცია არ გამოყოფდა კანონის სხვადასხვა სახეებს და ერთნაირ რეგულირებას უდგენად საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმს დასწრებისა და გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმების მიხედვით. ძველი რედაქციის მიხედვით პლენუმი განსჯაუნარიანი იყო თუ მას ესწრებოდა 9 მოსამართლიდან სულ ცოტა 6 წვერი (2/3 - 66%), ხოლო გადაწყვეტილება მიღებულად ჩაითვლებოდა თუ მას მხარს დაუჭერდა დამსწრეთა ნახევარზე მეტი, ანუ მინიმუმ 4 მოსამართლე (4/6 – 66%). აქედან გამომდიანრე, შეიძლება ითქვას, რომ გადაწყვეტილება მიიღებოდა დამსწრე მოსამართლეთა უბრალო უმრავლესობის მხარდაჭერის გზით.

მუხლის ახალი რედაქციით შეცვლილია პლენუმის მიერ ჩვეულებრივ შემთხვევაში გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმი. ახალი რედაქციით, პლენუმის მიერ სარჩელი დაკმაყოფილებულად, ხოლო კონსტიტუციური წარდგინების თაობაზე დასკვნა მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. ახალი მოწესრიგების მიხედვით თუ პლენუმს ესწრება 6 წევრი გადაწყვეტილების მისაღებად საჭიროა 5 წევრის თანხმობა (5/6 – 83%)

ასევე ახალი მუხლის რედაქცია გამოყოფს კანონებს მათი იერარქიის მიხედვით. მაგალითად, ორგანული კანონის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ კანონი ითვალისწინებს გამონაკლისს და გადაწყვეტილების მისაღებად აწესებს უფრო მაღალ დასწრებისა და გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმს. იმისათვის რათა საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმი განსჯაუნარიანი იყოს საჭიროა 9 მოსამართლიდან სულ მცირე 7 წევრის დასწრება (7/9 – 77%), ხოლო გადაწყვეტილება მიღებულად ჩაითვლება თუ მას მხარს დაუჭერს 9 მოსამართლიდან არანაკლებ 6 მოსამართლე. ახალი რედაქციის მიხედვით იმ შემთხვევაში როდესაც პლენუმი შეკრებილია მხოლოდ 7 მოსამართლით, გადაწყვეტილების მისაღებად საჭიროა 6 მოსამათლის მხარდაჭერა. (6/7 – 85%).

მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ ორგანული კანონის განსახილველად არსებული მაღალი დასწრების და გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმის არსებობა და ასევე პლენუმისათვის გადაწყვეტილების მიღებისათვის მაღალი ქვორუმის არსებობა ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს. ნორმის არსებული შინაარსით ხდება ეფექტურ და ქმედით სასამართლოს უფლებაში არაპროპორციული ჩარევა და უკანონოდ იზღუდება პირის ეფექტური სასამართლოს სარგებლობის უფლება. შესაბამისად, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტების სიტყვები „აგრეთვე ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის“ და ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველ პუნქტს

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით ყოველ ადამიანს უფლება აქვს თავის უფლებათა და თავისუფლებათა დასაცავად მიმართოს სასამართლოს. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლი განამტკიცებს სამართლიანი სასამართლოს უფლებას. სამართლიანი სასამართლო წარმოადგენს ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის, კანონის უზენაესობისა და ხელისუფლების დანაწილების განხორციელების უზრუნველყოფის უმნიშვნელოვანეს კონსტიტუციურ გარანტიას. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით აღიარებული სასამართლო დაცვის ძირითადი უფლება ფორმალურად სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას ნიშნავს, ხოლო შინაარსობრივად - ადამიანის უფლებების სრულყოფილ სამართლებრივ დაცვას უზრუნველყოფს. სრულყოფილი დაცვა კი, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს კანონმდებლის ვალდებულებას, შექმნას ისეთი ნორმატიული წესრიგი, რომელიც უზრუნველყოფს პირის უფლებას დროულ, სამართლიან და ეფექტიან სასამართლოზე, რათა პირმა სრულყოფილად შეძლოს მისი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვა სასამართლოსადმი მიმართვის[23]. სასამართლო დაცვა ეფექტიანია, თუ პასუხობს სწრაფი/დროული, სამართლიანი და ეფექტიანი მართლმსაჯულების მოთხოვნებს[24]. სამართლებრივი სახელმწიფოს პრინციპი მოითხოვს, რომ ქვეყნის სამართალი უზრუნველყოფდეს ადამიანის ძირითადი უფლება-თავისუფლებების სრული მოცულობით აღიარებასა და მათი დაცვის ყველა საჭირო გარანტიის შექმნას. ამ მიზნის მიღწევაში დიდია საკონსტიტუციო სასამართლოს როლი. მან, ყოველ კონკრეტულ შემთხვევაში, უნდა შეძლოს კონსტიტუციური უფლებების შინაარსის სწორად და სრულყოფილად განმარტება[25]. საკონსტიტუციო სასამართლო საქართველოს კონსტიტუციით გათვალისწინებული კომპეტენციების ფარგლებში განმარტავს კონსტიტუციას და უზრუნველყოფს კონსტიტუციის უზენაესობისა და ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვას. შესაბამისად, საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლი მოიცავს საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვის უფლებას და ქმნის ადამიანის უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვის კონსტიტუციურ-სამართლებრივ გარანტიას[26]. სამართლიანი სასამართლოს უფლება ინსტრუმენტული უფლებაა. მისი უფლებრივი კომპონენტები იმ მოცულობით უნდა გამოიყენებოდეს, რაც ობიექტურად აუცილებელია კონკრეტული უფლების დაცვისათვის, როდესაც ამას ობიექტურად შეუძლია გავლენის მოხდენა სასამართლო დაცვის ეფექტიანობაზე[27].

საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლი იცავს პირების უფლებას მიმართონ სასამართლოს. აღნიშნული მუხლი, მისი შეინაარსიდან გამომდინარე, ჩვენს შემთხვევაში, შესაძლოა ორ ნაწილად დავყოთ: 42 მუხლი, როგორც დარღვეული უფლების აღსადგენად სასამართლოსადმი მიმართვის ინსტრუმენტალური უფლების დამდგენი მუხლი და ასევე 42-ე მუხლი, როგორც სასამართლოს დამოუკიდებლობის, მიუკერძოებლობის და კონსტიტუციის მეხუთე თავით გათვალისწინებული სტანდარდების დამდგენი მუხლი. კონსტიტუცია არ გამოყოფს თუ რა სახით შეიძლება მოხდეს სახელმწიფოს მხრიდან ადამიანის უფლების დარღვევა, იქნება ეს ადმინისტრაციული ხელშეკრულება, ნორმატიული აქტი, კანონი თუ ორგანული კანონი. კონსტიტუციის მიზნებისთვის მნიშვნელოვანია პირს ჰქონდეს სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება ნებისმიერი კონსტიტუციით გათვალისწინებული დარღვეული უფლების აღსადგენად, ხოლო სასამართლო შეესაბამებოდეს იმ სტანდარტებასა და მოთხოვნებს, რომლებიც მოცემულია კონსტიტუციის მეხუთე თავში.

მოცემული კონსტიტუციური სარჩელის მიზნებისათვის, მნიშვნელოვანია კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლ პუნქტში ხსენებული სასამართლოს, როგორც ეფექტიანი სასამართლოს დეფიცინიციის ჩამოყალიბება. ჩვენს შემთხვევაში, ეფექტიანი სასამართლო გულისხმობს პირის მიერ დარღვეული უფლების აღსადგენად სასამართლოსადმი მიმართვის შემდეგ, საკითხის განხილვისა და გადაწყვეტის ეფექტიან გზების უზრუნველყოფას. ეფექტიანი სასამართლო მეორეს მხრივ მოიცავს ქმედითი სასამართლოს არსებობას. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება საკუთარ თავში გულისხმობს ნებისმიერი ტიპის დარღვეული უფლების აღდგენის შესაძლბლობას. კონსტიტუციის მიზნებისათვის მნიშვნელობა არ აქვს რა მოქმედებითა თუ საკანონმდებლო აქტით მოხდა უფლების დარღვევა. ასევე მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ 42-ე მუხლში ნახსენები ტერმინი სასამართლო, მოიცავს კონსტიტუციის მე-5 თავით გათვალისწინებულ სასამართლო სტანდარტების უზრუნველყოფას, მათ შორის, ეფექტიანი სასამართლოს არსებობას. მოსარჩელე მხარე ასევე მიიჩნევს, რომ სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება და სასამართლო სტანდარტების არსებობა ასევე ეხება საკონსტიტუციო სასამართლოს. საკონსტიტუციო სასამართლო წარმოადგენს საქართველოს კონსტიტუციის უზენაესობისა და კონსტიტუციის მე-2 თავით აღიარებული უფლებებისა და თავისუფლებების უზრუნველყოფის მნიშვნელოვან გარანტს. სხვა კომპეტენციებთან ერთად, საკონსტიტუციო სასამართლო ამ ფუნქციას ახორციელებს ფიზიკური და იურიდიული პირების სარჩელების/წარდგინების საფუძველზე, ნორმატიული აქტების კონსტიტუციასთან შესაბამისობის შემოწმებისა და არაკონსტიტუციური ნორმატიული აქტების ძალადაკარგულად გამოცხადების გზით. საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის პირველი პუნქტით გარანტირებული სასამართლოსადმი მიმართვის უფლება, რომელიც საკონსტიტუციო სასამართლოსადმი მიმართვის უფლებასაც მოიცავს, უნდა იყოს არა ილუზორული, არამედ ქმნიდეს პირის უფლებებში ჯეროვნად აღდგენის რეალურ შესაძლებლობას და წარმოადგენდეს უფლების დაცვის ეფექტურ საშუალებას. მოსარჩელეს უნდა ჰქონდეს მოლოდინი და რეალური შესაძლებლობა, დაიცვას საკუთარი უფლებები საკონსტიტუციო სასამართლოს კონსტიტუციური უფლებამოსილებების ფარგლებში[28].

მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ ადამიანის უფლებათა და თავისუფლებათა დარღვევა შესაძლოა მოხდეს როგორც კანონის ასევე ორგანული კანონის მეშვეობით. როგორც უკვე მსჯელობაში აღინიშნა, კონსტიტუციის მიზნებისათვის მნიშვნელობა არ აქვს თუ რა გზით ხდება უფლების დარღვევა, არამედ მნიშვნელოვანია თავად უფლების დარღვევის ფაქტის არსებობა. ასევე მნიშვნელოვანია დარღვეული უფლების ქმედითი სასამართლოს გზით აღდგენის შესაძლებლობა. აქედან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე ამტკიცებს, რომ კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი მოიცავს ორგანული კანონის შედეგად დარღვეული უფლების აღსადგენად სასამართლოსადმი მიმართვის შესაძლებლობას და კონსტიტუციის მიზნებისათვის მნიშვნელოვანია არა კანონის იერარქიული სიძლიერე ან მისი მიღების წესი, არამედ თავად უფლების დარღვევის ფაქტი და მისი სასამართლოს მეშვეობით გასაჩივრების შესაძლებლობა. მეორეს მხრივ, 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტი, როგორც ინსტრუმენტალური უფლება, მოიცავს სახელმწიფოს მხრიდან ეფექტური და ქმედითი სასამთლოს უზრუნველყოფას.

საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის 1-ლ პუნქტში მოცემულია ის მინიმალური ქვორუმი, რომელიც უნდა არსებობდეს იმისათვის რათა საკონსტიტუციო სასამართლოს პელუნუმს შეეძლოს იმსჯელოს საკითხზე. აღნიშნული კანონის პირველ პუნქტში მოცემულია ზოგადი წესი, რომლის მიხედვითაც საკითხის განხილვისას პლენუმისათვის მინიმალური ქვორუმია მისი ექვსი წევრის დასწრება. მოცემულ პუნქტში ასევე გათვალისწინებულია საგამონაკლისო შემთხვევა, კერძოდ, მეორე წინადადება უთითებს, რომ აღნიშნული ზოგადი წესი არ ვრცელდება ამავე მუხლის მე-2 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაზე. მეორე პუნქტის მიხედვით, იმისათვის რათა პლენუმს შეეძლო გადაწყვეტილება მიიღოს ორგანული კანონის კონსტიტუციურობის საკითხზე საჭიროა მისი შვიდი წევრისაგან შემდგარი ქვორუმი. ასევე იმავე მუხლის მე-4 პუნქტის მიხედვით, ორგანულ კანონთან მიმართებაში პლენუმის მიერ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭიროა მინიმუმ ექვსი წევრის თანხმობა. აქედან გამომდინარე, ორგანული კანონის შემთხვევაში, კანონმდებელი აუცილებლად მიიჩნევს საგამონაკლისო წესის არსებობას, რომელიც სხვაგვარად აწესრიგებს დასწრებისა და გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმებს. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ აღნიშნული საგმონაკლისო შემთხვევების გავრცელება ორგანულ კანონთან მიმართებაში წარმოადგენს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის არაპორპორციულ შეზღუდვას და ის ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას. როგორც უკვე ზემოთ მსჯელობაში აღინიშნა, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მიზნეიბისათვის გასაჩივრებული ნორმის იერარქიული მდებარეობა ნორმათა იერარქიაში არ წარმოადგენს არსებით საკითხს და სასამართლოსათვის მნიშნველოვანია კონსტიტუციით გათვალისწინებული უფლების დარღვევის ფაქტის დადგენა. ორგანულმა კანონმა ისევე შეიძლება შეზღუდოს პირის უფლებები და თავისუფლებები, როგორც ნებისმიერმა სხვა ჩვეულებრივმა კანონმა და აქედან გამომდინარე მის მიმართ არ შეიძლება ვრცელდებოდეს სხვაგვარი რეგულირება. ორგანული კანონის გამოყოფა სხვა კანონებისგან და მის მიმართ სხაგვარი, უფრო მაღალი სტანდარტის წესის დადგენა, კანონმდებლის მხრიდან წარმოადგენს 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის არაკონსტიტუციურ შეზღუდვას.

ზემოთ მოყვანილ მსჯელობაში უკვე აღინიშნა, რომ 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული სასამართლოსათვის მიმართვის ულფება მოიცავს საქართველოს კონსტიტუციის მე-5 თავით გათვალისწინებულ სასამართლო გარანტიების არსებობას, მათ შორის ქმედითი და ეფექტიანი სასამართლოს უზრუნველყოფას. კანონმდებლობის მხრიდან ორგანული კანონის შემთხვევაში პლენუმისათვის უფრო მაღალი დასწრებისა და გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმების დაწესება ზღუდავს სასამართლოს ქმედითობასა და ეფექტიანობას. ეფექტიანობის შემთხვევაში დიდი მტკიცება არ არის საჭირო იმის საჩვენებლად, რომ შვიდი ადამიანისაგან შემდგარი პლენუმის შეკრება ბევრად უფრო რთულია, ვიდრე პირობითად ექვსი ადამიანისაგან შემდგარი პლენუმის შეკრება. იმ შემთხვევაში, თუ პლენუმი შეკრებილი იქნება შვიდი წევრით მის მიერ გადაწყვეტილების მიღებას დასჭირდება ექვსი წევრი, რაც 85%-იანი უმრავლესობით გადაწყვეტას ნიშნავს. კვლავ მაღალი უმრაველსობით მირებული გადაწყვეტილება იქნება თუ პლენუმი შედგება 8 წევრისაგან (75%-იანი უმრავლესობა). მარტივად შეიძლება ითქვას, რომ კანონის დანაწესი, რომელიც ითვალისწინებს 85%-იანი და 75%-იანი უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობას სასამართლოს ეფექტიანობის ხარისხს დაბლა სწევს.

გარდა ამ მარტივი შემთხვევებისა, არსებული კანონმდებლობა ასევე შეიცავს საფრთხეებს, რომელთა განხორციელების შემთხვევაში სასამართლოს პლენუმი შესაძლოა საერთოდ განსჯაუუნარო გახდეს. საქართველოს კონსტიტუციის 88-ე მუხლის მე-2 პუნქტის მიხედვით საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო შედგება ცხრა წევრისაგან, რომელთაგან სამს ირჩევს საქართველოს პრეზიდენტი, სამს საქართველოს პარლამენტი სიითი შემადგენლობის ნახევარზე მეტით, ხოლო სამს საქართველოს უზეანესი სასამართლო. იმ დროს როდესაც პლენუმის განსჯაუნარიანობისათვის აუცილებელია შვიდი წევრის დასწრება, მარტივი ხდება ხელისუფლების რომელიმე შტოს მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის განსჯადი საქმეების დაბლოკვა. ამის მარტივი მიზეზი შეიძლება გახდეს ხელისუფლების რომელიმე შტოს მიერ საკონსტიტუციო სასამართლოს წევრების არ/ვერ არჩევა. მაგალითად, იმ შემთხვევაში თუ პრეზიდენტი არ აირჩევს საკონსტიტუციო სასამართლოს სამ მოსამართლეს პლენუმი ვეღარ შეძლებს დასწრების ქვორუმის შევსებას და ვერ მოხერხდება საკონსტიტუციო სარჩელების განხილვა. იმავე შედეგს ვიღებთ პარლამენტისა და უზენაესი სასამართლოს შემთხვევაში. ამ შემთხვევაში განსაკუთრებით დიდ საფრთხეს შეიძლება წარმოადგენდეს პარლამენტი. საპარლამენტო მოწყობის ქვეყანაში, პარლამენტმა ობიექტურად შეიძლება ვერ შეძლოს ერთიანი უმრავლესობის აზრის ჩამოყალიბება საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების არჩევისას. გარდა ამისა, დღეს არსებული კანონმდებლობის მეშვებობით, საკანონმდებლო ხელისუფლებას ერთი შემაკავებელი და ერთი მაკონტროლირებელი ორგანო ჰყავს. შემაკავებელის შემთხვევაში ეს არის პრეზიდენტი, რომელსაც შეუძლია კანონს ვეტო დაადოს და ამით შეაჩეროს ან დროებით შეაკავოს პარლამენტის მიერ მიღებული გადაწყვეტილება. მეორე მაკონტროლირებელი ორგანო საკონსტიტუციო სასამართლოა, რომლის გარეშეც პარლამენტის ნებისმიერი გადაწყვეტილება კანონიერი იქნება. საკონსტიტუციო სასამართლო არსებული საპარლამენტო წყობილების შემთხვევაში წარმოადგენს პარლამენტის მიერ მიღებული გადაწყვეტილებების ერთგვარ ფილტრს. საკონსტიტუციო სასამართლო არის ის ერთადერთი ორგანო, რომელიც განამრტავს კონსტიტუციას და ამოწმებს პარლამენტის მიერ მიღებული კანონების შესაბამისობას კონსტიტუციასთან. საკონსტიტუციო სასამართლოს ბლოკირების შემთხვევაში პარლამენტს მოეხსნება მაკონტროლირებელი ორგანო და ვერავინ იქნება დაზღვეული „საპარლამენტო თვითნებობისგან“ ან არაკონსტიტუციური კანონის მეშვეობით უფლებების შეზღუვისგან. მოსარჩელე მხარის აზრით, პარლამენტი ამ შემთხვევაში წარმოადგენს ყველაზე უფრო მეტი საფრთხის მქონე ორგანოს, რადგან სწორედ პარლამენტს შეიძლება ჰქონდეს ყველაზე დიდი ცდუნება მოახდინოს მისი მაკონტროლირებელი ორგანოს ბლოკირება.

ყოველივე ზემოხსენებულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტებით ხდება საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლ პუნქტში ჩარევა, რითაც იზღუდება პირის უფლება ქმედით და ეფექტიან სასამართლოზე.

მოსარჩელე მხარე ასევე იზიარებს იმ აზრს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლი არ არის აბსოლუტური და შესაძლებელია მისი შეზღუდვა, თუმცა ნებისმიერი შეზღუდვის შემთხვევაში აუცილებელია არსებობდეს ლეგიტიმური მიზანი და შეზღუდვა უნდა აკმაყოფილებდეს პროპორციულობის ტესტს. მოსარჩელე მხარემ მოიძია საქართველოს პარლამენტის ადამიანის უფლებათა კომიტეტის მაისის საბოლოო დასკვნა 44-ე მუხლის კანონის პორექტზე ასევე პარლამენტის ადამიანის უფლებათა კომიტეტის ივნისის დასკვნა ვეტოს გაზიარებასა და საბოლოო კანონის პროექტზე, სადაც ასევე ნახსენებია 44-ე მუხლის ცვლილებების შესახებ, თუმცა, არცერთ ზემოხსენებულ დოკუმენტში არ არის განმარტება იმის შესახებ, თუ რა ლეგიტიმურ მიზანს ემსახურება მოცემულ კანონში განხორციელებული ცვლილება. პარლამენტის ადამიანის უფლებათა კომიტეტის წევრებთან ზეპირი გასაუბრების შედეგად ირკვევა, რომ კანონის მოცემული ცვლილებების მიზანი იყო შემდეგ: ის რაც პარლამენტის მიერ სიითი შემადგენლობის უმრავლესობით არის მიღებული საკონსტიტუციო სასამართლოს მხრიდან გადაწყვეტილების მიღებისას ასევე მოითხოვს მაღალი ლეგიტიმაციის არსებობას. ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, საქართველოს პარლამენტი მიიჩნევს, რომ იმისთვის რათა საკონსტიტუციო სასამართლო მიიღოს გადაწყვეტილება ორგანული კანონის კონსტიტუციურობის თაობაზე, აუცილებელია მას ესწერებოდეს მინიმუმ 7 წევრი, რითაც მისი გადაწყვეტილება უფრო ლეგიტიმური იქნება. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ მოცემული მიზანი არ წარმოადგენს ლეგიტიმურ მიზანს და ის ვერ იქნება შემზღუდავი საგამონაკლისო წესის გამართლება.

პარლამენტის ორგანული კანონის მიერ სხვადასხვა იერარქიის მქონე ნორმაზე სხვადასხვა ქვორუმის დაწესება გამომდინარეობს თავად პარლამენტის ფუქნციონირების არსიდან. პარლამენტი არის უმაღლესი საკანონმდებლო და წარმომადგენლობითი ორგანო, სადაც მისი წევრები არჩეული არიან ხალხის მიერ. აქედან გამომდიანრე, ყოველი პარლამენტარის უკან დგას სახალხო ლეგიტიმაცია. სწორედ მაღალი სახალხო ლეგიტიმაციის აუცილებლობა იწვევს ორგანული კანონის სიითი უმრავლესობით მიღების აუცილებლობას. პარლამენტის მიერ სიითი უმრავლესობით ორგანული კანონის მიღება თავის თავში გულისხმობს, რომ ასეთ კანონს გააჩნია უფრო მაღალი სახალხო ლეგიტიმაცია. საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს პარლამენტისნაირი მოწყობა არ გააჩნია და საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეების უკან არ დგას პირდაპირი სახალხო ლეგიტიმაცია. საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები არიან დამოუკიდებელი და ერთმანეთის თანასწორი პირები, რომლებიც განმარტავენ კონსტიტუციას და აფასევენ ნორმათა შესაბამისობას კონსტიტუციასთან. გადაწყვეტილების მიღების დროს ისინი არ ითვალისწინებენ იმ აზრს, რომ მათ უკან დგას პირდაპირი სახალხო ლეგიტიმაცია. საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ხუთი ოთხის წინააღმდეგ არ ნიშნავს იმას, რომ აღნიშნული გადაწყვეტილება უფრო ნაკლებად ლეგიტიმურია ვიდრე ერთხმად მიღებული გადაწყვეტილება. ასევე საკონსტიტუციო სასამართლოს ცხრავე წევრის ერთხმად მიღებული გადაწყვეტილება თავის თავში საერთოდაც არ გულისხმობს იმას, რომ გადაწყვეტილებას სრულიად საქართველოს აქტიური ამომრჩევლები ეთანხმებიან. ხშირ შემთხვევაში ეს სრულიად პირიქითაც არის და საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება ხშირად არ იმსახურებს მოწონებას საზოგადოების ფართო წრეში. ყოველივე ეს გამომდიანრეობს იქიდან, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს მოსამართლეები არიან დამოუკიდებელი და თანასწორი სასამართლოს წევრები, რომლებიც განმარტავენ კონსტიტუციას და აფასევენ ნორმათა შესაბამისობას კონსტიტუციასთან. ზემოთ მსჯელობაში უკვე აღინიშნა, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოსათვის მნიშვნელობა არ აქვს თუ რა ლეგიტიმაციით იქნა მიღებული კანონი, სასამართლოსათვის მნიშვნელოვანია კონსტიტუციით გათვალისწინებულ უფლებათა დარღვევის ფაქტის დადგენა. ჰიპოთეტურად შესაძლებელია წარმოვიდგინოთ, რომ საქართველოს პარლამენტმა კვალიფციური უმრავლესობით მიიღო ჩვეულებრივი კანონი, რომელიც არაკონსტიტუციურია, ასევე შესაძლოა სიითი შემადგენდლობის უმრავლესობით მიიღოს ორგანული კანონი, რომელიც ასევე არაკონსტიტუციურია. ნებისმიერ შემთხვევაში, ნორმის არაკონსტიტუციურობის ფაქტი არ იცვლება. ადამიანებს ზიანი იგივენაირად მიადგებათ არაკონსტიტუციური კანონის შემთხვევაში, როგორც არაკონსტიტუციური ორგანული კანონის შემთხვევაში, ამიტომ ამ ორს შორის საკონსტიტუციო სასამართლოს მიზნებისათვის არანაირი განსხვევა არ არსებობს. აქედან გამომდინარე, დაუშვებელია ჩვეულებრივი კანონის შემთხვევაში საკონსტიტუციო სასამართლოსთან მიმართებაში მოქმედებდეს ჩვეულებრივი წესი, ხოლო ორგანული კანონის შემთხვევაში უფრო შემზღუდავი წესი, მაშინ, როდესაც მოცემულ ორს შორის არანაირი განსხვავება არ არის.

ყოველივედან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ პარლამენტის წარმომადგენლის მიერ განმარტებული კანონის მიზანი, ვერ გახდება უფლებაში ჩარევის გამამართლებელი ლეგიტიმური მიზანი. იმ შემთხვევაში, როდესაც კონსტიტუციით დაცულ უფლებაში ხდება ჩარევა ლეგიტიმური მიზნის გარეშე, აღარ არის საჭირო ჩარევის პროპორციულობის ტესტის მიხედვით შემოწმება, რადგან ლეგიტიმური მიზნის გარეშე კონსტიტუციით დაცულ უფლებაში ჩარევა a priori წარმოადგენს კონსტიტუციის დარღვევას.

საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულია წესი, რომელიც განსაზღვრავს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის მიერ გადაწყვეტილების მისაღებად საჭირო ხმათა რაოდენობა. 44-ე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით კონსტიტუციური სარჩელი დაკმაყოფილებულად, ხოლო კონსტიტუციური წარდგინების თაობაზე დასკვნა მიღებულად ჩაითვლება, თუ მას მხარს დაუჭერს საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის სრული შემადგენლობის უმრავლესობა. ამ შემთხვევაში, მოცემული წესი წარმოადგენს ჩვეულებრივ წესს და გამოიყენება იმ შემთხვევაში თუ არ არის ზემოთ მსჯელობაში ხსენებული ორგანული კანონის არასკონსტიტუციურობის შესახებ დავა ან სხვა საგამონაკლისო შემთხვევა.

მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტებთან მიმართებით განვითარებული მსჯელობა ასევე რელევანტურია ამ მუხლთან მიმართებითაც.

ორგანული კანონის 44-ე მუხლის 1-ლი პუნქტის მიხედვით საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის ქვორუმი ჩვეულებრივ (არასაგამონაკლისო) შემთხვევაში განისაზღვრება ექვსი წევრით, ხოლო ამავე მუხლის მე-3 პუნქტის მიხედვით გადაწყვეტილების მიღების ქვორუმი განისაზღვრება სრული შემადგენლობის უმრავლესობით. მოცემული კანონმდებლობის შემთხვევაში შესაძლებელია ისეთი სიტუაციის დადგომა, როდესაც პლენუმი შეკრებილია ექვსი წევრით, ხოლო გადაწყვეტილების მიღებას სჭირდება ხუთი წევის თანხმობა. ამ შემთხვევაში, გადაწყვეტილების მისაღებად საჭიროა 83%-იანი უმრავლესობა. შესაბამისად შვიდი წევრის შემთხვევაში 71%-იანი უმრაველსობა და რვა წევრის შემთხვევაში 62%-იანი უმრავლესობა. მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ პლენუმისათვის აღნიშნული მაღალი უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობა დაბლა სწევს სასამართლოს ეფექტიანობასა და ქმედითობას.

ისევე როგორც წინა შემთხვევაში, აღნიშნული რეგულირებითაც ხდება 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებულ ეფექტური და ქმედით სასამართლოს უფლებაში ჩარევა და ამ ჩარევას არ გააჩნია ლეგიტიმური მიზანი. კონსტიტუციით გათვალისწინებული სასამართლოსათვის მიმართვის უფლება გულისხმობს არა მხოლოდ მის ფორმალურ და პროცესუალურ უზრუნველყოფას, არამედ მოიცავს ქმედითი სასამართლოს არსებობასაც. გადაწყვეტილების მიღებისათვის ზემოხსენებული მაღალი უმრაველსეობის დაწესება რეალურად სპობს საკონსტიტუციო სასამართლოს ქმედითი ფუნქციონირების შესაძლებლობას და მას მხოლოდ ფორმალურ უფლების დაცვის მექანიზმად აქცევს.

გარდა ზემოხსენებულისა, გადაწყვეტილების მიღების მაღალი ქვორუმი ეწინააღმდეგება დემოკრატიულობის პრინციპსაც, რომელიც საფუძვლად უდევს ყველა სახელმწიფო ინსტიტუტს. საქმე ისაა, რომ მოცემული კანონმდებლობის მიხედვით, შესაძლოა პლენუმის დამსწრე უმრავლესობა ნორმა არაკონსტიტუციურად ცნოს და მიუხედავად ამისა გაიმარჯვოს უმცირესობის აზრმა. ჰიპოთეტურად შესაძლოა წარმოვიდგინოთ, რომ პლენუმი შეკრებილია შვიდი მოსამართლისაგან, რომელთაგან ოთხი მიიჩნევს, რომ სადავო ნორმა არაკონსტიტუციურია, ხოლო სამი საწინააღმდეგო აზრს ემხრობა. მიუხედავად იმისა, რომ პლენუმის უმრავლესობა მიიჩნევს ნორმას არაკონსტიტუციურად, ეს მაინც ვერ იქნება საკმარისი იმისათვის, რომ ნორმა გამოცხადდეს არაკონსტიტუციურად. ანომალიური იქნება, როდესაც ოთხი სამის წინააღმდეგ გადაწყვეტილებაში გამარჯვებული სამი მოსამართლე დარჩება. იმ დროს, როდესაც საერთო სასამართლოებისა და ნებისმიერი სხვა სახელმწიფო უწყების შემთხვევაში გადაწყვეტილების მიღება ხდება დემოკრატიულობის პირნციპიდან გამომდინარე, უმრავლესობის გადაწყვეტილების მიხედვით, საკონსტიტუციო სასამართლოში შეიძლება მივიღოთ ისეთი შემთხვევა, როდესაც დარღვეული იქნება დემოკრატიულობის პრინციპი და გადაწყვეტილების მიმღები იქნება უმცირესობა. აღნიშნული პრაქტიკა შეუსაბამოა ევროპულ პრაქტიკასთანაც და უარყოფითად არის შეფასებულა ვენეციის კომისიის მიერაც.

ყოველივე აღნიშნულიდან გამომდინარე, მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, 44-ე მუხლის მე-3 პუნქტით სახელმწიფოს მხრიდან ხდება ქმედითი და ეფექტიანი სასამართლოს უფლებაში ჩარევა. ასევე მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ პარლამენტის წარმომადგენლის მიერ განმარტებული კანონის მიზანი, ვერ გახდება უფლებაში ჩარევის გამამართლებელი ლეგიტიმური მიზანი. ასევე მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ არსებული კანონმდებლობით ხდება კოლეგიალური სასამართლოს გადაწყვეტილების მიღების დემოკრატიულობის პრინციპის უგულებელყოფა.

2016 წლის 27 მაისს ევროპულმა კომისიამ დემოკრატიისთვის კანონის მეშვეობით (ვენეციის კომისია) გამოსცა წინასწარი დასკვნა საქართველოს ორგანულ კანონში „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ და საქართველოს კანონში „საკონსტიტუციო სამართალწარმოების შესახებ“ შესატან ცვლილებების შესახებ. დასკვნა inter alia მოიცავს პლენუმის მიერ გადაწყვეტილების მიღებისათვის საჭირო ქვორუმისა და უმრავლესობის საკითხების ანალიზს და მათ შესაბამისობას ევროპული ქვეყნების პრაქტიკათან.

ვენეციის კომისიის შეფასებით საქართველოს ორგანული კანონის „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ 44(2) მუხლის ახალი რედაქციით პლენუმზე დამსწრე მოსამართლეთა რაოდენობის მიხედვით - ცხრა, რვა ან შვიდი მოსამართლის უმრავლესობით გადაწყვეტილების მიღებისას არის შესაბამისად 67%, 75% და 86%. ასეთი უმრავლესობის მოთხოვნა გაზრდილ ქვორუმთან ერთობლიობაში არის გადამეტებული და სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღება შეიძლება ადვილად დაიბლოკოს მოსამართლეთა უმცირესობის მიერ. ვენეციის კომისია ითვალისწინებს შესაძლებლობას, რომ მომავალი რეფორმების ფარგლებში სასამართლოს მიეკუთვნოს დამატებითი კომპეტენცია ადამიანის უფლებების სფეროში და მიიჩნევს, რომ აუცილებელია უზრუნველყოფილ იქნას სასამართლოს მიერ საკუთარი მანდატის განხორციელება იმისათვის რომ გახდეს ეფექტური საშუალება.

ვენეციის კომისია იძლევა რეკომენდაციას საქართველოს ორგანული კანონის „საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ“ 44(2) მუხლიდან ამოღებულ იქნეს მოთხოვნა პლენუმის მიერ გადაწყვეტილების მიღებისათვის მინიმუმ ექვსი ხმის საჭიროების შესახებ.

ვენეციის კომისიამ 2015 წლის 25 ივნისს გამოსცა მსგავსი დასკვნა პოლონეთის საკონსტიტუციო ტრიბუნალის აქტის ცვლილებებთან დაკავშირებით. აღნიშნულ დასკვნაში სასაართლო მიუთითებს, რომ „შედარებითმა მიმოხილვამ აჩვენა, რომ გადაწყვეტილების ქვორუმთან დაკავშირებით, ევროპული სამართლებრივი სისტემების დიდ უმრავლესობაში საჭიროა მხოლოდ უბრალო უმრავლესობა თუმცა ევროპაში არსებობს ამ წესიდან მცირე გამონაკლისები და პლენუმის ან კოლეგიის მიერ გადაწყვეტილების მიღებისათვის საჭირო ქვორუმი ორი მესამედის უმრავლესობით არ წარმოადგენს ძირითად წესს რომელსაც იყენებენ ევროპული საკონსტიტუციო სასამართლოები. კანონის ასეთი მკაცრი მოთხოვნა შეიცავს სასამართლოს მიერ გადაწყვეტილების მიღების პროცესის ბლოკირების რისკს, აქცევს მას არაეფექტურად და შეუძლებელს ხდის მისი ძირითადი ფუნქციის, კანონმდებლობის კონსტუტუციურობის უზრუნველყოფის შესრულებას.

ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში არსებობს გადაწყვეტილების ხმების 2/3-ით მიღები მექანიზმი ისეთ შემთხვევებში, რომლებიც მოითხოვს საკონსტიტუციო სასამართლოს სპეციალურ იურისდიქციას. ეს ქვეყნებია: სომხეთი, გეერმანია, უნგრეთი, რუმინეთი, რუსეთის ფედერაცია, სერბეთი, მაკედონია და თურქეთი.

გერმანიის ფედერაციული საკონსტიტუციო სასამართლო გადაწყვეტილებას იღებს ფუნდამენტური უფლების დარღვევასთან დაკავშირებით, პოლიტიკური პარტიის აკრძალვასთან დაკავშირებით, ბუნდესტაგის ან ბუნდესრატის მიერ სახელმწიფოს პრეზიდენტის იმპიჩმენტთან დაკავშირებით და მოსამართლის იმპიჩმენტთან დაკავშირებით ორი მესამედის უმრავლესობით. ამ შემთხვევაში ამგვარი მოთხოვნის მიზანია, რომ დაიცვას უმცირესობა მათ ფუნდამენტურ უფლებებში ჩარევისგან და უზრუნველყოს მათი მონაწილეობა დემოკრატიულ პროცესებში. ამიტომ ეს მაგალითი არ შეიძლება გამოყენებული იქნეს, როგორც 2/3-იანი უმრავლესობის ზოგადი გავრცელების არგუმენტი.

ევროპის ზოგიერთ ქვეყანაში ვხვდებით ორი მესამედით გადაწყვეტილების მიღების შემთხვევებს, (მაგალითად, სერბეთსა და რუსეთის ფედერაციაში) მაგრამ ყველა შემთხვევაში სახეზე გვაქვს სპეციალური იურისდიქციის შემთხვევები. გადაწყვეტილების მისაღებად ამგვარი მაღალი უმრავლესობის ზოგადი გავრცელება გაართულებს და ხშირ შემთხვევეაში შეუძლებელს გახდის საკონსტიტუციო სასამართლოს მუშაობას. ამიტომაც წინააღმეგობასი მოდის კონსტიტუციის პრინციპებთან.

საბოლოოდ კი მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საქართველოს კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით გათვალისწინებული სასამართლოსათვის მიმართვის უფლება მოიცავს ეფექტიანი და ქმედითი სასამართლოს უფლებას. ასევე მოსარჩელე მხარე მიიჩნევს, რომ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს შესახებ ორგანული კანონის 44-ე მუხლის მე-2 და მე-4 პუნქტების სიტყვები: „აგრეთვე ორგანული კანონის ნორმის კონსტიტუციურობის“ და იმავე მუხლის მე-3 პუნქტის სიტყვები: „პლენუმის სრული შემადგენლობის“ ახდენენ კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლი პუნქტით დაცული ეფექტიანი და ქმედითი სასმართლოს უფლების შეზრუდვა. მოსარჩელემ მხარე მიიჩნევს, რომ შეზღუდვას არ გააჩნია ლეგიტიმური მიზანი და აქედან გამომდიანრე ის ეწინააღმდეგება კონსტიტუციის 42-ე მუხლის 1-ლ პუნქტს.